Catalog

Iİ K <ml«iılnr blrleşmlslef, D*vtei r.üvenlllc Malıkemrlefi'ne karş» eıkıvorlar. Oysn, Deviet Güvenllk Mahkemeleri hu ülkenln Kiiveıılifclnl saglamak, höliieulerln faaltyetlerlnl Önlemek ieln gerekti mahkeıııelerdlr » oiftjiınaışı niteiiktekl bu mahkernalerin ulkede yerleşrnesini Isteyen pollflkacıların ve butun faşlst ve faşlzHn ya«arların ağızbirliği ile Boyledilıleri, yazdıkları bu. Bir do şunu ileri siirüyurlar: «Bu mahke. meler 12 Mart tlÖHemindc Anayasada yer almıitit. !Ju halde bıinların kurulınafti htikuknal bir löriinluktur, çiinkü Anayasanın «•ınridir». BiıtUn bu söylenip yazılanların hiç bir dayanagı yoktur. 1861 Anayasasının içınde sosyal ve iktisadi hakl;jr bahsinde «Devlet fru görevi yp.rine getirir, bunu yapar» diye türlü kurallar vardır ve bu kurallar deviete bir çoK gefev yüklemişttf. AHhyasartmsm «Sosyal ve îktlsarü Haklar ve ödevler» başlığifiı töşıyan UçUncu bttlümünaeki 3553. maddelerindeki kurallar birer birer gcizden goçlrilirse, devlete no gibı görcvler yiiklendigi hemen anlaşılır. NG yrzık kı, 1061 yılından beri 15 yıl RPÇÜKI halde dev'.etin bu sos yal gorevierinüen hemen hıy birı yerine getirılımemiştlr. Buhdan başka Anay&Ramızın 142. maddesi ile, bir Uyıışmazhk Mahkenmsınin kurılltnası öngörülmüştür. Bu maddenin ikincı fıltrasında harfi harfine şöyle dcnılmektedır: «Üytışmazlık mahkemesl... Kanunla düzenlenir.» Ylne ne yazık kl, gerrkli ynsa simdiye kartar bir tilflti çıkarılmamış vo bu yüzdon adli idan ve askeri yargı mercileri arasmdaki Rttıev ve hükllm uyuşmazlıklarmın çüallmU bu yüzden ortada kalmış, namuslu b!r yargtom tzmlr'de büyÜk bir vazife duyRusu İle arkaSını bırakmadığı «Gomel» skandalımn sanıkjaıı hakkmclaki riâvft bu yüzden zaman aşın^ına \igrama tehlikesi İle karşı karşıya golmııjilr. Oerck birincl, gerek şimdiki AP iktidan, bütün bu Anoyasft Rereklertrt yprine pefirmezken, şimdı DGM Yas8S}run çıkarılması i;in TBMMf nin oltığanUstü roplmntıya çagrılması ve bu olağanflışı marıkemelerm kurulmasını istemeyen hUKUk kuruluşlannın, sendlkaların, partilerln va. kişilerin toptan komünistlikle suçlanması. ülkemizin gcleccğl ve demokrasimizin yazgısı batonıından fieryck'cen kaygı vericidır. Ülkede buı mahkemeİpj'Je sürekll bir sıkıyönetim rejimi kurulınak. istenıyor. Bı\ bişta Demirpl olrrmk uzere, birçok politikacının esklden beri öataUtf tatr durumdur. tüMHÜRlYET 12 EYlül 197Ç OLAYLAR VE GÖRÜŞLER "RcjiminTeminatı,, Imiş!.. Hıfzı Veldet VELiDEDEOĞLU Bu bninçaltlltt, bugfln fllkedekt soayal vc ekonomlk a:)aletüİ7.1ikİPrl K >n «f M k bıınları sür< r » '> " , cJüi'ni"yc heveslrnnıek. sosyal rerormları yapıııanıak bDinçslzligıdir... Halk artık uyanıyor. L'yandırılniiik istcnınese dc uvaıııyor. rürki.vc'de ne olup uo Kcçtiğinl, ııusıl vurgunlar \uııılduKiınu Srtık büyfll blr çoğiınluk blllyor. Sosvul refıırınlar vaiJilmRr <!a, flddet yoluna Kİdiİirse. ergtç bu kuznn patlar..» Hııkıık dışı eylemler yino süregelctıgi içın 24.8.19Iİ7 tarıhlı yazımızda büyllk blr iyiniyctle AP'vi ymo uyardık ve şöyle yazdık «Hi. lipıııokrnsidc idarenln tarBtsızlıfı vr hukuKu bHglılıjJı o denıokrasfnln aksamnrian islcnıcsin/n vr ayakta clurmasımn cn bayta gclcn ••artıcirr .. AtntürK Türklycsl'nde 1 H Aııavas:ı.M 9 1 ile tam hlr ılrmokrasl kıırulnıası ynluna flrlldl. Hııııııu yaşayıp ya^amaması. Tiirk halkmın ve AP i!.ii':ıı ıııııı tutuınıma hiijlıdır.» r.ınim (ve ba?kalannın) bttyle uyarılarımiza aldırıs tcicn olmadı. Ama biz yine d« umııtsuzluga düşmedik, duşüncolerimizi yazmayı gciıev tildik. 2 agustos 19ö7'dekl yazımızdn şu K cüınlclor vardır. «Eger, tarih blr tekerrürdpıı ibaretlr. Biizü doftruysa. tarih, hukuk ve iktlsat kültüründen, insaniıU vc aılalet duygusundan yoksun blrtakım ktr<ilcr ylne v'kacak, yine detııagoji, yalan, tt7,vir, Iftlra ve lıilc yöntenılerlyle dlkta kurmavı (lcneyerekler ve bu dcfa (Ukta rejlmini «drmokra.si» diye tizür dilerim yutturmava valijaıaıtlardıı. Fakat sunuç, ylne hüsran, ylne ıstırap. >im felâket olacaktır.» BUtUn bu hüsran. ıstırap ve felâketleri 12 mart fa^izmi donemindb yaşndık. Ülkeyi 12 mart 1971 müdahalesıne getırlp saplayan AP ıktidarı ve Ocmlrel başta olmak Uzere bütün tutucu ve gerirller elele vermi^ler, şımdi de Ulkeyl, ki'ruluşu bakımından ıcranın ve askerin etkisindp olacak olaKanUstll bir yargı merciinin sivil sıkıyönetim nlteliğlndeki sıyasal ortamına getirlp saplanmk ve hOylece 1965'te elde edemedıklcıi emellerinl şimdi gerçekleçîlrmek ıstemektedırlpr. Anayasanın değiştlrllmesl ve onun Içinde Devlet Güvenltk Mnhkemeleri adını tr.şıyacak bir yargı mercllne yer verilmesi söz konusu oldugu zaman blz, yine tm sUtunlarda 22 ekim 1972 tarihindo «OUvenlik Mahitemeleri mi?» başlığını ta şıyan bir yazı ile bunun SRkıncalarını birer birer Köstermlş ve o yazıyı «Ülkede sosyal huzuru kuralım derken, grleıekU'kl huzursuzlukların to lııımlarını atmaktan sakmalım» cunile.siyle soııa ercHrıniştlk. Ne yazık ki, Du mahkemeler) kıırdular ve Anayasr.nın yargı si"t«ınınl redeledller. Anayasa Mahkemesl usul yönUnden bu mahkemelere Uİ9kin yasayı iptal edince, sivasal ıkttdar, bunu fırsat bilerelı urtık onları yeniden kuracak veya devam ettirecek bir ynsanın çıkarılması girişıminde bulunmamalı ıdi. Tersı yapıldı. 1!I7'İ yılından beri GUvenlik Mahkemelerinin bütün sakuıcalannı gösteren birçok yazı dnha yazdık. Onlardan parça aktarmaya Rerek yok. Asıl öııenı li olaru, daha başlangıçta bu olajfanUstü mahkemelerin kurulmasını önlemekti. Eger. bizim harekete Keçtigimiz 1372 yılında, şimdiki gıbi başta CHP olmak uzera biilUn ilerici partiler, hukuk kuruluşları, Barolar Pirlifit. işçl kııruluş1' \" lııuün ılerioi nvdmlar dıreni;« diler övle sanıyorum kl, hu olağandışı ler Anayasada yer almazdı. O tarihte sıkıyönBtlm devam ediyordu. Ben, sozılnü ettigım 12 ! eklm 1972 rarihli yazıda harfi harfine şöylp yaznuştım: «Kl^lspl olarak blc, sliırkli «OUvenlik Mahkrmelrri» kurulmaktanRR, mkıyrtııetlm Idare slnln jrrrktlSI kadar sürtnrfilnden yanayız. (iiııkii vıkıviinctlm ııanıl nİKa blr Rİın (çcırkslt olur vp kalkar. Oypıa GUvenlik Malıkemclrrlniıı .sürckli nlması tasarlanıyor.» Şunu da ekleyeyim ki, o yazıda, tasarlandığı biçimde bir gilveniik mahkemesinin kurulmasının «sitrokll nlvll sıkıyönetim» demek olacaginı açık açık bellrtmis, ve: «Gün gelir bu ınahkemeler, onu kuranlar İçln bilc «giiven» dejtll. «güvenslzlik» unauru olarak ülkenln slyasal ve düşünsel atmosreri UZPrtndc Denıoklesin kılıcı ifibi sallankbillr. Sivll nıkıv«ln»'.lı»ı r'dmi, hlr (ltke İçln. askerî sıkıytinet' ' "« >> ( <'"> t»h"kelidir.» demiştik. • •. BUtUn bu uyarılara rağmen UGM Yasas.na o zamanki CHP bile oy verdi. Rahmetll tsmct Paşa, o tarihte CHP üzerinde henUz etkili idi. Oysa biz sözünü ettigim 22 ekim 1972 tarihli yatıda: «Her Iktldar, dlledlti muhaleretl esmek İçln GUvenlik Mahkemeüinl bir araç olarak kullanmanın yoltınu arayabllir. Son 25 yılımız hep ımıhalefetl «karınca» glb) cnnenin yoUarını araPlr'i m">*\ •" » n» rtlvp vazTnışttk. Ama ne va»•• ! zık kl, çok geçmeden Anayasa deftişHnlriı ve onun bünvpslne bu olaftanüstU mahkemeler sokuldu ve bir sUre sonra da, DGM'nin rc'.ıruluvı ile ilgilı yasa Anayasa Mahkemesl'nce iptal edlldL dUşünceyi savımduğunu gasetelerde okuyonı?;. Mecelle'nin 29. maddesinde «Ehvenl »erreyn lhtlyar oluııur» diye blr madde vardır. Yanl zararlı ilü ^.cyrien hangıslnin zar»n daha hafifse o yola gidihr, denilmekt?dlr. GörülUyor ki, Cıımhuriyetçi Guven Partisi, bu yola gitmek istiyor. Amm «Eh ven 1 .şer» Atatürklln deylmiyle, «Şerlcrin en kötüsUdür.» Hem Mecelle'dekl kural, seçilecek başka hiç blr yol bulunmayan durumlarda geçerlidir. Oysa şimdi seçileoek bir Uçüncti yol vardır ki, o da DGM'ye hepten karşı çıkmaktadır. Fakp.t AP' nin dümrn sııyunda giden va böyleca eriyen Cum hurıyetçi Güven Partisi bu üçüncU yolu i.e<jecek zihniyetten ve yürekten yoksundur. Ilhan Selçuk, 7 eyltıl tarihli Cumhurlyet'te, devletin iktisadi durumundaki bozuklugu rakamİArla gözönüne seren «Acı (,'i«giler» başlıklı 3»nsını şöyle biiiriyordu: «Blr yuxUn Içerlde IIystUr hızla yüksellvor; blr yandao dı» ticaret açık vprlvor; Demirel ne Erbakaa temel «t^ >oı, i:iâ/.!Kda halk birbirlm. slrlyor; Meclls, İ)(iM içiıı olaKanüstü toplanüya yöneHyor... Hay di hayırlısi!» Tarih. özellikle son yuzyılın tarlhi çok açık seçik gösteriyor ki, iktiMdt ve BiyMl durum Uozulup güçleştikçe, geri kalmış Ulkelerde iktidar lar gittikge a/.ıtan şiddet yoluna yöneliyorltr ve sonunda tepetaklak gidiyorlar. Gidiyoriar ama, arkalarında birçok UzüntU, kötü aıu, gö«ya$ı vo karışıklık bırakarak gidiyorlar. Halklara yaziK oluyor. Tarihin Hamammda... M Teminat «Devlet Güvenlık Mohkemelori rejimin tomma tı inııs!» Böyle ltonuşuyurlar. böyle yaayorlar. Eger Cumlıuriyet ve Demokrasimiz Anayasaıiın ruhuna aykırı boyle mahkemclerle ayakta duracaksa vah halimize .. O zaman bu ülkenin gelsueginden kuşkuya düşmek Rerekir. «Reilmln Temlnatı». yasaına, yürütme ve yargı giK'leri ıle vatandas bilinci degil midir? «TeminaU ille yürütme organmın gösterec:egi adaylardan seçilecek ve «Cıheti askeriyeden» ntaııacak uyelerden oluşan olağan dışı mahkemelerie mi saglanır? Teminat bunun neresinde? Normal yargı organ larına güvenilmlyor mu? Bagımsız yifi olmadaıı ne rejimde, ne de vatandas haklarında teminat olamıyacagı bilinmiyor mu? AP 1965'de tek başına iktidara gelince «tOzgürlüklerl Koruma» paravanası arkasmda rtzgürlUkleri bir yasa ile boğmajn tasarlıyordu. Şimdi de «Teminat» paravanası arkasında; ikUdar ortaklanyla birlikte yargı teminatını törpüleyip zedelemeye uğraşıyor. Bir de «unu söylüyorlar: «Devlet GUvenlik Mahkemelori, ihtisas mahkemeleri imls». Bir mahkemenin ihtisas mahkemesi olması içln llle de Içinde yürütmo organmın ve askeri idarenin parmagı mı bulunmalıdır? Kısacası, no yanından bakılırs» btktünn ve üyelert ne kadar namuslu olursa olsunlar Devlet GUvenlik Mahkemeleri Ulkede «Yargı güvencesini gölgeliyen kurum» niteliğinl tasıyacaktır. Türkiye'de sag ikttdralar «istlfa» dly« blr yol oldugunu blr türlü görmek ve bilmek istemiyorlar. Bu yolu denemeye başlasalar belki işler yavaş yavas düzelme yoluna glrer v« gün gelir y» niden iktidar nöbeti onlara dUşebilir. Ama onlar, benim kanatirnce, gözu kara. yucıma dogru Kidivorlar. Biltün iyintyetli ve vataroıever politikacılart, siddct yolundan kaçınma dojrultusunda uyarmak bizlm içın bir görevdir Ne Demiştik? 1865 yılında Demlrel, AP liderl olarak iktidata Keldiginden beri, 1961 Anayasasına dtlşman bir tutum takınmış oldugu içln, onun llk işi, «lözgüıJüklert koruma» bahanesiyle özgürlükleri kMma, ve bogma taaanları hazırlama girişimine £eçnıt;k olmuştu. Biz. hemen o zaman, 22.l2.1!)hS tarihli ynzımızda buna karşı gıkarak: «Vatan buuiıılüğiinün lelüikede olduğu ve kiml CRrnipnlik lıaklurımıxuı sımrlanmukta bulıınduğu hlr zamanda, Anayasayı uyffulanuyıp Isl ylne senbrn kuvKusına ciökmek, bu vatanın felâketlnı haınlamak liemcktlr» dlye yazmıştık. Aldıran olmadı. Boyuna bir komünizm edoblyatı yapıldı durdu. O ZHmon yme bu sütunlarda 25.7.1067'de. şu uyarıda bulunduk. «Bu ülkeye komünizm, ekonomlk düzensizliğin ve soü.val adaletnizliğln parlamrntodn ve lıalk karışısında açık açık oılaya konması yoluyla gelmez. Komünizm «eUrse bllinvsizlikle gelir. ao Çe Tııng komttuisttl; aynı rMnanda geıçck blr «m!l< liyetçivydl. En sa^lam twumı.yln mUilyetvilik; UUIHIIII, killtürel, Nİyasal, ekonnnılk hagımKizlığım aınaçlamaktır. Çin, Mao'nnn finrtprlitmne dflnyanm rn bafimsız toplumlarındaıı birl nilelİKİne crişnıiştlr. Yirminci Yüzyılııı bu gerçeğiııi, Katı ve Doğıı diiııyasında henlnısemeyeıı yoktur. Mao'nnn ölümünde ISatrııııı devlet ve kültür adamları övücü sözler söylemlşlcrdir. Fransa Devlet Başkanı Glscard d'F.stalng dcmlşllr ki: « DUnya düşüncesinm fenerlerinden birl söndü.» F. Almauym De\'IK Iteşkaaı: . Ç«Cdas dUnytnın m bUytUc klfilerinden birl k»y» Klsslnger: • Mao, çağuni7in devlerinden biriydl.» Alain Peyrefitte: > « Mao Çe Tun^, tarihin en kalabalık ulusuna, lâyık oldugu onuru taı»rKJırmıçtır.» Koınünlstlnden sosynHstinp. sosyal demokratından kapltalistine değiıı çagrtas rtiHünrp dUzeyftın vnrmış insanlar, larllıscl gerçeklerl dilc getlrebillrler. Bu tutum aynı zaınanda pskilpriıı deyimiyle bir «scvivr» sorunudur. Garip bir raslaııtıyla, Mao ile Şili'niıı MarkKtst Dpvlpt liaşkarıı Allrnde'nln ölüm günleri aynı takvhn yaprağında buluştular. Mao, ftatı (liinyıısmu ne ılcııli uzaksa, Allende oncıı yakıudı. Dünva haritaKinda Avrııpa, .siyasai özgürlükleriıı özeııli hir rski blr bahçcsidlr. Insanoğlıı nasıl seraiarda ikliınl düzenllyerek drKerli hilki ve. nıeyva yetiştlrlyorsıı. lki yüz. yıldarı beri Avrupa'nın srrasında sivasal özgürlUkİprin korunması görenek niltIİKİnr erisıniştir. Bu görcneğin üriinleri, dünyanın lıpr yanına ihraç rdildi. Şili'de Allende, .slyasal o/Kİirliiklcri benlınsemi.ş bir devlet adamıydı. MarksiNt ldl; ama, serimle sivasal iktidara ;;rt.'ti; nıııluıİPlPtlıl fllyasal uzRÜrlüklerine, sonsuz saygıyla davrandı. Avrupa giireneğinln özünü kavrıyan vc kapsayan bir davranıştı bu. Mao, halkın diktatorya.sını kurııyordıı; Allende Inırjııva riı> mokra.sisi içinde halkın eeempnliğini örgütlemeyc çabaladı. Ne yank kl başaranıadı; fajl.it spnprallerin darbcstylc yıkıldı. Halkın oylarıyla iktidara gelmişti; generallprin yas». dışı Ulttmatomuyla vrtkllprlni bırakmadıtı içln oldürüldü. Boyıııı cRspydi, oanını kurtsrablllr, ama onurunu yltlrmls olurdu Allende'ntn davranışı, uygar dünyanın her yanında saygı gtirdil. Komttnist Mao da saygı (cörllr Batı uygarlığında, MarksİKt Allrnde df... Ama çatdaş dünyanın dısınn düşınüs olanlar, bu lkl artnmın •tlmgnlndikleri lkl aııianu kavrıyamaolar. Anlayanuyanlardan birl, bizim Cephe'nln Başbakanı Siileynıan nrmlrrl'dlr. Abdl lpekçl'ye verdlgi blr demrçte Demlrel, Allend« İçin ıjnnlan nrtylüyor: « Eger Komünist Partisi oyla iktidara gelirse, kl hiç görülmemiştir henüz; Allendo geldi, ikiUç sene içerisuıde ttsını tarağım topladı gltti... tnekçi Tasını tarağım toplamadı da Beyefendi.^ Demlrel tyi topladı. iyl.. îppkçl Neyi topladı? Demirel Yanl toparlandı gitti... Ipekçi Siz seçimle iktidara gelmiş kimselerin fildürülerek, zorbalıkla toparlanıp götUrülmelerinden yana değilsinlz herhalde.. Demirel Onlar ayrı mesele de, neticeyl değistirmez. Yani tası taragı topladı gittl.» Işte Türkiye'de «Hür demnkratlk parlamenter rejlm» den yana oldugu söylenen pollHkacınm kafası böyle. Na var kl bu yalniz blr kafa (torunu değil; bir «scvlye» sorıınu. Allende, Rcnerallerin muhtıra'sına karşı direııdi; onuroyla hnyatı »rasmda dünyanın ımypsını tnplayacsk blr tercihl korkutuzca yapablldi. Demlrrl 12 Mart'ta generallerden muhtıra'yı aldıgı zaman tasını taragını toplamııdan çekti (rlttl; bu eldlfln komplcksi altında ezlllyor; ve belki de Allende'ye Marksist ve solcu oldugu içln degll, bu yüzden öfkelenlyor tnsanların Urihln hamanıına bıraktıklan taslar ve teraklar çeşitlldlr kıışkusuz: Mno'nunkl başka, Allende'ninkl baskadır; Demlrel'inkl baska olacak. Ve öyle wuuruı U ^Uieyınan üeviııkl kel başa şimşir tarak olacak... Ehveni Şer Cumhurtyetçi Güven Partisi, Ceza Yasunın irtica ile ilgili, 163. maddenin DGM Yasasından çıkarılmasına karşı imiş. Yanı DGM Yasası ıçinde hem komtlnmne, hem irtlcaa karşı kurallar bulunmalıymış Cumhuriyetçt GUvcn Partlsl'nln bu "ÖRT Kt ÖLEM..,, OKTAY AKBAL .el Daha eUnı ayaKim tutarken Dalıa kafam fşlerken Bunamadan daha Dahu kütUrUmlesmeden Uah »evcbillrken Gel» ölüme böyle scsleniyor 80 yaşın psiftinrlrkl hlr v?.7ar. Ovıınl*r, romanlar yaznıış, blr çok üncmli görevlerde bulıınınıif... Sürekll çalışmıs, silrekli yenl, llerl blr «se\»Ior yapmak, yaratmak Istenılş kendiuc göre bir güzellik aıdında koşmıış... Tam başarırken tam amaca ulaşırken, tam «işte oldu» Ueıken, tam, tam o anda kopmuş, koparnuş zinclri. Yıkılmışj. ü/ülmüş vazgeçmemiş yine dr. «Ort kl ölüın» denılş. nostluklar, olaylar, ılüşler... Sonra hir «ürt ki ı'ilcm» sözUyle venlden baçlamıs yenl blr yola, blr atılıma . Vedat Nedlm Tör anılarına «Yıllar Büylc (icçti» adını vernus. «Ört kl Ülem» dıse daha iyl yapardı bence. «ürt kl ölenı» deyiml kltap boyunda öyle çok geçlyor ki, saymaya kalktım, vazgeçtlm! Tör, hem kendl özel yaşaınındak!, lıenı dc TUrk toplumunun yaşamındakl acı. görüniunler, gerçekler önündc hep bunu ylnellyor, ört ki öleml.. Ne örtiilür bu acılar, ne de öldiiriir klşiiyl . Tersinc örtmemeli üstünü, lylce açnuılı, olanca çıplaklıftıvle gözlcr önilne sermeli. Tör geçen yıl yaptı bu i«l, «Sahtc Kahramanlar» adlı blr oyıııı yazdı. Toplunısal blr yergivdl. Trınsll rdllmcdrn Nahnedcn kaldırıldı. KUItür Bakanı «cdep dışı» bulmus! Yaşanııma «edep». «estetlk», «inccllk». «KÜ/clIlk» İçln çırpınan bir sanat adamının spkscıı yaşına basarken kazandıgı ödül bu, yazdığı yapıtın «edep dışı» bulunarak yasakianniHi... Gcçmlşle kalaıı blr anıyı yasatmı^tı bana bu yasakhuna olayı. 1947'de «Aile» dprplfini yönetlyordu Tör. Her Naytoında eskl yeni yazarlardan öykülcr yayınlayacuklardı. Salt Falk'ten, Samlın Koi'agitıden, bendcn öykü istcdllfr. Cçümiiz dc verdik. önce Salt'inkl çıkacaktı. Fakat «tp Meselesl» adlı bu öyküyü «cdcp dışı» buldu Tör. Kocagöz'ünkU Ise toplunı gerçcklerine hiraz çokca ıKİInıişti. Ikisl dp olmadı. Sıra bana gplmlstl, llk sayıda Reflk Hallt'ln bir «yküsü varmıs, blr tane de gençlerden olmalıymıs. Ben lkl öykil vermlştlm, Tör aldı, blr kaç çiin sonra tıgramamı Kİİyledi. Blr daha ki geliıjimde uzun uzıın konuıştu, hu lkl öykü de «AUe» derglslne ııymuyormuş. «Clnsel dürtUlerln. bunalımlann öykülenmesl» glbl »Özler nöylemistl. Aradan nerdeysc otuz yıl çeçti, Tör'ttn «Sahte Kahranıanlar»ı «edep dışı» sayılarak oynatılmadı, böyle blr Iekelemenin akıl dıyı, sanat dışı oldugunu savunan da bus oiduk! Nerde.ı nereye!.. Vedat Nedlm Tftr «Bu kltapta özel yaşantımla İİRİ11 anılarımdaıı hiç söz etınedinı. Daha çok toplumla olan iiişkilerlmln, lş, dilsiln ve sanat yajantımın belll başlı asaraalarını ve olaylarını anlatmaya çalıştım» dlyor. Neden böyle yapmıg. niye yapıllarında «kendi»ne hep ar yer verir? Okur, anılarda yazarın iç dünyasını da tanımak ister. Yalnızca bir takım görcvlere girmek, orada şu Işlerl bu işlcrl yapmak, şu başannın bu başarısızlığm öykülerlni öğrenmek yetmlyor. Sayuı Tör'ün «gerçek» anılarını da yazınasını beklemcmiz gerekir. Bu kltapta hızlı blr geçişle resmi ve özel kuruluşlardaki görevlerinl sıraüyor. Başına gelen bir takım olaylan anlatıyor. Bunlar da llglnç şcyler, ama blz okurlar, bir oyun yazarı, blr güzellik avcısı blldlğinılz Veedat Nediın Tör'ün «kendl»sini de bulmak lstiyoruz geçmisin anılarında... Gcnçliğinde Berlln'dc okurken profesörü Sombart'ın blr derslnde şu sözlerl dinlemiş, içine lşlemlş her SÖZCÜKÜ. yıllar geçmis, unutamamıs... üsmanlı Imparatorlugu tlplk bir yarı koloni örneğidir. Blr zamanlar üç kıtaya yayılmıs haşmetll blr imparatorluk. cndüstrl devrlmlnln ekonomik ve sosyal kosııllarma ayak uyduramadığı İçln bugün Beri kaimıslığını bütün liletlerl ile malul olarak emperyallst devletlerin ellnde Um bir parçalanma ve kokuşma hallnde can vermektedlr. «Tör'ü sos. yalist yapan, eylemc iten, «gerçek uluscu» blr aydııı olmasında etkeıı olan sözler, bunlardır işte... Bugün de aynı slizlerl söyleycn haşka profesörler yok mu? Hepîıniz yenl baştan. «yarı • koloni» halıne getlrilml? blr ülkenln yurttaşlan olmanın sıkıntısını duymuyor muyu»? Vedat Nedlm Tör'ün anılarını blr solukta okııdum. Yetrncdi bu kadarı... Seksen yılın eslğindekl bir düsün, hir sanat adamı üstelik de yaşamı süresince durmaksızın yaratıcı olmus bir eylem adamı... Bize anlalacağı daha çok şcyler var, figreteceğt aydınlatacagı . «ölmeden Önce ölen Ne dostlar gördüm. Daha yasarken acman». Böyle klsllcrden degll Tör. Onlar gerçekle, yasamamış kişilerdir. Yaşamadan «yaşayanlar!» Yahya hemal'in deylşiylc «Oltneden önce ölcnler». Vedat Nedlm Tör sUreklI yaşayaıı, sürekll yaratan blr kisl. Boylelerlne ölüm de kolay kolay yaklaşamaz... Sakarya Savaşından Anılar akarya savaşı olalı, 55 yıl Koçiı. Bııguıı bu savaç>a kaUlanlardan pek az <cışi ncıya'ta bulunuyur. Bunlardan Dlrısi de Denını; o günlerin en genci, şımcıi en yaşlı kuşak Kurtulujk.nuicadelemizin cn uzım t>üre ni^pn çetin ve kanlı savaâi, budur, gençlerinıiz; ıçin, ibret verlci aşamaları olmuştur. önenıi bü yüktür. Düşnıan, Ankara'nm tki ilçcsi olan Polatlı ve Haym'inu' ya kadar gelmişti. Neredeyse Aiı kara'ya girecekti. Bu taıt'Krdo, millotimizln uğrayablleceğl karan lık sonu düşUnmek, bu gün bıle bizl Urpertir. Zaferimizle sonuylanmış olması ne kadar büyük ve önemli olmuştur 1 Bu nedunle, savaşa dair acı günlerin amsını yazmak istiyorum. S Salih ERCE evll ve bir çocuk babası, 22 yas lüğün yftnetlmi savasın sonuna kadar Uzeriıııde kaldı. larında blr tegmen idim. Bu savaşa girerken, 5. Kafkas genç bir tegmendim, fakat. TUmcninin 13. Alay 1. Taburun tımde hiç bir güçlüğo ugrj da 1 binbaşı, 3 yUzbası, 3 Usteg dım. îlk mevzlleıimizde altt men 6 tegmen olmak uzere, 13 başarılı blr Bavunma yaptlk. 29 agustos 1021 ı;ünü ise, dUşman, subay bulunuyorduk. cephemize yığdıgı büyük kuvvetSAVAŞIN BAJIAMASI lerle, savunma mcvziimize saldıllerl harekete geçen düsman, rıya gaçti. Once, pek şlddetlt top 22 agustos 1921 gUnll, savunma ateşine tuttu, top mermileri, sihatlarımızla temasa geçmlşti. 23 perlerimizi allak bullak edlyor, agustos 1B21 gUnü de bUtUn cep dumun ve tozdan. önUmüzu ve hemire bUyuk bir şiddetle saldı dllşmanı göremez bir hale getlrlrıya geçmışti. Şunu belirtmeli yordu. Blr ara slperlerimlzde yim ki, llk gunlerdekl saldırıları, «Solumuzu üüşman çevirmiş» didüsman için, başarılı, bizim İçin ye bir ses duyuldu. Siperlerden de, moral ve umut kırıcı ulmuş fırlayarak gerimizdekl tarassut tu; savasın birinci gunü olan 23 tepeye çıktıgımızda, bir çok erağustosta, sol kanadımızı oluştu lerin karışık bir halde toplandıgı ran ve yuksekliğl nedeniyle 0 yö nı, tabur yaverl Ustegmen İbrarenin görüş ve ate$ haklmiyeti himin elinde tüfekle erleri geribulunan Mangaldağı duşman e ye, slperlere Röndermeye çalıştıline geçmişti. Başkumandanlıkça ğını gördüm. Ortada ne Alay, buraya çok öncm veriliyor. Sol ne tabur kumandanları ve ne de kanadın kuvvetli blr dayanağını yüzbasılar görünüyorlardı. Onlar oluaturuyordu. Düşmanın çok Us kl her sıluşık durumda koşar, tün oluşu ve bir talihsizlik ola yardım ederlerdi, diye UzUntU 1 rak o sırada çok siddetll blr fır çinde dUşUnürken yogun blr düştınanın düşmana yardımcı olma man kuvveti, tepenin UstUne çısı, bu sonucu yaratmıştı. Man kıp geldl. Tutsak olmamak İçin, galdağının ilk gtlnde kaybı. cep oradaki erleri gerlye yönelttlm. hede ve Başkumandanlıkta bü DUşmandan yakamızı kurtarınca yük UzUntU yaratmıştı. Ismet Pa filverişll blr yerde tekrar mevzi sa verdlgi emirde, Dağın kaybı lenerek düşmanın ilerlemeslni en İçin «Bunda gayretsizligl görülen gellndik. Burada acı gerçegl öglerl affetmek, haddlm değlldir. rendlk: DUşmanın yogun topçu suçlular hakkmda soruşturma a ateşi sırasında, Alay, Tabur kuçılsın» Başkumandan ise «Man mandanları, yuzbasılar ve subaylar olmuşlar. Taburda yalgaldagını elden çıkaran tümen, nız şehit Ustegmen ve 3 tegmen blr kumandanından son erine kadar kalmışız. Akşama kadar yenl mev düşmana saldıracak» dlyorlardı. zlde dayandık. Bu durum karşı. SaR kanatta İse takviyell hir sında 4. Kolordu, daha geride, düşman tümeni de 23 24 agus Karakuyu Sarı Halil köylerl tos gecesl, Beylikköprü yakınla arasında yenl blr savunma hattırında kurduğu bir köprüden Sa na çekildl. Biz, Sarı Halil köyll karyanın doğusuna geçerek, sa yakınlarında yerleştlk. Artık, slpe vaşın sonuna kadar blr çıban rlmlz de yoktu. Isln kötüsü, kuba»ı hallni alan ve zaman zaman mandanlanmızı, yltlrmlstlk. yöne bizim için tehllkeli dunımlar ya tim, biz gençlere kalmış, er mevratan bir köprüdbaşı kurmayı ba cudu, yarıya düşmüştü. Ama. gün sarmıştı. Bu lki olay, umut lıırı geçtlkçe aamimiz, direnme gücUct olmuştu. Morall yükselen düş mllz, hatta inadımız artmıştı. manın saldırıları. bUtün cephemi ze ytinelmiş, bütün şiddetiyle sür Bir gün, bu yeni savunma hatmuştU. Bol cephaneye sahlp ol tında dUşman, pek «iddetli topduğu içln. önoe topçu ateşi İle çu atesine tuttu. BUtün gün sümevzllerimizl çökertlyor, gece ren topçu ateşi altında siperslz gündüz yaptığı saldırılarla başa yerde çokça zayiat verdik. burılar kazanıyordu. 26 agustos gü naldık, blzden tek top sest duynll, çok kritik durumlar gelişmis muyorduk. Akşam karanlıgında. tl. Atatürk, bu durumdan endişe ateş hafıflcyince, Uç tegmen bir.iss lenmiş olacak kl Ankarada Milli gerimizde bulunduğunu öğrendtSavunma Bakanı Rafet Paşaya 26 guniz bir bataryanın yanına, hi27 agustos gecesl çektlgi şifrcü tem etmeye gittik. Batarya kotelgrafta. «Durum, savaşın Anka mutanı, bir Ustegmen ıdi. Bizi ra civarına lntikal etmesl Uıtima karşıladı, yere oturup, savaş durumu üzerine biraz görüştükten llnl yaratmıştır, Meclis ve Anka ra'da kalması zorunlu olmayan sonra «Üsteğmenimi Blz, bugün ların Kayseri'ye naklini» istiyoı topçu ateşinden çok bunaldık, du. TUmen ve Alayımız. merkez siz bize hiç yardım etmediniz!» de, Toydemir Baraközü dere dedim. Onun karşılıgı daha acı si arasını savunuyordu. Savaşın oldu. «Siz, orada bunaldınız, ben ikinci günll bölük komutanı yll'. ise burada kahroldum. Batarya dürbünümle düşmanın yürUyüş başı Kamil Bey sehtt düştU. Bö kolunda, kollarını sftllayifak geldiğini görüyordum, fakat ne atayım, taş mı atayım?» deyince bu kez, biz, ondan özür diledlk. Bizim, hiç olmazsa atacak fise6imiz, tufeğimlzin süngüsü vardı. Savaş, bu durum içinde. yftlnı» fÛ, fpga dayanarak sona kadar böyle •Urdu. Bu, neden böyle olmuştu. Batarya kumandanı, duşrnana atacak mermi bulamıyor ve kahroluyordu. Bu ocıları çeken Mustafa Kemal'ln ilk 1 1 savaş sana* yii'ne yönelmek olmuştur. Bu ko nuda bugun de memleket yönetlmini yUkümlenenlerln omuzların da aftır yük, boyunlarındü büyük vebal vardır. Bu olay, devlet adamlanna ibret dorsı olmahdır. DÜ}MAN SAIDIRIURININ SONU VE YAKALANIŞIM Duşman, savaşın başlarında, sol kanadımızı kuşatmaya girişmiştl. Bunu başaramayınca, eylül ayı başlarında kuvvetlcrinl merke* cephemize kaydırrnış ve bir yarma hareketine girişmi^ti. Burada, Çaldagını alarak Polatlı Haymana yolunun kuzeyindekt Karayavtan köyUnün ilerisindekl tepelerl almıştı. Bu durum, düşmana, Mahköy istikametini açmış ve tehlike yaratmıştı. TUmenimiz, bu yönü de kapatmış ve düşman ilerlemeslnl durdurmuştu. DUşman da çok rayiat vermlş, yıpranmıştı. Eylülün İkinci haftası başından ıtibaren saldırıları durmuş, elde et tlgi yerleri savunmaya girişmişti. Artık, saldırma SITMI bize rel mlşti. VI eylül günU ögleden sonra, dUşman ellnde bulunan bir tepe ye saldırarak almamız görevi verilmiştl. Blrlikleri hazırladık. Ben, saldırı yönlerinl keşif ve sap tamak için lleriye gittim. Bizden oldukça yüksekte bulunan düşma nin açtığı ateşle yaralandım. Bu suretle 13 subayı bulunan taburu muzda onıkinci olarak ben de ya ralftnmış oluyordum. Saglam kalan son subay, taburun lase subayı Merzifonlu yedek tegmen Hasan olmuştu. Bu durum, ne kadar «aylata uğradığımızı gösterir. Kuskusuz, er kaybı da buna göredlr. O gece, ateş hattından hayli geride bulunan Çadırlı Kızılay hastanesine gfttürdüler, bır yer yatagına yatırdılar. Üç haftadır yatağa da. çava da hasret kalmıştık. Bu çadırda ikisine de kavuşmuş oldum. Çadırda hayli yaralı birikmiştl Ertesi sabah. kagnı arabalı blr kafile halinde yola çıkardılar. Yol boyunca cephe durumunu dUşünüyordum. Akşam vaktl, MalıkBy istasyonuna ulaştık. GUzel bir SPSIO akşam ezam okunuyordu. Ezanı, cephe müezzini okuyormuş. Blr hayli kalabalık, yaralı kaifleslni karşıladı; geçmis olsun dediler ve bllyük mü.ideyt verdiler: Düşman. tamamen Sakarya gerislno atıldı; dediler. Bu müjde; yol yorgunlugunu ve yara acısını unutturdu. Ertesi gün, 13 eylül günü odunla lşleyen bir tren, bizi Ankara'ya götürUrk<!n Sakarya savaşları zaferimlzle sonuçlanmıştı. ETIBANK GENEL MUDÜRLÜĞÜNDEN Nakliye Yaptırılacaktır 1 BankamiB Kırka Boraks îşletmesl ıtok sohasından, ETÎBANK Boraks ve Asit Pabrikalan ve Bandırma llmanı İle Edinclkaitı stok sahalarına ± V 40 toleransh o 130.000 ton tinkal oevherl ve konsantresl naklettirilecektir. 2) Bu nakliye lle İlgili şartname ve eklerl, a) Etibank Oenel MUdUrlUgU Satınalma Dalresl Buşkanlığında, b) Etlbank Kırka Boraks îşletmesl MUdürlUğUnde. 0) Etibank Esklşehlr Bankacılık Şubeslnde, d) Etibank Bandırma Boraks ve Asit Pabrikalan Îşletmesl MUessesesınde görUlebiltr. f) Bu nakliye 11* lisill lhaleye lştirak İçln çartnamo ve eklerl 250. TL. karşılığında almması şarttır. g) Bu l?ln muvaklcat temınatı 800.OO0, TL.'dır. 3) Yeterlık belgest İçın ıstenen belgeler 21 eylül 1976 salı günU saat 17.00'ye kadar EUbank Oenel MüdürlUgü Genel Evrak Servlslnde bulundurulaoaktır. Iştiralıçllera U ekim 1978 tarlhınüen ltıbaren yeterlik belgesi Etibank Genel MüdUrlUgü Satınalma Dalresi Başkanlıgından verıiecektiı. 4) îştlrakçller, kapalı zart teklif moktuplarını 21 eklm 1976 perşembe günü saat 13.00'e kadar Genel Müdürlük umumi evrak servıslnde bulundurulması şarttır. Teklif zarfları aynı gün saat 14.30'da açılacaktır. 5) Bankamız 24!»0 sayılı kanuna tabi deglldlr. t>) Posta üa vâkı geclkmeiar naıerl ıtlbara Huımaa. (Basın: 23765/10369) TOP MERMI5I YOK, BUNAUYORUZ Temmuz 1921 ortalarında Esklşehir Kütahya savaşmda. cok UstUıı dtişman karşısında ağır bir yenılgıye uğramıs, Ürta Sakarya gerisıne çekilmek zorunda kalıruştık. UUşmanın Anadolu 1 çerilerlne sokulması, durutnun kritik bir biçim alması nedenlyle M. Kemal Paşa, Başkumandan lık sorumluluğunu Uzerine alarak, lnsan ve malzeme kaybına uğrayan ordunun yeniden trUçlonoırilmesi için, olaganllstU tedbirlere başvurmuştu. Kısa bir sUre içinde, beklenen yenl bir dUsnınn saldırısını önlemek için, orduyu takviye etmiştl. Yine de düsmon, çok UstündU. Btrinci Cihan Siv> şında olaganUstü gelişmis olan İngiliz savaş sanayli, onu destek liyordu. Bol ulaşım araçlanna sa hıptl. örnegln, Sakarya savaşı başında düşmanın elinde 840 kamyon vardı. Bizde ise, demir tekerlekll, hantal 10 kadar kamyon mevcut ldl. Olsa da ne taşıyacaktı. Hele top mermlsl bakımından çok güç durumda bulunuyorduk. Cephe ihtlyatı olarak Malıkoy güneylndeki bölgede bulunuyor duk. lt agustos 1921 günU Kurban bayramı ıdi. Kırda Alayca bayram namazını kıldık. îmam, hutbesini bir top arabası Uzerinde okudu. Namaz bitince, Alay Kumandanı, tup arabası üzerine çıkarak bayramımızı kutladı. «Ayrı ayrı başlamamıza vakit yok tur. Asker hemen sabah yemegtni yesin. DUşman, ilerl harekete başlamıştı. Blz de hemen harekete geçeceğiz.» dedi. Sabah yemegl yenildi ve nemen harekete geçlldl, lki gUnlük yürüytlşle savunacağımız Toydemir köyüne Keldık. Hepimiz endışeliydik. Esklşehir Kütahya savaşı yenilgisinin ezgisl içindeydik. Yeni düşman saldınsını önleyebllecek miyiz endlşesinde bulunuyorduk. Akşam tlstli, posta geldl, mektup lar dağıtıldı. Bu arada, blr olayı anlatmadan Reçemiyeceğim: Taburun 1. Bölük kumandanı, yâzbaşı Istanbullu Saim Bey de o sırada Amasya'da bulunan eşin den mektup almışıt. Mektubun blr pasajını bizlere de okudu; «Günlerden beri bayram hazırlı*! ıçindeyim, çocukların dikişlerint dlktim, fakat, bu nasıl bayram, çocuklar soruyorlar; babamız ne zaman gelecek, onunla na zaman bayram yapacağız diyorlar.» Yüz başının sesi kısıldı; gözlerinden boşalan yaşlar, yanaklarından HÜzüldU.. Hepimlzi bir huzün hav..sı kapladı. Zavalhnın içine. çocuklanna hiç bir zaman kavuşamayacağı, onlarla bayram yapamayacağı dogmıı.ş olmalı idi. Sa vaşın başlarında sehit düşmUî. içine doğan gerçckleşmişti. Subay larm çogıı bu durumda idi. Yıllardan beri sUrüp giden savaslar, çocuklarla babaları birbirine has ret bırakmıştı. Ben de o sırada Türkiye Çimento Sanayii T.A.Ş, Genel Müdürlüğünden bildirilmiştir înşaat Yaptırılacaktır TUrkiye Çimento Sanayii T.A.ş. tarafından Adıyaman Çlmento Pabrikası lnşaatı blrlm flyat esası ile ve kapalı «art usulü lle eksiltmeye çıkartılmıştır. Isln KesU Geçlcl Beige İçln son Ekslltme Bedeli Temlnıttı Miiracaat tarihl Tarlhi 2 UO UU 0 TL. 0 . O . O. B.U13.750. TL. 20/9/1976 1/10/1978 Bu lse girmek lsteyenlerin bir teahhütte buna benzer en az 80 milyon llralık blr fabrika lnşaatını veya montajı havl sınai bir tesisl müteahhlt veya kontrol şefı veya şantiye şefl olarak başarı lle IkmAl etmiş olmalan şarttir. tstekllier Ankara Kavaldıdere'deki şirket vezneslne yatırıoakları 1.000. TL. bedel mukabilinde Înşaat MUdUrlügUnden blr adet ekslltme dosyası alacaklardır. Bu dosyada mevcut örneklero göre lsteklllerln hazırlayacaklan taahhüt bildlrlsl ile diğer belge ve bllgilerl on geç 20.9,1976 pazartesl günü saat 12.00'ye kadar Sirkete vermelerl va bu suretle eksiltmeye girmeye mahsus blr lştirak belgesi istemeleri lâzımdır. Genel MüdUrlük gerek rjelgeler Uzerlnde gerekse uygun gOrdUgü müesseseler nezdlnde ıstekliler hakkında yapacagı 1 incc 'me ve özel arastırmalar sonucunda dlledigine iştirak belgesi vermekte veya diledlgine vermemekte tamamen serbesttir. Bu bel(?e1 alamayan ve yukandakl tarihe kadar lstenilenlen vermeyenler eksiltmeye (rlremezler. özel şartnamede yanlı esaslara göre DU lşln müteahhtdlne resml mtiesseselerden toplu halde mübayaa edecefl malzeme bedeılerı Mrket tnrafından ödenmek suretiyle ve • teminat mektubu Karşılığında Sırketçe uymın Rörlllecek tarihlerrie îhnle bedellnin yüzde 10'una kadar avans tediye edilecektlr. (Basm: 23807/103711 murat dersanesi ÖZEL 284848284849279927 Ç«mberi!taşlstanbul Hedefe, Dev Bir Deniz Gücü! Türk Donanma Vakfına Yapacağınız Yârdımlarlâ Bu . Hedefe Ulaşabiliriz. ÜNİVERSİTEYE HAZIRLAMA SON SINIF ÖSRENCİLERİNE BEIUfMEÜLERE TEMEL FEN EĞİTİMİ İLE D O K' O R TARIK ZiYA KIRBAKAN Deri Baç va ZUhrevi Hastalıklar MUtehassıtl tstlklul Cad. Parmakkapı Tel.: 4110 73 15 EY1ÜL 4 EKİM (Motif: 419/10S86)