Catalog

Cumhuriyet 2 ENİ blr anayasa calışmasına boslanılacagı anlaşılmoktadır. Bu nedenle daha mukemmel tcr anayasa yapılmasına katkısı olabıleceğı duşuncesıyle kanılarımı, somut konular uzennde ayrı ayrı yazılarla açıklamak Istlyorum 24 Temmuz gününde «sonsurun kakJınlmasıını kutlarız. Kuşkusuz «resmi sansurun koldırılması» mutlu bır olaydır. Fa*at şu soruyu sormamak elden gelm.yor. Sansür gerçekten kalktı mı'? Bazı anayasalar. «sansur yasaktır» deyışlni, Sıyosal Bılgıler Fakultesı 1961 Anayasa onerısı cBasın yaymdan once izne ve sansür» tabi tututamaz» de/ışmı TC. Ana/asası ıse, «basm sansur edilemez» deyışını kuilanmıştır. Bu farktan belkı de ther turlu sansur»ün |genel aniamda sansurun) «sansur sonucu verebilecek her şeynın yasakland ğı anlamı Cikabılır. Italyan anayasası da «basm tene ya da sansure tabi tutulamaz.» anlatımını kullanmıştır (m 2), doktr n bundan «her turlu sansür» yasağı anıamını çıkarmıştır. (Crusafullı, ın dıfesa del'a lıberta dı stampa, Roma 1952) Acık ya da ortulu sansurun başarısı geçlcıdır Bır sure basılamayan şeyler, daha sonra ya da bcşka yerde basılır. Voltaıre'ın «Yosalann rutiu» ve Rousseau'nun ycpıtları onca Fransa dışında basıldı. (Donmezer, S Basm ve Hukuk, Istanbul, 1976, s. 43). Bugun de bazı ülkelerde basılamayan yapıtlar, başka ulkelerde Yayınlanmaktadır. Sansure tabi haberler basra radyolarda yayılmaktadır Cunkü haberl yayan yabancı radyo hıç bır zaman tarofsız olmuyor. Boylece verilen haber «yalan haber» de olabılıyor veya haber hıo olmazsa abartılıyor. Genellıkle «sansür» kavramı «basm özgurlüğüı acısından kullanılır. TC. Anayasasında da (m 22) «bosın hurdür; sansur edilemez» denılrrektedır, Genış aniamda sansur «ozgurluklerln denetımi» ıse «ba«ın sansuru» ne dor onlamda sansur demek gerekır. Haberleşme, duşünce. bılım. sanat özgurlüklerl açısından da tek tek Incelenırse sansur, dar anlamdadır. Asıl saptanması gereken üst kavrom olorak «sansür» dur fBosın hürdür, sansur edilemez» de/işınl Incelemek yararlı oiabılır. Basına sansür konulamaz, çunku ozgürdur, denıldığlnde, «ozgur ofan hlc bır seye sansur konutamaz» düşunce8l gellştınlebılır Acaba ycsai sıstem Turklye'de boyle bır karşılaştırmo yapmaya uygun mudur 9 «Haberleşme özgurluğü» (Anaycsa 17) tanınmıştır. Ya «Glzli dınleme» ne olacaktır? (bk. Erem, F Teknık llerıeme ve Ceza Hukuku, Ankara HF Derg 1970. n 34. Coşkun. E. Gıziı DınleTe. Istanbul 1974, Balkanlı, R. «Batı Almanya'da ve bızde Mıllı Ist hbaral», Son Havadıs. 23 51979, Anayasa mahkemesı kararı: 17 81971 41'67) Anayasada acık bır yasak gerekli değıl mıdır' Anayasada yalnız bir yerde ( basm oz OLA/IAR ^e GÛRÜŞLER 24 TEMMUZ 1981 Y Sansürün Yararsızlıgı SANSÜRUN KALDIRILMASI KOLAY OLMADI. ŞONRA DURAK SAMALI BİR DÖNEM GELDİ. ÖNLEYİCİ SANSÜRE DÖNÜLEMEZDİ, AMA «CEZALANDIRICI SANSÜR» GERİ GELDİ... Prof. Dr. Faruk EREM gurluğünde) sansür yasağından söz ed Imekte \m. 22). cncak bcsşka hıc bır yerde bu terım kullanılmamaktadır Eger, sansur ozgürluKlerın denetımi ıse, yascğın basma ind>rg«ll oıduuu llerı surulemez. Kaldı kı bır açıdan «boeını sadece bır «araç» tır Genel anlamcia sansur ele almırsa, uc oyrı bıçımde sansure raslanır; Asıl sansür, Dolaylı sansur, Örtulu sansur, Hukuk doömatj$ı tulkusundan ayrılmadıkca. bu ayrım anlomtnı kanıtlayamaz. £ğer, sansür yasağı «bosımta sansur»e ındırgelı sayılırsa, bu yasağı gereksız duruma getırecek başkaca onlemler kolayca bulunur. Ince huKuksal teknığe burünmuş, «brtülu sansur» yollan yok değlldir. Dıktotor Salozar, sansurden şıköyet eden gazetecılere »sansure başvurmodan da basını köleleştlrmek Için bir suru yol vordır. Ama ben bonlara tenezzul atmıyorum» demıştı. (Balkanlı, Basm hurrıyetı, (Ankara 1961) s. 58). Sansur yasayla konulacağına gore, belkl «yasal» ama her halde hukuka aykarıdır. Kaldı kı, yasa lle konan her zaman yasal da değıldır Örneğın. «sansür koşullamnı yasa saptamış olsa bıle «sansur mercli»nin keyfılıği onlenemez. Basm (halen bütün kltle haberleşme aracları ıçın) «dordüncu guc» deyıml kullanılır Yasama, yurutme, yargılama guçlerl. yasal kurallarla orgutlenmlş, görev ve yetkıleri belırtılmış, kısacası, somullaştırılmıştır. Basın gücü içınde onemıne uygun bır düzenleme^e ıhtıyaç vardır. Bır sonuco varabilmek Için her seyden evvel Basın gucunun kokenı uzerınde anlaşrrrak gerekır Duşunce ozgürluğu yonında Basm'ın ve TRT'nın kaynağını vatandaşın «doğru haber «e bilginin kendlsine doğru blçlmd» iletilmesinl istemek hakkı»nda aramak lâzımdsr. O halde basının gorduğu hızmet kamusol btr görevdır. Bu gorevı başarmak hususunda Basın kendı halıne ve kendı olanaklarına terk edılemez, edılırse durum fıılen sansure donuşur. Bugun butun demokratık ulkelerde «Basının geleceğı» uzerınde durulmaktodır. Batı ülkelerınde de ozellıkle fıkır üreton ve yayan gazetelerın traıı duşmektedir. Bunun açığını geleneksel olculerdo (gazete fiyatlarını ar tırma, masrafı azaltma g'bl) kapatmak olanaksızdır Ekonomık konıonktur Basın endustr sının aleyhına eelışmektedır Baskı ve dıger masraflor genış oranda artmaktadır. A/rıca bu endüstrı e) emeglne fazlaca muhtaçtır. El eme ğını ve kafa urununü ucuzlatmok mumkun değıldır. Düşunsel basının duştuğu bu ekonomık sıkmtının sakıacalı bır sonucu da şudur: Bosında tekelölık (fıılı monopoller) cıdd, bır tehlıke halıne gelmıştır Basın monopolleşlıkçe gazets adedı azalmakta, gazete benzert çogalmaktadır Basının temel kaynağı satış, yan kaynağı ilönlardır. tlön sah'plen çok satan gazeteyi tercıh edeceklerdır Bu suretle belli gazeteler maiı gjclenni artırmakta, bunun yancnda da sıyosal ıktıdardan ortulu faydolar sağlanmoktadır. Bu faydaiann doğal sonucu tortülu «ansur»dur. O halde «Basının nioli kaynaklan» yasal duzenlemeye boğlanmalıdır. T.C. Anayasası'nın «kanun, hober, duşünce ve kanaotlerin serbe«ce yayınlartma«ını engelleyicl ve zorlaştırıcı »iyasl, Iktlsad), moll ve teknik kayıtlar Koyomaz» hukmu (m. 23/2). ekonomık konularda /eterlı değıldır. Olanakların genısietılmesı gereklıdır. Tems lcıier Meclısi Anayasa Komısyonu'nun raporuna gore (9 31361, n 27). cBuflun artık basın hurrıyeti, sadece sansurun kaldırılması anlamında değit, basının fiiien serbest ve tesırli olması, gorevini yerine getırebilmesl icin karşılaşabilecegı, sıyası, idari, ıktısadi butun engelierden kurtulması olarak anlaşılmalctadır». O halde şu soru ortadadır. Turk basını ıktıscdı enge.lerden arınmış nnıdır? «Mctbuat, kanun, dairesinde serbesttl» forrıu.u (Kanunı tsası 7 Zılhıcce 1293, m 12) T C Anayasası'nda tekrarlannıştır. Buna karşın ycsalar bu formülun dışına çıkmadı. Oysa, bu formuîe Kanunı Esası nln ıkıncı Meşrutıyet donemmde Heyeti ayan Kararnamesı ıle 15 şaban 1327) şu huküm eklenmıştı: «Matbuat kanun dairesinde serbesttlr. Hiç bir veçhıle kablet tab teftış ve muoyeney» tabi tutulamcz». Kıbns? ağımızın değer yargılarında her utusal dava blr Insanlık sorjnudur Kıbns Turkluğunun dava3i da bır insanlık sorunudur Eqer Rum fasıstlerımn sureklı saldıri3i olmasaydı, Bağımsız Kıbrıs Devletı'nm Anayasasına göre Türkler ırsanlık haklarını kullanabılselerdı, 20 temmuz 1974 te Ordumuz (antlaşmalardan doğan hakkı kullanarak) Ada'ya çıkmak zorunda kalmayocaktı. Faşıst Nıkos Samson'un Kıbrıs Cumhurıyetı Anayosasını parçalayan darbesıyle Ada dakı butun 6uydaşlanmızın can guvenlığı tehlıkeye gınnce yapocak bır başka ış, tutulacak bır boşka yol kalmadığından Turk Ordusu Kıbns'o cıktı. Bu bır «istila hareketi» değıldır Bız Ataturk mıllıyetcılığ.nı benımsemış insanlorır. Bu demektir k, Yunan emperyalızmı ıle Yunanlı ve Rum hulkları butünleştıremeyız. Mustafa Kemal Poea 2 tomrr.uz 1920'oe şoyle konuşuyordu « Avrupa'nın yoneticılerden ve »ermavedorlardan ayrı olan asıl mtlletlerl bızım hayatımızı büe çok gormüyorlar. Eger bugun Fransiz miıletiyle, Italyan mıll»> tlyte, hotta ingllız milletiyle duşmo.nl.k holınde bulunuyorsak; bu mlU«tl«rin seslerlnı işıttîrerr.emelerinden v« kendi yoneticilennın ıstıla ve sermoye emeileri icin bul yok elmeierıne ses çıkaramomalorıncondır.» Ataturk, halkiarla emperyalıstlerı bırbınnden ayırmayo özen gostermıştır. Ç Genış cnlamda sansjr cçısmdon onayosal hukjmlerde bır ayriTi zorımtudur, Program (plân) nıtelığındekı hukurrler emredıcı hukumler. Bu ayrım ozellıkle Italyan anayasa mahkemesınce belırtılmıştır (Itol/an Anayasa Mahkemesı 14 61956, n. I. GıusC09. 1956. 7) Ne radyo ne televızyon, yığınsal haberleşrne aracı olsun dıye yaratılmamıştır Fakat serrnaye bunlarda da basında olduğu gıbı buyuk bır yatırım olanağı buıau ve bır endüstrı dogdu Bo/'ece kamu haberleşme kavramına sermaye etkıiı olmaya başla«Yazı tşlerl mudurierinin sonımluluğu» da dı. Toplumsal haber eşnenın tekel'esmesı ve dolaylı scnsurdür. Buna bır acıdan, resml ol gıttıkçe pahalılaşması, demokratık sıstemlermayan önleyıC4 sansür denebılır Yazı ışlen de yenı sorunlar ortc>'a atacaktır. Radyo ve mudurlerınm sorumluluğu acısından hukuksal televızyon basmdan bazı ozellıkleri ile ayrıyermeler etkılı olmamış değıldır Fakat ytne de lır. «Goz ve kulak algılarını blrleştirmesi», «Ko«ortulü «ı«»»ur», «dolaytt »ansürsden vazgecı nuşan gazete» oıuşu «Kağıdı gerektirmemelemedı. Basın kanununun 1979 yılındakı değl slu, «Uzak mesafelere gıdebılmesı», «Topluca ştklığmde yazı işlerl müdurtennln hurrıyetı boğ dinleme, seyretme» o>anagı TRT ye ustunluk layıcı cezalarının para cezasına cevrılmesı zo sağlar Fakat, «Belll program soatlerine bağrunlu kılındı. Bu yeteril değildl Cunkü bu bir lılık» bır sakınca sayılabılır Butün bu ozell.kterın sosyo psıkoloıık sonuçları da var«maMcumlyeUtır. Kaldı kl pek çok alanlordo dır (Bk. Taşer, C Radyonun Orgonızasyonu. Yargıtay ıçtıhodı başka cezodan cevrılen para Ankara, 1969, s. 10) Kuşkusuz bosındokı docezasını «asıl ceza» saymamakta, bazı hoklorğıtım guçlüğunun olmaması. okumo yazma dan yasaklılıkları önceki cezaya göre nazora bilmeye gerek gostermemesı, TRT'nın lehınealmaktadır. dıf. Doktrınde söyle blr oyrım henüz görulmeDevlet yardımı olmaksızın TRT yaşayomamektedır: «Önteytel «««ur», «ceıolandıucı yacağı ıçın devletın parasal yardımı gereklısansur» ancok sonuc aynıdır (Fols, s 721). dır Bunun da sakıncaları yok değıldır. SaKuşkusuz ceza hukuku tarıhçesınde, «oe kıncalar şoyle gıderılebılır Sıyasal akım terrv zalandıncı »oo«ur» daha eskıdır. Bundan son sılcılerl ve duşunsel baskı gruplaı\ arasında ro «orteytei sansür» döneml geldı Gerekcesı anten hakkı, yasal ölçulere gore dağıtıtmalışuydu Devlet sonradon cezalandıracağını ne dır Bu konu anayasoda acıkca belırtılmeMd«n bosta onlemesın Bu kendı sıstemı ıcınde dır. tutaıiıydı. Cağ defilştı, sansurun kaldırılması İyl duşunülmüs, tarofsız hazırlanmış yakoiay olmadı. Bundan sonra duraksamalı bır sal bır duzenleme ile «Anten hakkının poyladonem geldı Önleyıcı sansure donülemezdı, şılması» pek cok çekışmemn önune geceblama «cezalandırıcı sansur» gerı geldı. lır. • * Kıbns'takı Turk mıilıyetçılıgı Ataturk m llıyetcılığıdır; Fransız şovenızmı. Hıtler nosyonalızml, Enver Paşa Turcncılığı değıldır Buraya bır mım koyalım Eğer Kıbrıs Turkluğu, bu noktadan başlıyarak blr göruşte bütunleşemezse. cağdaş msanlığm yorujtgesınden sopmış olur. O iaman herşeyı yıtırebılınz. Hele mılI yetçılık şemsıyesı altında ozel çıkarlorı one çıkarmaya yeitenen her turlu polıtıka, ulusal davayı baltalar, yıpratır, yok eder. Kıbrıs'ta ulusal davanın yıtırılmesi de yalnız Kıbrıs'ın sınırlarında çerçevelenecek bır olay değıldır. Etkılen butun Türkıye'yl kapsayıp sarsacak ve bıçımlendırecek kadar derın ve yoğun olacaktır. Bu bakımdan herkesın konuya yaklaşırken olağonustu duyartı davranması gerekıyor. «Kıbn» Turkluğu» dıye blr olgu çok uzun yıilar «Yunan ve Rum sermayedar ve yonetlcilerlnin» baskılanna oaycnarak varlığını koruyabılmeslyle oluşmuştur. Bu varlığın yaşama olanokiarmın çağdaş dunya ıcınde tanınmaaı ve gelıstırılmesı gerekmektedır Ama nasıl? Kıbns'takı son seçımlerden sonra Rauf Denktaş ve yandaşlarınm karşısındakı «muhalefet» kesımı güçienmışt.r Bu oluşumun nedenlerını aramak gerekır Acaba Kıbrıs Türk Federe Devletı'nde yonetım.n yonhşları yok mudur? Yonetımin boşluklarından yararlanan çıkarcı çevre'er «mılliyetçiiık» şemsıyesı oltında kışısel ıktıdarlarını surdurmek mı ıstıyorlar'' Toplumun ozlemlerı nelerdlr? Ekonomlk duzen sağlıklı ışlıvor mu? Bu sorulara yanıt vermeden sola doğru açılan muhalefet kestmını «vatan hainllği» ıle suçlamaya kalkışmak, yalnız koıcycılık değıldır, Kıbrıs'ın ulusal varlığını ıkıye bolmek poMikası demektır.. kı çok tehlıkelı bir sıyosetm tohumları boylece serpıiebılır. Butun dunyanın gozlerı Kıbrıs Turk topiumuna donuktur; ıcerde buyuyecek bır ıkılem, ya da demokratık anlayışa ters duşecek bır eylem; buyuk davayı onulmaz bıçımde yaralayabıiır. * Ulusal davalarda çelışkılerı büyutüp pompalamak kımln ışıne yarar? Ulusal savaşımlar, bır ulusal cepheyle verılir. Bu cepheyı bolerek bır ıkıncı cephe ocmanın zarariarını Türkıy 9 yakın geçmışte yaşadL Kıbrıs'ta yanılgıyı yınelemeyelım • İUİI OKTAY AKBAL Oktay Akbal yıllık izninin bir bolümünü kullandığından yazılanna bir süre ara venniştir. AfCKkı Dif Kurucu Meclis'e Dogru Naim TANYERİ Emekli Tekel işclsl klncl Abdülhamit'n tahto çıkışının onuçunoü, Meclısı Mebusan'ın çsalışmaya başlamasının yedına ayında patlak veren 1877 Osrnanlı Rus Savası (93 Harbı olarak da anılır) nedentyle, 20 eylul 1877'de sıkıyonetnn ilan edıllr. Sıkıy6netımin llanındon son ra 18 şubat 187B'de fflK Osmanlı Meclısi, henüz bınncl y.hnı tomamlayamadon (acılı şı 19 mart 1Û77) kapatılır. Boylece, anayasa rafa kaidırılmış olur. II. Abdulhannıt, adım adım uyguladıgı güclenme strateıısinde. en onemli engellerl ortadan kaldırmıştır. Artık, Imparctorluğu dledığı gıbı yönetebılecektır. I Meşrutıyet doneml cok kısa surmuş, yerıni «Istıbdat Dooemu almıştır. Bundan sonra, 1908'e aeğın surecek olan 30 yıllık dönem, düşünceleri a^klama ozgürluğu açısından, soz U'ğun tam onlamıyla, Korkunç» bır dönemdlr. Bu doneml yaşamış olan unlu gazetecl Hüseyln Cahit YJALÇIN, şoyte anlatır: I Basın'ın Soluk Aldıgı Gün A ÖÜNCt ABDÜLHAMtT, 18 ŞUBAT 1878'DE, OSMANLI MEOJSİNİ KAPATARAK İYİCE DİKTAYA YÖNELDİ. SANSÜR HER ALANDAKİ YAYINIARA YÖNELMİŞTt 73 YIL ÖNCE BUGÜN İKLNÇİ MEŞRUTÎYETİN İLANIYLA SANSÜR KALKTI. mak ıcm vermekte olduğunuz paradan ve telgraf ucretlerının dortte bırınden azdır. Bunun fazla gorulmeyeceğı duşuncesıyle bu gazete yazoriarıyla bır sozleşme ımzalanması gerektığı ınancındayım > (TOPUZ, s 71). Server iskıt, bu tur ödemelerın aylık toplamını verıyor. «Örtulü ödenekten Avrupa gazetelerıne ve yabancı hafıyelerıne verilen tahsısot ayda ıkıbın altıyuz lıraydı» (o g y. s 106). M lHî Güvenlık Konseyi ve Danışmc Mecllsinden oluşacak Kurucu Meclıse muntozam, ölcölü adımlarla yaklaşıyoruz. Mılli Guvenlık Konseyınce doğrudan behrlenecek 40, ıllerden gelecek 360 kışının arasmdan seçılecek 120 kışı ıle bırnkte 160 uyeden oluşacak Dc nışma Meclısinın baslıca gorevı yenı Anayasamızı, sıyası panıier ve secım yasalarını hazırlamok olacaktır.. 23 Ekım 1981 cumc gunu en yaşlı uyenın Başkanlığında ılk toplantısını yapacak olan Danışma Meclısi yoğun bır colısma icine g recek ve gerek Mıilî Güvenlık Konseyj're, gerekse Turk Ulusuna karşı tum ly| ntyetı ve gucu ıle calısacaktır elbette Ancak bu noktada bırcz durmak ve duşunmek gerekmektedır Cunkü Anayasayı, yasaları uygulayacak olan ınsanlardır Eger partı ıçı ve partıler arcsı kemlk leşmelerden vazgeçmez, korkunc nufus artışını frenleye mez, uretımi çoğaltıp her da da kendı kendımıze yeterlı hale gelmek zorunda olduğumuzu oybıriığıyle ka bul etme2, yabcncılarc a»/uc ocmaktan bır an önce kurtulmanm ıık koşul olduğunu kafalanmıza lyıce yerleş tınp Ulusca el ele. yürek yureğe veremezsek daha cekeceğımız cok cılemız var demektır.. Çunku en mukemmel Anayasalar ve yasclar bırer «sıhırli asa» de ğıllerdır. Dunya fokur fokur kcynıyor.. Savaş buVıtlan her gun bırcz daha yoğurlaşıp kcrararak lepemızde dolo şıp duruyor Ekonomık bunalım butun dunya ile birllk te bızı de tehdıt edıyor Sıcak savaşlorda Insanlar her gun sapır sapır olu'ken açlık, yoksulluk ve coresızlikten ıhtıyarların kadınların, cocuklcrın bırer deri ve ke mıkten ıbaret iskeletlere donerek ölüp gıttıklerine şahlt oluyoruz. Bunca vahametin cereyan ettığı sırada. yerlnde blr el koyuşla iyıleştlrme gırışımlerl surmektedir.. Demokrasıye geclş ıcm hepımız yardımcı olmak duru mundayız. Bu durumda hangi yaşta ve duşüncede olursak o lalım ınsaf ve vıcdan muhasebesme varmak zorun doyız, Hıslerımızı, duşünce ve ırademlzl oklımızın buy ruğuna vermenm zamanıdır Yurdumuzu, Ulusumuzu esenlığe çıkarmak ve hep berober mutlu olmak ıçin tum ınsanlarımızın tasoda. kıvançta bır araya gelme lerı ve yüzlennı Mustafa Kemal ATATURK'un gösterdı ğı çağdaş uygarlık yonune çevırmelerınden başka blr care kalmış mıdır?... Iç banşa kavuşmak, dunyayı sa ran ateş çemberınden korunmak hususunda çaba harcamak hepımızın gorevı değıl mıdır'5... Bunun icın bır bınm ze canaan ve yürekten destek olmak, el uzatmak vatandaşlık, ınsanlık borcumuzdur dı/oruz.. Vatanımızı, ulusumuzu ıcma duştuğumuz duruma getıren bızlerız. Bu durumdan kurtarmak da tabıatıyle bızlerın gorevtdır Herkes sorumluluğu, gunahı. vebalı karşısındakmm uzenne atmaya uğroşır, kendısml masjm, sorumsuz sayarsa bır yere varılamaz.. Bır kaosun ıcsr.sınde dönen p dururuz Oysa ATATURK'un bıze bırcktığı yeraltı ve yerustü buyuk zengınlıklere sahıp, 780 bın kılometre karelık vatan toprakları lyı bakım gorur, lyı değerlendırılırsa ve nufu3 artışı dızgınlenirse bızl ac bırakmoz. Yeter ki planlı, programiı hareket edeüm. Burada sadece blrkac köçuk aynntısma değınebıldığımız butun bu baskılar ve satınalma girışımlerl neye yarayacaktır"? II Abdülhamit'ın zor Ahmet ÇAK1Rba yonetimınin belkl biraz daTRT İ5TANBUL RADYOSU YAYIN ŞEFİ ha uzamasına. Sonrası kaçınılmoz bır yıkılıs ve yok olus22). (Türkıye'de Motbuot Idorelen tur. Zorbalığm yarattıâı karşı Baskıdan doğan yılgmlık ne ve Potittkalan, 6 123). tepki bırıkımı, lyıce cıfeleşmış En ilgınç sansür uygulama denıyle kımse gazete ve derolan II. Abdulhamıt yonetımlgı çıkarmaya yanoşmaz. Bu l<ınndan biri, yasaklanan m devırecektır. sozlerdir. Gerçi bu sozlerın durumu, S«rv«r R. İSKIT. «oy II. Abdulhamlt'9 karşı sale anlatır: hangı gerekçeyle ve hangi voşımda, orgüt olorak «İUİhat yasaya dayanılarak yasak«Basm ve matbaalar hakve Terakkı» ortaya çıkar. UlF a landığı bellı değW'"" kındakı şiddet, fıkır ölemımızi kenln tek düzenll ve önemli kat, hele bır gazetecı, «Suı busbutun sondürüyordu. Bır«Türk basınının Aodülhamit gucu sayılobılecek olan Ordu' kac mecmuonın cıkrna3i ve zamanıyla İİ9III torthl yatılır kats, ıhtılâl, artarşl, dınada, Ittıhatcılık son derece yay mo, dınamıt, Infılak. kargaşabatması iyl kötü bır kültur ken sansür bdlümünun ortemgındır. lık. vuruşmo, ona^osa. ozhoreketı soyılırdı; fakat artık II bır yer alması gerekır Buİmporatorluğun en düzentl gurluk vatan, eşıtlık. Bosna • bu hareket de duruyordu Megünkü gençlık ve Abdulromıt ve guçlu ordusu durumundakı H«rs»k, Mokedonya, Girıt, sela, 1894, 1895 ve 1896 yılzamanına yetışıp de gazetıecıSelanık Ordusunda, BalkanlarKıbns. Yıldız.» gıbı sozcuklelarında yeniden ne bır gazete, dakı sureklı ayaklanmalar ve lık yaşamına yaklaşmamış kın, soz gelışı de otea, kullanşiterin bu sansurün dernşeti ne blr mecmuo cıkmomıştı» buna karşı yonetımın yanlış ve aynı zamanda budalalığı, mayagorsun, başına çok ış (a.gy. s. 89) polıtıkaları yüzunden, hoşnut ler gelebılır. Işklllılıği uzenne doğru bır Ylne Server IskH'ln, «Turk suzluk yoygındır. Sonunda, düşunce edlnebılmelerı olarak kültürunun en kutsal eserlenBır coğrafya terirnl olarak Nıyazı Bey (Resnell) adlı bır sızdır. Bunu belgeler üzermnın kurbon edılmesı» olarak bıte «Buaın>dan soz edilemez; subayın, doğa cıkarak yonetıde gormedıkçe ınsan ınctiadeğeriendırdığı kıtap yakıl me karşı başlattığı çunku bumu bıdmsiz olan II. hareket maz. Sansürcuye gondenlen mosı olayı da, II Abdulhamıt yaygmlasır, bır ayaklanmayo Abdulhomtt, bu *ş« cok bozuen onemsız bır yazının bıle dönemınln mıde bulandıncı Iş donuşur. II Abdulhamit, tüm lur. cMurat> sozcüğu, Sultan ne glbi yıkmtılara uğradığını lennden bırldır. Bu konuyla çabalanna korsın, bu harekeMuraVı oağnştırrjığı lctn «Isgosteren scnsürcu provalcrmiigıll pek cok belge vardır. tın bastırılmasını sağ'ayamaz.. tek» anlamında bile kullanıladan yazık ki bende yok. Eger maz. «Baskı, uluslararası, ve Rastgftle bir tonesme göz ata Ordunun Istanbul'a yuruyece esKİ gazeteler bunları saklalım: Jıaht, cumhuriyet mjJletvekılı, ğı tehdıdı kcrsısında Anayasa mamışlarsa. tarıhımızın bu bomba, Mıthat Paşa, Namık tBugün saat 12'de toplanıi nın yururluğe konması isteğlnl noktası gerçekten karanlıfcta Kemal.» en sakıncalı sozlerdı. Akşam soat on buçuğa kabul etmekten başka çıkar kalocoktır.» (Edebiyat Anıları, dır. Bunlordan soz etmek cok kador 22 cuval yaktırıldı. Her yol bulamaz. 23 temmuz 1903 8. 105). tehlıkelı bır ıştı, fakat, tTah ne kadar yanan belgeler kul tarıhınde, dort satırlık bır fertokurusu» sözunun yasaklanyığını halıne geldıyse de, ha manla bu dururn açıklonır. Böy mosına ne buyruluti II. Ab mam külhonında iz bırakılmalece, ıstıbdat döneml noktala II. Abdulhamıt dönemindulhomit, bu sözcüâün yanlış ması Icm üstüne su dokule nır de sansur öyleslne dalalıkia «Tahtın kurusun» dıye rek çamur halıne getırıldı. Son nıp budaklanmıştır kl oBu dort satırlık ferman, 24 okunabtleceğıni bunun da ra bakanlıflın yanındakl bahzelllkle, Imparatorlug'un can temmuz 1908 gunü İstonbul ga ne buyuk tehlıkeler oluşturaçede kazılan cukurun Içıne zetelerlnde yayınlanır. Bunun çekışmeye başladığı 1381 cağını düşunerek yasoklamış doldurularok uzeri toprakla ör la ılgıiı haberde, Meşrutıyet'ın yılından sonra. ulkede basılan tı. Kımya bılımiyte Itglll yazıtuldu. 8 mayıs 1902. (TOPUZ, ılan edıldığ., Meclıs'ın açılahıç bır şey sansure uğramalorda O=AH gıbJ simgelerm s. 63). dan geçemeyecekttr. II. Abdul cağı ve secımlerın hemen ya kullanılmasınm yasaklanması II. Abdülhamit'ın en cok baş pılacağı bıldınlir. Bu haber, hamıt yonetımınce beyaz kada cok hakiı nedenlere dayavurduğu sansur yontemlerm buyuk bır sevlnç ve coşkunluk ğıt, baskı makinası, mürekmyordu! Cünkü Kımya bılım) dan bırı de, aieyhıne yazanlakep ve kalem zorartı soyılmak yaratır Gazetecıler, bu coşku de II. Abdülhamıt'e karsı sarı parayla susturmaya çalıştadır artık. ıcınde hemen bıraraya gelırvaş açmıştı ve bu sungenın maktır. Yerlı ve yabancı pek ler. Istanbui'da Sırkecl Garı' Baskı kurumlaştırılmıştır. anlamı. onu kucultücü, hatta çok gazete, saraydan ceşıtlı Kitap, dergı, gazete ve her nın karşısındakı bır lokantahıce ındıricfydı: Sıfır «= Ab yardımlar almoktadır Hotta nın bahçesınde yapılan toplan turlü basılı ürunlerln ön dene1 dulhomıt gıbı .. kiml acıkgozler, sadece on tıda «Osmcnlı Matbuat Cemıtlml Icm «EncumenI Teftış dan para sızdırmak ereğıyle, yetl» adlı bır derneğın kurulve Muayene Komısyonu». Yasaklanan sozlerie de yeti tTetkıkt Muellefat Komısyon'lmez Uarousse'den. II. Ab gazete ve dergı çıkarmışlar, masına karar verılir.. kıtap yazmışlordır. dulhamıt'm yer aidığı sayfa nuB, «Kutübı Dınıye ve Şer'ı«özgurluk vardı artık IstanII. Abdülhamit'ın yaygın blr çıkanlır. Rusya'da, Duma'yo Tetkık Hey'etı» gibi kurubul da Gazetecıler kesm bir Hafıye Orgutu vardır Jurnolnm kunıkluğu, İron'da onayaluşlar oluşturulmuştur. Bu karar aldılar. Sansur memur cılık almış yurumüş, herkes sonın «an etiıMtğt gazetelere kuruluslarda gorev verilenler larını o gece gazetelere sokgolgesmden korkar duruma yazdinlmaz.. lcerdekı olaylarde oldukça lıgınç kışılerdır mayacaklar ve sabaha kadar gelmıstır. dan söz edebılmenın kesinlık Server Rıfat İSKIT. şoyle angorev başında kalacaklardı. lcerde bu sansur yontemlele olonağı yoktur. En küçiik latır: Nıtekım oyle yaptılar. Sansur rl uygularırken, dışardakı ga memurları kapıdan çevrıldı. bır surçmede, derhal gazete«(Sansur) ozalorının Icınde zeteler n ve gazetecılenn sa< lar kapatıfmaktadır. Bu ış o neler yoktu, neler? Mekkelı, •ıGozeteler özgürdür artık. alınması Içın de gınsımlerde aenll sık yapılmaktadır kı, soMedınelı. Şamlı, Hıntlt, ArnoSansur etmeye kaikmak ağır bulunulmaktodır Eskl Porıs nunda Namık Kemal Jsyon evutlar ve camıtörden mezunbır suçtur» dendı kendılerme Buyukelcisl Salih Munır Po Ve 25 temmuz sabahı gazetedecektır. lar ıle fukuho sıralonmıştı ve şa, soraya sunduğu bir roportHangl gazete kapansa, sabu adamlara Tıbbıyenın Fen ler yıilardan berı ılk olarak. da şöyle demektedırhibl gelınnl ymrmfş olmuyor kıtaplorı, Mulkıyenın Maliye sansıırsuz çıktı Sansurun kal«30 gazetenm oyda 5 bır, dınldığı 24 temmuz günu, Cumve Ekonomı, Polıtlk ve Dev m u ' Gazetenm sahibl ve yafranklık ödenekle tamamen e zarlan da aç kalab'lır. Dunletier Hukuku kıtaplan muahuriyet ten sonra «Gazetecıler le alınmolannı sağlamış duyene ettınlırdı. Onlar do o yoda oclığa c&taz (Uın) var Bayramı» olarok kobul edılerumdayım Bu para şımdl dış mıdır?» (Hrfzı TOPUZ. tiOO rumceklı ruhlarma uymayar» cektır..» (TOPUZ, S. 102). şeyleri çızerler, çıkanrlar».»ljS Saruda Türk Basın Tarihl», s. yayınları izlemek ve araştır Cumhurıvet 24 TEMMU2 1931 MATBUAT KANUNU Ankara 23 (Telefonla) Karışık encumen bugun tatıi olmasına rağmen mesaıye devarn etti ve gecede çalışarak matbuat kanunu proıesınm In celenmesını bıtırdl Tasa rı ıle beraber encumenın mazbatası gece matbaa/o verıimıştır. Mebuslara da ğıtılocak oıan tasarı met ni cumortesi gunü saat onda yapılocok olan son Meclıs toplantısında go ruşülecektır. Yenı matbuat kanun Bır fınncı Beledıyeden froncaladan kücük ekmek yapmak İcin müracaat etmış ıse de Beledı proıesınm şanta| sucları ıçın ağır cezo kayıtlcn vardır Bır metın tahrıf edılırse cezalandırılacaktır. Boşanma davalan gızlı gorulmuyorsa kısaca neşredıiebilecektır. Gaze teler kendl namlarınc pl yango yapamayacaklar ve kupon koyamayacaklardır. Gazetey© gondenlen tekz.p yazıları yayınlanamcyacak glbı ise savcıya verilecek ve onun duzelttl ğı gıbj yayınlanacaktır.. KÜÇÜK EKMEK YASAK ye bır kılodan aşağı ekmek yopılmasmı kabul et memıştır. TRAKYA PANCAR MAHSÜLÜ şılmaktadır. Pancarın top lanmasına başlanıldığmdcn ay başında şeker Itı tıhsalıne başlanacoktır.. Bu sene Trakyc'da pan car mahsulü bereketlî olduğundan şekef ıstıhsalâtının fazla olacağı anla Cumhuriyet Sahibı, Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazeteclllk TAŞ. adına NADİR NADİ Genel Yayın Müduru HASAN CEMAL Muessese Mudürü EMİNE UŞAKLIGİL Yazı işlerl Muduru OKAY GÖNENSİN Batan ve Yayan. Cumhuriyet Maıbaacılık ve Gazetecilık T.A.Ş. Cağaloğlu Turkocağı Cad. 3 9 4 1 , Posta Kutusu 246 İSTANBUL TEL.: 20 97 03 BURÛLAR: • ANKARA: Konur Sokak 24/4 YENIŞEHIR Tel. 17 58 25 17 58 66. Idare 18 33 35 # İZMİR: Halıt Zıya Bulvarı No: 65. Kat: 3. Tel 25 47 09 1312 30 •> ADANA: Ataturk Caddesı, Turk Havo Kurumu !ş* Hanı, Kat 2., No 13. Tel: 14550 19731. TAKVtM 24 TEMMUZ 1981 tmaak 3Jâ Oftntş 5.46 öğte 13^0 İMndl 17.18 Aksun 2034 Tatn 2237