Catalog

(i'MHUR'Y'l 29 Arsl b 1975 PEKptNiNAfcKMlNİ, KUİÎS* AfcAVlM (,.. VıYAH KAIPAKM^İZ gıviKiıyi)! • j VA^CANiNftl /^MKRİARArîlli», /^ y^. BîzptMMisfrîSDuWy// \7uRDu. ^ / j jjj lİ/jJtıiK, .ffı.lıı \ PöLtSMıS ] Aı^MlZA AJAN JKMEKKI'JIA^KMIÖ . II 1 ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Talip APAYDIN 23 mmBW V ı M. Rauf ÎNAN TAHİHTE, KÖYDE, KENTTE TÜKK KAD1M Yıl 191S 171erdı Urfa Birecik ilçesınin Fırat lnyısında kuruimuş Geçıttepe (o zaman adı Tıiubur idn koyundekı o yılların jaşam gorünuşu 40.000 kojden bır ornek ıdı 200 kadar ntifuslu kovde o yülarda bır kaç yaşlı ıle 10 • 12 yaşlanndakı kuçük oğlanlardan başka ckeıc kalmamıştı. hep^ı o 1. Dunya Savaşmın köyde adı sanı duyulmamış c«phelennde ıdıler ı Bu köy oz dılıru oylesıne korumuştu kı, orada yalnız oz Türkçe sozcukler yaçardı.) Aka ağabey. çalacak=kıbrit, gıysı = çamaşır, taka = pencere.. vb.) Yıllardır askere giden ogulla nn babalann, kardeîlerın ko calann nerede, ne durumda. o''J mlı sag mı olduklanndan tuç b.r haber yoktu Habersızhk, üzün ru, kavgı, tasa havala$mı$ tn sardann içleıine dolmuştu tn san oğlu «gülen hayvan» olmak tan çıkmıştj. Umut çesıtli fallar da toplanırdı: Bır karganın ötü$u, bır ortitncefııı yurüyüşü, vuruyU5 yonü, bir kuşun UÇUSJ, konuşu, karmcalann dummlan . vb sevgılilerden haber dıye an lamlandınlır, avunulurdu Kadmlann da çırpınıp, didinıp, satıp, savup bınktırebildıklpn bırkaç kuruşu askerdekılere ulaftırmak ya^amlannın tek dılegı Idf. . . . VstX, yakın bir köye^yaralı, ya da hasta olduğundan «tebdıl havalı» bırınin geldığıni duyun ca «Bızım köyden binni gordü mu, ondan bir haber getirdı mı ola?» dıye koyden ıki kadın gunlerce yurüyü*le oraya gıder, hemen ber kez de ell boş, umudu kırık donerlerdi. Sonradan, cepheden kaçının sakat, sağlam dondtlgıinu bılmıyorum. Çok ilgınç bır fal da olmuştu. Bir akfam, neredens» askerdekilerden binnın öldıigü duyulmuştu. üzlınttl, acı düğurn düfum olmu$ boğazlan tıkıyordu. Herkegin çok sevıp saydıgı «Nene» «Durun, durun dedi, gidıp içerden sıza tam haberi getırem > Mıım mu, lamba mı anımsayamı yorum, bır şey yaktı, oteki odaja gıtti. Bıraz sonra sennçle dondü Kırlar, u$aklar müjde, dedi, Emın sağdır. iyidır, hiç bir şevi yok. tçerdekı durarlara bak tım, hepsı jrtiltiyordu» Emın, grerçekten sa?, esen donmüj. K«yun, kadında ıradığı değerler joyt» öıtileMbilir: Çaüşkan davanıklı olmak; elınden ıvi 1? gelır, becerıklı, başanh olmak,çocuk yapmak re iyi yeti?tirrnek;yüz aklığı, arıklık, sılilik'bunlardan sonra da zengınlik, toprakJı, varlıklı olmak gelır. Açıklanan butun bu erdemleri ne, artamlanna karşın ana oluncaya. dahası, bir kaç çocuk anası oluncaya dek, kovde ona pek deger verilmez, «saçı uzun aklı kısadır> demr Yanılgılan. yanlışlıklan çok sert karjılamr, ye tıştıremedıgı işler ıçın bıle. îşlerıni vetıştirmek, bebefını ağlatmamak ıçın geceler, geceler sabahlara dek uykusuz kahr. Ustehk urasalar, boş manîar onun vaşammı korkunçlastırır, çekılmez >apar. Cınler. penler, şe'stanlar mezardan kalkan oltiler, buyuler muskalar . vb çok soru edılen konulardır. Bunlar karşısında tokezlememesı, dım dık kalması gerektır koy kaöınının Yurvıllar boyu, saravlarda, kentlerde yajılan konaklarda, Iran, Arap Bızfins etkılen, on lann \asaii ?onıçlen ve mo da'.an kov kadmmdakı deper lerdı'n hiç bır <;ev koparama mış ona çarşaft peçej'i, ge\şeb lığı nazl'lıgı, bencılhğı gıydıre memzs. ne var kı, onun en d > «ğerlı varlıgı olan ınsanlık hak Çalışkanlık, dayanıklıhk, beceriklilik, iyi çocuk yetiştirmek, yüz aklığı köy kadınında aranan başlıca değerlerdir «Dünyada hiç bir ulusun kadını; Ben, Anadolu kadınından daha çok çalıştım; ulusumu kurtuluşa ve utkuya götürmekte Anadolu kadını ölçüsünde çaba gösterdim diyemez» Günümüzün gelişen kitle haberleşme araçları ve köylü kentli ilişkıleri sonunda köy kadını kendi la b1ra7 dirlikll düzenli vasam olanagı Plde edebılır Ve dejfennın orununıın (mevkılnln), onurunun vukspklıfmı eostenp başkalanna tanıtabillr. Bununla bırlikte köv kadınının kocasınm ıslerinden, on» vardımdan busbutün ayrılması, ona ilpsiz Kalması uvgun olmaz. Yoksa aılenın öder v» sonımluluk bılıncınden uzaklasir ve vasamın somnlannda veterince bılgı ta^ımaz olur. Evinin, eşlnın aıle eeçımmtn sorunlannı, eeçim zorlukîannı duyamıyarak, her şevden çok kendisıni düsünen kpndı^ıne duskun gevsek, nazlı dahası ria ılpride sinirll bır duruma dtısebilır. Aynca kocası bulunmadıgı zaman, aılenin baskanı olmak, o kışıheı ve bu sorumlulugun bllıncını tasımak onun yazğMinm en Uki ve en degerlisidir. Bunun ıçın, esmin işlerini de her zaman iyi bıîmell ve pereğtndo hemen ona yardımcı olabilmeli dir. Atasdzümüzdeki gıbı: «Eşine göre başmı, ısıne gore peşini (eteklerini) bi§ls »rnalıdır, • Anksrsnın t&sma bak Gozlenmm yaşına bak Zalım düjınan yurda gırmis 5u felegın ısıne bak Pek sanlıyız1 Ankararun tastır voiu Her tarafı asker dolu Yetıs artık Kemal Pasa Pek sanlıyız. erler incelı kalınlı seslerle karılıyorlardı Bsnlannın sesl rdu Tacımlılar ilk duyuyorlardı şarkıyı önce aaşırdılar. ,avas yavas hoşlanna gıtti Usuldan söylemefe başladıtnen Uçddrt kez tekrarlattı «Pek sanlıyız1» derken daha hnyorlardı ımtıdun gozleri yaşardı. Çok duvgulanmıstı. >ersımiz bittı arkadaşlar. Nobetçıleri değıstırin Tat bolınca da s«ssızce yatın, hadı bakım hkkat' . ayağa kalktılar. Teğmen selâm vertp yürüdü Mahmut trn baktı kaldı Bır tuhaf olmuştu Çok beSenmistı Gençri natı bır adamdı «Şansımız varmış, dıye düsundu tyı bonutanına düştuk » ıırada bagırdılar r enı gelenler tegmenin yanına!.. arlandı. Jelın, bin çağınyor! lanıp yürüdtfler. Hepsi heyecanlanmıstı Tegmen uzskça i orurmus, sıfnra vakm.stı >turun bakim arkedaşlar, dedi Komutan «izt çok beGazanız mübarek olsun. piışman nların naaü oldu? jısma orurdular. * "* £•* >ıgara yakın agol teğmenım. tıgı yarun psketten sfgars ysktılar. Arkadas gıbiydl, kın bır adamdı. Haceli en anlat Mamıt, dedi Bız beceremeyız raut yutkunup bogazmdaki kabartıyı dagittı. lemmkı konuşmamz çok hoşumuza gıtti teğmenim dedi. vani Biz hep bunlan boguluyordu Soybyeceklerini toparlıyamıyor, gtlçlük çeıiz hep bunlan dUşündük, onun lçln geldik buraya Va. kurtarmak ıçın elımızden ne gelirse yapacagu. Evımls z dusman ışgalı altında .. uşamadı Birden hıçkırdı. öbürlerl de ağlamağa basladınh\orum Üzülmevın kurtaracafız Memleket hepimisr kı elbırlığı ıle bu işe sanlalım. Sebep olanlar utansın. r kabaha'ınız yok Sızler bu yurdun en temiz evlâtlanurtaracagiz, Uzülmeym. len Gahbın de sesi degışmişti Çok duygulandığı tx»tlıydi ıdan duman çektı Karanhkta bırbırlenmn yüırtrnu lyl ırlardı ama seslennden, duruşlarından anlasılıyordu, ptılar ıçındeyd ler sure sessizce ağlastüar Tegmen uzanıp hepsının omu•u d en sıze bırşey soyîeyım rni dedi îki gun kon'i^sanız ına anlattıginızı anlatamazdınız Sızın srbı msarlann mn sure ışgal aJtında tutulamaz Buna imkân yok. enn tutun, yurdu mutlaka kurtaracağız Mutldka' . ımkun degıl. njt basını kaldırdı, eğmenım bızı ıyı tanımıjorsunuz Yenl geld'k Ama dem ru.i konuşmamızla tanıdık. Çok, çok meranun ol;olun Ehrr.ızden geldığı kadar çalışacatız ılıjonım, hep bırhkte çalışacağız Amacımız aynı. Yurkiır^aracsgız kendı dev'etımızı kuracağız Insanca yaÇocukl<rmıza gtizel oır gelecek hazırlayacağız. Gerçek urlar, goreceksınız. ışaüah z npreıisını/ t°ğmen'm'' 'kısehırlıjmi Ogretmenım ben ama hiç öğretmenlık • Okuldan çıkınca dogruca as^er o'dum Va'a.u kıırn ı ne ogretmenlık \aoılır, ne başka bır ış yapılır Her ın w r a ge r Babam anarn nışanlıvaı~akiardı, ıtabul «Daşmanı topragırtuzdan koğalım, ondan sonra» de'i vapmışsıni7 tegmpnm en 'M O Boyle oıacagını bıl1 de e\lennı?zdık Çok zor oljjor . 2 r teker sordj kaçar ço:agunuz var kaç va<!ar nda' gıa vakınm Hç bo\!e subay goTneniiŞlerdı Senlı ruşjs jbayiar \e e:ler el ele \e»eceğ.z yan yara doâu^ecenı kurtaracağız A\'ımız gaynmız yok Kep arkadaU Konutântmız aa ı\ı adam Bıraz ser* bıraz ı.jrçın turmaz OfKe^ı sjeçınce \umuşar Işı zor, onun ıçın ran:r îçı tem z b;r subaj Sızı de çok begenmış «Ooru uj mıl'et n çoruK'annı'» dedi durdu z rie onu begenaı< dec Hae! S zı de beğendık ıgol Alaır neoım.zı vatana bağışlasın Vatanın cofc ihr Hep o' l kte ça ^ca^ı Si'ler "lenım en vakm akaolajaksınız Bsıa ^Adn ede^ek^.n r Hep oriıkte ı oırer asser olacfEiz Dana ços koııuşuruz Yat boru r v.ın>di) gıdın .atın Iw gece.er. ^ol teğmenım . du g.ttı. (Dt\AıMl VAK) Kdy kadınının deferleri kent kadınım daba simdiden etkilemektedir. (Fotofraf: An GLLEK) niteliklerinl, özgürlüğünü, değerlerini tüm Türk kadınına benimsetecek SONUÇ Çocuk doğurdukça, olgunlaştıkça köy kadınının saygınlığı artar kinı çok azaltmı^tır. (Bu etkilerden çok uzak kalan Yoruklerde kadın bu hakkını yıtırmemlştır ) Yıne de bu hak azlığı, erkekle kadın arasında ışbırlığı olan köylerde daha çok kızük ve gelınlık yıllarındadır. Analık değerlennı kazanıp olguniaşınca kadın artık yalnız buyuklerme karşı uysaldır, ba^kalarına karşı kentlerdekınden daha ozgur bır lüsilık gösterir, ldmilerı ama zonlaşır bıle. Koylıi vazarlarımızın romanlarda betımlenen, koy fılımlennde gdsterilen amaüonumsu kışılıklı kby kadınlan duşsel degıldır. her kojde gerçek ömelcleri vardır. Amızonlırdan üçi 1942lerde idJ. DeğerU arkeoloğ ve yazar rahmetli Remzl Oguz Ankia Karacaşehır kalesındekiOsman Gazı'nin, kendi adına ilk Cuma hutbesıni okuttufücanui gormek için Karacaşehır koyüne gitmistik. Kale yülcsek ve dık bır yamaçta, vol gosterecek bırı gerektı. Onunde durdufumuz kahvede, herkes oyuna dalmıs, bu g«lenlere kımse yuz vermıyor. aldınş bı le etmıyordu. Çeşmeden su dol duran ıkı genç kadının da bu durumdan »kıldıklan bellı idı. Az sonra, yukandakı evden uzun bovlu, gormuş peçırmış olduğu belli kışıhkh bır kadın ındı; gur sesıvle kahvedekılere, kısa ıkı uç uvarma tumcesı vettı Masalardaki oyunlar durdu. Ceşmedekı kadınlar koşup avran getırdıler. Yol gosterecek bır kılavuz da hemen bulundu. 11 30*u asan konuğu ile enstıtünun müdünlnü, ogretmenlennı, Azmi'run sayısı yuzıj askm sınıf arkadaslaruu ve oteki sınıflardan bırer temsılcı ogrencıji oğle yemegıne çagırmıs; ıkı odalı evınde, aralıktakl yer ocagında pişırdıgi yemeklerle bıitdn çağırdıklarınıoğrencıler avludayer sofralarında, hiç bır sıkıntı dujulmadan, başan ile agırlamış. Aradan 14 yıl geçer. Ankara'dan o müdür, Uu oğretmen ve aileleriartık ilkoğretmen okulu olanenstıtuyü 3 gunluğıine gorete (zıyarete) gıderler. Son gunü de Azmı nın Anasını gıdıp koyunde gormek isterler. Onlar yıllardır Araporen e goçmusler ögretmen Lısesı müdürü konuk lannı oraya gotürür. Azmı'nm Anası onlan listelıyerek yemeğe alıkor. Ev, odalar çok degısmıştır, yemek masada yenir. Bıraz sonra Azrm'nın Anası ayakta, bır elı masanın üstunde, sitemlı bır sesle bır soy'er verır: «Eeee. mudur bey, sızler bizımle kardeştınız, kendj evlerimız gıbi bırbınmıze gıder gelırdık Buralardan gıttıkten sonra bızlen unutmadınız, sızı hanımınız selamlar, mektuplar gonder f dınız, bızlen gazetelere > azdınız. Sızler gıttıkt«n sonra artık enstıtuden bıze gelen olmadı, bız de gıtmez olduk. Bu mudür bey üç yıldır ordadır, nıve bır gun uğramadı"' Oranın duvarlanndakı taslarda berum ellerımin den parçalan var. Sız gelmeyeydınız bu mudür bev de geımeyecektı, bizlerden haberi bıle yoktu. Bellı, yakmda enstıfüvnen Hamidıve okulıın bulunduğu kovarasında duvar da çekılecek. Çok ilginç Azmi'nin Anasmın bu onsezısı, o müdur gıttıkten bır ıkı yıl sonra gerçekleşır, onun onceden söj'ledığı uzun bir ayırma duvarı yapılır. Ebucehl'in dnvarlartnı yıktıran kadın Kadıku>usu büyuk bir köydur, ortasından genış bir yol geçer Komsulannın Ebucehil diye ad taktığı bir aga taslağı, okula aynlmış tarlayı sürüp ekmeye kalkar, kapısımn açıldığı genıs yolda da kendı avlusunun ıki sının sırasından yükaekçe ıkl duvar çekerek oraya el kor, yolu kapar Muhtar bunu önleyemez, bir çok yerlere, sonunda valıye baş vurur. Vali rahmetli Daniş Yurdakul, durumu verinde görmek içın, köy enstıtüsü müdürünu de alarak, Kadıkuvusu'na gider. Koy odasında, çağırttıgr Abucehıl'e amacını anlattırmaya çahsırken. kapıdan bası, boynu sarılı, eünde arabacı kırbacı yaslıca bır kadın ıçeri garer; sert bır yuzle selâm verdıkten sonra tist baştakı sandalveve geçer orurur. Az sonra enstıtu mudürune «Pen burava niye geldım, nıye sormuyorsunuz' . Arabam yuklü dışarda bekJiyor' . Bana yolu gostenn, şehre gıdecem'» Valı ile gelmış olanlann şaşkınılğıru muhtann açıklaması gıderır Ebucehıl'ın volu kapaması sorunu. Dısarda da vuklü koşulu bır arabarun durdu*Tj gorülur Valının, yolu kapayan duvarlann yıkılmasına karar vermesl uzerine, kadın dısan çıkar, orada bekîeyen kalabalığa Sızler erkek olaydımz 0 herif yollan mı kapavabüirdı? Hay AunPnfn anası Azmi kov enstitusönü bıtirip nğrrtmenlık hakkını aldıgı gun, Yeşılyurt koyunden anaaı, sayı den, adam olun, yıkın aganm duvarlarım, açın yolunuzu . Hemen kerpıç ıkj uzun duvar, olduklan gıbı yere yatarlar. KaO zaman ulusumuz çok ba=adm arabasına bıner, atlannı sü nlı çok gdrençlt ve çok mııt'u rer, verde vatan Utl dınrann olacak. O zaman geçmlsımıkerpıçlenni eze eze ana yola çı «n büvtik tjaşanlan ile «vün T kar. Sonradan öğrenllir W, o mekle ancak a .untu duvmak zorbava karşı muhtan, erkekle gerek<;1nmesınde kalnavaca*ız n ayağa kaldıran da o kadmdır. Türk kadını, AîaMirk'ün onda TRT koyllınun vasamını. kov Eördügu ve gelpceklenn tanh:kadınının ozellıklenni sık sık, ne se^lenprek sovledıgı essiz dedjyan gonüllerın, dusunen baş gerlı nıtelıklerıvle dunva kadın ların gozleri onune çeşıtli sa lıgma örnek olaoaktır. nat gıns;m!eriv)e sermPktedir. «Kn çoh fivırıi Ue anmak ve her zaman göniil borcıı ile vineAydın köy gençlerinin lemek gereken btr kayınş (him dü}undükleri met) vardır ki o da ^naciolu Yıllarca önce. enstitülerinde kadınının eöstprmiş nldueu rnk (Kov Toplumbüimi) öğretmen yüce, çok değerlf öz^erilikJir adavı köy gençleriInz, erkek Dfinvanın hiç bir verinde. hiç bu konuda çöyle düsüntlyorl«rbir nltuunda Anadolu kövlfl ka. dı: dınının üstündp kadın calıjma^ı Yannki köy kadını kesin nı •rirlemeve olanak roktnr Ve kes okumuş, aydın olmalıdır. dıinrada hiç bir ulusun kadını: Ben 4nadnlu kadınından daha 'Bugunkü durumda onun bılgı, ekın (kultur) kavnağı ılkın içın çok çalıştım. ulusumu knrtulude yetistıği evl, koy çevresi. son şa ve utlojva eoturmekte Anadoln kadını îilcıısundp caba ghs. ra da kocasıdır. O da askerde terdinr divemez . Hep o vüalabıldığını evıne getınr. Kadın ce, o örverili. o tannsal Anadoevlendıkten sonraki vaşam gölu kadmlan . Hepimlz o bövtik rusunu omuz omuza çanştıgı koruhiıı, huvuk rimxıılu kadınlacasından alır ) Kov kadınının egıtimi, bg nmızı çomıl borcu ve Iç vukiirerımı de en az k*ıt!erdetd ol mu ile ustun tutalım ve kutsaçude olmalıdır. Ekinıni ve va jalım. > şam porusUnü genişletmeh. evlO'nun Anadolu Kadını için olan r.ın dışındaki işleri azalmalı, bu eşsız degerlendırmelenni oku evınm dısmdaki isleri llkellik dukça, 11 nısan IQ20 eunü Crfa ten, araçsızlıktan kurtanlmahkadınlannın tırnaklannm ucudır. Ev işlermde onu, vardımcı nu bile körü gnzlerden saklavan teknik araçlara kavusturmak o Urfa kadnUnnnbebtke gerekfir. Dajlarında kızjnn eunes altında Bdylelikle o. çocuklanna aç susuz kavnılan savasan «Lrdaha çok, iyi bakmak, onların fa vlğitleH çeteler»e, koltuklarıne*ıtımine daha çok zaman ayır da ekmek çıkınlan ellprfnrle vomak dınlenmek, yaşamı içın tat gurt, ayran bakraçlan nasıl koş(Devamı 9. Savfada) (zevk) saydığı ışlerle uğrasmak Günümüzde radyo.rrSJ d» olsaTelevızyon ve^veterslz de olsaköylerdeki eğıtim glriçımleri. yollar ve tasm araçlan. BPcekondular Ue koy ve kent arasındaM genişlemis baglantılar köy kadınını genJs ölçüde etkı lemektedır. Bunlar onun özgtin nıtehklenni. deferli özellıklerini bozmadan, o eğer geniş geli«m<" olanaklan bulabıürse. kendı ni teliklerinl, özgünliiğünü ve d« ğerlenni tüm Türk kadınlıîıra benimseteceknr Tıpkı tıirkül°rı. nakışlan. bütün sanatlan, dılı. sozlen ve tüm ekin ögelenvle bugıin yaşamımızı etkileme\ e basladıjh gibl. Tıpkı kovlü gerç yazarlanmınn özgün!uklen\le •\?azınımızı, sanatırrızı, dilîün ve duygulanmîzı. vasam görüsiımu zu etkıledıkleri jribl. DiŞi BOND GA3A ÜÇ.&dhC.B DOttN SIPKETl SATtNAUNPl