Catalog

2 18 EYLÜL 2020 CUMA gorus@cumhuriyet.com.tr OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Ekonomide ve iletişimde demokrasi yoksa siyasal demokrasi kesinlikle olamaz Basın özgürlüğü ve demokrasi TURAN KARAKAŞ HUKUKÇU, AVUKAT Bu çalışmada ifade ve basın özgürlüğünün anlamı, basın özgürlüğünün demokrasinin önemli bir unsuru olduğu ve sınırlandırılması ana başlık olarak ele alınmış daha sonra basın özgürlüğünün varlık yokluk sorunu olan basında tekelleşme konusu değerlendirilmiştir. Konu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin basın özgürlüğüne ilişkin çeşitli kararları ile Anayasa Mahkemesi’nin konuya ilişkin yaklaşımı çerçevesinde de değerlendirilerek incelenmiştir. Basın kavramı gazete, dergi gibi belirli zamanlarda çıkan yazılı yayınların bütünü, matbuat olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu tanımdan da anlaşılacağı üzere basın kavramı görsel ve işitsel bütün kitle iletişim araçlarını kapsayan bir kavram olmaktan ziyade gazete, dergi, kitap, broşür gibi yalnızca yazılı ve basılı eserleri kapsayan bir anlamda kullanılmaktadır. Hukuk siyasallaşır Basının temel görevi devlet mekanizmasının işleyişini denetlemek ve eleştiri yoluyla sapmaları önlemek olarak özetlenmektedir. Basın özgürlüğü ise düşüncelerin iletilmesini ve toplumda dolaşmasını gerçekleştirerek kişilerin ve toplumun haber almasını sağlayan bir ifade özgürlüğü aracıdır. Aynı zamanda ifade özgürlüğünün bir görünümü olarak ortaya çıkan basın özgürlüğü sadece basın sektöründe çalışanlara değil, ifade özgürlüğü gibi herkese tanınmıştır. Bu özgürlük bir yandan halkı ilgilendiren haber, düşünce ve görüşlerin iletimini güvence altına alırken diğer yandan da halkın bu bilgileri alma hakkını korumaktadır. Basın özgürlüğünde yasak, baskı gibi uygulamalar toplumsal güven, huzur, barış ve demokrasi için büyük felaketlere neden olur. Yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkı hayal olur. Hukuk siyasallaşır. Bu durum ekonomide ve üretimde yıkımlara sebep olur. Emekçiler zarar görür. Ekonominin servet sahipleri bir yolunu bulup bu durumdan da kârlı çıkabilirler. Ama onların sonu daha da felaket olabilir. Sonuç olarak ağzımıza sakız ettiğimiz demokrasi sanıldığından çok daha önemlidir. Hatta rejimlerin, devletlerin ve toplumların yaşam güvencesidir. Kuralsızlık değil, özgürlük Basın özgürlüğünün engellendiği durumlarda ise halkın bilgi edinme hakkı ihlal edilmekte ve demokrasinin temel koşullarından biri ortadan kaldırılmaktadır. Kuralsız denetimsiz sahte bir demokrasi ortaya çıkmaktadır. Siyasal iktidar her türlü yolsuzluğa açık hale gelmektedir. Bu süreçte toplum da kokuşup çürümekte ve ekonomi çökmektedir. Ancak basın özgürlüğü de sınırsız bir özgürlük değildir. Demokrasiyle bire bir ilişkilendirilen bu kavramın sınırları da her ülkede, o ülkenin demokrasi anlayışı ve demokratik sistemin işleyişi doğrultusunda birtakım sınırlamalara ve yasal düzenlemelere tabi tutulmaktadır. Dev Basın özgürlüğünün engellendiği durumlarda halkın bilgi edinme hakkı ihlal edilmekte ve demokrasinin temel koşullarından biri ortadan kaldırılmaktadır. Kuralsız, denetimsiz, sahte bir demokrasi ortaya çıkmaktadır. Siyasal iktidar her türlü yolsuzluğa açık hale gelmektedir. letin ve toplumun var olabilmesini ve sürekliliğini sağlayabilmek için hürriyetlerin sınırlanması kaçınılmaz bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Hemen hemen tüm anayasalarda ve uluslararası sözleşmelerde basın özgürlüğünün hangi nedenlerle sınırlandırılabileceği düzenlenmiştir. Önceki anayasanın 20. maddesine göre “Herkes düşüncelerini sözlü olarak, yazıyla ve basın aracılığı ile hukuka uygun olarak açıklayabilir ve propagandasını yapabilir.” Nitekim bu doğrultuda 1982 Anayasası’nın 26. maddesinde düzenlenen düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğünün yanında 28. maddesinde basın özgürlüğü ayrıca düzenlenmiştir. Söz konusu maddenin birinci ve ikinci fıkrasında “Basın hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz. Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır” ifadesi yer almaktadır. Sınırlayıcı durumlar Anayasamızın basın özgürlüğünün düzenlendiği 28. maddesinin 3. fıkrasında basın özgürlüğünün sınırlanmasında anayasanın 26. ve 27. maddeleri hükümlerinin uygulanacağı ifade edilmiştir. 26. maddenin 2. fıkrasında bu özgürlüklerin milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri, devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca 27. maddenin 2. fıkrası gereği olarak basın özgürlüğü anayasanın 1., 2. ve 3. maddeleri hükümlerinin değiştirilmesi maksadıyla kullanılamayacaktır. Anayasada özgürlük Gerek 1982 Anayasası’nın 26. ve 28. maddesi ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesi ve gerekse Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararları dikkate alındığında basın özgürlüğünün sınırlarını “başkalarının şöhret ve haklarının korunması”, “devletin ve toplumun korunması” ve “ahlakın korunması” olmak üzere üç başlık altında toplamanın mümkün olduğu görülmektedir. 5187 sayılı Basın Kanunu’nun “Basın özgürlüğü” konu başlıklı 3. maddesinin 2. fıkrasında da basın özgürlüğünün sınırlandırılmasına ilişkin bir hüküm bulunmaktadır. Söz konusu madde hükmüne göre; “Basın özgürlüğünün kullanılması ancak demokratik bir toplumun gereklerine uygun olarak, başkalarının şöhret ve haklarının, toplum sağlığının ve ahlakının, milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği ve toprak bütünlüğünün korunması, devlet sırlarının açıklanmasının veya suç işlenmesinin önlenmesi, yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması amacıyla sınırlanabilir. Dolayısıyla, yukarıda açıkladığımız yasal mevzuatta yer alan söz konusu maddeler, basın özgürlüğünün sınırı olarak belirmektedir. Ekonomide demokrasi Demokrasi ise hukuk devleti demektir. Yalnız her kanun hukuk değildir. Bazı hukuk kuralları buyruktur. Gerçek hukuk kuralları ortak akılla ve bilimsel esaslara göre yapılmış kurallardır. Anayasa, hak ve adalet esaslarına göre yapılmış kanunlardır. Demokrasi diğer bir ifade ile hukuk devleti üç temel unsura dayanmaktadır: l Ekonomide demokrasi. l İletişimde demokrasi. l Siyasette demokrasi. Eğer ekonomide ve iletişimde demokrasi yoksa siyasette demokrasi zorbalığa ve hukuk tanımazlığa dönüşür. Ekonomide demokrasi, emeğin örgütlü olması, tüketicinin örgütlü olması, üreticinin örgütlü olması ve bu süreçlerin etkin denetimini zorunlu kılar. Ekonomik hakların güvencede olması, ekonomide demokrasinin temel unsurudur. Ekonomik demokrasiye aykırı olarak sömürü ve toplumsal soygunla zenginleşmiş egemen sınıflar bir yolunu bulup devlette de egemen olurlar. Eğer iletişimde demokrasi yoksa yani basın özgürlüğü düşünce özgürlüğü yasaklarla engellenmişse zaten ekonomide demokrasi de olamaz. Basın egemen sınıfların denetimine geçer ve maskeli yalan dolan tuzak dönemi dolu basın dönemi de başlar. Ekonomide ve iletişimde demokrasi yoksa demokrasi yoktur, ölmüştür. Siyaset kirlenir çürür, kokuşur ve yozlaşır. Böyle bir ortamda, birtakım gazeteci kılığındaki egemen çevrelerin besili bekçileri, demokrasi maskesi de takarak ortalıkta gezerler. DEVAM EDECEK Atatürkçülük ne değildir? Son günlerde Atatürkçülük tartışmaları yeniden gündem oldu. Bu tartışmaların arka planında: 1) Dışarıdan CHP’ye yönelik eleştiriler... 2) Parti içindeki hizip ve ideoloji tartışmaları... 3) İktidar medyasının köpürtmeleri... Vardı. Dünkü yazımda bu tartışmaların iktidarın işine yaradığını belirtmiştim. Bugün, gazete okurlarımın, televizyon izleyenlerimin ve sosyal medya takipçilerimin genel isteği üzerine “GÜNCEL” bir “Atatürkçülük” yazısı yazıyorum. Bu yazıyı, hayatını Fransız, Rus ve Türk devrimlerini anlamaya adamış ve öğrendiklerini 40’ı aşkın kitap ve binlerce makale ile topluma aktarmaya çalışmış bir toplumbilim öğrencisi olarak kaleme aldım. Yazıda yöntem olarak “olmayana ergi metodu” kullanacağım, yani “Atatürkçülüğün ne olmadığını açıklamaya” çalışarak olumsuzluklardan gideceğim. Çok kişi bana kızacak biliyorum, ama geçmişi değerlendirerek geleceğe ışık tutmaya çalışıyorum. HHH 1) Atatürkçülük, Tek Adam Rejimi, Şahıs Devleti değildir. 2) Atatürkçülük, demokrasi düşmanlığı değildir. 3) Atatürkçülük, militaristlik, cuntacılık, darbecilik değildir. 4) Atatürkçülük, etnikçilik değildir. 5) Atatürkçülük, din düşmanlığı değildir. 6) Atatürkçülük, tarikatları, cemaatleri sivil toplum kuruluşu saymak, eğitimi onlara emanet etmek değildir. 7) Atatürkçülük, Kürt düşmanlığı değildir. 8) Atatürkçülük, işçi düşmanlığı, solcu karşıtlığı değildir. 9) Atatürkçülük, sadece 6 Ok’un içine hapsedilemez ama 6 Ok’un reddedilmesi hiç değildir. 10) Atatürkçülük, bütün komşu devletlerle kavgalı olmak değildir. 11) Atatürkçülük, Rusya veya ABD gibi büyük devletlerden himaye aranmak değildir. 12) Atatürkçülük, “Türkiye’yi solcu gençlere mi emanet edeceğiz, elbette vatanını milletini seven, milliyetçi, mukaddesatçı imam hatip mezunlarına” diyen Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın ideolojisi değildir. 13) Atatürkçülük, 12 Mart 1971 Cuntacılarının Nadir Nadi’yi “Ben Atatürkçü Değilim” diye kitap yazdıracak kadar kızdıran haksızlık ve hukuksuzluklarının sığınağı değildir. 14) Atatürkçülük, “Sosyal uyanış ekonomik gelişmeyi aştı” diyerek darbe yapan 12 Mart’ın lideri Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç’ın ideolojisi değildir. 15) Atatürkçülük, 12 Eylül 1980 cuntacılarının Kürt kimliğini inkâr etmeleri, işkenceleri olağanlaştırmaları, anayasaya din dersi koymaları ve Cemaatin önünü açmaları değildir. 16) Atatürkçülük, her yaptıkları baskıyı “Atatürkçülük” adı altında meşrulaştırmaya çalıştıkları için, yapılanları protesto amacıyla üniversiteden istifa ettikten sonra bana “Ben Atatürkçü değilim, artık Atatürkolog, yani Atatürk araştırmacısıyım” dedirten 12 Eylül cuntasının ideolojisi değildir. 17) Atatürkçülük, korkaklık, idarei maslahatçılık, suskunluk, herkese mavi boncuk dağıtmak değildir. 18) Atatürkçülük, resmen kurulmuş olan “Millet İttifakı”nı dağıtmak, kendiliğinden oluşan Demokrasi cephesini engellemek ve CHP’yi yıkmak için kullanılabilecek bir ideoloji değildir. 19) ATATÜRKÇÜLÜK, ATATÜRK’ÜN ADI, İSTER “GAZİ PAŞA”, İSTER “MUSTAFA KEMAL”, İSTER “GAZİ MUSTAFA KEMAL”, İSTER “ATATÜRK”, İSTER “GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK” OLARAK SÖYLENSİN; İDEOLOJİSİNE İSE İSTER “KEMALİZM” İSTER “ATATÜRKÇÜLÜK” DENİLSİN, “İSTİKLAL SAVAŞI” VE “ATATÜRK DEVRİMLERİ” OLARAK, “TÜRK DEVRİMİ”NİN İKİ AŞAMASINI BİRBİRİNDEN AYIRMAK VEYA BİRİNİ REDDETMEK İÇİN KULLANILAMAZ. 20) ATATÜRKÇÜLÜK, “TÜRK DEVRİMİ”NE, CUMHURİYETE, DEMOKRASİYE, HUKUK DEVLETİNE, LAİKLİĞE, SOSYAL DEVLETE, TEMEL İNSAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNE, AKLA VE BİLİME KARŞI KULLANILAMAZ! 30 TL YERiNE 12 TL 25 TL YERiNE 15 TL 30 TL YERiNE 18 TL 35 TL YERiNE 21 TL 30 TL YERiNE 18 TL 30 TL YERiNE 18 TL 45 TL YERiNE 27 TL 45 TL YERiNE 27 TL 35 TL YERiNE 21 TL 125 250 TL %50 iNDiRiM YERiNE TL