Catalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 20 KASIM1990 DÖVİZ KURLARI numnm Dövcın Cmsı 1 ABDDola/ı 1 BAIman Markı 1 tewç Kronu 1 Isvıçre Frangı 100 ItaJyan üretı 1 Japon Yenı 1 Norveç Kronu 1 SterUn 1 S Arabıstan Rıyalı Dovc Aitş 2763 46 188170 500 90 222716 249 58 2154 48102 5459 22 736 92 D6vız 2769 00 1885 47 50190 223162 250 08 2158 48198 547016 738 40 EfekDt «"5 2760 70 1879 82 495 39 2224 93 245 34 2132 476 21 5453 76 724 39 EfctrBf Satış ttruım 2777 31 1891 13 503 41 2238 31 250 83 2165 483 43 5486 57 740 62 $ 1 4685 AJman Marto t 4 9580 Fr Frangı $ 1 6550 HoLFIonnı S 1 2408 fev Frangı S 1107 24 İtal Lıretl $ 128 30 Japon Yem S 3 7500 S Arab RıyaJİ ALTIN GÛMÛŞ Cumhunyet teşat 24ayaraltm 22 ayar bdeak 900 ayar Bürnüş ValaftankAHm Ziraat Mmı HalkAJtm AfcS 225 000 265 000 34 000 30 700 423 186 000 187 000 186 000 Satış 230 000 280 000 34 100 33 700 450 191000 192000 190 000 SERBEST PİYASADA DÖVİZ ABDDolan Bafi Alman Markı isnçn Frangı Hollanda Flonnı FransE Frangı 100k^yanüre S/k.Rıyal 2790 1905 2250 1676 5500 560 250 733 Satış 2795 1910 2260 1680 5550 565 253 740 BORSAOA İŞLEMLER 19 1tM Ak* Tltoli (BU) AİOOIBU) AtortoHotlno ArateıCam BobÇımmto Bnsa ÇaftHtt Ç Batkfe DmMCam Oev»HoMnç OoOusan Ott* E.Bt»Y*n« EJh»U»;(BU) E S * E n t a g EıamltnaMı E44 C Gont-Year Gûney &raaWt MsıfF «fttam lnt»n.(BU) ÜMornsdn in*DÇ tocam Kvtman IMMMoMya KMM KepaEkUrk KoçHoküng KocYmnm Konfea Konınu Tar KuUhyj PorseHn I M n Tatam Mmtn Çımfolo Maret UamarsM 0w Ifen SMnl NÜHoUng NetTmtam OtanT«jll Olmuteı Oasan Pareın PfGProSo Prtom frarSût Pm» Etmgft Et PrarSu PmırUn Piraş Polyten Rata. SataTı Vjyincılık Saıtraı HoMing Srt SıöJ Sflca(BU) TamS*xxta TOıştaı* TeBMban* Tceas Tesan TGanntı B T1$ Bank (B) TU8wt(A) T($Bant(C) TopnkKlfrı TrakyıCam TSemens TSraKBank TO Ottum T Tuborç Tüiûnbank Ves» Yaaş Yaet K Bar* Yünsa Onrahse- ans kapan 5300 12750 3960 14000 »000 5900 17000 2000 37000 11750 12750 4650 3800 160000 5900 4800 127% 7500 2450 9000 1800 9200 31000 ı5750 30000 7700 2200 4000 6000 9200 6500 5800 3^0 3650 8800 1150 i t a » 4850 2050 17000 10000 975 8400 4S50 9400 8300 29000 13250 16500 14000 17350 3950 7400 2100 12000 9800 115000 2500 1250 6300 76O0 475 1150 1550 2200 8000 1050 2700 10300 0900 3650 1950 4150 600 1150 4250 4650 3200 1600 2700 30500 34500 9700 9500 3000 4500 4700 3550 5700 3950 31000 640000 8600 7600 5900 15250 17750 3150 7000 4000 3800 4600 2100 6000 3900 Bugûnkü andfc* 5100 12500 3800 18000 25000 6200 16750 2100 37000 11500 13000 4600 4200 5800 5000 12750 7600 2600 7700 1700 9400 30500 15750 29000 7700 2200 4100 5800 3850 3450 6900 1000 10500 5000 2100 16500 10000 950 8300 4550 9400 8300 29000 16000 14000 17750 3850 7300 2000 12000 9600 2550 1250 6500 7500 475 1150 1600 2150 1150 27S0 9500 6800 3600 1800 4200 550 1200 4000 4600 5000 4600 2650 29500 35000 9900 2900 4250 4700 3700 3700 29500 8500 7500 5700 14750 17750 3000 7000 3750 3800 4500 1950 5600 3650 Bugûnkû «nyOte* 5500 12750 4100 18500 26000 6200 17750 2100 39000 12250 13500 4800 4200 6200 5050 13500 7600 2600 8400 1900 9600 32000 16500 31500 8000 2200 4200 9500 5800 3850 3750 7100 1150 11000 5060 2100 17750 1030ü 1000 8700 4750 9800 8300 29000 17250 14750 17750 4100 7700 2200 12500 10200 2700 1300 6500 7900 500 1200 1750 2350 1150 2850 10500 7200 3800 2000 4200 625 1250 4000 4700 5200 4800 2650 32000 36000 10100 3050 4650 4700 3750 4100 32000 9000 7600 6100 16000 18500 3300 7400 3750 3900 4750 2200 6200 4100 Bugunkü kapamş 5500 127M 3950 18250 26000 5200 17750 2100 39000 12000 13500 4800 4200 6200 5060 13250 7600 2800 8400 1800 9600 32000 16500 31500 8000 2200 4100 9200 5800 3850 3450 7100 1000 11000 5060 2100 17750 10300 975 8600 4650 9400 8300 29000 17000 14750 17750 4000 7600 2200 12SC0 102O0 2700 1250 6500 7800 500 1200 1650 2300 1150 2850 10000 6800 3800 1950 4200 550 1200 4000 4SO0 5200 4800 36M0 10100 3050 4250 4700 37O0 3950 32000 9000 7600 6000 16000 185O0 3250 7400 3750 3850 4600 2050 6100 4050 Işlem mMan 186200 51200 334800 3700 46600 5680 389020 4500 8200 2206M 77111 75925 2600 418B5 5200 1200 194100 31000 24800 237460 154020 66882 33400 1400 10350 1291910 700 10700 50979 5900 565550 58276 32722 600 13400 8800 94218 29053 124292 11100 1000 50000 252300 108177 7000 63338 52500 360000 41850 151900 101110 1600 73400 34800 277530 23000 17400 35600 200 240) 13100 205610 27900 319700 42650 2000 19200 4400 800 2100 11450 46074 «X 2M00 225604 66110 6200 3600 2200 52484 124700 69940 418080 2500 185800 39950 188303 116500 50561 1100 3600 47200 145988 836600 En çok sAz yapılan fiy 5500 12500 4100 18500 26000 6200 17750 2100 39000 12250 13500 4800 4200 6200 5050 13000 76O0 2600 8300 1800 9400 32000 16500 31500 8000 2200 4200 9200 5800 3850 3450 7000 1000 11000 5050 2100 17750 10000 1000 8700 4750 9800 S3O0 29000 17000 14750 17750 4000 7500 22O0 12500 10200 2600 1250 6500 7900 500 1200 1700 2200 1150 2800 10500 6800 3800 2000 4200 575 1250 4000 4600 5200 4800 2650 32000 36000 10100 2900 4650 4700 3750 3950 32000 9000 7500 6100 16000 18500 3200 7400 3750 3900 4750 2150 6000 4100 AJlrtKİl ortfiy 5429 12507 4015 18459 25868 6200 17482 2100 38536 12047 13439 4773 4200 6121 5048 13155 7600 2600 8211 1784 9447 31668 16351 30785 7903 2200 4160 9234 5800 3850 3462 6996 1030 10933 5048 2100 17399 10013 980 8634 4716 9636 8300 29OO0 16978 14572 17750 4030 7559 2154 12405 10103 2639 1262 6500 7794 499 1197 1694 2264 1150 2805 10231 6927 3766 1962 4200 581 1226 4000 4622 5151 4753 2650 31514 35728 10056 2958 4483 4700 3749 3958 31637 8914 7519 6022 15868 18411 3163 7321 3750 3871 4659 2077 5996 3985 .1t.JJt.2tZJ Jt74.lt (Mrti. J771.lt) YATIRIM FONLARI 19MSM 1990 C*n Ç*B Dttû taraı MfM (Mfjan MfMl Iş Yîtınm-1 1$ Yannm-2 Iş Yatınm-3 Iş YÎKınm-4 Iş Yatınm-6 lnterfon-1 lrrterfön-2 lnterfon-3 lnterfon-4 Ik&satYaM Ikttsat Yat-2 Ikosat Yat-3 Iktısat Yat-4 Iktısat Atılım Fon Garantı Yatınm-1 Garano VSOnm-2 Garantı Yaünm-3 Garantı Yatınm-4 Esbank Fon-1 Esbank Fon-2 Esbank Fon-3 YKB Yat rontı YBK Sektör Fon YKB Hsse Fon YKB Kamu Fon YKB ükıt Fon YKB Karma fon YKBDövızFon YKBKapıtal Fon YKB Aktf Fon Vakıf Fon-1 Vakrf Fon-2 Vakrf Fon-3 Vakıf Hısse Vakıf Dünya Vakrf Fon-6 Dtşbank Mavi Dışbank Beyaz Dışbank Pembe Tütûn Fon Mtsuı Fon-1 Mitsuı Fon-2 Rnans Fon-1 Finans Fon-2 Rnans Fon-3 Rnans Fon-4 Rnans Fon-5 Ziraat Fon-1 Ziraat Fon-2 Ziraat Basak Fon Ziraat Fon-4 Halk Fon-1 Halk Fon-2 Pamuk Fon Parmık Hısse Emlak Fon 1 Emlak Fon-2 Imp» Fon-1 Impec Hısse Töbank Fon Sûmer Fon Deraz Fon Ege Fon Kalkınma Fon Oemır Fon Tanş Fon OrtakFon Tûrkbank Fon NetFon EtFbn 13 (M7 14H3S9 091089 170190 040690 1909.87 1412ar 270289 070889 16.0937 1002 89 0802.89 280289 1112.89 221087 100389 120290 300590 161187 311089 110790 0211.87 070338 0703.88 070338 070358 070388 O2 01S9 190650 190630 090538 240439 181089 220350 2603.90 1406.90 28.06.88 100439 28.0630 040738 150738 201083 200339 200739 181239 20.0330 051150 091089 140230 140290 200650 011139 080150 020150 280650 220150 180750 020250 04 0590 280330 120230 160450 04 0550 080550 070530 110650 270850 030990 051190 011150 10300 20000 10000 10000 1O000 10661 9960 9959 11200 9764 9306 9596 9390 10000 9576 9731 10437 9336 10319 10000 1Û000 10477 9785 9713 9795 9393 9328 9294 10000 9342 10.000 48279 10444 9594 9374 10.000 10057 20558 10011 11.021 40.000 10000 a946 9356 10428 9358 1OO00 10100 10.000 10000 10000 11.397 10357 10724 10469 10.000 10.000 10.086 9562 10000 10405 10308 10000 10.000 10.006 10.000 10000 10.000 10.000 1O0O0 61614 40856 16426 14014 11513 47444 40316 21.399 19348 39103 32025 15233 15379 11773 47641 22345 14 017 11970 48564 16063 11461 45150 35568 49372 34371 30467 34385 16002 11516 8514 35530 91509 16696 10479 12X65 11D40 31851 42371 11719 34583 126688 15517 21302 18275 15355 12140 10136 17389 13552 14 210 12 711 17575 14018 18141 12375 14934 11591 14068 10432 12347 14493 14553 12524 12 708 12183 12164 10544 10667 10131 10125 61312 41106 16501 14061 11353 47608 41060 21475 19615 39238 32134 15285 15.430 11314 47303 22503 14128 12073 48622 16080 11480 45322 35.686 50534 34386 30575 35.029 16050 11562 8538 35.647 91309 16749 10674 12.044 11143 31575 42523 11761 347Ü6 127144 15563 21375 18339 15408 12181 1Û174 17515 U717 14.262 12780 17765 14102 18239 12459 14378 11619 14113 10465 12392 14543 14599 12567 12 754 12 223 12 207 10360 10717 10172 10172 048 061 046 034 034 035 035 036 034 035 034 034 033 035 034 071 079 036 012 011 017 038 033 213 033 035 041 030 040 028 033 033 032 136 -009 093 039 036 036 036 036 030 034 035 035 034 037 072 048 037 054 051 060 054 068 029 024 032 032 035 034 032 034 036 033 035 033 047 040 046 Dünya Bankası'nın kredî smavı Sigortacılık sektörünün ve TEK'in rehabilitasyonu, orta ölçekli sanayilerüı geliştirilmesi ve çevre korunması için Dünya Bankası'ndan 700-750 milyon dolarlık kredi alınacak. Bu krediler serbest bırakılırsa Japonya da aynı miktarda kredi açacak. BİLAL ÇETİN Dünya Bankası uzmanlannın ilgili sektörlerde yapacağı inceleme ve araştırmaların yanı sıra 1991 yılında izlenecek makroekonomik politikalar da kredi konusunda belirleyici olacak. Dünya Bankası, kamu yatırımlannm kısılmasını istiyor. ANKARA — Uluslararası Para Fo- nu'nun (IMF) ekim ayı sonundaki ani Ankara ziyaretinin ardından son günler- de de Dünya Bankası'nın Türk ekono- misine oJan ilgisi yoğunlaştı. PenaJver başkanlığındaki Dıinya Bankası uzman- lan, Türk ekonomısindeki genel gelişme ve sorunlann yanı sıra önümüzdeki dö- nem uyguJanması öngörulen makroeko- nomik polıtika ve önlemlerı değerlendi- riyor. Türkiye'nin önumuzdeki dönem- de yeni bazı kredi kolaylıklanndan ya- rarlanabılmesı için Dünya Bankası uz- manlarından "gecer not" aJması ge- rekiyor. Edinilen bilgiye göre Körfez krizinin yarattığı uluslararası politik konjonktür, ABD yönetiminin de devreye girmesiy- le Dunya Bankası ile Türkiye arasında- ki kredi ilişkilerini yeniden canlandırdı. önce bankanın 1.5 yıl asluda tuttuğu mali sektör kredisi serbest bırakıldı. Ar- KKTC'de Asü Nadir fartınası EDİP EMİL ÖYMEN tZZET RIZA YALIN LONDRA / LEFKOŞA — Cuma akşamı KKTC'ye giden Asil Nadir, burada taze para bulmak ve girişimlerini kuçult- mek için çahşmalarını sürdürü- yor. Daily Telegraph gazetesinde, Asil Nadir'ın danışmanlanndan Çavlan Suerdem'e atfen veriien KKTC kaynakh bir habere gö- re bazı Turk bankalan Polly Peck için 75 milyon sterlinlik bır taze kaynak sağlamaya hazırla- nıyor. Ancak gazete haberinde bu konuya ilişkin aynntı verme- di. KKTC'de Asil Nadir ve Polly Peck'e ait firmalardan ışçı çı- kartılmasına da devam ediliyor. Güzelyurt'taki Sunzest şirketi- nin paketleme tesislerindeki iş- ten çıkarmalar büyuk boyutla- ra ulaştı. Beş narenciye paket- leme tesisindeki teknik eleman- larla işçiler işten çıkartılırken narenciye kesim ekiplerinde ça- lışanların da sayısı azaltılıyor. Sunzest çaüşanlarının sendi- kası Tanm-Sen, işten çıkanlan yüzü aşkın işçi adına Polly Peck ile göruşme girışiminde bulun- du. Tarım-Sen yetkililen. Sun- zest *in toplusözleşmeye aykırı davrandığını, çalışanların sayı- larının azaltılırken "işe son gi- ren, işten ilk çıkarüır" ilkesine göre hareket edildiğini öne sürdu. Bu arada, Polly Peck'in kay- yım yönetimıne geçmesinden önce "kayboldugu" öne sürü- Ien 200 milyon sterlinin "har- candığı", Asil Nadir tarafından açıklandı. Daily Telegraph ga- zetesinin sorularını yanıtlayan Asil Nadir, "Banka olanaklan geçici bir süre için ortadan kay- bolunca, şirkelin işletme serma- yesine olan ihtiyacı çok artar, bu nedenle bu nakit harcandı" dedi. Kayyımlığa atanmadan önce bizzat Polly Peck tarafın- dan şirketın mali durumunu in- celemekle görevlendirilen Coo- pers and Lybrand Deloitte ma- li danışmanlık firması, KKTC ve Türkiye'de olduğu söylenen 200 milyon sterlin naktin "izi- ne rastlamamıştı", "Daily Te- legraph", Asil Nadir'in, para- nın "nereye harcandığını" açıtc- lamadığını yazıyor. dından da yeni kredi kolayüklan aras- tınlmaya baslandı. Bu arada Batılf-ül- kelerce Körfez krizinden etkilenen eko- nomilere yapılacak yardımlann da Dün- ya Bankası'nın teknik incelemesine da- yandınlması, bankanın Türk ekonomi- sine yönelik Ugisini arttırdı. Dünya Bankası üst yönetimi ile eko- nomi kurmaylan arasmda eylül ayındaki IMF Genel Kurulu sırasında VVashing- ton'da yapılan görüşmelerde ödemeler dengesi açıklannın kapatılması için ye- ni bazı krediler acılması konusunda ön anlaşmaya vanlmıştı. Bunun üzerine ya- pılan teknik çalışmalarda 4 ayrı sektör için toplam 700 veya 750 milyon dolar tutannda kredi acılması öngörüldü. Kredi görüsmeleri için Ankara'ya ge- len Dünya Bankası uzmanlan, özel ola- rak bu dört sektör ve genelde Türk eko- nomisinin durumu ve sorunlarını ince- Iemeye aldı. Veriien bilgiye göre Dünya Bankası'ndan sigortacılık sektörünün rehabilitasyonu ve geliştirilmesi için 200 veya 250 milyon dolar tutannda üçün- cü bir mali sektör kredisi, Türkiye Elek- tnk Kurumu'nun (TEK) rehabilitasyo- nu için 150 milyon dolar enerji sektörü kredisi, orta ölçekli sanayilerin gelişti- rilmesi için de 200 veya 250 milyon do- lar kredi istendi. Aynca Dünya Banka- sı'nın da önerisi ile çevre koruma ve çev- re saglıgı için de 150 milyon dolar tuta- nnda bir kredi için ön anlaşmaya varüdı. Bu krediler, Dünya Bankası uzman- lannın söz konusu sektörlerde yapacak- lan inceleme ve araştırmalann yanı sıra 1991 yılında izlenecek makroekonomik politika ve hedeflerin Dünya Bankası politikalanna uygunluğuna da bağlı ola- cak. Bu konuda özellikle enflasyon ve kamu kesimi finansman açıklannın bü- yük sorun olusturduğu belirtiliyor. Dün- ya Bankası uzmanlannın da tıpkı IMF gibi kamu açıklan ve enflasyonun dü- şürühnesi için kamu yatınmlannın kısıl- ması ve büyüme hızının frenlenmesini önerdikleri öğrenildi. Bu arada Dünya Bankası'nın söz konusu krediler için iz- lenmesi gerekh belirli ekonomik politi- ka ve önlemler konusunda Hazine'nin baglı olduğu Devlet Bakanı'ndan bir de "niyet mektubn" isteyebileceği belir- tiliyor. Dünya Bankası'nın toplamı 700-750 milyon dolan bulan söz konusu kredi- leri vermeyi kabul etmesj halinde Japon- ya da aynı tutarda bir co-finansman kre- disi açacak. Böylelikle sağlanacak yak- laşık 1.5 milyar dolarlık uygun koşullu kredi, 1991 yılı odemeler dengesi cari iş- lem açığını önemli ölçüde fınanse ede- bilecek. Aynca Dünya Bankası'nın, Türk eko- nomisinin genel durumu ile ilgili olarak hazırlayacağı genel raporun Türkiye'nin önümüzdeki dönem dış kredi olanakla- nnı da önemli ölçude etkileyeceği ifade ediliyor. Madencileriçin geri sayım KONUK YAZAR tş-Sendika Servisi — Genel Maden-Iş Sendikası Yönetim Kurulu 30 kasımda yürürlüğe sokulacak 47 bin işçinin grev karan için bugün topianıyor. Hükümetin madenlerin kapatı- lacağı tehdidi karşısmda, sen- dikanın bir anlaşma umudu kalmadığı için görüşme girışi- minde bulunmayacağı açıklan- dı. Sendikanın grev karan ve tarihini açıklamasının ardın- dan, hükümet cephesinden her- hangi bir tepki henüz gelmedi. Genel Maden-Iş Sendikası'- nın hükümetin TV programın- da tehdidi ile bağlantılı açıkla- nan grev karan, uyuşmazlıkta- ki diğer sendikalann ve Türk- Iş'in eylem programlannı etki- Jeyecek. Türk-ış maden işçile- rini de kapsayan ve en büyük- leri metal, tekstil, kâğıt olmak üzere çeşitli iş kollanndaki yüz- binlerce işçinin uyuşmazlıklan ile ilgili eylem programı çerçe- vesinde aralık ayının son haf- tasına sarkacak, genişletilmiş taban yöneticiler toplantısı ka- ran almıştı. Genel Maden-tş'in 30 kasımda greve gitme karan üzerine, bütün sendika yöne- timleri, takvimlerini yeni baş- tan gözden geçirme eğilimine girdiler. Genel Maden-Tş'in ge- çen cumartesi günü yapılan ve Genel .Başkan Şemsi Denizer'-, in grev karannı kamuoyuna açıkladığı kurultay toplantısın- da söz alan Türk-lş Genel Teş- kilatlanma Sekreteri Mebmet Bamyaa, maden işçileri için bir anlaşma sağlanmadan Türk- Iş'e bağh hiçbir sendikanın uyujmazlığında anlaşmaya gi- dilemeyeceğini açıkladı. Top- lantıya katılan ve uyuşmazlık- lan bulunan sendikalann yöne- ticileri de madencilerin izinden gitmek üzere görüşme takvim- lerini ve grev karan tarihlerini öne alacaklannı, grev ilanlan- nın peş peşe geleceğini bildirdi- ler. Grev yetkisi, yasa ile yasak- lanmış, ancak Genel Maden-lş ile dayanıjma içinde olan Türkiye Maden-lş Sendikası'- nın 24 bin üyesini kapsayan Taş Kömürü Işletmeleri uyuş- mazlığında ise işçiler pasif ey- lemlerle protestolannı sürdure- cekler. TKİ'nin 24 bin işçisi, geçen cuma günü toplu vizite eylemi ile gün boyu üretimi durdurmuştu. 30 kasımda uygulamaya so- kulacak Genel Maden-lş'e üye 42 bin TTKİ işçisinin grevi, da- ha önce grev karan alınan, an- Genel Maden-tş'e üye toplam 47 bin işçi. greve başlamak için 30 kasımı beklhor. Madencilerin durumu, uyuşmazlıktaki diger sendikalann ve Turk-tş'in e>lem programlannı da etkile>ecek. cak tarihi belirlenmeyen MTA'daki işçiler için de geçerli olacak. Bugün alınacak grev karan, MTA ile birlikte toplam 47 bin işçiyi kapsıyor. Genel Maden-lş Genel Baş- kanı Şemsi Denizer, TTK'da (Türkiye Taş Kömürü Kuru- mu) çahşan 42 bin maden işçi- sini kapsayan ve uyuşmazlıkla sonuçlanan toplu iş sözleşmesi görüşmelerinin yeniden başla- masının, ancak işveren tarafı- nın 'taleplerinizi karşdayaca- ğız' diyerek görüşme talebinde bulunmasıylâ mümkün oldu- ğunu söyledi. Denizer, 'Başka türiii bir görüşme olamaz. D«v- let Bakanı tbrahim Özdemir'- in TV'de yayımlanan konuş- masının ardından bizim toplu- sözleşme goruşmelerinden umudumuz kalmadı. 30 kasım- da greve başlıyoraz. Bizim iş- veren tarafına görüşme çağn- sında bulunmanuz mümkün değUdir 1 dedi. Parasal program başarılı mı? Yürürlükteki parasal programın bir ekonomik model çerçevesinde hazırlandığı bilinmektedir. Ancak Merkez Bankası, programının açıklanmasından önce yayımlaması gereken bu modeli 10 ay gecikmeyle bile yayımlamamıştır. Bu programın performansını gösteren göstergeler belirlenemediğinden, programın başarılı olup olmadığı konusunda kamuoyu bilgi edinememektedir. Dr. HURŞİT GÜNEŞ Marmara Ûnıversıtesı Ingıhzce Iktisat Bölûmû Türkiye Cumhuriyeti Merkez Banka- sı'mn (TCMB) Başkanı Ruşdü Saracoğ- lu, 16 Ocak 1990 günü bu yıl için izle- yeceği para politikasının çerçevesini açıklamıştı. Hemen ardından, 2 Şubat 1990 tarihinde bu gazetede çıkan bir ma- kale ile hazırlanan bu programı eleştir- miştik. Parasal programlar birçok geliş- miş ülkede hazırlanmakta ve uygulan- maktadır. Bu ülkelerde programların nasıl hazırlandığı ve mantığı bilim adam- lannın inceleyebileceği biçimde kamuya açıklanır. Programın yururlüğu süresin- ce de sık sık başan çizelgesi incelenir. Ne yazık ki anlaşılmayan nedenlerle TCMB her iki davranışı da göstermemektedir. Yürürlükteki parasal programın bir ekonometrik model çerçevesinde hazır- landığı bilinmektedir. Ancak TCMB programının açıklanmasından once ya- yımlanması gereken bu model'i 10 ay ge- cikmeyle bile yayımlayamamıştır. fkin- ci olarak bu programın performansını gösteren göstergeler belirienmediğınden, programın başarılı olup olmadığı konu- sunda kamuoyu bilgi edinememektedir. Genel bir özet olarak bu programın konjonktürel artış gösteren döviz rezerv- lerine dayandığı ve aşırı parasal artışla- nn, TCMB'nin para piyasalarına döviz arzı ile önlenmeye çalışıldığı söylenebi- Jir. Ancak, parasal program kontrol araçlarını tanımlamadığı gibi gösterge- lerı de belirlememiştir. Para arzının kontrol edilebih'r bir bu- yüklük olabilmesi için Amerika'da mo- netaristler en dar tanımlan tercih etmiş- ler ve 'parasal taban' da 'rezerv para' gibi (dolaşımdaki para ile karşılık var- lıklan) kavramlan kullanmışlardır. Aynı yaklaşımı TCMB de yeğlemiş ve bu de- ğişkenleri aktif yönden {TCMB net doğ- rudan kredileri ve dış varlıklanndaki de- ğişim) kontrol etmeye çalışmıştır. TCMB doğnıdan kredilerinin en büyük kısmı olan kısa vadeli Hazine avansla- rının, hukümet ve hukümetustü yetkilı- lerin özel desteğiyle çok ciddi bir biçimde kısıldığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sı- ra net dış varlıklardaki değişim de ge- rektiği zaman, Türk Lirası ile ikâme edilmiştir. Gerek 1990, gerekse 1991 yılı bütçe- lerindeki açıklar, bir hayli yüksek düzey- lerde öngörulmüştür. 1990 yüı bütçe açı- ğı TCMB'nin dışında finanse edilmiş ve iç borçlanma daha da arttırılmıştır. Bu koşullarda, maliye politikasındaki gev- şekliğin yanı sıra uygulanan sıkı para po- litikası ve özellikle 4 Şubat Kararlari'- yla yükseltilen mevduat munzam karşı- lık ve disponibilite oranlan, faiz düze- yini yukseltmiş ve yurtiçine tasarruf ha- reketini hızlandırmıjtır. Gerçekten de TCMB ilk altı ayda bi- lançosunun büyümesini, koymuş oldu- ğu hedeflerin altına çekebilmiştir. Bu he- defler, dar kapsamlı değişkenler olan pa- rasal taban, rezerv para ve Merkez Ban- kası parasıdır. Ancak, TCMB'nin kon- vansiyonel tanımlar üzerinde (örneğin M2, M2A, M2X, M3, M3A) başarılı olunduğu savunulamaz. Başka bir de- yimle, TCMB'nin doğnıdan para yarat- ma yeteneği kısılmış, fakat bankaların, iç kredi genislemesi yoluyla, para arzı- nı etkilemeleri önlenememiştir. Saracoğlu, TCMB'yı dar bir yüküm- lülükte görerek bunun kendi sorumlu- luklanna girmediğini savunmaktadır. Bu kuşkusuz büyük bir yanlışlıktır. öyle bir parametreyi kontrol edeceksiniz ki bu kolay olacak, ama sonucu olmaya- cak! 1990 parasal programmın ilk altı ayın- da Merkez Bankası parası % 11, para- sal taban %15.5 ve rezerv para 20.6 oranlannda gelişirken Ml %25.6, MlA <%29.6, M2A %24.4 oranlarında büyü- müştür. Dolayısıyla bankalar sistemini de içeren genel para arzı tanımlan he- men hemen iki kat daha hızlı bir geliş- me göstermiştir. Nitekim, fîyat endeks- lerine baktı&mızda da bu hızlı parasal gelişmenin etkileri gözlemlenebilmekte- dir. Bu süreçte, İTO Toptan Eşya Fiyat- lan endeksi ^o44.6, ücretliler geçinme endeksi ise %60.7 artmıştır. 4 Şubat 1990'da alınan kararlar sonu- cu, döviz rezervlerimiz ve yurtiçi TL ta- şarruf mevduatları artmıştır. tmalat sa- nayiinde de fiyat artışlannın, özellikle 1989 yılında ve 1990 yılı başında, yavaş- laması dolayıstyla parasal kontrolün ge- tirdiğı "TL'nin dolar karşısmda reel revalüasyonu" dış ticaret dengesini he- men etkilememiştir. Bu süreçte, kaldı- nlan vergi iadeleri de etkin olmamış, an- cak 1990 yılmın ilk birkaç ayından son- ra dış ticaret dengesi cıddi olarak sarsıl- mıştır. Şimdi gerek toplusözleşmeler, gerek- se Körfez krizinin getirdiği maliyet ve fi- yat artışları, ihracat yapan imalat sana- yiini de etkileyecek ve devalüasyon ge- reksinünini arttıracaktır. Böyle olunca da TCMB'nin döviz rezervine dayanan parasal kontrol politikalan yürümeye- cektir. Bu durumda TCMB sorumlu tu- tulması gereken ödemeler dengesi bilan- çosuna da bakmak zorunda kalacaktır. Bu açıdan incelediğımizde TCMB'nin 1990 Parasal Programı'nın, kendi koy- duğu hedefler çerçevesinde, sonbahara dek başarılı olduğu söylenebilir. Ancak ne bu hedefler doğru seçilmiştir ne de para programının TCMB'ye yüklediği sorumluluklar yeterlidir. İş kazası yılhk bilançosu 1000 ölü BURSA (Cumhuriyet Bü- rosıı) — Inegöl Halkevi ta- rafından önceki gün düzen- lenen ve 500 dolaymda işçi- nin izlediği "İş SağlığV' pa- nelinde Türkiye'de iş güven- liği yasalannın uygulanma- dığı, yılda bin işçinin iş ka- zası nedeniyfe öldüğü bildirildi. Gazetemiz yazarlarmdan Şttkran Ketenci, panelde yaptığı konuşmada işcilerin ağir yaşam koşullan altında günluk düşünmeye zorlan- dığını belirterek "İşçi büinç- siz, sendikası da hareketsiz olunca sermaye istediği gibi at koştunıyor" dedi. Keten- ci, işcilerin iş yasalannın ya- şama geçirilmesi konusunda yeterli direnişi göstereme- diklerini beürttj. Türk Tabibler Birliği Yö- netim Kurulu üyesi Doç. Dr. Giirhan Fişek de sağlı- ğı "bedensel, ruhsal ve sos^ yal yönden tam iyilik" ola- rak tanımlayarak ülkemizde bu tanıma göre bir işçi sağ- lığı bulunmadığıru savundu. Fişek, işçi sağlığı ile ilgili, yürürlükteki yasalann yüz- de 5'inin bile uygulanmadı- ğım bu yüzden yılda 150 bin kişinin iş kazası gecirdiğini, bin kişinin iş kazası sonucu öldüğünü söyledi. Metal işkolunda iki grev tZMtR (Cumhuriyet Ege Barosu) — Ege Mosan'da 300, Aydm'da kurulu Alpler Ziraat'ta çalışan 130 işçi dün greve başladı. Dün sabah 25 hazirandan bu yana süren toplusözleş- melerde bir anlaşmaya vanl- maymca, Aydm Alpler'de çalışan işçiler greve başladı- lar. Türk Metal-lş Sendika- sı Izmir Şube Başkanı Ibra- him Çetinbag, grevi başlatır- ken yaptığı açiklamada, iş- vereni uzlaşmaz tutumunu ısrarlı bir şekilde sürdür- mekle suçlayarak şunlan söyledi: "Bu işyerinde çalışan 130 işçinin ortalama iicreti 344 bin liradır. tşverenin >üzde 75 brüt zam leklifl isciyi zor dnrnmdan kurtaramaz. Biz ortalama 1 milyon 250 bin lira net iicret istiyonız. Bu parayı alıncaya kadar da grevimizi sürdürecegiz." Öğleden sonra da Izmir- Kemalpaşa yöresinde kuru- lu Ege Mosan'da grev başla- dı. Fabrikanın 300 işçisi fab- rika önünde toplanarak al- kışlarla grevi başlattı. Ibra- him Çetinbag, burada yap- tığı konuşmada da kendile- rinin işverenlerden çok şey istemediklerini, işçiye doya- cak kadar bir para talep et- tiklerini söyledi. Çetinbag sözlerini şöyle sürdürdü: "Biz ncretlere yüzde 250 zam istedik. İşveren ancak yüzde 150 verebUecegini açıkladı. Veriien para işçinin karnını bile doyunnaya yet- mez. tşverenler ne yazık ki işçiye doyacaklan parayı bi- le çok görüyoriar. Grevden sonra şartlar da değişebilir. Biz işçinin surünmeden, ra- hatça doyabilecegi parayı al- madan grevleri dardurmara cagız." KISA KISA • AKBANK, fon yönetim merkezini yeniledi. Bankanın uluslararası para piyasalanndaki mevcut son sistemlerden yararlanarak yeni hizmete soktuğu "dealing odası"nda 16 dealer çalışıyor. • DEMİRBANK konut ve işyeri aümlannda destek kredisi vermeye başladı. 75 milyondan 500 milyon liraya dek verilen kredi, 3 aydan 36 aya kadar vadelerle geri ödenebiliyor. • YAPI KREDİ Bankası, "konut kredisi" uygulaması başladı. 25 milyon liradan 250 milyon liraya kadar milyonluk dilimler halinde alınabilen konut kredisi, 1 yıldan 5 yıla kadar vadelerle ve istenen taksitlerle geri ödenebiliyor. _ • EMLAK BANKASI'nın Izmir-Gaziemır projesi çarşamba gunü halka tanıtıldı. Bankanın "Türkiye Evleri" projesinin halkalanndan olan Gaziemir konutlannın satışlan peşin bedelle yapılabildiği gibi S Ua 10 yıla varan vadelerle de gerçekleştiriliyor. • OTAP SAATÇİLİK 4O*a yakın bayi temsilcisini Fransa seyahatiyle ödüllendirdi. Otap, Isviçre saatlerinin Türkiye mümessilliğini yapıyor.