Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 5 TEMMUZ 2025 CUMARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Işlevsel bir nesne olarak insan!.. Tehlikeli bilir veriler olarak kodluyor. Bu durum, haliy- ABDULLAH DÖRTLEMEZ le insanı, sayısallaştırılmış bir varlığa dönüş- TARIHÇI, HUKUKÇU, ONURSAL türmekle kalmıyor, ayrıca, veri sağlayan bir DANIŞTAY ÜYESI birim (data point) ve insanın “optimize edi- SISYPHOS, her gün aynı taşı tepeye çıkarır lecek kaynak” olarak görülmesini de olanaklı ama taş tekrar yuvarlanır. Tanrılar tarafın- hale getiriyor. Hasılı, “insan kaynakları” artık muhafazakârlaşma dan sonsuza kadar aynı taşı bir tepeye yuvar- yalnızca işe alım süreçlerinin değil, üretkenli- lamaya mahkûm edilir. Taş her defasında ge- ğin, ruhsal verimin ve davranışsal eğilimlerin ri düşer. Bu mit, anlamdan kopmuş bir eme- yönetildiği bir alan haline geliyor. Çalışanla- paylaşınca, LeMan’ın İstiklal Başarılı olup olamayacağı M. KEMAL MUSLU ğin, yaratıcılıktan uzak bir çabanın, diğer bir rı, emekçilerin performansını izleyen algorit- Caddesi’ndeki ofisine şeriatçılar önümüzdeki yıllarda görülecek. ARAŞTIRMACI anlatımla anlamsız tekrarın içindeki tutsak- malar, insanı makine gibi değerlendiriyor: Dü- akın etti. Duvara tırmanıp siyah Ancak muhafazakâr kültürü öyle lığın alegorisidir. Öykü çağdaş yazar, sanatçı, şük verim, çalışanın sistem dışına atılmasının iyasal İslamcı AKP’nin 23 tevhit bayrağı astılar, “Kemalist bir dayattı ki muhafazakâr olan filozof ve siyasetçileri derinden etkilemiştir. gerekçesi oluyor. Heidegger’in düşüncesiyle yıllık iktidarında yarattığı kâfirler hesap verecek”, “Açılın ya da olmayan kimseler, politik Bu yazının amacı, filozof Heidegger’in tek - bakıldığında, yapay zekânın insan kaynakla- Sen somut durum, kendinden yakalım orayı”, “Dişe diş kana kan doğruculuğun da vermiş olduğu noloji anlayışından hareketle, görselleştiril- rı üzerindeki etkileri; olmayanı da büyük ölçüde intikam intikam”, “Yaşasın şeriat” alkış getirisinin de hikmetiyle miş yapay zekânın insanı “çerçeveleyen” bir Varlığın unutuluşu: İnsan, varlık olarak de- muhafazakârlaştırmasıdır. İktidara sloganları attılar. muhafazakâr bir dil ve usa sahip güç haline gelişi ve bunun insan kaynakları ğil, yalnızca işlevsel kapasite olarak algılanı- alanında doğurduğu felsefi ve etik sorunlara geldiğinde “milli görüş gömleği”ni Bu zorbalıklarına ödül olarak da oldu. Bugün muhalif olarak kendini yor. İnsanın varlığı burada yukarıda da değin- dokunmak, ufuk açmaktır. kenara koyup, “muhafazakâr Türkiye Cumhuriyeti’nin adalet tanımlayan bir kısım insan, diğimiz üzere, bir “var olan” gibi ölçülüyor; insanın oluşu, potansiyeli, varoluşsal derinli- demokrat” olduğunu iddia eden R. bakanı ortada herhangi bir suç LeMan karikatürü konusunda Sisyphos ve verimsizlik ği değil, yalnızca işlevi dikkate alınıyor. T. Erdoğan ve beraberindekilerin olmamasına karşın, İstanbul “Kınıyorum...”, “Ahlaksızlık...”, “Dini Öznelliğin çözülmesi: Karar alma, irade ve döngüsü takiyesini o günden gören, bu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından değerlerin aşağılanmasını kabul etik sorumluluk gibi insana ait nitelikler, al- Modern dünyada da insanlar, sürekli tekrar- toprağın ayakları yere basan Türk Ceza Kanunu’nun 216. etmiyorum...” gibi girizgahlarla goritmalar tarafından yönlendirilir hale geli- lanan iş akışlarına mahkûm edilir; her gün yeni sosyalistleri ve Kemalistlerinin maddesi uyarınca “dini değerleri cümleler kurmaya başlıyorsa (hiç yor. Teknoloji insanın kendisiyle kurduğu iliş- bir fikir üretmek yerine, önceden tanımlanmış bugün ne kadar haklı çıktığı ortada. alenen aşağılama” suçundan adli azımsanmayacak kadar) AKP’nin kiyi dönüştürmekte, diğer bir anlatımla, tek- şablonları doldurmak, işleyişe uymak, normlara Ancak demokratlığı bir sos halinde soruşturma başlatıldığını açıkladı. sinsice dayattığı muhafazakâr noloji, insanın “Ben kimim?” sorusuna ver- teslim olmak zorunda kalırlar. İnsan kaynakları salatalarının suyuna karıştıran Bunu görüp el artıran İçişleri kültüre teslim olmuş demektir. diği cevabı değiştirmektedir. sistemlerinde adaylar tekrar tekrar aynı testler- iktidarın kendi deyimiyle “azgın Bakanı Ali Yerlikaya da hiçbir Farkında olmadan örgütlenen bu Kurtulma ihtimalinin varlığı: Heidegger, her den, aynı algoritmalarla geçmeye çalışır ama bi- azınlık”, muhafazakârlığın dozunu suçları olmayan karikatürün cehaletin, bir an önce son bulması ne kadar teknolojinin “kaderî bir açığa çıkış” ol- reyin özgünlüğü görülmez. Bu, yaratıcılığın yok gün geçtikçe artırmaya devam çizerinin, 70 yaşındaki müessese ve yeni kuşaklara aktarılmaması duğunu söylese de sanat, düşünme ve “açıklı- sayılmasından başka bir anlam taşımayan, uza- ediyor. müdürünün işkenceyle gözaltına için çok çalışılmalıdır. Kemalist ğın/hakikatin” hâlâ bir kurtuluş yolu sunduğu- yıp giden Sisyphos’un çilesine dönüşür. alınışının görüntülerini paylaştı. Devrimlerin bu topraklarda nu ima etmeyi ihmal etmez. Şöyle de ifade edi- Heidegger, “Gestell” (çerçeveleme) kav- Olması gereken… lebilir, “işlevsellik gizler, işlev kaybı açığa çıkarır” Normal bir ülkede olması başardığı Aydınlanmacı tavır, ramı ile teknolojinin yalnızca bir araçsal akıl yani alet çalışırken gizlidir; bozulunca asıl do- LeMan dergisinin 26 Haziran değil, varlığın açığa çıkma tarzı olduğunu gereken, aslında şuydu: Bahse konu yüksek sesle yeniden gündeme ğası açığa çıkar. Bu noktada İnsanın; sorunları, ileri sürer. Bu bağlamda insan, modern tek- 2025 sayısında yayımlanan karikatürü hedef gösteren ilgili gelmelidir. Laikliğin yaşamsal psikolojisi, fiziksel sınırları, görünür hale gelir. nolojik düzen içinde bir özne olmaktan çık- bir karikatür, yayımlandıktan sosyal medya hesabıyla birlikte önemi her fırsatta dile getirilmelidir. makta, “insan kaynağı” olarak işlevsel bir dört gün sonra, sosyal medya dergi ofisini basıp şiddet eyleminde İfade özgürlüğü ve sanatsal Ne yapmalı? nesneye indirgenmektedir. platformu X’ten, gerici ve şeriatçı bulunanlara gerekli hukuki işlem... ifade özgürlüğü prangalarından Teknolojik “çerçeveleme” anlayışı, bilim Gestell, doğanın ve insanın yalnızca “kul- bir hesap tarafından hedef kurtulmalıdır. lanılabilir kaynaklar” olarak görülmesini sağ- dünyasında çokça eleştirilmiş olsa da ya- ‘Örgütlenmiş cehalet’ gösterildi. Karikatürde, İran ve “İktidar kültüre dönüştürülüp layan düşünsel ve pratik çerçevedir aslında. pay zekânın insanı nasıl şekillendirdiğini an- İsrail arasındaki savaşta ölen iki “Türkiye’de halk yanlış bir günlük davranışlarımızın Bu durumda, insan da teknoloji mantığı için- lamak için güçlü bir felsefi zemin sunmak - kişi, her iki toplumda da yaygın demokrasi yorumu, ilkel bir baskı dokusuna yedirildikçe, iktidarın de yalnızca bir kaynak olarak işlenir hale gel- tadır. “İnsan” artık bir kaynaktır. Eğer insa- olarak (peygamberlerinin adı ve dayatma ortamında yaşıyor” bir kenarda beklettiği baskı mektedir. Yani, insan özne olmaktan çıkmak- noğlu, yalnızca veri, yalnızca üretici, yalnızca olması nedeniyle) kullanılan diyor Doğan Kuban, “Örgütlenmiş araçlarından mutlulukla ta, işlevsel bir nesneye, bir “insan kaynağı- performans aracı değilse bunu yeniden etik, Muhammed ve Musa isimleriyle Cehalet En Tehlikeli Cehalettir” felsefi ve insani bir düzlemde tanımlamak bihaber kalırız; böyle emirlerine na” dönüşmektedir. İnsanın varlığı burada bir ve kurgulamak ihtiyacı var demektir. Özel- simgeleştirilmişti ve onlar öte yazısında (Tehlikeli Cehalet, Erdal “var olan” gibi ölçülebilir oluşudur; potansi- kendiliğimizden boyun eğeceğimiz yeli, varoluşsal derinliğiyle değil, yalnızca iş- likle de “kişilik haklarını” teknolojiye enteg- alemde karşılaşırken bombalar Atabek, Cumhuriyet Kitapları, için iktidar bu araçları kullanma lev olarak dikkate alınır. re eden hukuksal güvencenin sağlanması yere düşmeye devam ediyordu. 2009). Ve ekliyor: Türkiye’nin ihtiyacı duymaz” diyor Terry gerekmektedir. Bu gidişatı; felsefe, etik, ya- Gerici hesap karikatürü, ismi temel sorunu, çağdışı yaşamın Eagleton “Kültür” kitabının Yapay zekânın etkisi ratıcılık, hukuk ve özellikle de sanatla birlik- “Muhammed” olarak belirtilen gerektirdiği kalitelerin Türk “Toplumsal Bilinçdışı” bölümünde. Heidegger’in öngörüsü, bugün yapay zekâ te programlayarak dönüştürmek olanaklı- kişinin üzerini bulanıklaştırarak toplumunun yaşamına entegre Eğer bu dayatmanın önüne ve veri ekonomisi dünyasında daha da belir- dır. Dileyelim ki iktidarlar ve alternatifleri in - “‘Mizah’ dergisi LeMan, 26 Haziran edilebilmesidir.” geçmezsek, iktidarın emirlerine ginleşmiştir: Yapay zekâ sistemleri, insan dav- sanı işlevsel bir nesne olarak görmek yerine tarihli sayısında Hz. Peygamber’i AKP, kültürel iktidar savaşında kendi kendimize boyun eğeceğimiz ranışlarını, duygularını ve tercihlerini ölçüle- değerli bir varlık olarak ele alsınlar!.. (s.a.v) karikatürize etti!” diye son yıllarda büyük ivme kaydetti. günler yakındır.