Catalog

1 6 AĞUSTOS 2003 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER dishaba cumhuriyet.com.tr 11 Dev enerji anzası yüzünden ABD ve Kanada'nın büyük bölümünün karanlığa gömülmesi yaşatnı neredeyse durdurdu Kuzey Amerika felç oldu A merikalılar, New York, Detroit, Cleveland ve Toledo gibi kentlerle Kanada'da Ottawa ve Toronto'yu etkileyen kesintiyi "ikinci 11 Eylül" sanıp korkuya kapıldı. Binlerce kişi metrolarda, asansörlerde kaldı, trafik keşmekeşi yaşandı, bazı yerlerde yağmalar yapıldı. ABD ile Kanada, kesinti yüzünden birbirini suçluyor. Dış Haberier Senisi - Ku- zey Amerika tarihinin en bü- yük elektrik kesintisi. New York başta olmak üzere ABD'nin Detroit, Cleveland ve Toledo gibi büyük kentle- riyle Kanada'nın başkenti Ot- tawa ile Toronto kentini kap- sayan 9 bin 300 kilometre ka- relik bir alanı karanlıkta bıra- kırken ABD'nin olaya tepki- si akıllara 11 Eylül saldınla- nnı getırdi. Kanada'yla ABD de, kesinti konusunda birbi- rini suçladı. Elektrik şebekesınin ötıce- ki gün çökmesıyle milyon- larca kişinin hayatı alrüst olur- ken, yüz binlerce kişi metro ve asansörler gibi kapalı yer- lerde mahsur kaldı. Amenkahlar, kesıntinin ye- ni bir terör saldınsı olduğunu düşünerek korkuya kapılır- ken, New York ve Washıngton göklerinde F-16'lar devnye uçuşlanna başladı. Washing- ton Post gazetesi, ABD Sa- vunma Bakanlığı'nın iki F-16'yı havalandırdığını ve ülkenın doğusundaki hava üs- lerinde bulunan askeri uçak- lan alarma geçirdiğıni yazdı. Kesintinin nedeni henüz açıklık kazanmazken, ABD Başkanı George Bush. "Ke- sin olarak söyleyebileceğim tek şey bunun bir terör eyle- minden kavnaklanmadığıdır' 1 diyerek, 11 Eylül saldınlan hâlâ belleklerinde taze olan Amerikalılan rahatlattı. Acil durumlarla mücadele konu- NewYorktayaşamdıırdu.(AP) sunda, "2.5 jilöncesineoran- la bugün daha örgütlü olduk- laruıT belirten Bush. "elekt- rik şebekesinin modernize edü- mesi gerektiği düşüncesindeol- duğunu'' söyledi. Elektrik şebekesindeki çö- küntünün terör saldınsından kaynaklanmadığını açıklayan ABD Federal Enerji Düzen- leme Komisyonu (FERC) söz- cüsü Bryan Lee. çöküntüye, Manhattan Elektrik Santra- h'ndaki anzanın neden oldu- ğunu kaydetti. Saldırı değll' Çöküntünün doğal bir olay olduğu ve terorizm olduğuna ilişkin kanıt bulunmadığını açıklayan New York Beledi- ye Başkanı Michael Bloom- berg, anzanın Kanada'dan kaynaklandığını söyledi. Elektrik şebekelerindeki çökmenin nedenini bir ABD santralına yıldınm düşmesi olarak açıklayan, ardından bundan vazgeçen Kanada, da- ha sonra, olaya. bir ABD nük- leer elektrik santralının yol açtığıru saMindu. Kanada Baş- bakanı Jean Chretien'in ma- kamından yapılan açıklama- da, kesintiye Pennsylvania'da- ki bir santrahn devTe dışı kal- masının yol açtığı bildinldi. ABD'lı yetkililer santrala yıldınm düştüğü yönündeki açıklamayı yalanlarken kesin- ti sırasında santrahn çalışma- sının durmadığını belirtti. Da- ha sonra yapılan açıklamalar- da elektrik şebekesi operatör- len. ABD ile Kanada arasın- dakı yüksek gerilim hatlann- da bir anza olabıleceğinı kay- dettiler. Kanada elektrik dağı- tım şirketi Hydro-Ottovva'nın başkan yardımcısı Andre Par- ker, anzanın kesin nedenleri- nı henüz bilmediklerini, tek bildikleri şeyin anzanın Ame- rikan tarafindan kaynaklandı- ğı olduğunu belirtti. New York \-alisi GeorgePa- taki ise, kesintinin kaynağının Kanada'da olabileceğini ile- ri sürdü. Kanada Başbakanı Chretien ise yaptığı son açık- lamada, kesintinin ABD'nin ortabatı bölgesinden kaynak- landığını söyledi. Kesinti ABD halkı arasın- da korku yaratırken birçok kişinin hafıf yaralanma ve çe- şitli rahatsızlıklar gerekçesiy- le akın ettiği hastanelerin acil servislerinin tıka basa doldu- ğu ve normal zamanlardaki- nin 3-4 katı bir kapasiteyle çalıştığı belirtildi. New York'taki hastane yet- kilileri, elektrik kesintisinin 11 Eylül'ün psikolojik etkisini harekete geçirdiğıni ve yeni bir saldın korkusu yarattığı- nı söyledi. Belediye Başkanı Bloomberg, kesinti sırasında New York'ta 1 kişinin öldü- ğünü, 1 itfaiyecinin de ağır yaralandığını açıkladı. Sığınma merkezleri Asansörlerde mahsur kalan- lann yanında çok sayıda kişi- nin klimalann çalışmaması ve hava sıcaklığının 30 derece- nin üstünde olması yüzünden rahatsızlandığı belirtildi. Büyük kentlerde trafık lam- balannın devre dışı kalması nedeniyle trafik yer yer felç olurken ışten çıkan binlerce kişinin saatlerce yürüyerek evlerine dönmeye çalıştıkla- n. dönemeyenler için acil sı- ğınma merkezleri oluşturul- duğu kaydediliyor. Sadece New York'ta düzeni sağla- mak için 40 bin polis ve itfa- iyeci seferber edildi. Kentte, tüm toplutaşıma araçlannın felç olduğu. otobüslerin, tren- lerin ve metronun çalışmadı- ğı kaydedildi. Kesinti nedeniy- le tünellerde hareketsiz ka- lan yaklaşık 600 metro tre- nindekı binlerce yolcu polis gözetiminde tahliye edilirken insanlar telefon kulübeleri önünde kuyruklar oluşturdu. Ohio ve New York eyaletle- rinde, dört nükleer santral, ke- sinti nedeniyle faaliyetlerini durdururken New York, New Jersey ve Ontario'da olağanüs- tü hal ilan edildi. Kanada"nın doğusunda. baş- ta Ottavva ve Toronto olmak üzere büyük bir bölge elekt- rik kesintisinden etkilendi. Ke- sintiden etkilenen kentlerde gündelik yaşam sekteye uğ- rarken başkent Ottawa'da cid- di yağma olaylan yaşandı. Ke- sinti, New York Borsası ka- pandıktan sonra meydana gel- diği için hisse senedi fiyatla- n üzerinde etkili olmadı. Kesintinin hemen ardın- dan değer kaybetmeye baş- layan dolar, Euro karşısında yeniden değer kazanmaya başladı. Kesintiden yaklaşık 14 saat sonra New York'ta şebekenın onanldığı ve ken- tin yüzde 25'ine elektrik ve- rilmeye başlandığı bildinl- di. Diğerbölgelere de aşama- lı olarak elektrik verilmeye başlandığı kaydediliyor. Kanada'da kesintiden etkile- nen kentlere elektrik verilme- ye başlandığı ancak sistemin bütünüyle işler hale gelmesi- nin zaman alacağı belirtiliyor. AVUKAT, TRAFİK POLİSİ OLDU - New York'taki Brooklyn Köprüsü, evlerine ulaşmaya çaiışan binlerce kişinin akınuıa uğradı. Kanada'nın Toronto kenrinde, trafiğin felç olması üzerine srviller trafîk polisüği yapö. Avukat Peter Carayiannis, kent merkezinde fikanan trafıği açmaya çalışö. (Fotoğraflar: AP) Elektriklerin kesilmesiyle sokağa dökülen New Yorklular saldın gününü anımsadı Külsüz ve dumansız bir 11 EylülDış Habeıicr Senisi- ABD ve Kanada'yı etkileyen elektrik kesintisi, özellilde 11 Ey- lül saldınlanrun yarattığı travmadan hâlâ kur- tulamayan New Yorklulann aklına hemen yeni bir eylem korkusunu getirdi. Ulaşım olanaklannı da bir anda kaybeden binlerce New Yorklu, sokaklara dökülüp umutsuz- ca evlerine dönmeye çalıştı. Yaşanan kaosun arasında eğlenenler de vardı. Elektrikler kesildiğinde Manhattan'da metroda bulunan Kenneth Williams yaşa- dıklannı, "Birden ışıklar karardı ve tren durdu. Zifiri karanlıkta trenden eıkıp istas- yona, sonra da çıkışa kadar yürümek zorun- da kaldık. İnsanlar çok korktu" diye anlat- tı. New York'un merkezine giden metro treninde bulunan Arlene Simon, bir saat va- gonlann içinde beklediklenni, sonra aşın sıcakta tünelde bir saat yürüdüklerini anlat- tı. Sımon, "Çokkarardıkvesıcakn. Kocam ve çocuklanma veda mektubu yazdım. Tren PlLE HUCUM- Elektriklerin kesiunesiyie New Yorklular fenerlerine pil almakiçin dükkanlara hücum etti ABDve Kanada'nın kesintiden etkilenen bölgekrindeki hav aalanlan da uzun süre felç oldu. New York bölgesindeki Newark, John F. Kennedy ve LaGuardia ile birlikte Kanada'daki Toronto ve Ottowa havaalanlannda uçuşlar saatlerce yapuamadL • Bir New Yorklu, "Böyle bir şeyi en son 11 Eylül'de gördüm. Tek eksik küller ve dumanlar" dedi. İnsanlar saatlerce evlerine dönmeye çalıştı, metrolarda mahsur kaldı. Kimileri de eğlenmeye baktı. havaya uçarsa çantamı buluriar diye dü- şündüm" diye konuştu. Metrolardan çıkma- ya çalışan insanlar, çevreyi aydınlatmak için çakmaklanndan ve cep telefonlannın ışığından yararlandı. 'İsa'ya dönme vaktl geldl' Hemşire Mary Horan, herkesin bir anda işyerlerini terk ettiğini söyleyerek "Akh- mıza hemen 11 Eylül geldi" dedi. Kebap lokantası işleten Steve Venetos, "Akhma ilk gelen terör saldınsı ve 18 yaşın- daki kızım oldu" diye konuştu. Jordan Ste- in ise duygulannı "Böyle bir şeyi en son 11 Eylül'de görmüştüm. Duman ve kül olma- ması dışında her şey aynı" diye anlattı. New York sokaklannda tam bır kargaşa yaşandı. Manhattan'dan çıkışı sağlayan Qu- eensborough Köprüsü'nde yolu açmaya ça- lışan polisin yanına gelen bir kadın, memu- ra evine nasıl gideceğinı sorduysa da ken- disıne yöneltilen "Nereye gidiyorsunuz" sorusuna, "BUmiyorum, sadece evegitmek istiyorum" diye yanıt verdi. Bır tarafta da bir papaz, "İsa'ya dönme vakti geldi" diye dolaşırken Long Island'da oturan Elena Cruz," 11 Eylül 2001 'de de böyle şeyler ya- şadım. Köprüyü geçeceğim, orada birinin gelip beni alacağını umuyorum" dedi. Kucaklannda bir bebekle Queens istika- metine yürüyen iki kadından biri, "Böyle birşey ilkkezbaşunagenyor. 11 Eylül 200 l'de burada değildim. 3 saattir yürüyoruz, 2 ke- re bebeği doyurmak için dur- duk" diye konuştu. Sokaklarda genellikle in- sanların keyifli olduğu, yü- rürken sohbet ettikleri, bazı- lannın bira içtiğı, kimilerinin valızlerinı, kimilerinin de bi- sıkletlerini peşlerinden sürük- lediklen. bazılannın da kolla- nnda köpekleriyle yürüdüğü gözlendi. Bazı lokantalann teraslan ağzına kadar dolarken bazı kafelerbiralan sokaklara ser- vis yaptı ya da insanlar yasak olmasına karşın içeride siga- ra tüttürdü. Her zaman ışıklı reklam panolanyla aydınla- nan Times Meydanı da ka- ranlıklara gömüldü. Teksas'tan ilk kez New York'a gelen 20 yaşlanndakı JustinHayvtard, " Süperbir şey bu, burada her- kes çok egleniyor" derken 60 yaşlanndaki Mike Pepper da, "Bu hayatta bir kez başa ge- lecek türden bir deneyim" de- di. New York'ta en çok para- yı ise seyyar dondurma satı- cılan kazandı. Uzunkaya, ABD'de elektrik üretimi yerel olduğu için bu tür sorunlar çıktığmı belirtti: Türkiye'de kargaşa yaşaıınıaz tstanbul Haber Servisi - ÎTÜ Elektrik Mühendislıği Bölüm Başkan Yardımcısı Doç.Dr. Mustafa Bağrryanık, ABD'deki elektrik sistemı çökmesınin Türkiye'de 17 Ağustos depremi sonrasında da yaşanan çökme gibi değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) tstanbul Şubesi Başkanı Ahmet Uzunkaya ise ABD'de elektrik üretimi yerel olduğu için bu tür sorunlann yaşandığını belirterek benzer durumun Türkiye'de de yalnızca 1988-89 yıllannda yaşandığını, Keban Barajı'ndaki bır cihazın anzası nedeniyle bütün Türkiye'nin elektriksiz kaldığını anımsattı. • Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Uzunkaya, TEK'in özelleştirilmesinin ABD'deki gibi sıkıntılar yaşamamıza neden olabileceğini söyledi. Bağnyanık, gazetemize yaptığı değerlendirmede ABD'de 3 dakika içinde 21 elektrik santrahnın de\Teden çıktığını anımsatarak özetle şu bılgıleri verdi: "Bu her yerde olan bir olaydır. Elektrik sanrrallannın limitleri vardır. Bu limit aşıldığında ya da aşırı yüklenme olduğunda santral de\Te dışı kalır. Tüketicilerin elektrik taieplerini bu kez de diğer santrallar karşılamaya çalışır anıa onlar da aşırı yüklenmeyle devreden çıkar. Somut olarak olav ABD'de de bu şekilde gerçekleşti. Bizim Kaskat dediğirniz bir olaydır. Çok büyük bir yüklenme sonucunda iletinı hatlan veya santrallar de\ re dışı kaldı. Tabii bunlann duzelmesi, yeniden devreye sokulması da zaman alacaktır. Bu doğaldır." Özelleştirmenin artması sorun çıkarabilir EMO Başkanı Ahmet Uzunkaya da Türkiye'nin, ihtıyaçtan fazla elektnk ürertiğı için elektrik kesintisi nedeniyle kaos yaşanmayacağını sa\oındu. Elektrik üretimi alanında özelleştirmelerin artmasıyla ileride Türkiye'de de kaos yaşanabileceğine dikkat çeken Uzunkaya, şöyle de\am etti: " Türkiye'deyap- işlet-de\Tet modeliy le çalışan çok sayıda enerji birimi var. Bu nedenle elektrik enerjisinde arz fazlası \ ar. Yani ülkemizde ABD'deki gibi kesinti nedeniyle olağanüstü durum yaşanmaz. Türktye Elektrik Kunımu (TEK), elektrik üretinünde doğal tekeldir. Kamu hizmeti görür. Bu kurumun özeUeştirilmesi ABD'deki gibi süantılar yaşamanuza neden olabilir." ESİNTİLER New York dört kez yaşadı... Dış Haberier Servisi - ABD ve Kanada'da meydana gelen "dev elektrik anzasından" önce, New York 1965, 1977, 1981 ve 1983'te olmak üzere 4 kez karanlığa gömüldü. ABD tarihinin en büyük elektnk anzası 9 Kasım 1965'te kaydedihniş ve ülkenin kuzeydoğusundaki 7 eyalette yaşayan 30 milyon kişi ve Kanada'nın bir bölümü geceyi mum ışığında geçirmişti. Kanada sının yakınlanndaki istasyonda ani gerilim yükselmesine bağlı olarak elektrik kesilmiş ve 12 dakika boyunca 128 bin kılometrekarelik bir alan sadece ay ışığıyla aydınlanmıştı. Dönemin New York Belediye Başkanı Robert VVagner, kesinti sırasında New York'un en güzel anlanndan birini yaşadığını, herkesin "kendinee bir dayanışma duygusunu ortaya koyduğunu" söylemışti. 800 bm metro yolcusunun mahsur kaldığı kesinti anJannda herkes yiyeceklerinı birbiriyle paylaşmış, büyük mağazalar açık büfeler düzenlemiştı. Kesinti sırasında 3 kişi ölmüş, 2 kişi kalp krizi geçinniş ve hırsızlık yapan 59 kişi yakalanmıştı. Mağazalar yağmalandı 12 yıl sonraysa 13 Temmuz 1977'deki kesintide kent, tarihindeki en büyük yağma olaylanna sahne olmuştu. Yıldınm düşmesinden kaynaklanan anza sırasında 2 kişi ölmüş, 44 itfaiyeci ile 418 polis yaralanmıştı. Binlerce mağaza yağmalanmış ve 1 milyar dolar zarar meydana gebnışti. 4 bine yakın yağmacı gözaltına alınmışh. New York'ta 1981 ve 1983'te meydana gelen anzlarda da Majıhattan'ın güneyı karanlığa gömüldü. 3 Temmuz 1996'da, ABD'nin batısında, Kanada ve Meksika'nın büyük bölümünde elektrik kesintisi yaşandı. 18 Ocak 200l'de 1 milyon Kalifornıyalı elektriksiz kaldı. ER YERDE OLUYOR Dünyanın elektriksiz günleri Dış Haberier Servisi - ABD ve Kanada. önceki gün tarihinin en büyük elektrik kesıntisini yaşarken dünyanın çeşitlı ülkelerinde de büyük çaplı enerji sorunlan yaşanmıştı. MISIR: Başkent Kahire ve ülkenın önemli bir bölümü 25 Nisan 1990'da, kum fırtınalan yüzünden yaşanan enerji kesintisi sonucu karanlığa gömüldü. YUNANİSTAN: 5 Kasım 1993'te başkent Atina ve çevresinde 4 milyon kişi elektriksiz kaldı. İTALYA: 18 milyon kişinin yaşadığı güney bölgesi. 24 Ağustos 1994'te karanlıkta kaldı. FILİPtNLER: 35 milyon kişi. 18 Ocak 1998'de saatlerce karanlıkta kaldı. Mayıs 2002'de de bir başka büyük kesinti 40 milyon insanı etkiledi. KANADA: Ocak 1998'de, Kanada'da, buzlanma sonucu elektrik hatlan zarar gördü ve 3 milyondan fazla insan, 1 haftadan uzun bir süre elektriksiz kaldı. FRANSA: 26 Aralık 1999'da, firtına yüzünden 3 buçuk milyon konut saatlerce elektrik alamadı. HtVDtSTAN: 2 Ocak 2001'de, 200 milyon kişi, önemli bir santrahn anzalanması sonucu elektrikten yoksun kaldı. NİJERYA: Temmuz 2001 'de 50 milyon kişi günlerce elektrik ihtiyacını karşılayamadı. CEZA\İR: 3 Şubat 2003 'te, tüm Cezavir karanlıkta kaldı.