Catalog

2 Cumhuriyet OU3Y1AR ve GÖRÜŞLER 12 MART 1981 on gunlerde. özellfkte sağdakl bir büyük gazetenın Daşlattıgı toplu konut komponya8i, basınımızın buyukce bır bolumunae yankılandı Herkese bir konut herkese bır ucuz yuva gıbı tatlı sıoganlorla, kampanyayo sıcak ve duygusal bir hava verllaı Hani neredeyse, toplu konutla ılgıli bır yasanın cıkarılmosı durumunda ulkedeki konut sorunu hemen cozumlenıverecekti Başlatılan kampanya ve kamuoyunda sağlanan destek soâumava /uz tutmadan, Carcabuk hazır'anmış bsr tasarı oynı hızıo tıukumetten geçırılıverdı S Topîu Konut Tasarısı İhsan Hakkı SAĞER teahhitllk) değn, devlet olmak Istemektedır'er Bu tasarıya gore «Toplu Konut Kuruluşu» adını alacak fırma'arm harcamalorı, lmar ve Iskan Bakanlığınca aenetlenecekse de bunun pratıkte ışlemeyecegı kesındır Çunku bu denetlemenın hangı yolla kımierce yapılacağı bellı değfldır Oysa kamu kuruluşlarmın harcomaları hem kuruluşlar ıçinde, hem bakanlıklarca. hem Maliye Bakanlığınca. hem de Sayışıay'ca adım adım denetlenebılır Bır yerda «kendı bırımlerıne» gore lmar ve İskan Bokanlığmca denetıenecefil belirtılen bu kuruluşların alacakları foniarı nere'erde kullanacaklonnı şımdıden görmek olanaklıdır Tasan (2. b). (2 i |. 11, 12 v b moddelertnde ışyerıerı yapımı ve bununla llgılj kredilerden soz ederek, toplu konut proıesi icerısinde nasıl ve ne kadar olacağı behrtılrne/en ışyer) yopımını da özendirmektedır Ayrıca 24 madde lıe, sermayesının yüzde 15'ınden coğu kamuya aıt olan ortaklıkların «Işçı yurtları. bekar pansıyonları, aıle pansıyonlon» yapmasına olanak verılmektedır Aslında klralık konut yapımına karşı cıkılamaz Ama Işyerl. pansryon adlan altında han homam ve tunstlk tesısler kurulması tasannın bu bicimıyle gündeme gslecektır Kuruluşlar, konutları satmada ka/ıt oltına alınırken, ışyerl ve pansıyonların kullanımı hckkında acıklık yoktur Yonl llerde, bır bölüm güçlü şırketlertn. konut yerıne pratıkte hanlar, oteller depolar ve tatıl köylerl yapmak lcın sıyasal nüfuz kullanmaları söz konusudur Tasan, toplu konut pro|esl arazlslnl sadece cSatış vaadlt ne elinde tutarak belge atan bir özel firmaya bıle her türlü koloylığı sağlorken (Md 7 1), örneğın 1000 konutluk bir orsaya sahlp olan 500 üyeli bir kooperotife olanak tonımamaktodır, Görünüşte kooperatlfler de özendırilmekte, ancak (12. e) maddesl ıle. (Sağlanan arsadan Inşa edilecek konut sayısı kadar üyeys sahip olma> koşulu bu özendirmeyi uygulanamaz bır duruma getlrmektedir. Bütun bunlardan başka bir de yurt dışındokl Türk yurttaşına dövızle konut satma durumunda, dış satımcılara tanınan «hak, bağışıklık ve ayrıcalıklardan yararlanacaklardtr» (Md. 31> Bu beyler sankl bir Almana, bl* Suriyeliye konut satıyorlar. Tasarıda, kamu yoran aleyh'ne daha Wr= cok hükumler yer almaktadır Ancak bunlar. cok daha ayrıntılı bir ropor konusudur Bu nedenle Tason lehlne neler soyleneblllr onlara bakalım. Bu tasarı. toplu konut kuruluşlorınin örgütlenmesl; yapımda ooğdaş teknolojılere onem verılmesl. arsa sağlanmasında kamulaştırma koloylıkları getirilmss! ve hoz'ne arsalarının kamu kullanımma verilmesl; büyük bir kamu fonu yaratılması düşunceler) acısından oldukca ıleri bir adım sayılab !lr. Konut edınmek istlyenlerin bırlktlrme eğlllmlerlnt özendırme yopımda sanayıleşlp attyapı sorunlarını çozumliyerek sağlıklı bır kentleşmeye kapılan açmo; malı ve teknHt blgı yonünden guclu kuruluşların önderliğınde bol konut uretme konutarındo nerhangl btr tosarının kamuoyunda deste< buıması doğaldır. Artık b reysel yop satçınm duzenlı bır kentleşme sağlıyamadığı: terstne. bıreysel ıktısadl çıkarlor yuzunden duzenlı ve sağlıklı bir keit'eşmenin engellendığı. imar yasalarının aîlatıldığı. arsa spekülasyonunun topluma cok pahalrya maloldugu anlaşılmıştır Tasarı lehinde soylenebıleceklerden sonra, bu tasarının yurttaşa hayal ettırmek Istediklerlnm gerçekleşme şansı nedir, sımdı buna gececeğız.Ulkemızde konut yapımınin %94'ü özel kesımin elıntjedir. Büyuk kentlerde nufusun %60'ı gecekondularda oturduğu, gereksınım çok yuksek djzeylerde buiunduğu halde. özeı kesimın bu alandaki potanslyellnin lam kullanıldığı söylenemez. Şımdl ise örgütlenmeyJ ozendlrerek, sanay) teknıklerlyle bu potanslyel harekete gecırllrnek istenmektedır Oysa. konut sorunu, ya da başka sorunların cözümü yalnız bir örgütlenme ve endüstriyel teknıkler kullonma sorunu değıl, Türklye genelınde bir Oretim, kaynaK, makıne ve donatı sorunudur Türkıye'nın urettiğl demır ve çimento bellidır Üretllen demlr, tüketıml karşılamamaktadır. Cimento üretlminde bir kendıne yeterlılık düşünülebıllrse de, inşaat kesım nln hızlı bir laalıyet icinde buiunduğu dönemlerde karaborsa alıp yürOmektedtr. Endüstriyel slstemlerde nltellkll beton ve demir kullanılması gerekır Oysa Türkiyede ynda üretılen 10 mllyon metreküp betonun yalnızca %5'i nltellkll. yuksek mukavemetlı betondur. Yanl üretllen betonun ancak %51 öiçütartı tertlbatı bulunan, modern beton santrolkjrında elde edılmekte, uygun tekniklerle dökülmektedir. Geriye kalan %95 oranındakl beton Ise. holen kurek ve gellşiguzel kanşımlar yapan basit betonlyerierle uretitmektedlr Endüstriyel sıstemler Icin kule v ncler çereklldir. Türklye'deki kule vınçlerin sayısı 170 200 orasındadır. Beton pompalan Ile nltelıklı beton Oretecek sant rallann sayısı Ise bundan forklt değildir. Endustrtyel konut yapımı. özel kalıp, Oemektlr. Bu tür özel kalıpkJr ancak 34 flrmada, beıirll soyılarda vardır. Söz konusu maklne ve donotının TOrfcTyede Oretımı de ayrı bir önemll konudur. Halen beton santralları ve kule vinçler yapabilen birkaç firma vardır. önde gelen Ikl fırmanın, taTi kapasH te kullanımı koşuluyla, yılda ancak 5060 kadar beton santralı uretme olanağı vardır Kule vinc yapımında durum daha da kötüdür. Şu naıde tasarmın yöneldiği hedeflerden biri, «teşvik belges» yoiuyla dışardan makıne ve donatı satın almaktır. Yurt dışından getlrllecek daha ucuz ve nltelikli makıne ile donatı Ise, bu alanda emekliyen kuruluşlan zor duruma sokacaktır. Kısacası tasanyı yazanlann yaratmak Istedlkler) havaya bakarak, konut eorununa değll kısa sOrede, orta sürede blle care bulunacağı nı soylemek bır aldanıştır Bu nedenle ulkede kulianılan betonun %95 oranındakı nıteiıksız bolümunu üreten potansyelın, toplu konut üretı mınde devre dışı bırakı'mak istenmesl aklın aıacağı b r şey değildir Tasan, nalen elinde arsa ve teşvik belgesl bulunduran, endostrıyel teknıklerın kullanımında hazırlıkları olan, az sayıda fırmay korumaktadır. Bu fırmolarm soyısı ıkı elın pormaklamı geçmez Ulkede ise inşaat kes mı kotü durum dadır Bu tırmalarn elındekı makıne ve donatıya ve tesıslere ış bulmak gerekmektedır. Normal yollardan klasık sistemlerle üıkemızde ya rışma olanakları yoktur Bu nedenle basındo 8tcak görünümlü kampanyalar baş'atıp, yasa tarı oldu bittiiere getırmek ıstemektedırler Bunu o derece ustalıklı yapmoktadıriar kı, tasarıya eklenen geç cı 1 madde ıle, tasarının sosyal konut tonımına uyduğu şüohslı olan, ancak halen Inşaatına başlanmış olup arsası uzerlnde hazlne Ile anlaşmazlığı bulunan fırmalor bıle bu yasa kapsomına alınıp arsaiarın hazıneden kopanlması istenmektedir Kımlerdır gecici bırıncl maddenln kapsamına g renter, k'mlerdır yapılorı sosyal konut mtelığlnde olmadığı halde bu »asarı kapsamında devlete fınanse ettlrilmek ls•anenler? Bunlar araştırılıp bir sonuca da vanlabilir. Hesapları ivedı olaniar, tasanyı hükümetten ftyle kacırmışlardır kl ülkenin en önemll yasaianyla lllntlll bulunan bir tasarının 22 maddesınde 33. maddeye atıf yapılmak Istendığl halde Ifade 40 madde olarak cıkmıştır Anlaşılan llgill bakanlığın başında bulunanlann tasarıyı okuya cak vakıtleti olmamıştır Sayın Deviet Başkanının bır sosyal yardrnn kurumunu baskındenet lemelerinde, «görevinı bu denli ihmal edenlenn gorevlerıyle Ihşkılerl kesılır.» dedıglnl unutmayalım. Tasarının, getltmek lstedığl bozi kurumlar dolayısıyla lyi yönlerl vardır örneğın, yapımcılığın kurumlasması, sanayl tlpl konut üretiminln ve tasarnıfun özendırılmesl, büyük fonların kurulması. arsa sağlanmasında olanaklar tanın ması gıbi Ama tasarı Konseye gonderilen blclmiyle, bu konuda kurulmuş ve kurulacak kamu kuruluşlannın tasfıyesınl, devletce oluşturulacak fonların devlst denetımının dışmda harcanmasmı amaclamaktadır. Kendıslnl yakmdan tanıdı ğımız kamu malı konusundakl tltızlığinl cok lyi bıldığimiz Sayın Başbakana bu konuda tam ve doğru bılgl verlldığını sanmıyoruz. Efiz ülkemizde konut Inşaatları Icin dışandan yüklenıci (müteahhıt) getırecek değıliz. Inşaatlanmızı gene bu fırmalor yapacaktır. Ama devlet kurumlarını ve fonlarını onlartn em rine vererek değll, onları devlet kurumlarının yanına alarak... Tasan yer yer, karmaşık bir Ihale sartnamesinl andırmakta, kurumlar, yasal adlarımn ek slksiz bıclmiyle onı'mamakta, yasa yazım teknığınden yoksun bulunmaktadır. Bu nedenlerie tasannın yenl baştan ele alınıp, önerllen bazı hayatı kavramları korunmak ve yaratılacak fonun sahıbıni ön planda tuımak mantığıyla yenlden yazılması gereklidlr. Kimleri Koruyor Vtınus Nadi Armağanı1 198O1981 •••. Yoyın Sıraet: TT öngörülenler Hükümet içerisinde, tosarıylo IiglTI bakonlar«Jan hicbirinin, tasarıyı bır köşesinden tutup ineelememiş olduğu anlaşılryor Tasarı herşeyden önce. 1950'lerde beledıyelerce gercekleştırılen hazıne malı orsa, yağmasından sonra tarıhimızdeki en buyük komu malı arsa ve arazı yağmasını başlatacak nıtelıkte görünmektedır Çünkü tasan, kentlere yakın. yerieşıme elverişlı özel mülklerin kamulaştırılmasını. Beledlye. Vakıf ve Özel idarelerın elindekl arsa ve arazılerın «rayıc bedel üzennden, anlaşma yoluyla». hazlne malı arazılerın Ise. ıTakdır edilecek bir bedelle» Arsa Ofisl ya da T Emlak Kredı Banka•tna devredılmesını sağlamaktcdır (Md 6) Buraya kodar lyl. güzel, tasarının öngördö00 hedef bundan sonra daha lyl anlaşılmaktadır Arsa Ofısınln eiıne gecen arazıler. lmar ve Iskan Bakanlığındon cToplu, Konut Kuruluşu» beîgesi clmış özel fırma ve kamu kuruluştarına uygun bır fıyatla satılabılıyor (Md 6) Böyle oiunco, arsa bedellen tKonut mahvetlenne buyuk öiculerde yonsımosın» duşüncesl öne surüterek. bu arazüerın hangı fıyatlarla özel mülklyete devredıleceğını tahmın etmek göc değıldlr. Tasan. sosyol konut ölcüsü olarak, cinşaot donı 80 m2 "yl gecmeyen» deyimınl (Md 2 e) kultamyor ve yapım Işlnı yalnızca. imar ve Iskan Bakanlığından (Toplu Konut Kuruluşır» belgesl almış (Md 2 b) kuruluşlara verıyor (Md 7) Konut sorununun cözumünu hızlandırmada tasan her yönuyle bu kuruluşları ve bu kuruluşiorın «Endüstriyel sıstemle konut yapımı» yöntemlerfnl özendırmektedir Bu kuruluşlar. toplu konut profesınde yer alan konutların toplam bedelinln yüzde 90'ına kadar cKamu Konut Fonundon» kredı olabilmekledırler (Md 13) 11 madde her ne kadar. ödemelerln. tlnşaatın seyrlne göre hakedişler bicimlnde» yapılacağını söyluyorso da. hemen arkasından eklıyor clnşaatta uygulanan teknolojlnln özelllğıne göre ön ödeme vapilobtür» ön ödemenin sının olmadığma göre. daha kazma vurulmadan. fondan Istenildiğlnce kredi cekilebilecektir Öbur yandan tasan, başından sonuna dek •Endustrtyel slstem teknıkleri»nl destekleyeeeğlnl söylemektedır Bu durumdo yüzde 90 oronında kredl almak lcm kullanılocak teknolopnin hangı özellıkte olması gerektiğine klm ve nasıl Varar verecektır"» t Toplu Konut Kuruluşları». belge alabılmek ıcin cuygulanacak teknoloııyiı aCiklayan bır raporu bo$langıcta lmar ve isftan Bakanlığına vermek zorunda olduğuno göre. pro(elerinde belırttıklerl toplam konut mallyetterlnln yuzde 90 ını kreil olarak alablleceklerdir Anlaşıldığı kadarıyla. bu kuruluşlar, yüklenlclllk (mü AYDINLIKLAR DOSTLUKLAR Ismet Kemal KARADAYI aranlıHar kotudür, ctrkiruiir. Ya da kutuyu, çlrklm gizler. Ne güzel şey, bir yaşam boyu bep ayduüıklan aramak, oralardan da dostlan bulmak... Bıhyoruz, dostluklar yapmacıksız ve çıkarsr» olur, aydınhgı, insancalığı içında taşır. Bu lse ü>sanı sevmekle başlar Insanm doğa İle başediîl, i»lermdekı başansı. baş,annın topluma yansıması da» Insana özgüdür sevmek tnsan işidlr, »evnıeyl başkalarıyla paylaşıp aydınhklara, dostluklara götürmek. Ülkenin Olanakları: R Ivedi Hesaplar Sonuç Geçenlerde Wr Öost evinde toplanmıştık. T«Bİ tanışmalar, tanıştırmalar da olmuştu, değlşik u|rra# ve öğrenimlerden... Tutarh, ilgınç konuşmalar yapılmıs,, aydınlıklar Işlenmış, söyleşınin noktab ym da yenl açımlı bölümlerınde karanhklann üzerins •üzerme yurünmüş.tu orada . Şımdi oradakılerdeıı bana kalan, yalnız degerh düşünceler. uygarca tartışmalar değıl, ışık ve dostluk... Kaç ayn yurek, beyin, kişilik taşınmışsa onca değışık. onlann aayısı kadar çok... Unlu bılge Cicero, boşuna, «Gercek dosta bakan insan, sanM onda kendl örne£ini görür» dememış .. «Gercek dosüuğun ne oldufunu bilirim. Bıldiğim için de dostumu kendime çekmekten çok kendınü ona verinm» dıyen Montaıgne de... Dosta, dostluga gidememek, lnsanlar arasında dostluklan çoğaltamamak sevgısizhk. bencilhk. saekınlık ve sonuç olarak da buyük eksikliktır. Ası'ya götürülurken düşmanlannın taşlanyla değü, dost güllenyle yaralandıgını söyleyen halk ozanımız siteminde belki hakhdır. Ama bir başka oza71111117^, «Sadık yar»ınin «kara toprak» olduğunu söyleten kara rastlantılar, içe kapanışlar. bir süre »evgiyi, dostlugu. ışıklanmayı elverissiz kılabılir. Yaşarken turlü sıkıntı. aynm ve yapaylıklann da çağımızda olumsuz etkl kaynaklan olduğunu bıliyonız. Ne kı ben, dünyaya dostça bakar ve geni9 yorumlar yapabılırsek, alışılmış anlama karşın ve eskılere göre, ışık tutucu insanlann, dost kışılerin gunümüzde yığuüaştıguu. çoğaldığını göreceglmızı ıleri sürerim. Bır arada yaşama zorunluğu ve eğitımlerinden, düşünme, orgutlenme özgurlüklennden gelmektedır bu İnsanlığın tanhi de yazgısı da insanoğlunu kendılıgınden böyle bır sonuca göturmektedır. Gerçı uygarlık gelışımlerl, dönüşümleri, sanayi ve teknoloıının, büyük kentleşmelenn otomatlaştırma görünümleri, ışık tutucu kişıleri olsun, dost insanlan olsun, tek tek «çok az»lara Indırgemektadir ama, «temsilci»ler ortamını, «özel yaşam» kaçı* nılmazhklannı duşünürsek ülkeler, toplumlar için böyle bir genelleme yapmanın doğru olmadığını anlanz, ..„, Kısaca, blz lnsanlardan nefret ml edlyoruz, onlan seviyor muyuz? Karanlıklan mı ıstiyoruz, aydınlıklan mı? Dostluk mu iyi, düşmanlık mı? .. Yakınlanmızı, toplumumuzu, insanlığı bır yönde mutluluğa, kurtuluşa gotürecek yol, ancak olumlu yanıtlar ve uygulamalarla. oralardakl guller ve bahçelerle elde edılır Savunulacak Yönler CVÇT OKTAY AKBAL HflVİB Beyaz Saray,, Denen Yer. G uney Amerika üikelertnden blrnde, Uruguay'da yönetiml bir asken cunta ele geçirmıştir Ne var ki, bu cunta. 'sağcı' bır tutum ve eğılimde değildir. ABD'nln sıyasal cızgısınde yürümemektedır Sosyalıst eğilimdedır, Sovyetler e yokınlık gostermektedır Ulkedekı yabancı şırketlerı devletleştırmek isteğındedır Bunların başında da Telefon Şırketı gelmektedır. Paniğe kapılan Amerıkalı kapıtal sah'pleri o Güney Amerika ülkeslndeki "solcu' cuntayı devırmek o uike halkını 'özgürlüğe' ve 'demokra6i'ye kavuşturmak icın CIA aracılığıyla bir darbe hazırlamak Istemektedırler Slzin anlayacağınız, Şlll'de Allende yoneıtrrvnın başına geleni bır kez daha yinelemek özlemindedırler... Bu. bir roman... Ama busbütün gercek dışı bir öyku mü' Bugun sıze John Ehrlıchman'ın 'Beyaz Saray' adlı romonından söz etmek tetıyorum. Karacan Yayınları, 350 lıra ... Daha önce 'Şırkef adlı «romanıyla CİA' denen büyük haber alma örgütünü gözler önüne sermışti bu Amerıkalı yazar Hatta TV ekranında 'Şırket'ln dızl filmıni de izlemıştık Nıxon'un 'yakın adam'larından blrıdir Ehrlıchman... VVatergate skandalına karışınış, sanırım bir süre de tutuklanmıştır. Içerdeyken bu romanlon tasarladığı söylenır Nıxon yonetıminds danışman olarak Beyaz Saray ın tüm gızl| acık ışlerini bılen. ABD Başkanı'nın, Bcşkanlık cevresinln, VVashington salonlarının ıcyuzünü yakmdan görüp tanıyan bir kışidlr Ehrlıchman .. 'Beyaz Saray' romanında da günümüz Amerıka yönetımının. özellıkle Beyaz Saray evrenınin tüm gerceklerım bir roman aracılığıyla dunyaya yansıtmaktadır Sıze bu romanın konusunu anlatmayacağım Alın okuyun Ben, tum günümü verdım, bıtırdım. Şımdılerde böyle romanlar buyük ılgı uyandırıyor. Belgesel türde romanlardır bunlar Yazar, konuyu cok lyi bılır, ya ıcmde yaşamıştır, ya da dıdık dıdık ıncelemıştır Sizi de icmde yaşatır 'Beyaz Saray' böyla bır roman... Ama en onemlı yanı, ABD yönetıcılerının dünyamızın dört bır yanındaki ulkelerde kapıtallerınm cıkarlannı her şeyden üstün tuttuklarını, bunu scâlamak için tüm güclerınl kullanmcktan cekinmedıklerını gostermesıdır Başka bır ABD'lı yazarın dedığı gıbı 'Dünya ciftlığımızdır" kafasındadır bu ülkenin yonetımıni elinde bulunduran kapıtal • ordu polıtıkacı üclüsü... Buyük bır Iş adamı, Guney Amerika ülkeierıni haraca bağlayan buyük bir uluslorarası şlrketin sahıbi Capron şovle yakınıyor. iBıldıği n gibl oradaki askerl hükümet Carter'ın sailığıylc Kcstro'nun sayesinde, tam b r Rus peykı oldu Başlangıcta marksıst currtayla iş yapabllirdık Onlara bızım teknoloıımız. bızlm teknisyenlerlmız gerekliydi cünkü Ne var ki son Ikl yıldan berl blzlm adamlarımızın caiışma Izınlerını yenilenrveyerek Amerikalıları blrer bırer ülkeden attılar... Yabancı şırketleri mıllıleştırmeye başladılar Korkanm blzlm telefontelgraf şırketıne de pek yakındo el koyacaklar... Başkanta bu mıllileştırme ışlnl konuşabılmeyi cok Isterdim Durum yalnız Uruguay icin söz konusu değll, ancak Uruguay'da belll önlemler alımrsa öbür ülkeler Amerlka'nın, ABD vatandaşlarına bu şekllde davranılmasıno göz yum mayacağını aniarlar Orada yapılanlor başkalarına b'r uyarı olacaktır» Iş adamı Capron, Başkanla özel bir görüşme elde etmek Içın Başkan'ırt partısine 250 bln dolar bağış yapacak, sonra BaşkanSo karşılıklı konuyu tartışma olanağı bulacaktır... Başkanla Iş adamı arasındakl göruşme cok llglnc. . Başkan der kl (Bır şeker ya da konserve fabıikası yuzünden de sovaşa gıremeylz tabıl » Iş adamı, Rusların Güney AmertkoVa el atmok üzere olduğunu, bu Olkedekl oskerl cuntoyı bfr darbeyle ortadan kaldırmanm kacınılmozlığını bıldirtr Adı gecen ulkede partller kapatılacak. porlamento kopatılacok, solcu b'r oskerl dlkta tatn egemenllğlnl kurocak, tüm Amerlkan cıkorları yok o'oeaktır (ArfcaM 7. Sayfooa^ eçenlerde, kftaplığnıun Mr köşesinden bulup çıkardığım eskl, çok çok eski bir yapıa kanştınrken amudı fıkari sözcutünü benl alıp tâ 1925 1926'larm Gelenbevi Or taokulu günlenne, llk gençliği mln ezberci, hanyadan Konya dan habersız, dıl kaygısından uzak günlenne götürdü. Otur dugum odada, yeğenlmle bir lkJ arkadaşı vardı Hepsi de 11seyl o yıl bitirecekleTdl. Sorayun bakayım. dedim kendl kendlme, bu sozcükten ne anlıyorlar, dlye. Gençlerden birt, bügiç bilglç: «Amudi fıkart, amuda kalkan fuksra dernek ol sa gerek» deyıverdl. Karagözce bır şaka, ses benzetmelerme dayanan çarpıulmış bır söz kar maşası düzeyine indirgenmıs bir şaka gıbi geldi bana bu. Sonra, amuda kalkma deylminia anlamını araştırmaya koyuldum. TDK TUrkce Sözlüğü şöyle jranyor «Amuda kalkrnak Ikı ell üstüne dayanarak bacaklaruu havada dıkey tutmak» Tamam Aradığımı bulmuştum* Yetmlş seksen yıl öncesinin (belki de daha Bnceslnin) Osmanlı bülm adamlan, dıl cambazlan, Arapça, Acemce perendecıleri amuda kaldırmışlardı şu fakır fukara halkımızm. o zengın dllıni, aslını, ozunU unutturup, solugunu keserek. Amudı fıkart, bugünkU Te her günkü Titrkçe Ile belkemlğt demek îki eh defıl, iki ayağı Ustünde duran bır SÖZCÜK. 19251926 yülanna donelim lsterseniz Gelenbevx Ortaokulu son sımfındayız. Aramızda, son radan 1950lerde, DP milletveklh olarak, once Ulaştırma, sonra Mıllı Eğıtım Bakazu olan Tevfık 1leri de var Bır Bün geometri oğretmenı tahtaya kaldınyor beni, ya da bır başkasını. SoruyorıMüselles mütesartül adla nedır, anlat bakalım'» Cevap şıppadak Terillyor: «Üç dıli bırbırme müsavı olan müselles, Efendım • Aradan elhbeş yıl geçrn^. Böytesi bir soruya, bugünün, battâ hattâ otuzbeş tark yıl oncestnın genci nasıl karşüık verebılırdl? Bugunün gencıne müseUes'in Uçgen, dıl'ın (çogulu adla') keaar, mütesavi*nin eşit olduğunu anlatsanız, ezberletsenız bıle, Türkçemize, Tilrkçemızin ozune yapısrna, kulagımıza bbvlesine yabancı, yaban duşman sozcüklerden kurulu bir soru tümcesi karşısında çıkamaz ısın ıçınden yıne de. Bugttn okullanmızda, Öz TUrkçe düşmanlanna inat, eşkenar Bçfen sözü oturmujştur yerll yerine Sfcıtematıkte salt, nakıs sözcükleri geçerUydi esIdden. Ovsa şündl, (hem de çoktan simdı), artı, eksl diyorua artmaktan, eksılmekten gel dlldennl bümenın rahatlıgı için de. Darbetmek, ya da zarbet mek yerine çarpma, taksım etme yerine bölme, cemetme yerine toplama, tarîı etme yerine çıkarma dıyoruz, dıyebiliyoruz. Böylece doğrn ve güzel olanı yapmanın sevindni tadryoru*. Dede Kortaıtiardan, A H Şir Nevaiierden, Merctaek Ahmetteroen, Evlıya Çelebiierden ge. lea, ama ooğu kitaplarda kalan ÖB Türkçe yanında; YunusTar Plr Sultan Abdallar, Dadalo» 1U1»P, Karacaoğlanlar, Köroğ G Amuda Kalkan Fukara BUGÜN HALK ÇOĞUNLUĞUNÜN ANLADIĞI, KAVRADIĞI BİR DİL GELİŞMEKTEDİK. DUNÜN OSMANLICAŞI HALKIN ANLAMADIĞI BİR DİLDİ;HATTA OKUR YAZARLARIN BİLEÎ Vedat GÜNYOLğinde gdnlünde yaşamış olan hal& da yaşamakta olan Türkçe'ye inat, Saray çevrelennde, şairleri, dalkavuklan, Arap Acem hayranlanyla, elblrligi, söz, ağız bırligi, fijanet birliği ile kotanlan, halktan kopmuş, halka tepeden bakan bir azınlıgm kotardığı, TUrkoe'ye Çta'ce kadar yabancı ve aykın bir dfl egemen oldu uzun süre, resml yazışmalardan edebiyat ürünlerlne kadar. Hele yasa dilird hiç nrmaym. Bugün "ncaret 7asası"nda öyle sozcükler var ki, anlamaya olanak yolc. örneğin müverrah aenet deyimi Ne demek hnllrm 1n»f«BTn^> yüre mttverrab? EsJd Türkçs btlen btrisi, bunun kökunun tarih sözcügtinden, geldığıni, müverrüı (tarihçi). muverrah (tarih11, tarihi yazüı) sözcUKlennin aynı kokten tUretUdlginl anlar. «Müverrah senet» demek, O zerinde tarihi yazıü olan senet demektir. Gelin de çıkın isin içinden. Öa TUrkçe dUşmanlan, dülmizin anlaşıp yalınlaşarak halk çoğunluğunca rahatlıkla »ninmi masma karşı çütanlar, hani şu «Kuşaklar arasına duvar çekiyorsunuz» dıyen Osmanlıcadlar var ya, işte anlar istiyorlar kuşaklarm birbirlnden kopmasını. örneğın, bugünkU yasa dilimız değıl, halkm çoğunhığuaun an İSTANBUL TELEFON BAŞMÜDÜRLÜĞÜNDEN MACUN BANT SATINALINACAKT1R Basmüdürlüğümüz (httyacı olarak 1800 mt. macun bant teknık şartnamesıoe göre kapalı tekllf alma suretly !e satınalınocaktır. Bu işe art idarl ve teknık sartnameler Gayrettepe Yıldız Posta caddesındekı Başmüdurlüğümuz Malzeme Mudurlüğünden temın edllebilır. Teknık şartnamemızın ruhuna sodık kalmak suretlyle karşıt teklifler de nazan Itibara olmacaktır. Istekll olanların bu İşe ait kapalı tekllf mektuplan nı engec 2 4 1981 perşembe günu saat 11 OO'e kadar Mal zeme Mudurlüğüne tevdl etmeler) llan olunur. (Basın: 12257) 1596 ÇAGDAŞ YAYINLARI Allenln ve özeülkle bosanmanın türlü sorunlonm ve daha önce Adalet Bakanlığı'nca hazırlanmıs olan Boşanrra Hukuku tasanaını Içeren ve cözum yollormı gösteren kltap: AİLENİN ÇİLESİ BOŞANMA Ord. Praf Dr. H. V. VEÜOEDEOÖIJU Herkesln okuması tavstye 150 Ure. layamadığı bir düle kaleme alınıru? olan dünkü yasalanmız, kuşaklan degil, aynı kuşağın ln sanlarmı birbîrinden ayırmaktadır. Bugttn bir Pransız, Medenl *yasayı (Velîdedeoğlu'nun deyimiyle Yurttaşlık Yasasmı) rahat ça okuyup anlayabılir. Ama, so rarım size, hangl yurttaş, hele Ortaokul dğrenımi Rormemls hangi yurttaş bızım Medenl K» nun'u okuyup da, tek başına, yardımcısız anlayıp kavrayabilir? Sıze 1936ların tstanbul Hukuk Fakultesi son sınıf sınavlanndan bır anımı anlatayım, Izın venrsenız Medeni Hukuk hocamız ünlü Ebülulft Mardin. tslâm hukukunu bUyuk bır yet kmlikle özümsemış, iyi niyetli Mscelle allamesı bır bılgm. Yü Içinde bıze mal'ın, Mecelle açısından tanımını şöyle vermlşti «Mal Hınl hacette istimal edılmek Uzere iddüıar olunan emtıa» Yanı gerektığınde kullanmak Uzere bınktırilen nesne ler. Son sınır sınavlarmdayız. SJnav kurulu onune ıkışer ikiçer çıkanlırdı. Şlmdi adım anımsa madığım, ama Ebülulâ'nm sev dıgını bıldiğim, benden bir fti yaş büyükçe bır öğrenci arkadaşla çıktık karşısına Ona ilk sorusu, Mecellece mal tanımı oldu. Arkadaş, çok iyi bUdlğl bır konunun Ustesınden gellrim düşüncesmln ranatlığı için de, bir çırpıda şunlan soyledi«Mal Defı hacette istimal edılmek üzere iddihar olunan emtiB» Arkadaş, hini hacet (gerektlğınde) sözü Ue defi haoet (abdest etme) sozünu bırbirine kanştırmıştı. Ebülulâ Mardin Hocamız (o güzel, o buyük tasan), birden çarpılmışa dondu ve ılk soz olararf arkadaşa, «Size olan itlmadımı tezelzüle ugrattmız» dedl. Yanl, sıze olan güvenimi sarstınız, demek ıstedi. Eret. hinl hacet ile defi hacet sozleri btee çok yabancı söz lerdi. Bu sozleri bize maledenlerdeydl kabahat Halktan kop muş, saray'a yamanmış bır takım şaırler, yazar çızer taslakları, Türk halkının o güzellm dilının içıne deft hacet edercesıne sokup sokuşturmuşlar Araptan, Acemden çala çırpa, uydura yakıştıra, yamaya sokuştura, kmra büke, sürü sepet sozcukleri. TUrkçeyı bu saldınmlardan kurtarma savaşımı Genç Kalemlerle başlamış. sonunda Atatürk'ün Turkçeyı anndırtna yolundakl gırışım'yle bugıtakü Türk Dıl Kurumu'nun ovünülesı, sabırlı, yonılmak bılmez, yorulmaya nıyeti olmayan çabalanyla surüp gıtmektedır. Bugün, Türkçe, Atatürktm saptadıgı yönde TUrk DU Kurumu ve ınanmış, aydınlar, sanatçılarla gelıştırUıp yurütülmektedir. Evet, Türkıye'nın içerida ve dışanda yüzünü ağır tan yazarlan, şairleri sanatçjlanyla. Türkçe, yani ses bayragnrnz, «t^muda kalkan bir fukaraı üm gesinden çok uzaklarda, ayakla n üstünde dımdik duran bir heykel görünümüne kavusmustur. TÜrlcçenm gellşmeslne karşı çıkan kabak kafalılar, slz ne der&toia buna? BULMACA GOLOAN 8AĞA : I Bir jolun yön değlştlrdlgl y«r, yolun dönülen yert 3 Tere, telefonda İlk seslerd? Eskl dUde boç, gereksil ve Ooemsiz söz 3 Adet, mlktar Tersi uluslE.ra.rasi kara traflglnde Tttrldye'ıun slmgesl. 4 Atmosîertn onbtr ülometı s kalınlıihnda olan İlk tabakan 5 TerU balk dillnde bir u y ı n lözü 6 Çalışma alamr.da üJrtUn olmt gayretl «e bajkalarju geçne lstegi 7 Tend füze Bir ba?lsç I Tersı nzun deney ve ç&hşmalsr aonünda belli bir konuda uzmanlık kazanan klmse Anlun ll>lz, davranj* t Ekslgl tsmamlamak için paıça Uavesl Yerlejtirme, mesken kaîandırTHKARID4N â$AĞITA I 1 Tflknk BSrentaKlen soon o sahada çah$ma]ara devam •dUerek kazan ian bılimsel Qa•an Müzlite bir rota 2 Yaşamı bitlr anlamında blr e•nlr Bayan Rlysllerinden 3 lurkiye'nln de üvesı oldugu uluslararası kuruluşlardsn Başlık 4 Vücudun hareket laaUyetlerindeki düzensizlik 5 Kumar oynatan carafından alınan para Blr gpor dalı 6 Baü Anadoluda anük bır kent Ardından koşulan erlşilmels Istenen sonuç 7 T?rsi yet» 1 2 3 4 5 6 7 8 9' rtnce dovmamı; Eskl dllde te nalıŞi yOnlendlrme 8 Dertya yumu$akhk vermck için tttrulen kokulu raerhem Glzll düşmanak duvgusu 9 Blr noktanın gözle (arkedilemevecek kadar k.ss ve hızlı kumV danış! DLVKt BILMACA.MN ÇÖZCMt SOLD*\ SAĞA • I Bıtüm Bal 2 tle Akabe 3 Raks A» I ratımal 5 Arz 6 EaerJL 1 Stü Ekim 8 Okka S Pı Nıtrat rUK*RIDV\ AS»ClTA : 1 Blnm SOD 2 Ezb EtM 3 Tektonik 4 Sl Han 5 Ma Mor 6 kçA Jest 7 Ba Lalk. 8 Aba Ima 9 Levaıım Cumhuriyet Sablbi: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik TJl^ achna: NADÎR V A D t Genel Yayın Mudürü OKTAY KURTBOKE llüessese Müdürü EMINE LŞAKLIGÎL Yazı Işieri Müdurtl TTRHAN ILGAZ Basan ve Yayan Cumhunyet Matbaacılık ve Gazetealıfe T^jŞ. Cağaloglu, Türkocağı Cad No 39 41 Posta Kutusu:246 İSTANBUL TeU 20 97 03 BÜROLAR ANKARA: Konur Sokak 24/4 YENÎŞEHÎB Tel. 17 5825 175866 tdare 183335 • tZMtR: Halit Zıya Bulvan NOJ 65 Kat: S TeL: 35 47 09 13 12 30 • ADANA: Atatürk Caddesi TOrk Hava Kurumu tşbam Kat 3 No.: 13 TeL 14 550 19 731 TAKVİM B MART 1981 tmsafc • 540 7J6 Oğie tkind) 16 41 Aksaoı 19 12 Yata