Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 1 KASIM 2023 ÇARŞAMBA 2 olaylar ve görüşler Aslan sosyal Cumhuriyet erdemdir demokrat: çıktığı, “düşüncelerdeki Prof. Dr. necla araT bir devlet oluşturmuş; Türk hazırladığı için “erdemdir”. hurafeleri tamamen yok halkına coşku, güven ve Bütün bunlara ek olarak, KADIn ARAşTIRMALARI gurur aşılamıştı. etmeyi” istediği için köylü, işçi ve çalışan kesime DERnEğİ BAşKAnI Erdal İnönü “erdemdir.” değer verdiği, insana saygı Tam bağımsızlık Doğal inanç sistemini gösterdiği, her alanda şi görülmemiş Halil SarıGÖz İnönü ise yasakların bir çağ güvencesi koruyarak devlet ve halkçı, laik ve ulusal kaldırılması demokrasinin değiştirme atılımı olan Tarihçi O Cumhuriyet ki teokratik din işlerini ayırıp “laik ekonomiyi güçlendirici gereğidir diyerek evet E Cumhuriyetimizin kökenli meşruti monarşiden Müslüman”lardan oluşan eşi bir yöntemi benimsediği; çıkması için çalışmıştı. iyasal yaşamımızın mihenk 100. kuruluş yıldönümünde, halk egemenliğine dayalı bir görülmemiş yeni bir toplum ulusun olanaklarını, ülkenin Referandumdan evet çıkmış Staşlarından birisidir neden “erdem” olarak yönetime ve bu monarşinin yarattığı; böylece inanca saygı varlıklarını yalnız halk ve eski liderler politikaya kuşkusuz İnönü soyadı… nitelendiğini bir kez daha “kul”undan çağdaş “yurttaş”a yararına kullandığı için duyan laik devlet yönetimini dönmüşlerdi... Gerek İsmet Paşa gerekse satırbaşları ile açıklamak geçişi sağlamıştı. “erdemdir”. kurup laikliğin anayasal 1989 yerel seçimlerinde Erdal Bey Cumhuriyet gereğini duyuyorum. Çünkü İşte bu gerçekleri unutan düzenin kaynağı yaptığı ve SHP, “işte mühür, tarihimizin adeta bir “gaflet, dalalet ve hıyanet” Aydınlanmacı gafillerin ve hainlerin şimdi demokratikleşme olanaklarını haydi süpür” sloganıyla özetiydiler… Erdal İnönü, içinde olanlar, her geçen gün dinamikler karşı çıkmakta birbirleriyle açtığı için “erdemdir”. kampanyasını başlattı. SHP 12 Eylül’e kadar politikanın biraz daha küstahlaşıyor, yarıştıkları ve genç kuşakları Şimdi, bağnaz dincilerin Bu Cumhuriyet, ayrıca en çok belediyeyi kazanarak içerisinde hiç yer almadı; Cumhuriyet ve kurucusu zehirleyerek kendisine karşı baş düşman olarak gördüğü toplumun yarısını yerelde iktidara gelmişti. Sıra politikadan pek hazzettiği de Mustafa Kemal Atatürk’e genel seçimlere geliyordu, kışkırttıkları Cumhuriyet, tam ve darülharp ilan ettiği oluşturan ve yüzlerce yıldır söylenemezdi. Evet, politik düşmanlıklarını giderek peki yereldeki başarının bağımsızlığı var oluşunun ve “görünmez” kılınmış bulunan bir ailenin ferdiydi, politika bu Cumhuriyet, aslında artırıyorlar. rüzgârı genel seçimleri var oluşumuzun güvencesi kadınlarımızın özgürleşmesini yapması da doğal görünen demokrasi ile duyunç (vicdan) ne kadar etkileyecekti? bir kimseydi ancak o bir Hasta adam Osmanlı kıldığı Aydınlanmaya sağlayan, çağdaş-eşitlikçi özgürlüğünü laiklik ile 1991 yılına giderken SHP bilimadamı olarak hayatını ve bilime dayandığı için “Yurttaşlar Yasası”nı (Medeni Tarih bilincinden yoksun güvenceye kavuşturduğu; bunalımların eşiğindeydi. fiziğe adamıştı. “erdemdir”. Kanun’u) hazırladığı, kadınlara bu zavallılar, belki de devleti dinden ve gelenekten 1991’de genel seçimler “Dağ başındaki çobanın böylece özgür yurttaş olma hak duyunç ve belleklerini gelen esaslara göre değil, Yeni partinin kurulması yapıldı; DYP ipi göğüsleyen bile okuryazar olmasını” ve bilincini kazandırarak onları yitirmiş oldukları için “ateşi akıl ve bilim ilkelerine göre taraf oldu. Ardından koalisyon 12 Eylül’ün getirdiği amaçladığı, tüm ülkeyi kamusal alana yönlendirdiği ve ihaneti” görmüş olan yönetme istencini gösterdiği yasaklar sonucunda CHP görüşmeleri başlamış ve DYP dershaneler haline ve “hasta adam” olarak ve Türkiye’nin Aydınlanmacı için “erdemdir”. ile SHP koalisyonu konusunda kapatılmış, Ecevit siyasetten adlandırılan Osmanlı’nın; dönüştürüp ulusal eğitimi dinamikleri kıldığı için men edilmişti. Takvimler anlaşmışlardı. Böylece 11 İlerlemeci ve yaratıcı umutsuzluk, yokluk ve Aydınlanma ilkeleri ile “erdemdir”. yıl sonra Demirel yeniden 1983’ü gösterip yeni bir Bu Cumhuriyet, kurduğu yoksulluk içindeki Türk donattığı için “erdemdir”. Ve yine, kadınlara, gençlere siyasal zemin hazırlandığında, iktidara, İnönü ile geliyordu. yeni laik hukuk rejimi ile ulusunun alın yazısını Çağdaş üniversiteleri, hatta çocuklara yönetime Koalisyonun sürdüğü sosyal demokrat kulvarda ilk çağdaş demokrasinin temelini değiştiren Cumhuriyete kin bilim, felsefe ve sanatın katılma bilincini vermeye olarak Necdet Calp’in Halkçı günlerde, soldaki ayrışma oluşturan tüm hukuksal kusuyorlar. yaşanacağı ortamı ve çalışarak geleceğin “katılımcı partililerin canını Parti’si ortaya çıkmıştı. HP O Cumhuriyet ki “Ya düşünce iklimini yarattığı; kavramları, hukuk sistemimize demokrasi”sinin ve sivil konusunda danışıklı iddiaları bezdirmekteydi. Sosyal istiklal ya ölüm” ilkesinden Halkevlerini, Halkodalarını ve toplumsal kültürümüze toplumun tohumlarını attığı, demokratlar çözümü yasağın vardı ve rahatsızlıklar ve Köy Enstitülerini kurduğu, kazandırdığı için “erdemdir”. yani gerçek demokrasiyi hareketle “manda” yaratıyordu. kaldırılıp CHP’nin sorgulayan, araştıran kadın- Yine bu Cumhuriyet, öngördüğü için “erdemdir”. yeniden açılmasında seçeneğinin karşısına Eski CHP’liler erkek “birey” yurttaşları ilerlemeci ve yaratıcı bir duygu Bu gerçekler, de arayış görüyorlardı. çıkmıştı. Koalisyon yetiştirdiği için “erdemdir.” ile gerçek anlamda değişimi Cumhuriyetimizin 100. kuruluş içerisindeydiler O Cumhuriyet ki “Uçurum ve İnönü hükümetinin Yozlaşmış geleneksel sağlayıp o görkemli kültür yıldönümünde de bellek, bilinç kenarında yıkık bir ülkeden”, çıkardığı yasa ile akıllara gelen değerlere ve kurumlara, boş devrimini yaptığı, toplumun ve duyunçlarını yitirmiş olan yıllarca süren bir savaştan ilk isimlerdendi. yasak kaldırılmıştı. inançlara, dogmalara, dar sonra içeride ve dışarıda çağdaşlaşması için gerekli tüm Cumhuriyet düşmanlarına Ancak CHP’nin İnönü, başlarda saygı ile tanınan yeni bir kafalı bağnazlığa ve yobazlığa özgür düşünce ve akla uygun önem ve özenle vurgulanarak politikaya yeniden açılmasıyla Erdal İnönü vatan, yeni bir toplum, yeni cesaret ve kararlılıkla karşı kültür çevresinin altyapısını bir kez daha duyurulur. umulan birleşme girmeyi reddetse de sonunda yoğun ısrarlara gerçekleşmiyor tam aksine soldaki ayrışma daha da karşın kabul etti. Böylece Sosyal Demokrasi Partisi büyüyerek aynı kulvarda üç partinin olmasını (SODEP) kuruldu. sağlıyordu. Ayrışmalar Cunta SODEP’i veto Atatürk ve gençliğimiz sürerken Uğur Mumcu’nun bombardımanına tutuyordu. katledilmesi, Madımak Nitekim 1983 seçimlerine Deniz Kılıç Cumhuriyeti’ni kuran, 44 yaşında Geride bıraktığımız yüz yılda gençlik olayları ve İSKİ krizi SHP’yi SODEP katılamadı ve HP kıyafet, 48 yaşında Harf Devrimlerini siyasal ve sosyal onlarca sorunla da karşı derinden etkiliyor, İnönü solun temsilcisi olarak katıldı, SOSYAL DEMOKRASİ VAKFI (SODEV) gerçekleştiren Atatürk, gençliğe karşıya da kaldı. Geride kalan yüz yılda sorumsuzlukla suçlanıyordu. ikinci parti oldu. 1984 yerel KIRKLARELİ TEMSİLCİSİ duyduğu güveni ve verdiği önemi farklı her kuşak kendi zaman diliminde farklı Ayrıca Cumhurbaşkanı seçimlerine giderken iki sorunlarla karşılaştı. Bugün hâlâ gençlerin Özal’ın beklenmeyen zamanlarda gençlikle ilgili söylediği parti de seçimlere katılmış, n büyük eserim” dediği Cumhuriyeti istihdamdan eğitime, ekonomiden sosyal ölümü koalisyonda da işleri sözlerle tarihe not düşmüştür. aradıklarını bulamamışlardı. “Egençliğe emanet eden Atatürk, değiştiriyordu. Özal’ın yaşama kadar birçok alanda, onlarca Parlamentoda HP, Cumhuriyetin sahiplenilmesinde, Mustafa Kemal’in öngörüsü ardından köşke Demirel sorunla karşı karşıya kaldığını biliyoruz. belediyelerde SODEP korunmasında, ilke ve devrimlerinin çıkıyor, başbakanlığa da Atatürk, Türk milletinin karakter Ancak Atatürk’ün açtığı yolda yürüyen, daha etkin olmuştu. Bu Tansu Çiller geliyordu. O gelecek kuşaklara aktarılmasında yapısına en uygun yönetim biçiminin Cumhuriyet değerlerine, demokrasiye, sıkıntıyı çözmek kuşkusuz sıralarda SHP’de de sürpriz gençlere duyduğu güveni “Bütün umudum cumhuriyet olduğunu biliyor ve laikliğe ve hukuka bağlı gençler tüm birleşmekten geçiyordu. yaşandı. İnönü kurultayda gençliktedir” sözüyle dile getirmiştir. cumhuriyet rejiminin sonsuza dek bu sorunları akıl, bilim ve eğitimle Ecevit’ler bu birleşmeye aday olmayacağını açıkladı, Atatürk, altı yüz yıllık saltanatın yaşaması gerektiğini vurguluyor ve çözüleceğini biliyor ve Cumhuriyetin katılmıyorlardı. Karşılıklı kurultay günü geldiğinde ardından Cumhuriyet ile gerçekleşen bunun da Cumhuriyetin her daim genç ikinci yüz yılına bu umutla hazırlanıyor. görüşmelerin ardından, yerine Murat Karayalçın devrim yasalarının en çok gençlik kalabilmesiyle mümkün olabileceğini İnönü’nün bulduğu bir seçildi. İnönü, genel Bursalı öğrencilerle bir arada tarafından sahiplenilmesini arzu etmiş ve ifade ediyordu. Bu bağlamda Atatürk, formülle SODEP ve HP’den başkanlığı bıraktıktan sonra Cumhuriyet gazetesinin 1 Nisan 1937 bunu“Ey yükselen yeni kuşak! Gelecek gençliğin gücünü, kararlılığını, Sosyaldemokrat Halkçı Parti kısa bir dönem Dışişleri tarihli baskısında yer alan haberde 27 sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk; onu (SHP) ortaya çıkarak birleşme tarihsel geçmişini ve geleceğe nasıl Bakanlığı yapmış olsa da Mart 1927 akşamı Atatürk, Ankara yükseltecek ve devam ettirecek sizsiniz” yön verebileceğini öngörmüştü. Büyük sağlandı. Bir süre sonra da siyasi yaşamına liderliği halkevinde başkentte öğrenim gören İnönü genel başkanlığı, Aydın sözüyle vurgulamıştır. öngörüsüyle Atatürk’ün günümüz bıraktığı gün veda etti. Bursalı öğrencilerle Uludağ gecesinde bir Güven Gürkan’dan devraldı. koşullarında dahi nasıl önemli ve doğru Geçmişteki sıkıntılar İnönü liderdi ve Güleç ve sevecen kararlar verdiğini yaşadığımız sorunlarda araya gelmiştir. Milli Mücadele’nin tüm süreçlerini 1987 referandumuna Atatürk’ün o gecede gençlere şu sözleri bir kez daha görüyoruz. İnönü, siyasal yaşamımızın hazırlanıyordu. Siyasi kaleme aldığı Nutuk’un sonunda Aradan geçen zamana rağmen sarf etmiştir: belki de en ilginç aktörlerinin yasakların kaldırılmasını geçliğe hitabeye yer veren Atatürk “Ey Atatürk’ün sözleri hâlâ yol göstericimiz “Sizler, yani yeni Türkiye’nin genç başında yer alabilir. sağlayacak referandumda Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk İstemeyerek girdiği politikada, olmaya devam ediyor. evlatları, yorulsanız bile beni takip İnönü demokrat bir tutum istiklalini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet üzerine yüklenen görevi Cumhuriyetin ilk yüz yılında gençlik, edeceksiniz. Ben bu akşam buraya takınarak siyasi hayatını severek yapmaya çalışmıştı. muhafaza ve müdafaa etmektir” sözüyle Cumhuriyetin fırsat eşitliği sayesinde yalnız bunu size anlatmak için gelmiş riske atabilecek de olan bir Günümüzde ise hâlâ anlatılan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ülke yönetiminden toplumsal hayata bulunuyorum. Dinlenmemek üzere tavır sergiledi. Yasakların esprili anılarıyla hafızalarda... ilk cumhurbaşkanı olarak, geçmişte kadar her alanda söz sahibi olabildi. Laik yürümeye karar verenler, asla ve asla kalkması Ecevit, Demirel gibi İnönü, iktidardayken kendi yaşanılan sıkıntıların ve sorunların eğitim anlayışı sayesinde konusunda yorulmazlar. Türk gençliği amaca, politikacıları yeniden sahaya isteğiyle liderliği bırakarak bir daha yaşanmaması için Türk uzman, liyakatli kadrolar yetişerek genç bizim yüksek idealimize, durmadan çıkarıyordu. Ecevit’in çıkması tarihe geçmiş, siyasette gençliğine öncelikli vazifesinin Türkiye Cumhuriyete güç verdi, güç vermeye yorulmadan yürüyecektir. Biz de bunu İnönü’yü sarsabilirdi. Zira yenilenmenin önemli olduğu de devam ediyor. Millet egemenliğine Cumhuriyeti’nin muhafaza ve müdafaa görmekle mutlu olacağız” Ecevit CHP’nin son lideri ve göstermiş demokrat bir dayalı demokrasi anlayışı toplumun her etmek olması gerektiğinin altını çizmiştir. Ulu önder Gazi Mustafa Kemal efsanesiydi. Özal açısından da liderdir. Güleç ve sevecen katmanında ciddi karşılık buldu. Millet Milli Mücadele’yi başlatmak için 38 Atatürk’ün açtığı yolda, gösterdiği hedefe, Demirel öyleydi. Özal hayır ruh hali, kibirsiz centilmen egemenliğinin üzerinde hiçbir gücün ve yaşında Samsun’a çıkan, 39 yaşında durmadan, yorulmadan yürüyen gençlerle demeden, referandumdan kişiliğiyle bu dünyadan bir kuvvetin olmadığı ve olamayacağı birçok milli mücadelenin karargâhı olan Büyük Cumhuriyetimizin ikinci yüz yılı umut ve hayır çıkması için çalışmış, Erdal İnönü geçti. Saygıyla... zorlu sürecin sonunda anlaşıldı. Millet Meclisi’ni açan, 42 yaşında Türkiye heyecanla başlayacaktır... ’ ten okurlara müjde! Alanında uzman Cumhuri- Değerli araştırmacı-yazar yet aydınlarının makale- Osman Selim lerinden oluşan kitap, Kocahanoğlu, Ali Fuat yakın tarihimizin sürekli Cebesoy’un biyografisini tartışılan bir konusunu ele eksiksiz bir şekilde alarak bu konuda yazılan- ortaya koyarken Mustafa ları bir araya topluyor ve Kemal’le ilişkisinden bir bakıma bu konudaki Kurtuluş Savaşı tartışmalara son noktayı yıllarındaki rolüne, koyuyor. Cumhuriyetimiz- Moskova büyükelçiliği in yüzüncü yaşını döneminden muhalif kutladığımız bir dönemde siyasetçiliğine ve çok yayımlanan bu kitap, daha fazlasına ışık Cumhuriyet Gazetesi’nin 100 sayfalık 29 Ekim özel baskısına alamayan Vahdettin’e toz kondur- tutuyor. okurlarımız www.cumhuriyetkitap.com.tr’den, İstanbul-Ankara-İzmir mak istemeyen Cumhuri- bürolarımızdan ya da aşağıdaki barkodu okutarak gazeteyi alabilir. yet karşıtlarına önemli bir yanıttır. 13,5x23 - 408 sayfa - İnceleme 13,5x20,5 - 572 sayfa - İnceleme