Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 11 20 MART 2020 CUMA Ekonomiyi vuran koronavirüs salgını, işçi haklarındaki boşlukları da ortaya çıkardı Yasalarda düzenleme şart Virüs salgınıyla gündeme gelen iş durdurma, ücretsiz izin ve benzeri uygulamalarda emekçinin hak kaybına uğrayacağı, bunun önlenmesi için yasal düzenleme gerektiğinin altı çizildi. Uzaktan çalışma, telafi çalışmasının uzatılması ve zorunlu ni tazminatlı olarak feshetme imkânı verir. Ancak bu işçinin işsiz kalması anla izinlerin nasıl hayata ge mına gelecek. çirileceğine ilişkin sorula OLCAY n İşçiye verilmek iste rımızı yanıtlayan Doç. Dr. BÜYÜKTAŞ nen izin süresi boyunca Aziz Çelik, ücretsiz izinle işçi ücret alabilecek mi? rin onaya tabi olduğunu vurgu Bir haftalık süre sonunda iş ladı. Çelik’in sorularımıza verdi verenin ücret ödeme yükümlü ği yanıtlar özetle şöyle: lüğü bitiyor. İşveren isterse işçi n Koronavirüsle mücadelede ye ücretli izin verebilir. Bu du çalışanları koruyacak mevzuat rumda işçinin onayı söz konusu yeterli mi? Neler yapılmalı? değil. Bu durumda işveren sos Mevzuat yetersiz. Hızla yeni yal güvenlik primlerini de öder. önlemler alınmalı. Ekonomi cid Buna pek rastlanmıyor. Ücret di bir durgunluk ile karşı karşı siz izin ise işçinin onayı olma ya ve işsizlik hızla artacak. Ça dan verilemez. Ücretsiz izinde, lışanlar ciddi iş ve gelir kaybı işçi çalışmadığı ve ücreti öden na uğrayacak. Bu nedenle koro mediği için emeklilik hesabında navirüs salgını süresinde birey dikkate alınmaz. İşçi hem gelir sel ve toplu işten çıkarmaların hem emeklilik açısından kayba askıya alınması ve yasaklanma uğrar. Ancak bu dönemde işçiyi sı şart. Buna ilişkin bir anlaşma kısmen koruyacak mekanizma İtalya’da sendikalar ve işveren İşsizlik Sigortası Fonu kapsa ler arasında yapıldı. Salgın döne mında kısa çalışma ödeneğidir. minde işçiler ücretli izinli sayıl n Uzaktan çalışma zorunlu malı ve ücretleri işveren, devlet tutulabilir mi? ve İşsizlik Sigortası Fonu’ndan İş Kanunu bunu düzenliyor. ortaklaşa karşılanmalı. Bu dö Tarafların anlaşması halinde ya nem olağanüstü bir dönemdir ve pılır. Uzaktan çalışanla işyerin çalışanları koruyacak olağanüs de çalışan arasında bir ayrım tü önlemler alınmalı. İşsizlik Si yapılamaz. İşçiyi sağlık ve gü gortası Fonu’nda ciddi kaynak venlik açısından gözetme so lar var. Hükümetin ayırdığı 100 rumluluğu da işverene ait. milyar TL’lik paket var. Bu kay n Kronik hastalığı olan işçi, naklarla milyonlarca işçinin ge bu durumda rapor almadan da liri aylarca güvence altına alına işe gitmeyebilir mi? bilir kitlesel işsizlik önlenebilir. Kronik hastalıkla ilgili dü n İşveren üretime ara verdi zenleme henüz sadece kamu ğinde işçinin ücreti ne olacak? görevlileri için yapıldı. Özel İşyerinin zorunlu nedenle üre sektörü de kapsayacak şekilde time ve hizmete ara vermesi du kronik hastalığı olanlar, 60 yaş rumunda işveren ilk bir haftalık üstü çalışanlar, hamileler ve sürenin ücretinin yarısını öde süt izni kullananlar için vakit mekle yükümlü. Ancak bu sü geçirmeden izin düzenlemesi renin bitiminde yükümlülük or yapılmalı. Dahası çalışan ebe tadan kalkıyor. İşin durması bir veynlerden birine korona salgı haftadan fazla olursa bu durum nı boyunca mutlaka idari veya işçiye ve işverene iş sözleşmesi ücretli izin verilmeli. ‘Kamuda evden çalışma yok’ Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, koronavirüs salgını nedeniyle kamu çalışanlarının evden çalışıp çalışmayacağına ilişkin, “Özel durumlar hariç kamuda evden çalışma olmayacak” dedi. Dün Anadolu Ajansı Özel Yayını’na katılan Albayrak, istihdam için kısa çalışma ödeneği esnetilebileceğini açıkladı. Albayrak, “Birçok sektörün de işsizlik fonu üzerinden kısa çalışma ödeneğinden faydalanması sağlanacak. Belli bir yaş ve çerçevede çalışma esnemesi getirildi. Özel durumlar dışında kamuda evden çalışma hazırlığı yok” diye konuştu. l Ekonomi Servisi Patrona kalkan, emekçiye kriz MUSTAFA ÇAKIR Hükümetin, koronavirüsün etkilerini azaltmak için önceki gün “Ekonomik İstikrar Kalkanı” adıyla açıkladığı pakette işverenlere yönelik biz dizi önlem yer alırken, emekçilerin taleplerinin hiçbiri karşılanmadı. Oysa işçi ve memur konfederasyonları bu açıklama öncesinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndaki toplantılarda taleplerini dile getirmişti: 4 Bütün işçi konfederasyonları salgın süresince işten çıkarmaların yasaklanmasını istemişti. Ancak pakette böyle bir düzenleme yok. 4 İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarının iyileşti rimesi de talep edildi ama bu da pakette yer almadı. Oysa, son dönemde daha çok işverenler için kullanılan fondaki varlık büyüklüğü 130 milyar lira. Vergi azaltılmadı 4 İşçi örgütleri, işsiz kalanların ve gelir kaybına uğrayanların elektrik, su, doğalgaz, iletişim gibi temel ihtiyaçlarına ilişkin faturaları ile kredi borçlarının ertelenmesi talepleri vardı. Paketle işverenlerin kredi borçları faizsiz olarak ertelenirken, çalışanlarla ilgili böyle bir düzenleme yapılmadı. 4 Sendikalar yıllardır çalışanlar üzerindeki vergi yükünün azaltılmasını istiyordu. Son pakette işverenlere prim ve vergi ertelemesi gelirken çalışanların maaşlarından vergi kesilmeye aynı şekilde devam edilecek. 4 Memurların istekleri de pakette yer bulamadı. Örneğin memur sendikalarının, görevleri uygun olan kamu çalışanları için evden çalışma sistemine geçilmesini isteği paket yer bulamadı. Konuyla ilgili değerlendirme yapan Genelİş Sendikası Genel Başkanı Remzi Çalışkan, süresi uzatılan “telafi çalışma”yla salgın günlerinin faturasının emekçilere ödetilmek istendiğini belirtirken, DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, önlemlerin sadece ve sadece “sermayeye kalkan paketi” olduğunu belirtti. l ANKARA Açılan paketlere rağmen artan koronavirüs belirsizliği, TL’yi de eritmeye devam ediyor Dolar adım adım yükseliyor TÜROB: Açık büfeyi kaldırın Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB), üye otellerde kahvaltı, öğle ve akşam yemeği servisinde açık büfenin kaldırılarak, “kahvaltı tabağı ve set menü” uygulamasına geçilmesini tavsiye etti. Üye otellere gönderilen yazıda, “Türkiye genelinde konaklama tesislerinde kahvaltı servisi ağırlıklı olarak açık büfe yöntemiyle sunuluyor. Bu nedenle tüm otellerde ve restoranlarda “açık büfe” uygulamasının kaldırılarak kahvaltı tabağı ve set menü uygulamasına geçilmesini öneriyoruz” denildi. l Ekonomi Servisi Mücevherde yüzde 50 daralma Mücevher İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Kamar, koronavirüsün etkisiyle Türkiye’deki mücevher ticaretinin yüzde 80 durduğunu söyledi. “Sektör durma noktasına geldi” diyen Kamar, şöyle devam etti: “İç piyasa ve ihracat bıçak gibi kesildi. İç piyasada en az yüzde 50 daralma var. Hedefimizde olan birçok ülkeye uçuşlar yasaklandı. Son bir haftadır müşterilerimiz siparişlerini dahi istemiyor. Sektörde iki aylık durağanlık yaşarsak, yaklaşık 1 milyar dolarlık kaybımız olacaktır.” l İHA Elektroniğe yüzde 10 zam Çin’deki üretimin durması, tedarikteki sıkıntılar ve stokların erimesiyle elektronik cihaz fiyatları kademeli olarak arttı. Satışlar ise 2020 Şubat’ta, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 50 azaldı. Nasa İletişim Üst Yöneticisi Mehmet Hayrettin Yılmaz, “Haziran ayına kadar elektronik cihazlarda ve giyilebilir teknoloji fiyatlarında toplamda yüzde 10 civarında bir artış öngörüyoruz. Döviz kurlarında ciddi bir artış var. Bu ürüne yansıdı” dedi. l Ekonomi Servisi Epmroemkloiyseyon kolaylığıTürkiye Bankalar Birliği, koronavirüs ne deniyle, taahhütname verme süresi 30 Haziran’a kadar olan emeklilerden herhangi bir onay beklenmeksizin promosyonların hesapları na yatırılacağını açıkladı. Emeklilerin banka değiştirme hakkı saklı olacak. TBB: Kredi koşulları iyileştirilmeli Türkiye Bankalar Birliği (TBB), koronavirüsün ekonomiye etkilerinin azaltılması için bankalara çeşitli tavsiyelerde bulundu. TBB kaynak imkânları ve kredi limiti dikkate alınarak, kurumsal firmaların, KOBİ’lerin ve bireysel kesimin kredi taleplerinin hızlıca değerlendirilmesi ve karşılanmasını, krediye erişim imkânlarının ve kredi koşullarının iyileştirilmesini, kredi kanallarının açık tutulması nı tavsiye etti. Ayrıca vade, ödeme, taksit ödeme ve teminat koşullarında esneklik sağlanmasını ve yapılandırma taleplerinin kısa sürede sonuçlandırılmasını da öneren TBB, bütün bunların karşılıklı iyi niyet ve özveri çerçevesinde ele alınması gerektiğine dikkat çekti. TBB ayrıca, önlemlerden dolayı faaliyetini yerine getiremeyen tüzelkişilerin kredi, çek, senet gibi ödemelerinde gecikmeler yaşanması nın muhtemel olduğunu belirterek şöyle devam etti: “Bu nedenle üyelerimize, salgından olumsuz şekilde etkilendiğini tespit ettikleri müşterilerin, ekonomik faaliyetlerinden değil, koronavirüs salgınından etkilendikleri şeklinde Risk Merkezi’ne bildirilmesinin, bu müşteriler hakkında daha sağlıklı değerlendirme yapılması açısından faydalı olacağı belirtilmiştir.” l Ekonomi Servisi Küresel piyasalarda satış baskısı ağırlıklı olmak üzere, koronavirüs kaynaklı her iki yönlü sert dalgalanmalar devam ederken, TL cinsi yatırım araçlarında da benzer seyir görülüyor. Yatırımcılar, küresel ekonominin büyük bölümünü tehdit eden virüs salgınının neden olduğu daha önce görülmemiş belirsizlik nedeniyle paralarını dolar olarak tutmak için ellerinden geleni yapıyorlar. Bu kapsamda güne yükselişle başlayan dolar/ TL de gün boyu 6.49406.5450 arasında hareket etti. Günü 6.54 seviyesinde tamamladı. Borsa İstanbul ise inişli çıkışlı hareket etti ve günü yüzde 0.45 düşüşle tamamladı. Türkiye’nin risk primi (CDS) de, yükselişini sürdürdü ve 530 puana kadar çıktı. CDS yıl başında 240 puana kadar inmişti. JPMorgan uyardı Öte yandan yatırım bankası JPMorgan, koronavirüsün ekonomiye olumsuz etkileri nedeniyle Çin dışındaki gelişmekte olan ülkelerin yılın ilk yarısında resesyona girebileceği uyarısında bulundu. Bu kapsamda Türkiye ve Meksika’da büyümenin ikinci çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yıllıklandırılmış şekilde sırasıyla yüzde 17.2 ve yüzde 15.5 düşmesi bekleniyor. l Ekonomi Servisi BAYRAKTAR: ÇIFTÇININ BORÇLARI DA ERTELENSIN Koronavirüsün ticarette yarattığı tahribat için “Ekonomik İstikrar Kalkanı” paketinde perakende, otomotiv, konaklama, yiyecekiçecek, tekstil sektörleri önceliklendirildi, tarım bu paketin dışında kaldı. Gıda güvencesini sağlayan tarım sektörünün göz ardı edildiğine dikkat çeken Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, üretici ve tüketicilerin korunacağı yeni bir pakete ihtiyaç du yulduğunu vurguladı. Bayrak 4 Tarım ve hayvancılıkta tar, tarım sektörü için acil ola kullanılan elektrik borçları ile rak çözüme kavuşturulması tarımsal sulama borçları faizsiz gereken beklentileri şöyle sı olarak ertelenmeli. raladı: 4 Ödenmesi 4 Ziraat Bankası, Tarım Kre gereken destek di Kooperatifleri ve özel ban ler bir an evvel kalara olan kredi borçları ödenmeli. faizsiz ertelenmeli veya 4 Ma yapılandırılmalı. liyetlerin 4 Üretimin sürdü düşürül rülebilirliği için bir mesi için defaya mahsus faiz elektrik fi siz kredi verilmeli. Şemsi Bayraktar yatları başta olmak üzere girdi fiyatları indirilmeli. 4 BağKur prim borçları başta olmak üzere çiftçilerimizin vadesi gelen tüm ödemeleri ertelenmeli. 4 Yem fiyatları iyileştirilmeli, hayvancılık yapan üreticilerimize yem kredisi verilmeli. 4 Son zamanlardaki üreticide hayvan fiyatlarındaki düşüşün önlenmesine dair gerekli tedbirler alınmalı. l Ekonomi Servisi Virüs, bilimle siyasal İslamcıları da ayırdı.. T ürkiye, yakın günlere kadar koronavirüs salgını ile savaşımda dünyanın en başarılı ülkeleri arasında olma şansını koruyabilmiş sayılıyordu.. Son birkaç haftanın, akıl, bilim, demokratik çözüm arayışlarından uzak.. atılmış tek yanlı pek çok ekonomiksosyalsiyasal adımlarıyla, virüsle savaşımda zaman kazanmış olmanın avantajlarını hızla yitiriyor.. Son günlerin dünya gerçeklerine ilişkin, hızla değişen sonuç tablolarında, iyimserlikten, karamsarlığa doğru geçişin gerçekleri sergileniyor.. Hâlâ en çok bedel ödeyecek ülkeler konumuna düşmeme şansımız olsa da, önümüzdeki günlerin sağlam atılamayacak her adımı ile ödenecek bedellerin katlanması sonuçlarıyla yüzleşme olasılıklarının akıl, bilime dayalı sonuçları, en yetkin uzmanların birinci ağızdan verileriyle dillendiriliyor. Biliyorsunuz bir kez daha Meclis’in işlevi, yetkileri yok sayılmış olarak, bilim, uzmanlık örgütlenmeleri, virüsle savaşımda cephenin en önüne attığımız sağlık çalışanları, Türk Tabipleri Birliği, eczacılar, ilgili tüm meslek örgütlenmeleri yok sayılarak, tüm kararlar Tekadam rejiminin iradesi, yetkilerine bırakılarak son gelinen sıcak dönemeçte, tüm kararlar alınıp açıklandıktan sonra.. İşlerin geldiği vahamet boyutları gözetilmiş olarak, dün lütfedilip Meclis gündemine, bilgilendirme boyutlu olarak taşındı. Bugüne kadar Meclis çalıştırılıyormuş gibi yapılan tüm gündemler için geçerli olduğu üzere gereken bilgilendirmeler gerektiği kadarı ile yapıldı. Kuşkusuz yine bütün partiler adına sözler alındı, pek çok bildiğimiz ve bilmediğimiz gerçekler üzerinden görüşler, öneriler tartışıldı. Yine bildiğimiz üzere meraklıları, anlayabilenleri için olupbitenler hakkında ipuçlarının ortaya çıkmasını sağlayacak veriler, gerçekler ortalığa saçıldı.. HHH Sonrası var mı? Yok.. Virüsle savaşımda başarıda daha insancıl, insandan, haktan yana sonuçların alınabilmesi yolunda dayatılan modelin dışında bir işe yarayabilecek mi? Yok.. Kuşkusuz virüsün bedel ödeye ödeye ortaya çıkan acı sonuçları üzerinden çıkarılacak derslerin olması kaçınılmaz. Gelinen noktada katlanacak tehditler karşısında, getirilmek zorunda kalınacak önlemler olacak. En insani haklara dönük, yeni tehditlerle yüzleşmenin öne çıkardığı acil yeni yeni kararlarla yeni yeni bedeller ödenecek.. Meclis görüşmeleri her zamanki gibi, bugüne kadar yaşandığı üzere, olsa olsa kimi gerçeklerin çıplak yüzlerinin ortalığa saçılması işlevini ancak yapabiliyor.. Besbelli tam da bu nedenle Meclis gerçekten çalıştırılmış gibi yapılmış olarak giderek daha çıplak görüleceği üzere çalıştırılmıyor.. Aynı senaryoda atanmış Bakanlar bilgi veriyor, dayatılmış kararlar, uygulamalar için şeklen Meclis çalıştırılmış gibi yapılmış oluyor. Olsa olsa işin içinden kalkılamaz boyutları ile sorunlar yumağı ağır bastıkça, koronavirüs henüz bilinmeyen özellikleri nedeniyle dünya ölçeğinde insanlık adına işlenmiş insanlık suçlarının tümünün sergilenmesinde oynadığı etkin rolle.. Sonuç olarak İslam dünyasına dönük olarak da.. Siyasal İslamcıların inanmış Müslümanlara dönük olarak en ağır suçları nasıl işlediklerinin yol ve yöntemlerini de sergilemiş oluyor. İster siyasetçi, isterlerse iş dünyasından olsunlar.. Kişisel kirli çıkarlar iktidarları, düzenleri adına siyasal İslamcılığa yatırım yapanların, Allah’a dualarla koronavirüsle savaşı kazanma şansları olamayacağına göre.. Gösteriş cuma namazlarının, gösteriş hacca gitmelerin yarışında parsa toplama, gösteriş yapma dönemlerinin prim getirisi bitti.. Diyanet’in içinden kullanılan siyasal İslamcı arayışların getirilerine kapılar hızla kapanıyor.. Akıl, bilimin yolunda yürümeyi seçmekten başka; Cumhuriyetin en zorlu koşullarında bulaşıcı en ağır hastalıklarla başa çıkabilmiş Cumhuriyet deneyimlerinden yararlanmak da içinde, çıkış yolu yok.. Virüs esareti online oyuna ilgiyi artırıyor Koronavirüs salgını nedeniyle Türkiye ve dünyada sokaklar, konser salonları ve sinemalar boşalınca evde kalan yurttaşlar online oyunlarla stres atmaya başladı. Bu ay “Param Kart”la yapılan online genel harcamaların bir önceki aya göre yüzde 13, online oyun harcamalarının ise yüzde 30 arttığını belirten Türk Elektronik Para Yönetim Kurulu Üyesi Gökhan Ertürk, “Online ve temassız ödeme sistemleri çok daha hızlı şekilde yaygınlaşacak” dedi. Dünyada 150 milyar doların üzerinde olan online oyun cirosu içerisinde Türkiye’nin payı 2019’da 830 milyon dolar olurken bu rakamın son gelişmeler ile birlikte 1 milyar doları aşmasına kesin gözüyle bakılıyor. l Ekonomi Servisi