Catalog

18 TEMMUZ 2002 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA EKONOMÎ ekonomi(g cumhuriyet.com.tr 13 İş dünyası: Olası bir savaş, milyarlarca dolar gelir kaybı demek; gerçekleri görün Irakhesaplan altüstediyorF"ATMAKOŞAR Milyarlarca dolarlık potansiye- liyle önem kazanan Ortadoğu pa- zarlarında gerginliğin giderek tır- manması. Türkiye ekonomisinde iyimser hesaplann bir başka ba- hara ertelenmesıne neden olacak. Dış ticarette Avrupa Birliği'ne (AB) "göbeğinden bağh" Türki- ye, son yıllarda komşularla ilişki- leri geliştırmek için harcadığı ça- banın meyvelerini toplamaya baş- ladı. Türk firmalan. uzun yıllar ambargo altındaki Irak pazanna gıdadan tıbbı malzemeye, giyim- den petrol tesislerinin bakımında kullanılacak malzemeye kadar pek çok ürün satıyor. Gerek mazot karşılığında yapı- lan "bavul ticaretinden" gerek dış satımdan elde edilen gelır, Suri- ye'den sağlanan dövizle bırlikte 2.5-3 mılyar dolan buluyor. Irak'ta, aynca demiryolu ınşaatı, sulama projeleri, hastane, konut • Iş dünyası körfez savaşının Türkiye'ye 80-90 milyar dolarlık bir bedel ödettirdiğini belirterek hükümeti uyardı. TGSD Başkanı Oran, "Onlann bizimle pazarlık yapması şart" derken Irak'ta demiryolu inşaatmı sürdüren Metiş Şirketler Grubu Başkanı Sever, milyarlarca dolarlık gelirden mahrum kahnacağını ifade etti. Türkiye Ortadoğu'ya ne satıyor Olası bir savaş, Turkıye'nın Ortadoğu'ya ıhracatını da etkıleyecek. Ocak-Hazıran donemınde yuzde 5,2 oranındakı genlemeye karşın Turtaye'nın bolgeye ıhracatı 1 522 mılyon dolar duzeyınde oldu. Betti başJı ürünler -lububat. baklıyat, yağlı torıumlar Demir ve demir dtşı metafer Taşıt araçları ve yan sana, Kimyevi maddeter.j AJaç namuller _ - gibi çeşitli alanlarda yatınm ya- pan Türk şırketleri de bulunuyor. Irak'ta olası bir savaşın söz konu- su yatırımlan tehdit etmekJe kal- mayacağını. Türkiye'de hesaplan altüst edeceğini belirten işadamla- n, hükümeti "gerçekleri görme" konusunda uyardı. Irak'ta demiryolu inşaatını sür- düren konsorsiyumda yer alan Metiş Şirketler Grubu Başkanı KadirSever şu anda bile Sunye'de ihale kazanan şırketlerin "riskü ül- ke" olması nedeniyle teminat mektubu alamadığını belirtti. "Malzeme satanlar, şantiye kuran- lar, o pazara girmek için harcanan para ve zaman ne oiacak" diyen Sever, şu anda Irak'ta 1.5-2 miryar dolarlık iş bağlantısının olduğunu söyledi. Operasyon olasılığının hesaplan altüst edeceğini kayde- den Sever, ekonomı ve siyaset ku- rumlannın koordinasyon içinde çalışması gerektiğıni ifade etti. Irak'a çimento satan, ayru za- manda Türk Müteahhitler Bırlı- ği'niıı Başkanhğı'nı sürdüren Ni- hatÖzdemir ıse Irak'ın savaş son- rasmda yeniden yapılanmasının gündeme gelmesı halinde daha büyük bir pazar olabileceğıne dik- kat çekti. Yaşanan sıkıntılann en iyi çözüm yerinin seçim olduğunu belirten Hisarcıklıoğlu: Meclis'teld yasaları bir an önce çıkarın OZLEMV1IZAK MADRİD - Siyasi Partiler ve Seçim Yasa- sı'nın bir an önce Meclis'ten geçirilerek seçıme yetiştirilmesi gerektiğıni söyleyen TOBB Baş- kanı Rifat Hisarcıkhoglu, "Yaşanan sıkuıülann en iyi çözüm yeri seçimdir" diye konuştu. Türk- îspanya İş Forumu için Ispanya'run başkenti Madrid'de bulunan Hisarcıklıoğlu, son siyasi gelişmelere ilişkin görüşlerini açıkladı. "Siyasette dengelerin yerine orurması en bü- yük arzumuz" diyen Hisarcıklıoğlu, her geçen günün kayıp olduğunu, başta siyasi partiler ve seçim yasası olmak üzere Meclis'te bekleyen vergi reform tasansının ve AB'ye uyum yasala- nnın hızlı bir şekilde onaylanması gerektiğini kaydetti. Hisarcıklıoğlu, "Üyelerimizin yüzde 97'si Türk halknun çoğu seçim yasasının çıkmasını bektiyor. Siyaset halkui bektentilerine cevap ver- me sanandır" diye konuştu. Meclis iç tüzüğünün Anayasa Mahkemesi ta- rafindan iptal edilmiş olduğunu hatırlatan Hisar- cıklıoğlu. "Ehmizde iç nîzük yok. Meclis bir an önce çalışmalT dedı. "Ufiıkta yeni bir ekono- mik kriz endişesi var mı" sorusunu Hisarcıklı- oğlu "Sıkınrılann en iyi çözüm yeri seçimdir ve bir krizin matiyeti hep bir seçimin matiyetinden yüksekolur. Bizbir kriz oimanıası için iyimseriz. Ama iç borçlanma faizlerinin yüksekliği. bü\ü- me olmamasıgibi ikaz noktalanmı/ var" biçi- minde yanıtiadı. 'Siyasete ginnem' Kendisine herhangi bir öneri gelse bile kesin- likle siyasete ahlmayacağını kaydeden Hisar- cıklıoğlu. TOBB olarak bir siyasi tavır ortaya koymayacaklannı, kesinlikle bir siyasi partinin destekçisi olmayacaklannı söyledi. Nitelikli sanayi bölgeleri Özelsektör ABDyolcusu Irak'a bir operasyonun olası sonuçlannı değerlendiren Türkiye Giyim Sanayicileri Deraeği Başkanı Umut Oran, "Bazı şeyleri engeilemek mümkün olmayabilir, ancak bizi kullanacaklarsa bunun çok ağır olan ekonomik ve sosyal maliyetini ödemek zorundalar. Hükümet gerçelderi gönnen"" dedi. Oran, Irak pazanyla ilgili ciddi girişimlerde bulunulduğunu belirterek Türkiye'nin Körfez Savaşı'yla uğradığı kayıpların 80-90 milyar dolarla ifade edildiğini anımsattı. Bu arada ABD'yle Serbest Ticaret Anlaşması yerine kurulması üzennde anlaşılan "nitelikli sanayi bölgeleri"yle ilgili tasannın ABD Senatosu'nda büyük değişikliklerle geçtiğini anımsatan Oran, "Deri, tekstil gibi emek yoğun sektörkrin bölgede kurulamayacağı karan alındı. Biz Doğu ve Güneydoğu böigelerinde otomotrv fabrikası kurucak değiliz. Burada emek yoğun sektörler önemh" değerlendirmesini yaptı. Konu hakkında dün Dışişleri Bakanı Şükrü Sina Gûrel'le bir araya gelen Oran, pazartesi günü de ABD'ye gideceklerini kaydetti. ABD'de parlamenterler ve bazı avukatlık şirketleriyle görüşeceklerini belirten Oran, "Irak konusu 11 Eylül'den beri korkumuzdu. Türkiye açısından telafisi çok güç kayıplara neden olacakür. Aynca komşu olduğunuz bir ülkeyle ilgili taraf oluyorsunuz. Sosyal boyutu da önemH" dedi. TAHILDA STOK TEHLtKESl 13 milyon kişi açlıklayüzyüze Ekonomi Servisi - Güney Afhka'da başansız geçen hasat mevsiminin açlığa mahkûm ettığı 13 mılyonu aşkın insanın, 2003 yılında tahıl stoklarındaki hızlı erimeyle birlıkte ölümle bunın buruna gelebileceği bıldirildı. Bırleşmiş Milletler Gıda ve Tanm Örgütü (FAO) tarafindan yapılan açıklama, sılahlanmaya tek bir toplantıda 20 milyar dolar ayıran gelişmış ülkelerin "açhkla mücadek" için Afhka'ya, gereken 2 milyar dolarlık yardımın ancak yüzde 5'i kadar kaynak aktarmasının bir kez daha sorgulanmasına neden oldu. FAO gıda raporunun sonuncusunda. 2002-2003 döneminde tahıl üretimindekı gerilemeye karşın tüketimin geçen döneme oranla yüzde 1.4 artarak 1.98 milyon tona ulaşacağuu belirtti. Raporda, 2003 hasat dönemı sonunda tahıl stoklannın 72 milyon ton azalarak 498 milyon tona gerileyeceği öngörüldü. Güney Afhka'da hasat mevsiminin başansız geçtiğini de hatırlatan FAO, şu anda kıtada 13 milyon insanın zaten açlık smınnın altında bulunduğuna ve acil gıda yardımına ihtiyaç duyduğuna dikkat çekerek yardım yapıhnaması durumunda Zimbabve, Angola, Malavi, Lesoto ve Zambıya'da açlık nedeniyle ölümlerin yaşanabileceği uyansında bulundu. ngiltereüe maketli protesto İngiliz mahalli idare cauşanlan dün greve çıkü. lşçi Partisi hükümetinin 20 yıl önce yapılan gre\le görevden indirilmiş olmasL, ücret anlaşmaznğı yüzünden dün greve başlayan binlerce İngiliz kamu çahşanının umutlanm yüksettiyor. Londra'daki parlamento binasuun önünde yapılan gösteride, grevdeld çahşanlar Ingiltere Manye Bakanı Gordon Brown'un (soldaki) maketini taşıyorlar. (Fotoğraf: REUTERS) Fona alınan bankaların kapatılan şubelerinin kimi kafe, kimi mağaza oldu Bir zamanlar banka şubesiydiler EBRUERDOĞAN Batan bankalann şubelerinin birço- ğu yüksek kiralar nedeniyle boş durur- ken. şimdi kımı kafe, kimi de mağaza oldu. Banka şubelerinin yerine yeni iş yer- lerinın açılmasının ardından bir süre durumdan haberdar olmayan banka müşterileri fatura yatırmak ya da ban- kacılık hizmetlerinden yararlanmak üzere aynı adrese gidip geri dönmek zorunda kaldı. Mecidiyeköy'de Es- • Kapanan banka şubelerinin yerine yeni işyerlerinin açılmasıyla, durumdan haberdar olmayan banka müşterileri aynı adrese gidip geri dönmek zorunda kalıyorlar. bank'ın yerini kiralayan 7 Eleven'da çahşanlar, banka müşterilerinin, bir sü- re fatura ödemek üzere geldiklerini be- lirterek "Bazı insanlar gelip, burda banka vardı dryorlar. Dunımu anlatü- ğunızkimi müşterikrbankanmkapan- masuıa şaşınrken, kimileri bazır geJ- mişken bir kola içip ö\1e gjdiyoıiar" di- ye konuştular. Bankalann genellikle çok yüksek kiralar ödeyerek tuttuklan işyerlerin birçoğu ise fiyatlan 5 bin do- larla 30 bin dolar arasında değışen yük- sek kiralar nedeniyle boş duruyor. Istanbul Emlakçilar Odası Başkanı Sabri Ateş, bankalann daha önce bü- yük fıyatlardan kiraladıkJan işyerleri için, talebin olmadığını belirterek, sa- hiplerinin yıllardır yüksek kiralara alış- tığını ve bunun için fiyatlan düşürme- diklerini söyledi. Barbaros Bul\'an'nda tktisat Bankası ve EGS Bank'ın boş kalan yerleri için, 5 bin dolar ve 10 bin dolar kira istenirken, Ege Bank'ın ye- nne taşınan Sümerbank da işyerini bir süre sonra boşaltmış. Emlakçiler, boş kalan işyerleri sahiplerinin seçici ol- duğuna ve kiracılann ne iş yapılacagı- nın soruhnasından sonra bazen kirala- maktan vazgeçtikJerine değinerek "Örneğin işyerlerinin restoran > r apıl- masmı istemrvorlar" dedıler. Emlakçilerin verilerine göre bankalann "terk ettikleri' işyerlerinin fiyatlan, Anadolu yakasında 30 bin dolara kadar çıkıyor. Çoğu işyeri için kiracı bulunamazken, bu işyerleri bir yıla yakın süredir müşteri bekliyor. Bankalar tarafindan daha önce kıralanan ve sonra boşaltılan bazı işyerlerinin kiralık fiyatlan şöyle: Maltepe'de Kentbank'ın kiracılık yaptığı işyeri 4 milyar lira, Altıyol'da Yaşarbank'ın bir süreliğine ev sahipliği yaptığı işyeri 5 milyar lira, aynı yerde daha önce Citibank olan işyeri 5 milyar lira ve Etiler Nispetiye'de daha önce yine Kentbank tarafindan kullanılan işyeri 8 bin dolar. İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Savaşa 'Hayır' Diyebilen Yok ABD yönetiminin "Türkiye'li da Türkiye'siz" mesa- jının ardından pek çok kurumda kapalı kapılar arka- sında durum değerlendırmeleri yapıldı. Örneğin THY'nin hesaplan turizm sezonu bitmeden Irak'a ya- pılacak bir müdahalenin, THY'yi bir daha toparlana- mamak üzere batıracağını gösteriyor. Türkiye ve dün- yanın büyük krizlerinde ayakta kalmayı, kâra geçme- yi başaran THY dayanamayacaksa, tek tek tunzm ış- letmelerınin ne olacaklannı vann siz hesap edin. Biz daha bir önceki Körfez Savaşı'nın getirdiği eko- nomik kayıpların, zarann altından kalkamadık. Tabıi ABD'nin Irak'a müdahalesinin ekonomik açıdan olum- suz sonuçlan siyasal sonuçlannın, insani boyutun ya- nında solda sıfır kalacak bir sorun. Hep' 'Dünya bu ka- danna ızin veremez. ABD de deneyemez" gibi bir umut içimde vardı. Dün llhan Selçuk un "Savaşa Ha- yır Diyecek Yok mu?" başlıklı yazısını okuyunca, Er- gin Yıldızoğlu'nun dışarıdan verdiğı bılgilerie buluş- turunca irkildim. Içerde şirket yolsuzluklanna bağlı borsa çökuşu, do- ların önlenemez duşüşü, siyasi çalkantı ile boğuşan ABD'nin dünyadaki siyasal, askeri, ekonomik ege- menliğıni, en başta da enerji odağı petrolün denetimi- ni sürdürmesınde Afganistan'dan sonra Irak'a yeniden sahip olması zorunlu gözüküyor. ABD çok açık güç stratejisi ile iktidannı kaptırmamaya bakıyor. Dünyadan ABD'ye doğru zenginlik, kaynak akışının acımasız ku- ralında insan haklanna, insana ilişkin değerlere, banş kaygılanna yer yok. Bu arada bizde neler oluyor? Beğenmedığimiz, sağlık nedeni ile reflekslerinden kuşku duyduğumuz Ecevit diplomaside "red line" olarak bılinen "asla kabul edilemeyecek" anlamına gelen bir çerçeve çizmış. ABD'nin yeni konumunda, Türkiye'nin siyasi koşulannda belki de biranlamı yok. Insanı, bu ülkede yaşayanları asıl yaralayan başka ay- nrrtı gibi görünen önemli gelişmeler var. Wotfowitz iş dünyasının önemli isimleri ile buluşuyor, özel ağırlanı- yor. Denriş'le görüşuyor. ABD kaynaklı haberlere gö- re, Irak'a yapılacak müdahaleden Türkiye'nin görece- ği ekonomik kayıplara karşı destekten söz ediyor. Tabiı kapalı kapılar arkasında konuşulanlan bilme- mize olanak yok. Biz gelenek olduğu uzere bu tür gö- rüşmeler, gündemler sonrası kamuoyuna açıklanan görüşleri ölçü almak durumundayız. llhan Selçuk'un çağnsından sonra daha bir dikkatle tum ünlü işveren- lerimizin, başta TÜSİAD örgütlerinin, Türkiye'nin gele- ceğinde kurtancı gösterilen sıyasetçilerde dahil, siya- si partilerimizin açıklamalannı ınceledim. Anlamlı bir "savaşa hayır" çıkışı göremedim. Çiller gibi Irak'a müdahalede başbakan olmaya ta- lip, siyasi geleceği için ABD'den onay almaya çırpman- lardan, savaş kışkırtıcılarından zaten beklenecek bir şey yok. Ama sabahtan akşama AB'den, Kopenhag kriterlerinden söz edenlerden, Türkiye'nin Kıbrıs'ta ol- masını sorgulayanlardan bir şeyler beklemek hakkjmız değil mi? Turkiye'den AB uğruna Kıbns'ta ödün iste- yenlerin, ABD'nin Irak'a girmesine onay vermeleri an- lamındaki suskunluklan nasıl bir haksızlık, iki yüzlülük- tür? Evet ABD'nin yüksek çıkarlan adına, çok haksız, Türkiye için de çok büyük tehdit oluşturan ABD'nin Irak müdahalesi çılgınlığınadiplomaside "redline" anlamı- na gelen bir çıkış, eskı Dışışlen Bakanımız, yeni sos- yal demokrat lıderSayın Cem, partiler tarafindan pay- laşılamayan Derviş ya da yenilik hareketinin mıman Öz- kan'dan gelmiyor? Islamcı muhalefet liderlen bile din kardeşlerini hedef alan savaş için susuyorlar. Sadece onlarmı? Sağdan, soldan diğerpartilerden, yeni umut- lardan, Bayar'dan, her dakika, her konuda konuşan Türkiye'yi yönetme hakkını kendinde gören sermaye- den, demokratik kitle örgütlerinden bile anlamlı birses, karşı duaış yok. Yoksa, ABD'nin Irak'a müdahalesine sözle bile kar- şı durmak, üzerine çarpı çizilmek, ABD ve AB'den ye- ni oluşacak siyasal yaşamda var olma icazeti alama- mak anlamına mı geliyor? Türkiye'de ne zamandır sağ- da siyaset yapanlar, yukşelip lıder olanlar, Mende- res'ten bu yana, Demirel, Özal, Çiller ABD onayını bel- geleyen kimlik, fotoğraflarla siyasette var olup gelişti- ler. Çok çarpıcıdır ki, içinde bulundukları sorumluluk- lar gereği, istenenlere "dur" demeye çalıştıklan nok- tada da cezalandırıldılar. ABD'nin çizdiği siyasi çizgi- ye karşı durmaya çalışan siyasi lıderler, bu ülkede ne kadar güçlenmiş olurtarsa olsunlar, hedef oldular. Siyasilerimiz ne yazık kı tanhten, yaşanmış gerçek- lerden kendilerine ders çıkanrlarken ulke çıkarlannın yanında olmak değil de ABD'nin, AB'nin istediklerini yaparak kişisel iktidarlannı kollamak gibi bir sonuca ulaştılar. Böylece sadece ideolojık yakınhkla, sağ, libe- ral liderlerimiz değil, sağda solda, Islamdan bütün li- derler gelecekleri için ABD, AB vizesi arar oldular. llımlılslam ayağına ABD'ye yakınlaşmada Erbakan, Gülen bile yanştılar. Şımdilerde sağı, solu, Islamcısı fark etmiyor, Bayar, Cem, Özkan, ille de Derviş, Erdo- ğan her renk siyasal çıkış için ABD, AB vizesi önemli oluyor. Herhalde tek partinin ıktidarda olduğu süreç- ten koalisyonlarla yönetim sürecine geçişin de bir so- nucu, yelpazenin tümü için icazet aranıyor. Bu arada Irak müdahalesi Irak halkına, dünyaya, in- sanlığa, Türkiye'ye neye mal olacak? Türkiye nereye sürükleniyor? Kimin umurunda? soner@cumhuriyet.com.tr Üreticiler TMOyu eleştirdi: Çiftçi tüccarın kucağına atıldı ERKANTÜYSAL KOMA - Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) hububat fıyatla- nnı düşük tutması ve ödemeleri vadeli olarak yapmasına çiftçiler isyan etti. Hükümet tarafindan belirlenen hububat alım fıyatlanndan ve Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) ödeme ve uygu- lamalanndan memnun olmadıklannı belirten çiftçiler, TMO'nun olumsuz tutumu karşı- sında tüccann da anlaş- malı olarakfiyatlandü- şük tuttuğunu ileri sürdü- ler. Üreticiler, hububatla- nnı zorunlu olarak tücca- ra veya vadeli olarak un fabrikalanna vermek zo- runda kaldıklannı belirt- tıler. Üreticinin mağduri- yetı karşısında görüştü- ğümüz TMO Konya Böl- ge Müdür Yardımcısı Fevzi Çakmaktorun da ödemelenn tamamının peşin yapılmadığını ve paranın yansının peşin, yansınında ödemesinin 21 gün sonra yapıldığını doğruladı.