Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 13 1 MART 2020 PAZAR Motorin ve benzin türlerinden alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) litre başına 15 kuruş artırıldı Akaryakıta ÖTV zammı Hükümet, ocak ayından sonra, şubatta da akaryakıt fiyatındaki ÖTV’yi yükseltti. Bunun pompa fiyatlarına yansıması litre başına 18 kuruş oldu. Petrol fiyatlarındaki gerilemeye bağlı olarak önceki gün indirim yapılan akaryakıt fiyatlarına, dün vergi kaynaklı olarak 15 kuruş zam yapıldı. Resmi Gazete’de dün yayımlanan “Bazı Mallara Uygulanacak Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Tutarlarının Yeniden Belirlenmesi Hakkında Karar”la, ÖTV tutarları, litre başına motorinde 2.0559 lira, benzinde 2.5265 lira olarak belirlendi. Bu tutarlar, karar öncesinde motorinde 1.9005 lira, benzinde 2.3765 liraydı. Yüzdesel artış ise yüzde 6.31 oldu. Yaklaşık 5.5 milyar TL Konuyla ilgili açıklama yapan Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası da (EPGİS), 15 kuruşluk zammın pompa fiyatlarına 18 kuruş olarak yansıtıldığını belirtti. Buna göre, motorinin ortalama litre fiyatı İstanbul’da 6.05 liradan 6.23 liraya, İzmir’de 6.14 liradan 6.32 lira ya ve Ankara’da 6.12 liradan 6.30 liraya çıktı. Benzin fiyatının ortalaması ise İstanbul’da 6.46 liradan 6.64 liraya, İzmir’de 6.56 liradan 6.74 liraya ve Ankara’da 6.55 liradan 6.73 liraya yükseldi. Ocak ayının sonunda motorinden alınan ÖTV litre başına 11 kuruş artırılmıştı. Hatırlanacağı gibi 2018’de uygulamaya konulan eşel mobil sistemiyle hükümet, petrol fiyatları kaynaklı akaryakıt zamlarını düşük tutmak için vergi gelirlerinden zaman zaman feragat etmişti. Bu tutarın 11 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayan EPGİS Yönetim Kurulu Başkanı Fesih Aktaş, ÖTV’deki bu iki artışla elde edilecek yıllık ek ÖTV gelirini 5.5 milyar lira olarak tahmin ettiklerini söyledi. Aktaş ayrıca, dünyada yaşanan sorunlar nedeniyle petrol ürünleri fiyatlarının dikkat çekici şekilde düşmekte olduğunu belirtti. l Ekonomi Servisi 13 ilde vergi geliri azaldı Geçen yıl genel bütçe vergi gelirleri kapsamında 856.7 milyar lira vergi tahakkuk ettirilirken, tahsilat 673.3 milyar lirada kaldı. Toplam tahsilat 2018’e göre yüzde 8.3 arttı. 2019’da 13 ilde vergi geliri azalırken, 33 ilde yüzde 0.49.6 arasında arttı. En yüksek oranlı azalış yüzde 25.5 ile Aksaray’da görüldü. En çok oransal artış ise yüzde 55.8 ile Ağrı’da. Tahsilat sorunu büyüyor SERHAT ALİGİL Özellikle son iki yıldır yaşanan kriz, bütçenin temel ve sağlıklı kaynağı olan vergi gelirlerinde hedeflerin tutmamasına ve tahsilat oranlarının düşmesine neden oluyor. Mükelleflere tahakkuk ettirilen vergilere karşılık tahsilat oranı 2018’de yüzde 78.69 ve geçen yıl yüzde 77.78’e düştü. Bu oran 2015’te yüzde 82.92’ye kadar çıkmıştı. Muha sebat Genel Müdürlüğü verilerinin detayları özetle şöyle: 4 Geçen yıl tahsilat oranı yüzde 60’ın altında kalan şehir sayısı 27’ye yükseldi. Bu sayı 2018’de 26, 2015’te 14 idi. 4 Tahsilat oranı yüzde 50’nin altında olan il sayısı 9, yüzde 5059 arasındaki il sayısı 18, yüzde 6069 arasındaki il sayısı 27, yüzde 7079 arasındaki il sayısı 18, yüzde 8089 arasındaki il sayısı 8 ve yüzde 90’ın üstündeki il sayısı bir. 4 2019 yılında en düşük tahsilat oranı yüzde 11.59 ile Kilis’te görüldü. Bu ilde 2018 oranı yüzde 21.51’di. 4 En yüksek oran ise akaryakıt vergilerinin da tahsil edildiği Kocaeli’nde. Bu ilde tahsilat oranı 2019’de yüzde 90.79, 2018’de yüzde 91.88 oldu. 4 Tahsilat oranı, en çok vergi gelirinin elde edildiği illerden İstanbul’da yüzde 80.15, İzmir’de yüzde 84.91 ve Ankara’da yüzde 75 oldu. TEKSİF’e üye oldukları için Malatya’da işten atılan emekçiler eylem başlattı Sendikaya patron engeli Devlerin kârı yüzde 40 indi Dünyanın halka açık en büyük 12 petrol firmasının toplam net kârı, 2019’da bir önceki yıla göre yüzde 40.4 azalarak 63.9 milyar dolar oldu. Henüz yıllık bilançosunu açıklamayan Saudi Aramco dışında, bu devlerin 2018’de 1.4 trilyon dolar olan toplam geliri de geçen yıl yüzde 8.5 azalışla 1.3 trilyon dolara düştü. Bu devler şunlar: ExxonMobil, Chevron, ConocoPhillips, Halliburton, Schlumberger, Baker Hughes, Royal Dutch Shell, BP, Total, Eni, Rosneft ve Equinor. 1037 müfettişin ataması yapıldı Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda açık bulunan vergi müfettişliklerine, yapılan sınavda başarı gösteren 1037 vergi müfettiş yardımcısı atandı. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi dünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. Ayrıca Resmi Gazete’deki Cumhurbaşkanı kararlarına göre Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Politikaları Kurulu üyeliğine Doç. Dr. Zeynep Müjde Sakar ve Cumhurbaşkanlığı Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu üyeliğine Ahmet Selim Köroğlu atandı. l Ekonomi Servisi Hedef Rusya ve Avustralya Türkiye’nin önemli tekne ve yat üreticilerinden Sirena Marine, Avustralya, Yeni Zelanda ve Rusya pazarlarında yaptığı yeni distribütörlük anlaşmalarıyla global arenada büyümeye devam ettiğini açıkladı. Yaptıkları her iki anlaşmayla bayi ağını genişleterek uluslararası pazarlarda büyümeye devam ettiklerini dile getiren Sirena Marine Ticari Direktörü Ali Onger, “Türkiye’den dünyaya açılan küresel bir marka olma hedefi doğrultusunda dünyanın önde gelen şirketleriyle iş ortaklıkları yapıyoruz. İmzaladığımız her iki anlaşmayla Avustralya ve Rusya gibi iki önemli pazara güçlü bir giriş yaptık” dedi. l Ekonomi Servisi Malatya 1. Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren Art Fıl’dan atılan işçiler, yağmura rağmen fabrika önündeki eylemlerine devam ediyor. Madencilerin yeraltı eylemi sürüyor Ücretlerini alamadıkları gerekçesiyle kendilerini maden ocağına kapatan 40 işçinin eylemi 3 günü geride bıraktı. Yerin 140 metre altında bulunan maden işçileri, haklarını alana kadar eylemi sürdüreceklerini belirtti. Çanakkale’nin Yenice ilçesinde, Yıldızlar Holding’e ait Nesko Madencilik’in bakır ocağında çalışan işçiler, sosyal medyada bir video yayımlayarak işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinden yoksun çalıştırıldıklarını söyle di. Maden işçilerinin sendikadan istifa etmemeleri sonucunda 11 işçi işten çıkarıldı. İşten çıkarılan işçiler ve diğer sendika üyesi işçiler maaşları ödeninceye ve işten atılan arkadaşları geri alınana kadar madenden ayrılmayacaklarını belirtti. Yeraltında bulunan işçilerin ailelerinden de eyleme destek geldi. Yetkililere seslenen aileler, “Kazanılmış bütün haklarımızı istiyoruz”, “Adalet istiyoruz” yazılı dövizler açtılar. Öte yandan, patronun DİSK’i istemediğini söyleyen maden işçileri, bize “Neden Hakİş değil, Türkİş değil? DİSK’le devam etmeyeceğiz’ diyor. Ama biz sendikamızı bırakmıyoruz” ifadelerini kullandı. l Haber Merkezi MUSTAFA ÇAKIR Patronların sendika karşıtlıklarına her gün bir yenisi daha ekleniyor. Son örnek Malatya’dan. Aynı işverene ait Art Fıl ile İntem Tekstil’de örgütlenme çalışmaları yürüten Türkİş’e bağlı TEKSİF Sendikası, işverenin engeli ile karşılaştı. TEKSİF Genel Başkan Danışmanı Bayram Erdoğan, Art Fıl’daki 97 çalışandan 55’ini üye yaptıklarını ve toplusözleşme için yetki aldıklarını söyledi. ‘Fabrikayı kapattık!’ Erdoğan’ın verdiği bilgiye göre, buna itiraz eden işveren, ayrıca bütün sendika üyelerini işten çıkardı ve fabrikayı kapattı. Bu nedenle eylem başladığını belirten Erdoğan, Art Fıl’a bitişik ve aynı işverene ait, 550 işçinin çalıştığı İntem Fabrikası’nda ise örgütlenme çalışmalarının devam ettiğini kaydetti. Erdoğan, “130 işçi sendikamıza üye oldu. Ancak işveren ‘diğer fabrikayı kapattık’ diye gözdağı veriyor. İşçileri yemekhaneye sokmadılar. Sendikaya üye olan işçileri çağırıp edevlet şifrelerini istiyorlar. İşçileri sendikadan istifa ettiriyorlar. ‘Ya işten çık, ya da sendikadan istifa et’ baskısı yapıyorlar. 15 üyemizi istifa ettirdiler. İşçiler sonrasında yeniden bize üye oldular”. Tiryaki paketlerde ‘çürük diş’e karşı YARKIN SUN man Arslan ise müşterilerin yüzde 50’sinin paket üze Standart sigara paketi uy rindeki fotoğrafa göre alışgulamasının yenilenmesi veriş yaptığını bildirdi. Ars sonrası, bunların üzerinde lan, “Paketin üzerinde diş, zorunlu olarak bulunduru gırtlak gördüğü zaman almı lan fotoğraflar, sigara içen yor” diye konuştu. ler tarafından farklı tepki lerle karşılanıyor. Kullanıcı 6 milyar paket lar, eğer üzerinde çürümüş Kadıköy’de Tekel bayi ayak, gırtlak ve diş fotoğrafı liği yapan Batuhan Kartal varsa paketi genel olarak da, müşterilerden çok almak istemiyor. İstanbul Şişli’de Tekel bayisinde çalışan Semih Kudun, sigara almak için gelen 150 kişiden en az 25’inin paket üzerindeki res sık gelen bu tale Her 3 kişiden biri, satın aldığı sigara paketinin üzerindeki resmi ‘iğrenç‘ bularak değiştirmek bi reddettiğini buna karşın bazı müşterilerin “O zaman almıyorum’’ dediğini belirtti. Kartal, istiyor. şu bilgiyi verdi: “Her 3 kişiden biri mi kötü bularak diğeri başka resimli verir mi ni istediğini söyledi. Kudun, siniz diyor. Tişört seçer gi “En çok çürümüş damak, bi paket seçiyorlar.” Tütün ayak fotoğraflı paketleri de Eksperleri Derneği verileri ğiştirmemizi istiyorlar. Artık ne göre 2018’de satılan 5.9 fotoğrafı kapatması için ya milyar adet sigara paketi nında kâğıt veriyorum’’ de nin perakende satış hasılatı di. Market çalışanı Süley 62.7 milyar TL oldu. Edirne tava ciğeri 28 liraya yükseldi Edirne Ticaret ve Sanayi Odası’na bağlı işletmelerde, meşhur tava ciğerine yüzde 12 zam yapıldı. Porsiyon 25 TL’den 28 TL’ye çıktı. Edirne Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Recep Zıpkınkurt, ciğere en son 1 yıl önce zam yapıldığını bu süreçte girdi maliyetlerinin arttığını belirterek “Bu fiyat tavan. Serbest piyasa koşularında arkadaşlarımız bu fiyatı alabilir ama daha aşağı da uygulayabilir’’ dedi. Edirne Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliği Başkanı Kemal Cingöz ise kendilerinin de zam kararı alabileceklerini duyurdu. l DHA Fındık fiyatı üreticiyi korkuttu Geçen haftalarda 22.50 lirayı geçen fındık fiyatları, Toprak Mahsülleri Ofisi’nin (TMO) daha önce piyasaya fındık satacağını açıkladığı tarih olan 2 Mart öncesi, 20 liraya kadar düştü. ÇiftçiSen Yönetim Kurulu Üyesi Kutsi Yaşar, fiyatların 2526 liraya kadar çıkmasını bekledikleri dönemde TMO’nun müdahalesinin fiyatları negatif yönlü etkilediğini belirtti. Yaşar şu nok taya dikkat çekti: “TMO biraz daha bekleseydi, hem kendi kazanacaktı hem üretici kazanacaktı. Bu mü dahale büyük sermayenin işine yaradı.” Fındık üreticisi Erol Turan, “Fındık piyasaya Fiskobirlik üzerinden sürülmeli. TMO’nun yaptığı bu hamle sonrası seneye fındık fiyatları ne yazık ki daha da düşük rakamlardan işlem görecek” diye konuştu. Devletin ekonomi aklı Tanımı ve yorumu hakkında farklılıklar olan “devlet aklı” doktrini son zamana kadar hep hukuk ile siyaset bilimi içinde kullanıldı... Bir bütün olarak yönetilmesi kapsamında, kriz veya olağanüstü süreçlerde devlet aklı, devletin varlığının, sağlığının ve gücünün korunması için gerekli olan her yolun kullanılmasını öngören bir yaklaşım olarak tanımlandı. Yazımız bu doktrinin anlamı ve bunun üzerindeki tartışmaları ele alma değil, aksine belki de devlet aklı kavramının toplumun ekonomik faydasına, özellikle de ekonomik krizden çıkışın her geçen gün zorlaştığı bir süreçte ortak akıl veya birleşik akıl yaklaşımları ile nasıl entegre edilmesi gerektiğine vurgu yapma amacındadır. Ortak akıl veya birleşik akıl halkın, bilim adamlarının ve tüm ekonomik aktörlerin içinde bulunduğu bir kümeyi temsil ederek, olağanüstü zamanlarda yaşanan sıkıntının en aza indirilmesini sağlayacak önemli bir birlikteliktir. Belki de bu sosyal refahın göstergesi olan ekonomik büyümede yaşanan düşüş ya da durgunluğun uzun süreli hale gelmesinde kullanılması gereken bir aklı ifade eder. Binde dokuz büyüdük... ama Ekonomik büyüme verileri açıklandı. 2019 yılının tamamına ait olan verilere göre yıllık büyüme oranı binde 9. Yılın ilk üç çeyreğinde sırasıyla yüzde 2.3, 1.6 ve 1 olan verilerin üstüne son çeyrekte gelen sevindirici, sevindirici olduğu kadarıyla şaşırtıcı yüzde 6 büyüme oranı ile yılı sıfırın üstünde bir değer ile kapatmış olduk. Kapattık ama ekonominin sağlığını gözlemlemek ve ekonomi politikalarını sahaya en iyi şekilde ortak akılla yansıtmak için verilere öteki geçitten bakmak gerekiyor. Şimdi bunu yapalım! Büyüme verileri harcama, gelir ve üretim değeri olarak üç ayrı yöntemle hesaplanıyor. Verilerin ayrıntısına girmeden 2019 yılı ekonomik büyümesine katkı yapan faktörleri kısaca ele alalım. Yılın dört çeyreğine toplu şekilde baktığımızda, tüketicinin son çeyrekteki harcamasının yanında hükümet harcamaları ile ihracatın tüm çeyreklerdeki performansı bu sıfırın üstündeki büyümeye katkı yapmış gözüküyor. Ama resimde rasyonel olmayan birkaç nokta var. Bunlardan ilki, hükümet harcamalarının yılı yüzde 4.5 büyüme ile kapatması ve yüzde 6.4 ile ihracatın yıllık artışı geliyor. İkincisi ise denetimli faiz ve kur uygulamaları yoluyla tüketicinin harcamasında binde 8’lik büyüme karşımıza çıkıyor. Ama en büyük olumsuz etki ise yatırımlarda yüzde 12.8’lik küçülmede görülmektedir. Ekonomik krizin ön göstergeleri ve başlangıcından bu yana iki yılı aşkın bir zaman geçtiği gerçeği ile üretim ve tüketimde yaşanan olumsuzlukların kalıcı hale gelmesi olasılığının arttığını söyleyebiliriz. Zaten veriler de bunu kanıtlar nitelikte... Nasıl mı? Özetleyelim: Tüketici hâlâ ölçülü bir davranış içinde, düşük faize bile duyarlılığı az, Geleceğin göstergesi olan yatırımlardaki düşüş umutsuzluğu artırıyor, Hükümet harcamaları tüketim ve yatırımları etkilemiyor, İhracatta fazla miktar ile az kazanç formülü fakirleştiren büyüme yaratıyor, İthalata bağımlılığın derecesi artıyor ama üretim ithalata duyarsız bir yapıda, Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yapay bir büyüme etkisine sahip, Sıfırın hemen üstündeki ekonomik büyüme istihdamdaki azalış ve işsizlikteki artışla karşımıza çıkıyor. Uzun süreli sorunların yapışkanlığını artırdığı bir yerde devletin ekonomik aklının ortak yani birleşik ekonomik akla evirilmesi zorunludur. (*) Not: Ayrıntılı analiz için, bakınız http://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ ozdemirince/vergitabagindadevletakli1089265. Euromoney’den TEB’e ‘özel bankacılık’ ödülü Önemli finans yayın gruplarından Euromoney tarafından gerçekleştirilen Özel Ban kacılık ve Varlık Yönetimi Araştırması’nda, TEB Özel’in Türkiye kapsamında “En İyi Özel Bankacılık” ödülü aldığı açıklandı. Ayrıca, 6 ayrı alanda daha sunduk ları hizmetlerle ödül aldıklarını be lirten TEB Bireysel ve Özel Ban kacılık Kıdemli Genel Müdür Yar dımcısı Gökhan Mendi, “30 yı lı aşkın süredir istikrarımızı boz madan, müşterilerimizin talepleri doğrultusunda farklı ürünler ve hizmet modelleri gelişti riyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Gökhan Mendi