Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 1116 OCAK 2020 PERŞEMBE Birçok kalemde başlangıç ödeneklerini aşan hükümet, 123.7 milyar lira açık verdi Saray’a bütçe yetmedi Bütçe 26 yıl sonra ilk kez faiz dışı açık verdi. 2019’da faiz dışı açık 23.7 milyar, faiz gideri 100 milyar TL ol du. Örtülü ödenekten 2 milyar 73 milyon lira harcandı. Hükümetin sınır tanımayan harcamaları nedeniyle bütçe 2019’da 2019’da 26.6 milyar TL faiz dışı açık verildi. Aralıkta bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı ayına 123.7 milyar lira açık ver göre yüzde 9.1 oranında artarak di. 80.6 milyar lira olan ilk 73.3 milyar TL oldu. Bütçe gi açık hedefini Ye derleri yüzde 21.8 artarak 104.1 ni Ekonomi Prog milyar TL’ye çıktı. ramı ile 125 mil 4 Aralıkta vergi gelirleri ge yar liraya çıka çen yılın aynı ayına göre yüzde MUSTAFA ÇAKIR ran hükümet, Merkez Bankası’ndan (TCMB) Hazine’ye 31.3 artarak 60.1 milyar TL, faiz hariç bütçe giderleri yüzde 19.8 artarak 99.9 milyar TL oldu. Büt aktarılan 42 milyar liralık “ih çe 2018’de 1.1 milyar TL faiz dı tiyat akçesi” ile rahatladı. şı fazla verilirken, 2019’da 23.8 TCMB’den kaynak olmasa açık milyar TL faiz dışı açık oluştu. 166 milyar liraya çıkarak bu 4 2019’da bütçe gelirleri yılki hedef olan 138.9 milyar li 2018’e göre yüzde 15.5 artarak rayı da yılın başında aşacaktı. 875.8 milyar TL oldu. Bütçe gi Bol keseden harcayan hükü derleri yüzde 20.3 artarak 999.5 met, birçok kalemde başlan milyar TL’ye çıktı. Hükümet sü gıç ödeneklerini fazlasıyla aş rekli faizden şikâyet ederken, tı. Bütçe 1993’ten bu yana ise ilk geçen yıl bütçeden faize giden kez faiz dışı açık verdi. Hazine para 99.9 milyar liraya ulaştı. ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2019 yılının aralık ve SGK’de dev zarar ocakaralık dönemi bütçe uygu 4 SGK’nin görev zararı 83.2 lama sonuçlarında ortaya çıkan milyar liraya çıktı. SGK’ye 114 sonuçlar şöyle: milyar lira da Hazine yardı 4 Aralık 2018’de 18.3 mil mı yapıldı. Ziraat Bankası’nın yar TL olan bütçe açığı, Aralık görev zararı 3.2 milyar lira, 2019’da 30.8 milyar TL’ye çık Exımbank’ın 65.1 milyon lira, tı. Aralık 2018’de 16.2 milyar TL Halk Bankası’nın 1.9 milyar lira faiz dışı açık verilmişken, Aralık oldu. l ANKARA Örtülü’den 2 milyarlık harcama n Cumhurbaşkanlığı’nın kullanımında bulunan ve nereye harcandığı gizli tutulan “örtülü ödenekten” 2019’da yapılan toplam harcama 2018’i katlayarak 2 milyar 73 milyon liraya ulaştı. n Cumhurbaşkanlığı’nın giderleri bütçe başlangıç ödeneği olan 2.8 milyar lirayı aşarak 3.9 milyar liraya çıktı. n Dev bütçesi ile birçok bakanlığı geride bırakan, hükümetin yeni yeni birçok görevler verdiği Diyanet İşleri Başkanlığı geçen yıl 10.2 milyar lira harcadı. Diyanet’in başlangıç ödeneği 10.4 milyar liraydı. n Kiralamalar için de bütçeden geçen yıl toplam 1.5 milyar lira çıktı. Kiralanan taşıtlara 424.1 milyon lira ödendi. Kiralanan binalara da 494.8 milyon lira kira ödemesi yapıldı. n Temsil ve tanıtma harcamaları için toplam 159.2 milyon lira ödeme yapıldı. n Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler 3.3 milyar lira olan başlangıç ödeneğini aşarak 5.7 milyar liraya çıktı. Hanehalkına yapılan transferler de 53.1 milyar liralık başlangıç ödeneğini aşarak 54.2 milyar lira oldu. Hanehalkına yapılan “diğer” transferler ise 6.8 milyar liraya ulaştı. Ev satışları yüzde 2 düştü Hyundai’den üretime ara Kore basınında çıkan haberlerde, Hyundai’nin İzmit fabrikasında üretimini durduğu öne sürüldü. Söz konusu haberlerde, Koreli otomotiv üreticisinin daralan iç pazar ve azalan ihracatla bağlantılı olarak söz konusu adımı attığı iddia edildi. Konuyla ilgili Hyundai’den Habertürk’e yapılan açıklamadya göre ise Koreli markanın bantlardan indirmeye başladığı yeni i10 ve yıl içinde üretme alacağı yeni i20 modelleri için daha önceden planlanan hat bakım ve hat yenileme çalışmaları kapsamında üretime ara verildi. Yetkililer, bu işlemin bir rutin olduğunu ve model geçiş dönemlerinde aynı işlemlerin önceki yıllarda da yapıldığını vurguladı. l Ekonomi Servisi ‘Bankalar esnafın cebine göz dikti’ Ordu’nun Ünye İlçe Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İrfan Akar, bankaların aldığı işlem masraflarına tepki gösterdi. Akar, “Bankacılık yasaları biz esnaflardan yana değil. Zaten ekonomi zor durumda, bir de bankalar her işlem için ufak görünen meblağlar ile büyük paralar alıyorlar. Bu resmen vatandaşın cebine uygulanan bir soygundur. Ben ve benim gibi birçok işadamı bu konuda çok şikâyetçilerdir. Bankalar iyice vatandaşın, esnafın ve sanayicinin cebine gözlerini dikmiş durumdadır” dedi. l İHA TMO 550 bin ton buğday ithal etti Toprak Mahsülleri Ofisi (TMO), önceki gün tamamladığı ihalelerle toplam 550 bin ton buğday ithal etti. Avrupalı ticaret kaynaklarının Reuters’a verdiği bilgiye göre, alınan buğdayda menşei sınırlaması bulunmuyor. Ancak büyük bölümünün Rusya’dan, geri kalanının ise Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerden alınacağı tahmin ediliyor. TMO, önceki gün biri 21 Ocak15 Şubat aralığında teslim edilmek üzere 275 bin ton, diğeri 16 Şubat8 Mart aralığında teslim edilmek üzere yine 275 bin ton buğday almaya karar verdi. İlk ihalede en düşük fiyat ton başına 236 dolar olmuştu. TMO ayrıca yine dün yaptığı başka bir ihalede 100 bin ton durum buğdayı almıştı. l Ekonomi Servisi Gelir şampiyonu GS Süper Lig’in son şampiyonu Galatasaray (GS), sekiz şampiyon arasında vergi sonrası gelirini en çok artıran kulüp oldu. Gelirini yüzde 54 arttırarak 5 milyon Avro’luk artıya geçti. GS’yi gelirini yüzde 50 artıran Hollanda şampiyonu Ajax takip etti. KPMG Football Benchmark ekibi de Premier Lig (İngiltere), La Liga (İspanya), Bundes liga (Almanya), Serie A (İtalya), Ligue 1 (Fransa), Eredivisie (Hollanda), Primeira Liga (Portekiz) ve Süper Lig’in (Türkiye) son şampiyonlarının ekonomik gelirini inceledi. Yüzde 54’lük artışa rağmen GS, 146 milyon Avro’luk geliriyle en az kazanç sağlayan ekip oldu. SarıKırmızılılar, yüzde 69’la sekiz takım arasında stat doluluk oranı olarak en son sırada yer aldı. Gerileyen konut kredi faizleri ile KDV ve ta pu harcı indirimlerine rağmen 2019’da TÜİK verilerine göre, 1.35 milyon konut satıldı. Konut satışları, gerileyen konut kredi faizleri ve yıl sonunda sona eren KDV ve tapu harcı indirimlerine rağmen 2019’u yüzde 1.9’luk düşüşle 1.35 milyon adetle tamamladı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Aralık 2019’da 202 bin 74 konut satıldı. 2018 Aralık’a göre yüzde 47.7 artış var. Kredili satış arttı İpotekli satış olarak nitelendirilen konut kredili satışlar ise 2019’da yüzde 20.1 artışla 332 bin 508 adet olarak gerçekleşti. İpotekli konut satışları 2019 Aralık ayı özelinde ise yüzde 603 artışla 50 bin 278’e çıktı. İpotekli satışlarda yılın son aylarında belirginleşen sert yükselişte kamu bankaları öncülüğünde konut kredi faizlerinde gözlenen düşüş temel belirleyici oldu. Konut kredi faizleri ağustos itibarıyla kamu bankaları öncülüğünde yüzde 1 seviyesinin altına inmişti. Yabancılara yapılan konut satışları ise 2019’da yüzde 15 artışla 45 bin 483 adet oldu. En fazla satış Irak ve İran vatandaşlarına yapıldı. İstanbul İnşaatçılar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, “Faizlerin gerilemesine bağlı olarak ekonomi ve sektördeki güven endeksinin yükselmesi, satışların temelini sağlamlaştırırken 2020 için büyük umut oldu” dedi. l Ekonomi Servisi 38 milyon dolar ‘Getir’di Hızlı tüketim ürünleri konusunda evlere ve işyerlerine hızlı kurye ile hizmet veren ve bu alanda Türkiye’nin önde gelen girişimlerinden Getir, Silikon Vadisi’nin ünlü yatırımcılarından Michael Moritz liderliğindeki fondan 38 milyon dolar yatırım aldı. Getir’e, Michael Moritz kişisel yatırım fonu Crankstart aracılığıyla 25 milyon dolar yatırım yaptı. Moritz’in ardından Brezilya ve Türkiye’den bazı yatırımcılar 13 milyon dolarlık ek fon sağladı. Getir Seri A turunu toplamda 38 milyon dolarlık yatırımla tamamladı. Getir Kurucusu Nazım Salur, Getir’in hikâyesinin, ilk teknolojik girişimi BiTaksi’nin başarısı üzerine kurulu olduğunu belirterek “Getir ile dünyada bir Nazım Salur ilki gerçekleştirdik, bir pazar oluşturduk. Aldığımız yatırımlar, Türkiye’den çıkan bir fikrin elde ettiği başarıları perçinlememize ve yeni pazarlara açılmamıza destek olacak” dedi. Getir, A turunun tamamlanmasıyla B turunda 100 milyon dolarlık yeni bir fon oluşturmak için görüşmelere başladı. l Ekonomi Servisi HAVALIMANINDA ILAVE YENI UÇUŞLARA IZIN VERILEMEYECEK Bakanlıktan Sabiha Gökçen’e kısıtlama Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nın kapasitesini gerekçe göstererek ilave yeni uçuşlar için izin vermeyeceğini açıkladı. Haber Aero’da yer alan habere göre Ulaştırma Bakanlığı’ndan dün gönderilen yazıda, “İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nın kapasite yetersizliği nedeniyle yaşanan sıkıntıların önüne geçmek üzere kapasitenin etkin kullanımı için ilgili kurallar belirlenerek bildirilmişti. Devam etmekte olan bakım faaliyetleri ve yaşanan trafik yoğun luğu nedeniyle, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na yerli/yabancı, tarifeli/tarifesiz, dönemsel/münferit olarak mevcut uçuş izinlerinin üzerine ilave frekans/yeni hat uçuş izin başvuruları uygun olarak değerlendirilemeyecektir” ifadelerine yer verildi. l Haber Merkezi Dijitalleşmeye 68 takdir KoçSistem ve yüzde 100 iştiraki KoçDigital, 68 ödül ile 2019’a veda etti. KoçSistem ve KoçDigital’den yapılan açıklamaya göre, “Geleceği Keşfet” söylemi ile kurumların dijital dönüşüm yol arkadaşı KoçSistem ve yenilikçi teknolojilere odaklı KoçDigital’in dijital dönüşümün başarılı örneklerini yansıtan projeleri, ulusal ve uluslararası organizasyonların takdirini kazandı. KoçSistem ve KoçDigital, 2019 yılında ulusal ve uluslararası organizasyonlarda kazandığı pazarlama odağında 57, toplam 68 ödül ile Türkiye’nin dijital dönüşümünde üstlendiği rolü pekiştirdi. Yapı Kredi’ye liderlik ödülü Yapı Kredi, bankacılık ve finans dergilerinden Euromoney tarafından her yıl düzenlenen Dış Ticaret Finansmanı Müşteri Araştırması kapsamında “Türkiye’nin Lider Bankası” seçildi. Yapı Kredi Genel Müdür Yardımcısı Erhan Adalı, “Küresel ölçekte 7 binin üzerinde firmanın katıldığı araştırmada 6 yıldır lider dış ticaret finansmanı bankası seçilmekten gurur duyuyoruz. Bu ödüller bizleri daha fazlasını gerçekleştirmek adına motive ediyor” dedi. l Ekonomi Servisi Dost acı söyler Siyasal İslamcı entelijansiyanın ciddi bir “realite sorunu” olduğunu biliyoruz. Ancak, “dost acı söyler” özdeyişine sığınarak not etmek istiyorum: CHP’nin de ciddi bir realiteden sorunu var. Geçen günlerde, CHP sözcülerinin demeçleri, partinin ülke realitesi ile ilişki kurmakta ne kadar zorlandığını gösteriyordu. ‘Gerçek gündem ekonomi’ Bir CHP sözcüsü şöyle diyor: “Vatandaşın gerçek gündemi ekonomi. Bizim 2020’de de ana söylemimiz ekonomi olacak.” Otobüslere binerek ülkeyi dolaşıp krize karşı çözümleri anlatacaklarmış. Bir diğerine göre de “Bir ülkede demokrasi yoksa, adalet yoksa, o ülkede ekonomi yoktur, zenginlik yoktur... kuvvetler ayrılığı yoksa cumhurbaşkanı mahkemelere talimat veriyorsa, parlamento çökertilmişse o ülkede ekmek yoktur... boşuna uğraşma... hukukun üstünlüğü yoksa ekmek yok sana.” Biri esas sorun ekonomi diyor. Diğeri, esas sorun siyasi: Demokrasi, adalet yokluğu, keyfi yönetim... Biri kalkıp “ama diyalektik, bunlar birbiriyle ilişkili filan” diyebilir. İyi de bu “diyalektiği” anlatabilmek için adeta eğitim semineri vermek gerekir. Otobüsle dolaşarak yapılacak iş mi bu? Anlaşılan birilerinin CHP sözcülerine bir seminer verip propaganda ile ajitasyonun işlevleri arasındaki farkı anlatması gerekiyor. Propaganda: Karmaşık konular küçük gruplara. Ajitasyon: Basit, tek bir konu büyük kitlelere. Demeçler ve otobüs gezileri hangi kategoriye giriyor dersiniz? İki örnek yararlı olabilir: İngiltere seçimlerinde, “Önce Brexit’i yapalım” sloganına karşı ekonomik krizi aşmaya yönelik önerilerle dolu bir manifesto. Sonucu hep birlikte gördük. 1930’ların ilk yıllarında: Hitler’in seçim stratejisi, bir iki belirgin ama heyecan verici konuyu biteviye tekrarlamak üzerine kuruluydu. Muhalefet partileriyse, karmaşık açıklamalara dayalı kitabi konuşmalar yapıyorlardı. (Paxton: The Anatomy of Fascism, sf. 66) CHP sözcüsü, Erdoğan İsmailağa cemaatini ziyaret etmeden bir gün önce, “Erdoğan ve ekibi gidici, herkes hazırlığını ona göre yapsın”... “etrafındaki küçücük bir rant grubu” diyor ve ekliyor: “Demokrasi gelirse Erdoğan gider”. “Bu iktidar ve devlet varken demokrasi nasıl gelecek” sorusunun cevabı da besbelli ki CHP’nin aklını aşıyor. Diğer taraftan, belki, AKP oyları gerçekten geriliyor. Ancak AKP ilk iktidara geldiğinde oyların önemli bir kısmı devletin, “hareketin” dışından geliyordu. Şimdi oyların önemli kısmı devletin ve hareketin içinden geliyor olacak. Eğer bu gözlem doğruysa, bunun pratik sonuçları, seçim sonuçlarını çok aşıyor ve üzerinde ayrıca düşünmek gerekiyor. Şimdi karşımızda iki olasılık var: Ya CHP ısrarla bizi yanıltmaya çalışıyor. Ya da CHP bu iktidarın sosyoekonomik ve kültürel dayanaklarını, derinliğini, devletin, bürokrasinin yapılanmasının geldiği aşamayı hâlâ anlayamıyor. Efsanevi bir yaratık Homo ekonomikus, “ekonomik çıkarları (karnını doyurma, barınma) doğrultusunda, yani biyolojik gereksinimlerine göre, bunları rasyonel biçimde tanıyarak hareket eden” anlamına gelir. Gerçekteyse insanlar, hayvanlardan farklı olarak, konuşan sosyal yaratıklar olarak biyolojik çıkarlarını, gereksinimlerini, her zaman kültür ve ideoloji içinde anlamlandırırlar. Haz ve acı ikilemine de tutsak olmazlar; bu ikileme tutsak oldukça da insanlıktan uzaklaşırlar. Üstelik insanın “rasyonel” değil, “bölünmüş” bir yaratık olduğunu, rasyonel yanının ağır bastığı durumlarda bile farklı rasyonalite denklemlerine göre hareket ettiğini de biliyoruz. Örneğin açız diye bağırmak yerine kahrolsun seçkinler, enteller diyebilirler. Ekonomi batarken, Yahudi düşmanı kesilebilirler, şeriat isteyebilirler, göçmenleri suçlayabilirler, hatta “konu vatansa gerisi boştur” filan da diyerek birbirlerini boğazlamaya gidebilirler. Yeniden vurgularsak: İnsan, salt biyolojik bir varlık değildir, ekonomiyi adalet ve inanç bağlamında konuşur. Bunu kavramadan bir seçim kampanyası kurulamayacağı gibi, sapla samanı, “iyi ile kötüyü” ayırmadan (bölmeden) da siyaset yapılamaz. “Esas sorun ekonomiktir” demek ise, hâlâ gelişmeye, derinleşmeye devam eden egemen siyasi kültürel şekillenmeyi kabullenmiş olmanın da bir itirafıdır. Sanırım CHP’nin en büyük sorunu da budur! KISA... KISA... l Malezya’nın yerel uçak firması Malezya Havayolları, geçen yılki kazalarından ötürü 25 adet Boeing 737 MAX model uçağı siparişini durdurdu. l Nef’in uygulaması “Foldcity” ile Nef müşterileri artık, İstanbul’un 25 farklı noktasındaki Nef projesinin de kapılarını açacak. Örneğin “Foldcity” ile siz şehrin neresindeyseniz, oraya yakın bir spor salonunuz, misafir eviniz, müzik stüdyonuz veya toplantı odanız gibi onlarca alan sizin olacak. l Rusya Tarım Bakanlığı yılın ilk yarısında tahıl ithalatına gümrük tarifesi dışı 20 milyon tonluk kota getirmeye çalışıyor.