Catalog

SAYFA CUMHURİYET 25 EKİM 1998 PAZA 12 PAZAR KONUGU Azerbaycan Petrol Şirketi'nin Müdür Yardımcısı Refik Abdullayev ile Bakû-Ceyhan'ı konuştuk 'Petrolbizim,sonkarardabizim*J LJIS LJ£ Türkiye'nin kendisi kadar, dış politikası da garip; yıllar boyunca Kafkasya politikasmı neredeyse Bakû-Ceyhan petrol boru hattına endeksledi. Gelip giden bütün hükümetlerden '*Bakû-Ceyhan, oldu, oluyor" sözlerini işittik. Bakû- Ceyhan boru hattının hayata geçmesiyle birlikte sanki Türkiye'nin bütün ekonomik sorunJan çözülecekmiş izlenimi ve sanısı yaratıldı. Ancak Bakû-Ceyhan in miydi, cin miydi? Yoksa bir anda sihirli değneğiyle her şeyi değiştirme gücüne sahip bir sihirbaz mı? Daha kâğıt üzerinde bile bu boru hattının döşenmesi konusunda bir karar alınmamıştı. Hazar Denizi'nin Azerbaycan tarafinda kalan bölgesinde petrol rezervleri miktan kesin olarak bilinmiyordu. Petrol şirketlerinin denizdeki sondajlan devam ediyor, sondaj yapılan bazı yataklar bomboş çıkabiliyordu. Bu boru hattı hayata geçtiği zaman bile içinden akıtacak petrol bulunamayabilirdi. Buradan geçecek miktann en az 20 milyon ton olması gerekiyordu. Oysa, boru hattının bünyesinde kurulacağı Azerbaycan Uluslararası Petrol Şirketi'nin (AIOC) bugünkü üretim miktan 2.5 milyon tondu. Bu, önceliği olan Bakû-Supsa, Bakû-Novorossisk hatlannın ihtiyacının dörtte birini karşılamaya yeterdi. AIOC, boru hatlan konusundaki taslak önerisini 29 Ekim'de Azerbaycan hükümetine vermeyi planlamıştı. Ancak petrol rezervlerinin hesabının yapılmasında yanhş bir zamanlama olacağı gerekçesiyle açıklama 6 Kasım tarihine ertelendi. Bütün bunlann bilincinde olarak Azerbaycan Petrol Şirketi SACOR'un Müdür Yardımcısı Refik Abdullayev'le Bakû-Ceyhan'ın ekonomik, siyasi ve teknik yönlerini konuştuk. SOYLEŞİ LEYLA TAVŞANOGLU Bakû-Ceyhan petrol boru hattının ger- çekleşip gerçekleşmemesiyle ilgili çeşitli söylen- tiler var. Her kafadan bir ses çıkıyor. Siz SA- COR 'un müdür yardımcısı olarak Bakû-Ceyhan konusunda bize ne gibi bir açıklama yapabilirsi- niz? Ayrıca, Setv York Tımes gazetesinde, Ame- rikan petrol şirketlerinin Bakû-Ceyhan 'dan ka- çaıakları ve bu konuda ay sonunda bir açıklama yapacaklarıyolunda bir haber çıktL Bunun doğ- ruluk derecesi nedir? ABDULLAYEV - Bir kere, Türkiye'de. Azer- baycan'da. bütün dünyada petrolün sahibinin Azerbaşcan olduğunun bilinmesı lazım. Bütün tartışma Azerbaycan petrolünün ülke dışına nak- lınden patlak veriyor. Bu konuda son karan Azerbaycan hükümeti, Azerbaycan de\ letı verecektir. Bu petrol hangi yoldan. nereye gıdecektır? Ne kadar çıkanlacak- tır? Bu petrolün sahibi biziz. Bizden başka hiç kim>e. hıçbır ülke. hiçbir dev let bize ait olan pet- rol konusunda karar veremez. Taşımacı petrol şır- ketlen. yollar üzerinde tartışabilirler. Ama "Olur" ya da "Olmaz'" konusunda bir karar alamazlar. ÖrneğınGürcıstandesekı, **Ben Azerbaycan pet- rolünü kabul etmiyorum". Bu nasıl olur? Olmaz. Hiçbir şirket. hiçbir zaman Azerbaycan petro- lünün Ce\han"a gitmemesi konusunda karar ve- remez. Hatta Azerbaycan petrolünün Novoros- sisk'e gitmemesi konusunda da bir karar vere- mez. O bizim petrolümüz. jQniac^u anda buirn ,-petroJüroüzü satıyorlar. ••, Evetde, sattıkları opetrolde şirketlerin paytyok mu? Siz, bu petrol Azerbaycan 'a aittir, diyorsunuz, ama şirketlerin deo petrolde önem- lipayları bulunuyor... ABDL'LLAYEV- Bu petrolde onlann payı var. Onlar küçük pa\lar istemiyorlar. Istedikleri, pet- rolün hepsini götürmek. Ama petrol esas olarak Azerba\can"a aıttır. Burada hiçbir sorun yoktur. Bu şirketlerin hepsı daha çok tartışacak, çok ko- nuşacak. Bizı ısteycnler de. istemeyenler de var. Türkiye'yle Azerbaycan'ın arasını bozmak iste- yenler de bulunuyor. Bunlar ülke ıçinde de, ülke dışındada varlar Tele\iz\on seyredıyordum. Türkiye Cumhur- başkanı Süleyman Demirel. gazetecilerin, New York Tımes'ın habenyle ilgili ne düşündüğü so- rusuna aynı cevabı verdi. Demirel dedi ki: "SurheŞle aramızda gerginlik var. Azerba)- caıTda cumhurbaşkanhğı secimleri yapıldı. Başt- mız kanşık. Batılılar da böyle yaayorlar." sın? Ama ben diyorum ki, bizim için ana hat Ba- kû-Ceyhan hattıdır. Biz o hattı destekliyoruz ve o hat üzerinde direneceğiz. Ama iş ki petrol olsun. Mesela, biz diyoruz ki 50 milyon ton petrol çıkaralım. Ola ki Kazakis- tan petrolü de buradan geçerse petrol miktan f 00 milyon tonu bulur. Ama bütün mesele petrol ol- masında. Biz bunun olacagına inanıyoruz. Ama bildiğimiz kadanyla şu anki pet- rol üretimi hiç deyeterli değil.. REFİK ABDULLAYEV Bakû dogumlu. Yükseköğrenimini Bakû Üniversitesi Kimya Bölümü 'nde tamamladı. Azerbaycan, Sovyet yönetimi altındayken devlet kuruluşlarmda uzun yıllar kimya mühendisi olarak çalıştı. Şimdiki halde Azerbaycan Petrol Şirketi SACOR 'un müdür yardımcılığı görevini yürütüyor. Bütün bu anlattıklanmzdan yanlış an- lamıyorsam; Bakû-Ceyhan 'ın gerçekleşmesine daha çok uzun zaman mı var? ABDULLAYEV-Onun gerçekleşmesi için bi- zim petrol üretimimizin yılda 30-40 milyon tonu bulması gerekiyor. Bakın, bu boru için 2.5-3 mifyardolarpara har- canacak. Bu parayı harcadıktan sonra o boruyu boş bırakmak olur mu? Oradan petrol akıtmak la- zımdır. Ama biz şimdi o petrol hattının yapımı için ka- rann çıkanlmasına çalışıyoruz. Bu karar çıkarsa biz de AlOC'deki yabancı petrol şirketlerinin üre- timi arttırmalannı özendiririz. M H ^ B AlOC'nin 6 Kasım'da Azerbaycan hü- kümetine taslak projesini vereceği söylendL. ABDULLAYEV - Ben o konuyu bilmiyorum. Olabilir, böyle bir şey hazırlıyor olabilirler. Ken- di düşüncelerini de açıklayabilirler. Ama o bizim hükümetimizin fikri olmaz. Karann ahnmasından sonra da süreç epeyce uzun zaman alır. Bunun bir yasal prosedürii var. Proje, maliyet konulan üzerinde çaiışmak gere- kecek. Bu da zaman alacak. Öte yandan Hazar'da petrol arayan öbür kon- sorsiyumlar da bu karar çıkınca çalışmalannı hız- landırabilirler. Şu anda boru hattı yok. Ancak bo- ru hattı olursa petrol arama çalışmalannda heve- se gelirler. Bunlann ikisi de birbirine paralel gitmelidir. Yani bir yanda petrol üretiminin artması. bir yan- da da petrol boru hattının çekilmesi karannın alın- ması. Ama bana sorarsanız. Bakû-Ceyhan'ı Azerbay- can-Türkiye arasındaki ilişkilerde bayrak haline getirmek, ilişkileri sadece buna odaklamak siya- t,ü:ı>ıu . 1 lı> .MtCİİİVlU ÜİTİMUI nasıl? Peki, sizin bu haberlere yaklastmımz ABDULLAYEY - Biz bu haberlere son derece sakin yaklaşıyoruz. Çünkü Azerbaycan tarafindan gereken her türlü çalışma yapılmaktadır. Bazıla- rı, *Azerba>can neden Bakû-Ceyhan'ıseçiyor da, Rusya'yla konuşmuyor, kapılan kapaüyor?" di- ye sorabılır. Hiç kimse demesin ki *Azerbaycan hiçbirimiz- lekonuşmadıvesadece'Bakû-Ceyhan' dedi". Bu da doğru olmaz. Çünkü Hazar'da onlann da pet- rol payları \ar. Romanya'dan. Bulgaristan'dan, ttalya'dan pet- rol geçse bu kaç paraya çıkacak? Maliyeti ne ola- cak? Bütün bunlar soruluyor. Neyin ekonomik ol- duğu hesaplanmalıdır. Bu da tabiidir. Azerbaycan'ın sadece Bakû- Ceyhan'ı turmadığı da konuşulabilir. Neden olma- ABDULLAYEV - Bizim yataklar yeterli petrol üretimine imkân verir. Ama altı yıl mı, on yıl mı alır, orasını Allah bilir. Şimdi bizim yeni yataklar üretime geçecek. • ^ ^ • ^ Azerbaycan Uluslararası Petrol Şirke- ti'nin (AIOC) dışında dokuz şirketin yeni yatak- larda sondaj yaptığınt öğrendik... ABDULLAYEV - Dokuz değil, yirmı şirket. AlOC'nin ortağı olan şirketler başka anlaşmalar üzerinde de çalışıyorlar. Hepsi aynı anlaşma kap- samındadeğil. Mesela British Petroleum (BP) şir- keti iki ayn kontrat üzerinde çalışıyor. Bunlardan binsi Şah Denizi projesi. Bunlann hepsınin çalış- tıklan petrol yataklan ayn ayn. Bu şirketler şimdi yataklarda petrol sondajı ya- pıyorlar. Çünkü şu anda ne kadar petrol olduğu bi- linmıyor. Keşke bütün yataklardan petrol çıksa da Azerbaycan 50 milyon ton petrolü bir yılda dünya pazarlanna sevk edebilse. Bupetrol çıkarsa biz kendi rafinerilerimizde de bunu işleyebiliriz. • • • • • Ama sizin rafinerileriniz büyûk ölçü- de şu anda atıl kapasite halinde... ABDULLAYEV - Bizim eski rafinerilerimiz petrolü işlemeye devam ediyorlar. AIOC dışında biz yılda kendimiz için 9 milyon ton petrolümü- zü çıkanyoruz. Bunu biz eski rafinerilerimizde iş- liyoruz. Hem kendimiz kullanıyoruz hem de dı- şan satabiliyoruz. Yılda 2.5 milyon ton petrol ürü- nü ihraç ediyoruz. Bir de İran hatündan sö'z ediliyor. Azer- baycan bu konuya nasıl bakıyor? ABDULLAYEV - Her şeyin gerçekliğine bak- mak lazım, gerçekçi olmalıyız. Bugün, İran hattı bizim için gerçekçi bir yaklaşım değil. ••••• Bunu ne anlamda söylüyorsunuz? ABDULLAYEV - Iran'ın kendi petrolü çok. Bunu da kendi dışan pazarlamaya çok meraklı. A- ma diyelım kı Azerbaycan boru hattının bir bölü- münü İran'dan geçırdi. Hiçbir zaman, günün bi- rinde tran'ın kendi tarafindan vanayı kapatmaya- cağı konusunda güvencemiz olamaz. ıkincisı. orada Amerikan şirketlerinin de pet- rol paylan olduğu için Iran'ın yeterli petrol çıkar- masına izin vermiyorlar. Biz boru hartını çektiği- miz zaman buradan sadece Azeri petrolü akma- yacak. Orada AlOC'ye giren devletlerin de petrol pa- yı olacak. Tabıi kı her devlet kendi hattını çekme- yecek. Bu hat bir tane olacak. Hiç kimsede Bakû-Ceyhan hattının aleyhinde bir fikir yok. Böyle bir şey gerçekçi olmaz. He- saplar da zaten bunu göstenyor. Ama bütün me- sele, o hattan geçecek petrolün olmaması. Bu yıl AlOC'nin çıkaracağı petrol miktan 2.5 milyon ton. 1999'da bu, 5-5.5 milyon tona çıka- cak. 2000 yılında da üretimin 8.5-9 milyon ton do- layında gerçekleşmesi bekleniyor. Ama tabıı bütün bunlar sondajdan ne sonuç alı- nacağına, petrolün çıkanlma süresine de bağlı. Düşünün, 2000 yılında en iyimser ihtimalle do- kuz milyon ton petrol üretilecek. Bakû-Novoros- sisk hattından beş milyon ton petrol akıtılması ge- rekiyor. Aynı miktar Bakû-Supsa için de geçerli. Ama bu yetmez kı. Üretimin çok ciddı olarak arttınl- ması gerekiyor. si açıdan hiç de doğm değil. Türkiye "yle Azerbaycan 'ı birbirine bağlayan bınlerce boru var. Sadece Bakû-Ceyhan'la Azer- baycan ve Türkiye birbirine bağlanacaksa, o za- man kardeşlik nerede kalır? Bizi birbirimize bağlayan pekçok neden var. A- ma Bakû-Ceyhan olmazsa Azerbaycan'la ilişki- ler bozulur gibi bir düşünce dostluk ve kardeşli- ğe sığmaz. Bu konuda Türkiye'de. Azerbaycan'da, Türk dünyasında pek çok şeyler yapıldı. Bu bizim için önemlidir. Bunu kabul ediyorum. Siyasi açı- dan önemi büyüktür. Ama ekonomik açıdan da önemlidir. Çünkü Azerbaycan Suudi Arabistan değil. Azerbaycan'ın petrol rezervleri 50-60 milyar ton değil. Bizde sadece 4 milyon ton karbonhidrojen bulunuyor. Bunun içinde gaz. petrol, benzin var. Bakın, 70 yıl içinde Azerbaycan'dan 1.3 milyar ton petrol çı- kanldı. Ama artık Allah yüzümüze güldü de ye- niden petrol üretebiliyoruz. Bana göre 21. yiizyıl- da Türk dünyası çok büyüyecek ve bu petrol ve gaz hatlan, bu büyümeye yardım edecektir. An- cak. bu petrol ve gaz hatlan Türk dünyasını bir- binnden ayırmak için değil, birleştirmek için ol- malıdır. Bakû-Ceyhan hattı olmasa da Türkiye'yle Azerbaycan kardeşliği sürmelidir. Bu gerçekleş- mezse, bizim işimiz bittı, demek olmaz. Ama tabii hepimiz bu hattm bizim ana hattımız olması için çalışıyoruz. Amacımız da budur. A- ma Bakû-Ceyhan"ı siyasi malzeme olarak kullan- mak doğru bir şey değil bence. dir? Azerbaycan 'da doğalgaz durumu ne- ABDULLAYEV - Önceleri Azerbaycan'da do- ğalgaz potansiyelinin fazla olmadığı hesaplan- mıştı. Ancak son zamanlarda şirketlerin hesapla- malanna göre Azerbaycan'da petrolden de fazla doğalgaz rezervleri olduğu ortaya çıktı. Tabii ki bu bizi çok sevindıriyor. Türkmenistan gazı da hayata geçtiği zaman amacımız bu gazı Türkiye üzerinden Avrupa'ya çıkarmaktır. m^^^m Doğalgaz aramaları başladı mı? ABDULLAYEV - Hayır, henüz böyle bir şey yok. Türkmenistan'ın bazı şartlan var. Diyor ki: "Önce Hazar'ın starüsünü tam olarak saptaya- hm, ondan sonra bu konu halledilir." Şimdiki hal- de bu konudaki görüşmeler sürüyor. Ben inanıyo- rum ki o sorun da çözülecektir. Ama öne sürülen bu şartlar düzgün değil. Statü ayn şey, boru hattı ayn şey. Ben Türkmenistan doğalgazının Azerbay- can'dan geçmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu, Türlonenistan için çok daha olumlu olacaktır. ^IMHM Ama Türkmen gazının iran üzerinden indirilmesi hemen henten kesinlik kazanıyorgi- bL. ABDULLAYEV-Türkmenler. kendileri de gö- recekler ki, bir zaman gelecek, gerçekleri anlaya- caklar. Iran'ın da Rusya'nın da gazı çok. Onlar gazlannı satacak, Türkmenlere, "Siz beklevin" diyecekler. Bakın. Azerbaycan da, Türkmenistan da birer Türk devleti. Biz hıçbır zaman Türkmenıstan'ın gaz hattını bağlamayız (kesmeyiz). Bakın, bu Türkiye için de geçerli. Bakû-Cey- han gündeme geldiğinde biz bunu savunduk. Tür- kiye'de başa kim gelirse gelsin, boru hattını bağ- lamaz. Diyelim ki bağlamak istedi. Türk halkı bu- na izin vermez, engeller. Yanı bu boru hattında halk kararlıdır. Ceyhan hattından dünya pazanna çıkacak Azer- baycan petrolünü Türkiye'de hiçbir hükümet bağ- layabilemez. Onun garantisi Türk milletidir. iran olsun, Rusya olsun. günün binnde bir bo- ru hattını kapatmak ısteyebılır. Bunu da siyasi kaygılarla yapabilır. Ama Türkiye bunu yapmaz. wmmtmm Bir aralık Supsa-Samsun hattı projesi vardL Sizce bu proje akılcı mıydı? ABDULLAYEV - Petrolün taşınması için pek çok proje yapıldı. pek çok boru hattından söz edil- di. Uzmanlar bunlann üzerinde çalıştı. Ama tek- rar ediyorum, son karan bizim Cumhurbaşkanı, Azerbaycan devleti verecek. O karar verilirken de bütün bu projeler göz önünde tutulacaktır. ^ • • • 1 Değerlendirmeler hangi açdardan ya- pılacak? ABDULLAYEV - Bir kere tehlikesizliği. son- ra istismar edilmemesi için güvencelı olması, eko- nomik verimliliği önde tutulacak noktalardır. Diyelim ki bir hat var. bu son derece ekonomik açıdan verimli olacak, çok para getirecek. Ancak siyasi açıdan sakıncalı olabilir. Biz böyle bir hat istemeyiz. Öte yandan diyelim ki siyasi bakımdan çok el- verişlidir, ama ekonomik açıdan zarar edebilir. Söyler misiniz, bir hat var 200 milyon dolara, bir hat var 4 milyon dolara çıkıyor; hangısını seçer- siniz? Tabii ki ucuz olanı. Çünkü burada aradaki fark çok fazla. Bir hatta o kadar çok para harcayacaksak Azer- baycan'ın tüm petrol gelirini buna yatırmak ge- rekir. Demek istediğim, bir boru hattı yapılacak- sa o hattan akıtılacak petrol de Azerbaycan'a pa- ra kazandırsın. Petrolden para gelsin ki ülkede ge- lişme, kalkınma olsun. Bunlann hepsi hesaplan- malıdır. O parayı da hiç kimse kara gözlerimize âşık olup vermıyor. O parayı, ya petrol için ya da kredi olarak verecekler. O krediyi de ya parayla ya da petrolle ödeyeceksiniz. Azerbaycan'ın pet- rolden başka ne geliri var ki? Biz bu ödemeleri petrolle yaparsak bize ne kalacak? Türkiye'de bu- nu da anlamalıdırlar. O nedenle bu boru hattını si- yasi malzeme olarak kullanmak yanhş. Biz her şe- yi ölçüp biçeceğiz. • • • • I Türktarafının dabu konuda hiçbir pro- je götürmediği haberleri var. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? ABDULLAYEV-Ben buna kaftlmıyorum. Tür- kiye'nin enerji bakanı buraya mayıs ayuıda geldi. O sırada çok etkin değildi. Ama şimdi çok faal ol- du. Bakanlık pek çok proje hazırladı. Hazırlama- ması zaten düşünülemez. Ama tabii demin de de- diğim gibi bütün karar hükümete bağlı. ECumhuriyet kitap kulübü ADANA Sergi Salonu K İ M A Y İ E T K İ N L I K L E R İ ÖYLEŞİÜ İM2A GÜNLERİ 25EkimPazarSaat:17.00 CEM KARACA HARUN KOLCAK SELDA BAGCAN ve UĞUR DİKMEN bestelerivle. ANIL CECEN Okurlarıyla söyleşecek kitaplarını imzalayacak Adres:Çınariı Mah. 5. Sok. Çınarlı Işhanı No:2 Kat:1 (Sabancı İş Merkezi Arkası) Adana Td:363 12 11 Romanlannız ve ansikiopedılennız yennızden alınır. Tel: 554 08 04 BURDUR ALTINY\YLA ASÜYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN Sayı: 1998 20 Esas Burdur ılı Altınyayla ılçesı Çatak köyünden davacı Şakir kızı, 1976 dogumlu Aznne Akkaya tarafin- dan davalı Mehmet oğlu. 1968 dogumlu Fıkret .\kkaya ale>hıne açılan tazmınat alacağı davasınd Dava- cı Azıme .^kkaya'ran 455.000.000- TL.'lık tazmınat alacagına daır davalılar Fıkret Akkaya ve Mehmet Akkaya aleyhııie 29.5.1998 tarıhlı dava dılekçesı davalılardan Fıkret Akkaya'ya adresi te^Jit edılemedı- gınden teblığ edilememış ve taraf teşkılt saglanamamıştır. Adresi tespıt edılemeyen davalılardan Fıkret Akkaya'nın duruşma günü olan 23.11.1998 günü saat 09 OO'da mahkememızde hazır bulunması. aksı halde HUMK'nın 509 ve 510. maddelen gereğınce yoklugunda karar venleceğı dava dılekçesı teblığ! \ e dunışma günü tebligı yerine kaım olmak üzere ılan olunur. Basın: 47344 Insan kaynaklanna temekten yatınm: OKULTurkıye Gazeteciler Cemiyeti'nın yaptırmakta olduğu İLKÖĞRETİM OKULU'NA SİZDE KATKIDA BULUNUN BAĞIŞURİNIZl istanbul il Özel Idaresı'nin Ziraat Bankası Cağaloğlu Şubesı'ndekı 30402/2776 numaları hesabına yapabilırstniz. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Tel: 0213. 513 83 00 KÜLTUR • SANAT VMJB 293 89 78 (3 HAT) MEHMET GENÇ RESİM SERGİSİ 2 0 E k i m - 7 Kasım 1998 Şair Eşref Bulvan 19 35210İZMİR Başak Sigorta Sanat Galerisi, Başak Sigorta'nın bir kültür hizmetidir.