Catalog

SAYFA CUMHURİYET 25 EYLÜL 2001 SALI TEROR VE SAVAŞ DÛNYADA BUGÜN ALt SİRMEN Türkler Anayasayı Düzeltiyoplar "Türk'ün Türk'ten başka dostu yoktur" di- yenlerin, temel yasalarını, başkalannın, "bu Türklere çağdaş ölçütleri uygulayın!" bastır- masıyla değiştirmeleri, hazindir, ama yeni bir olgu değildir. Evet tarihimize şöyle bir göz att/ğımızda belli başlı anayasal hareketlerin ardında, ya- bancı bastırmasını görüyoruz. 1839 tarihli Tanzimat Fermanı, ne çiçeği burnunda Padişah Abdülmecid'in, ne de o- nun bir zamanlar Londra Sefiri ve Hariciye Nazın sıfatlarını uhdesinde toplamış Sadra- zam'ı, serveti de namı kadar "büyük" Reşit Paşa'nın eseriydi. 1838 yılında, Osmanh ileyaşamsal birtica- ret anlaşması imzalayan Ingiltere, Ortado- ğu'nun hiç değilse görünüşteki siyasi egeme- ninin topraklan üzerinde de, yerli tüccardan daha büyük avantajlar elde ediyordu. lyi de şimdi bu ticaretin doğru dürüst yürü- mesi için gerekli olan ortam da yaratılmalıy- dı. Tanzimat işte bu ortamın hukuki ve siyasi belgesiydi. Batı patentli ticaret yasalan da, bu oluşu- mun kurumlan arasındaydılar • • • Gülhane Hattı Hümayun'u iletanzim edilen bu dönemin, yabancının ekonomik çıkarian için yabancı dayatmasıyla gerçekleşmiş ol- masına, Tanzimat döneminin Türkiye'nin sö- mürgeleşme sürecini arttırmasına bakarak, Tanzimat öncesi dönemin ekonomik, sosyal, politik ve hukuki yapısını savunmaya ve on- lara sanlarak emperyalizmin sultasına karşı koymaya çalışmak, anti emperyalizm değil, gericiliktir. Evet 1838 anlaşması yüzünden Bursa'da- ki ipek, Selanik'teki dokuma tezgâhları çök- müştür. Ama 19. yüzyılda bunlara dayanarak, Manchester ile rekabet edebileceğini düşün- mek için, gerçekten de çağın ne olduğunun ayırdına bile varamayacak kadar zamanın ge- risinde yaşamak gerekirdi. Kuşkusuz, emperyalizme karşı direnmek gerekiyordu, ama eskiye sanlarak değil, ye- ni çözümler üreterek; tabii ki, ülkeyi emper- yalizme tabak gibi açmak yanlıştı, ama koru- nacak bir yerli sanayin bile olmayınca, güm- rük duvarlarını çekmek neye yarayacaktı ki? 1838 anlaşmasının kimi alanlarda ekonomi- ye bir büyüme getirdiğini de söylemek müm- kündür. Ama bu büyümenin, yanlış yönetim- lerveyöntemlerle, gelişmeyi değil desömür- geleşmeyi geliştirmiş olmasının kabahatini kendimizde aramakyerine, emperyalist güç- lerin doymaz iştahlarında bulmaya çalışmak, sorumsuzluğu hamakat derecesine vardır- mak olmuyor mu? ••• Elin gâvurunun baskısıyla gelen değişiklik- lerin daha çağdaş, daha insanca bir hukuk ve siyasadüzeni getirdiğini yadsıyabilir, "yokca- nım despotizm daha iyiydi" diyebilir miyiz? Nitekim o olaydan seksen küsur yıl sonra, bu kez Türk'ün kendisi için, kendisinin, ken- di inisiyatifiyle gerçekleştirdiği, yenileşme ve gelişme hamlelerinde, Tanzimat ile gelen re- formlann olumlu etkileri olduğunu yadsıyabi- lir miyiz? Ikisi arasındaki fark karar mekanizmasının dışarda değil bu kez içerde olmasında yatı- yordu. Ama ne yazık ki, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde kendi insanı için kendi inisiyatifiyle, kendi çiz- diği perspektife yönelik reformları gerçekleş- tiren Türk, 21. yüzyılın ilk 12 ayında, dışannın etkisiyle, düzenleme yöntemine geri dön- müştür. Üstelik de idam cezası gibi alanlarda, yine kendi dargörüşlülüğünü yenemeyerek, ken- di bindiği dalı kesecek kadar acemice yap- maktadır bu işi. Ama sorarsanız kimilerine, size yine de "Türk'ün Türk'ten başka dostu yoktur" slo- ganını atacaklardır. Allah muhafaza, bir de Türk'ün Türk dostu olmasaydı... Pilottan yolculara uyari: Korsantn kafasına ayakkabınızj atın NEWYORK(AA)- Havadaki teröre karşı açılan savaşla ilgili ola- rak Amerikan uçakla- nnda alışılmamış olay- lar yaşandığı ve "Uni- ted AirHnes" uçaklan- nın birinde. uçuştan ön- ce yolculara güvenlikle ilgili bilgi verilirken il- ginç bazı açıklamalar yapıldığı ortaya çıktı. Pilotun ağzından ya- pılan açıklamada, yol- culann hava korsanı ve teröristlerle nasıl müca- dele edebilecekleri ve nasıl etkisiz hale geti- rebileceklerinin anlatıl- dığı belirtildi. Yolcula- nn ifadesine göre, adı açıklanmayan pılot yol- culardan şunlan ıstedi: "Birisi uçağı kaçır- maya kalkısırsa. siz de hep beraber ayağa kal- kın ve elinize ne geçerse korsanın kafasına at- maya başlayın. Eşyalan firlaûrken korsanın su- raünı hedef aün. Böyle- ce kendisini savunmak zorunda kalacakür. Korsanın kafasına bat- taniye ve benzeri şeyler firlatm ve bunlar arao- hğryla onu yere yatıra- rak -uçakyereineneka- dar- o pozisyonda tut- maya çahşın. Korsana khap, gözlük, ayakkabı vebenzerişeyler ftrtata- bffirstaiz." United Airlines şir- keti sözcülerinden Liz Meagher, "Firmanın, yolculara güvenlikle il- gili bilgi verilirken söy- lenecek şeyler konu- sundaki politikasında değişiklik olmadığınıT ' ıfade etti. Amerika, Ladin'in yakalanmasını sağlayacak her türlü bilgiyi getirene 25 milyon dolar ödül verecek Muhbirler trilyoner olacak• ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, Amerikan hükümetinin Usame bin Ladin'in yakalanmasını sağlayacak her türlü bilgiyi getirenlere 25 milyon dolar ödül vermeyi kararlaştırdığını belirtti. ANKARA/ WASHINGTON(AA)- ABD'dellEylül'deki terörist saldırılarda ölenler ve kayıplara ilişkin açıklanan son rakamlara göre New York'ta 261 kişi, Washington'da 189 kişinin öldüğü kesinleşti. Açıklanan son verilere göre ölü ve kayıp sayılan şöyle: New York: Dünya Ticaret Merkezi'ne düzenlenen saldında, 261 kişinin öldüğü kesinleşirken. 6 bin 453 kışi kayıp. Kaçınldıkîan sonra ikiz kulelere intihar dalışı yapan 11 sefer sayılı Arnerican Airlines uçağmda 92; 175 sefer sayılı United Airlines uçağında 65 yolcu bulunuyordu. NVashington: Pentagon'a düzenlenen saldında 189 kişinin öldüğü sanılıyor. Pentagon saldınsında kullanılan 77 sefer sayılı American Airlines ucağında 64 yolcu bulunuyordu. Fennsyh/ania: United Airlınes'ın düşen 93 sefer sayılı ucağında bulunan 44 yolcu öldü. Bu arada, Amerikan finans yetkılileri, 11 Eylül'de yerle bir olan Dünya Ticaret Merkezi'nin enkazı altında 240 milyon dolar tutannda altın ve gümüş külçe bulunduğunu söylediler. Powell açıkladı ABD Dışişleri Bakanı Colin PoweB, NBC televizyonuna yaptığı açıklamada, Amerikan hükümetinin Usame bin Ladin'in yakalanmasını sağlayacak her türlü bilgiyi getirenlere 25 milyon dolar (yaklaşık 38 trilyon) ödül vermeyi kararlaştırdığını belirtti. Povvell. "25 milyon dolar iyi para. Afganistan'da birilerinin bize bilgi vermesi için yeterii olacağını sanıyorum" dedı. ÎPUÇLARIDEĞERLENDİRÎLEMEDİ Aıneiikahlar FBIve CIA'yı suçhiyor VVASHINGTON (AFP) - ABD istihbarat birimlerinin, saldınyı gerçekleştiren ve Usame bin Ladin'le bağlantısı olan isımler hakkında önceden elde edilen bilgilere rağmen 11 Eylül'deki terör saldınlannı engellemekte başansız olduğu ortaya çıktı. The Washington Post gazetesinin bildirdiğine göre, CIA ve FBI arasındaki iletişim yetersizliği, yabancı dil bilen eleman eksikliği, yetersiz veri analizi ve eski donatımın kullanılması başansızlığın önde gelen nedenleriydi. Gazeteye göre son iki yılda CIA, FBI'a ABD'de olduklan ya da gelmesi kesin gözüyle bakılan Ladin'e bağlı 100 civannda şüphelinin ismini verdi. 23 • CIA ve FBI Ağustos'taki kriptoda arasındaki iletişim Pentagon'a Çakılan .«•«.. , uçakta bulunan Halıd yetersızhğı, yabancı E,_Midhar dil bilen eleman ve Navak Elhazmi'nin eksikliği, yetersİZ isimleri geçiyordu. veri analizi ve eski ,*l Eylül'de hava , . korsanlan dort yolcu donatımın uçagını kaçırarak kullanılması ikismi New YoriVtaki başansizllğin Önde Dünya Ticaret gelen nedenleri Metezi 'nin ikiz , i ı kulelenne çarptırarak olarak sıralanıyor. k u ] e l e n n ç ^ e S ı n e neden oldular. Üçüncü uçak Washington dışındaki Pentagon binasına çakılırken dördüncüsü Pensilvanya'da boş bir araziye düştü. ABD Başkanı George Bush Suudi doğumlu Ladin'i saldınlann beyni olarak gösterdi ve öcünün alınacağına dair söz verdi. Şu anda 7000'den fazla soruşturmanın sonucunda 80 şüpheli gözaltına alındı. Olayla ilgili binlerce ipucu inceleniyor. Saldınlar neden önlenemedl? Amerikan halkı şimdi güvenlik birimlerinin saldınlan neden önleyemediğini sorguluyor. Terorizmi öncelikli hedef olarak adlandıran FBI son on yılda anti- terorizm bütçesini üç misli artırdı ve istihbaratçı sayısını 5 katına çıkardı. Fakat eskiden beri FBI ve CIA arasında süregelen rekabet, Arapça dahil yabancı dildeki verileri çevirecek tercüman eksikliği, eski bilgisayarlar, hazırlıksız yakalanmanm önde gelen etkenleri oldular. Gazete, FBI'mn bilgiye eriştiğinde bazen bu bilgileri ne yapacağını dahi bilemediğini yazdı. ACILAR DUVARLARA YAZILIYOR: Terörist saldında yaJanlannı kaybeden- ler duvariara asüklan fotoğraflann yanına acılarmı dile getiren yazılar yazıyor. Bin Ladin'in kardeşi Başkan Bush'un ortağı LONDRA (AA) - Ingiliz Daily Mail gazetesi, Amerikan Başkanı George Bush'un eskiden Usame bin Ladin'in kardeşlerinden birisiyle ticaret yaptığını bildirdi. Setim bin Ladin ile George Bush'un 1978 yıhnda Arbusto Enerji ve Petrol Şirketi'ni kurduklannı yazan gazete, 55 kardeşin en büyüğü Selim bin Ladin'in, babasından miras kalan paranın büyük bölümüyle bir Suudi inşaat şirketiyle aralannda Arbusto'nun da bulunduğu birçok şirkete yatınm yaptığını duyurdu. îngiliz gazetesindeki haberde, 1983 yılında özel uçağının düşmesi sonucu ölen Selim bin Ladin'in, 1978 yılında Bush'un yakın arkadaşı James Bath'ı, Houston kentinin temsilciliğine getirdiği belirtilirken Bath'ın da bir süre sonra Arbusto'ya 50 bin dolar yaörun yaptığj kaydedildi. Bath, aynı yıl Houston Golf Havaalanı'nı da Selim bin Ladin için satın almıştı. Suudi kraliyet ailesiyle yakın ilişkileri bulunan Bin Ladin ailesinin bireyleri, son yıllarda Usame bin Ladin ile tüm ilişkilerini kesmişlerdi. tLK FATURA ÇALIŞANLARA ÇIKTI HavayolUm büyükzarar içinde Ekonomi Servisi - ABD'deki terörist saldınnın ardından hem kazançlan hem de borsadaki değerleri büyük oranda düşen havacılık sektöründe, son iki haftada ortaya çıkan bilanço oldukça ağır. Yalnızca ABD havayollanyla sınırlı kalmayan sektörel krize karşı çeşitli ülkeler birbiri ardına acil önlemler aldı. Buna rağmen şu ana kadar harcamalannı kısacağını açıklayan 13 havayolu şirketinde 100 bin kişi işten çıkanldı, onlarcasında uçuşlar iptal edildi, uçak sayılan azaltıldı. Saldm sonrası net zararlarını açıklayan 9 şirket içerisinde, 65 milyon dolara varan kayıplar dikkat çekti. Henüz saldınnın ilk haftasında şirketlerin iflas noktasına gelebileceklerini açıkladığı sektörde şu ana kadar elde edilen tablo şöyle: Isviçreli Svvissair 3 bin çalışanını işten çıkardı. Ingiliz British Ainvays 7 bin kişiyi işten çıkararak toplam ^ . Jj^ hafta kadrosunu sekizde bir . • • , , ~ , oranda azaltacağım ıçensınde sektörde açıkladı. Şirkette şu 100 bin kişi işten ana kadar bin 800 kişi çıkanldı, uçuşlar işsiz kaldı.ABD'ü y ^ ^ 2 5 ' e kadar şırketlerden Amenkan . , . , ., ^_ Havayollan ve United ***&* WkeÛer 6 5 Airlines'ta 20'şer bin, milyon dolara Nortwest varan kayıplar Havayollan'nda 10 bin, açıkladı Virgin Atlantic'te bin 200 kişi işten çıkanldı. Lufthansa, Singapur ve Malezya Havayollan, yönetimlerinin işgücünün azaltılması üzerine çalışmalar yürüttüğünü kaydetti.Filipinler Havayollan, 3.9 milyon dolar zarar açıkladı.All Nippon Havayollan 6.8 milyon dolar kayıp beklediklerini açıkladı. Kanada Havayollan, 65 milyon dolar kaybettiklerini açıkladı.Lufthansa ve Iskandinavya Hava Yollan Sistemleri (SAS), kâr oranlannda düşüş beklediklerini açıkladı. Acll hükümet yardımları Beyaz Saray, havacılık sektörüne 5 milyar dolar nakit yardım, 10 milyar dolar da kredi verme karan aldı. ABD aynca. uçaklarda ve hava alanlannda güvenlik önlemlerinin arttınhnası için 3 milyar dolarlık bir yardım hazırladı. AB ülkeleri, havayollannın savaş riskine yönelik sigorta primlerini azaltma düşüncesini prensipte karara bağladı.Italya, jet yakıtı ve hava yolculuğunda ahnan vergi miktannı azaltma planı yapıyor. Danimarka, Norveç ve Isveç, SAS'a yönelik her tür yardıma açüc olduklannı açıkladı. Ahnanya, Ingiltere, Hollanda ve Avustralya, havayollan şirketlerini sigorta etmeye karar verdi. SlFIR NOKTASI /ORAL ÇALIŞLAR oralcalislar@yahoo.conr New York ve VVashington'tn vu- rulmasından bu yana, dünya Islami- yetle terör arasındaki ilişkiyi tartışı- yor. Daha önce de Marksizmle te- rör arasındaki bağ tartışılmıştı. Ide- olojilerle terör arasında bir ilişki ol- duğu her zaman iddia edilir. Unut- mamak gerekir ki şiddete başvuran örgütlü her eylemci grubunun ken- dince bir ideolojik gerekçesi vardır. New York'taki büyük felaket sonra- sı henüz hiçbir örgüt ve kişi bu ey- lemi üstlenmedi. Bu nedenle, bunu yapanlar şunlardır ve ideolojileri de şudurdiyebilecekdurumdadegiliz. Bu olaydaki kesinlik kazanmayan şüpheyi bir yana bıraksak bile, ba- zı örgüt ve kişilerin din adına teröre başvurduğunu biliyoruz. Usame bin Ladin'in de daha önceki ko- nuşmalarından, yaptığı söylenen eylemlerden "terör" yanlısı olduğu- nu söyleyebiliriz. Türkiye'de "Hiz- bullah", Lübnan'da yine "Hizbul- lah" Islamiyet adına terör eylemle- rine başvurdular, dini ideoloji adına birçok insanın canına kıydılar. • • • Işin doğrusu, her kutsal ya da kut- sal olmayan ideolojide şiddete baş- vurmak isteyenler için bir tutamak Islamiyet ve Terör bulmak mümkündür. örneğin, Is- lamcı ideolojideki "cihat" anlayışı, birçok örgüt için bu amaçla kullanı- lıyor. Cihadın temel mantığı, bütün dünyayı kâfirlerden temizlemek ve Islamiyeti tüm dünyaya egemen kıl- maktır. Hazreti Muhammed döne- mindeki savaşlardan ilham alan bu ideoloji sahipleri, peygamberin elde kılıç, kâfirin üzerine yürümesini ve Islam imparatorluğunu tüm dünya- ya yaymak istemesini, bu düşün- celerine gerekçe olarak gösteriyor- lar. Soruna, bugünün dünya gerçek- lerinden bakmadığınız zaman, dog- matik şekilde peygamber dönemi- ni bugüne uygulamaya kalktığınız zaman böyle bir sonuca varabilirsi- niz. Aynı anlayış Hıristiyanlık için de öne sürülebilir. Nitekim yüzlerce yıl önce Avrupalı Hıristiyanlar, Anado- lu ve Ortadoğu'yu Müslümanların elinden kurtarmak için seferier dü- zenlemişlerdi. Haçlı seferleri de din adına bir terör hareketi değil miydi? ••• Dinlerin ve diğer ideolojilerin, şid- dete yönelik eylemlere malzeme ol- ması, insanlığın yeni bir dramı de- ğil. Yüzyıllardır inançlar adına çok kanlar aktı. Avrupa'da Hıristiyanla- rın mezhep savaşları yüz binlerce insanın yaşamına mal olmadı mı? Dünyanın birçok yöresinde Mark- sizm adına bombalar patlatılıp çok sayıda insanın yaşamına kıyılmadı mı? Bugün Islam dünyasında, hâlâ kuvvetli bir bağnazlığın olduğunu biliyoruz. Islamcı ideolojinin ege- men olduğu ülkelerde, ciddi bir dev- let terörü yaşandığını da biliyoruz. Afganistan'da kadınlara yönelik ağır ideolojik ve toplumsal baskı, Müslümanlık adına yapılıyor. Iran'da kadınlar din adına örtünmeye zor- lanıyorlar. Suudi Arabistan'da aynı mantık egemen. Birçok Islam ülke- sinin Batı'ya yönelik terör eylemle- rine yataklık ettiğine ilişkin çok sa- yıda haber yer alıyor. Ancak şu gerçeği de görmek ge- rekiyor; her Islamcı hareketin kav- rayışı da birbirinden farkh. Örneğin Irak, Suriye, Mısır gibi ülkeler, -bu- na daha birçok başka Arap ülkesi katılabilir- Islamcılığın katı şekilde uygulandığı ülkelerden daha çok la- ikliğe yatkın bir çizgi izliyorlar. Tür- kiye daha farklı bir ülke. Türkiye, Müslüman nüfusun çoğunlukta ol- duğu laik bir ülke. Bu ülkedeki Is- lamcılann da farklı farklı yorumlara sahip olduğunu biliyoruz. Parla- menter sistem içinde varlığını sür- dürmek isteyen Islamcılar olduğu gibi, Hizbullah gibi şiddeti esas alan Islamcılar da bu ülkenin içindeler. Islam dünyasındaki manzaraya baktığımız zaman; terörden parla- mentersistemin savunulmasına, di- ni bir şiddet olarak görmekten dini bir uzlaşma ve hoşgörü olarak gö- renlere kadar uzanan değişik anla- yışlar varlığını sürdürüyor. Ancak Islam dünyasının temel sorunu ideolojik olmaktan çok, eko- nomiktir. Bir-iki petrol zengini Arap ülkesi dışında Islam ülkeleri büyük bir yoksulluk ve çaresizlik içinde. Is- lam dünyası Sovyetler'in varlığı dö- neminde iki kamp arasında bölün- müş durumdaydı. Sovyetler'in yıkılmasından bu ya- na Batı dünyasının önüne geçmiş- ten kalan sorunlar yığılmış durum- da. ABD, Sovyetler'e karşı Afganis- tan, Pakistan gibi ülkelerde "yeşil kuşak" projesinin bir parçası olarak Islamcı hareketlere destek oldu. Taleban'ın adım adım iktidara yü- rüyüşü Batı'nın gözetimi ve hoş- görüsüyle gerçekleşti. ••• Islam ülkelerinde terörün en önemli varlık nedeni, ideoloji değil yoksulluktur. Ideolojilerle terör ara- sında bağ kurmak mümkündür. Ancak kapitalist dünyanın başvur- duğu teröre ne diyeceğiz? Şili'de Allende'yi bir terör eylemiyle öldü- rüp iktidarın ele geçirilmesini sağ- layan CIA, hangi devletin ve hangi ideolojinin parçasıydı? Islamiyeti çağın gereklerine uy- gun bir şekilde yorumlamak ve ona çağdaş bir içerik kazandırmak mümkündür, gereklidir. Anado- lu'da yüzyıllara uzanan hoşgörülü bir Müslümanlık yaşamıyor mu? Sorunun temeli, dünyadaki eşit- sizliktir. Bunun nedeni de herhalde dinler değildir.