Catalog

CUMHURÎYET 18 Haziran 1974 TURHAN SELCUK NELER YAPMADIK! ŞAKIR BALKI 52 Adamda para var, para .. Bu Zülüf delisini ka ça satın aldı? Bunu bılen var ım?.. Yme bızım sırtımız kasınıyor besbelh' Fernandel Fahri azgın bir beygır gıbı kıjnedi: Ne o, dedi. dönüs mü var?.. Yok canım, böyle bir şey demek Istemedim ben... Hemen ne bozuk çalıyorsun, sen kim oluyorsun. Sen zumanm son deliğisin!.. Sen onu bunu, zurnayı murnayı bırak da ağzındalci baklayı çıKar da irafajanmızır pası silinsin . Ben demek istedim ki adam para babası, blzim anarruzı belliyor. Ama blz hala çuval agzı açıyoruz! Yahu arkadaşlar, şu Beklr üstaym bakın, hani kendisine uysak anamız aglayacak şaka raaka... Dayak işini göze aldık mı, tamam... önce Bahri beyin adamlarından başlavacagız dayak ışıne! Bu ış ıcırae t>ır (;apan oğlu çıkmazsa, Zülüf dellsine girişeceğiz... Sen hâla o koyduğum yerde otluyorsun, hava gazj... Hava gazı babandır!... Sen konuş, konuş. Dayagı göze alamadın, kıvınyorsun. Ben ml kıvınyorum, yalıu az mı dayak yedım ben kongrelerde. Yedin ama, onlar o günlermiş... Maksat işi dayaksız, sopasız hâl yoluna koymaktır. Bu kadar uğraştık da ne oldu yani? Senin odun kafan bu kadar düşilnür. Biz bu ışlere çomak sokmamış olsaydık, şimdi herşey bitmıştı. Şimdı bitmedi mi ki? Bitmedi ya, kım demiş bitti. Bundan sonra sen gor, hışır!... Bana bak beyglr suratlı moloz, doğnı konuş. Adamın canını sıkma!... Hışır sensin!... Baktı kı hava bozuluyordu, Hacı Yakup bpgırdı: Ne hırlaşıp duruyorsunuz öyle? Çenelerl yalama olmuş mahalle karılan gıbı birbirinıze söz yetiştınyorsunuz! Kesın şu tartışmayı, nca ediyorum. Az sonra da ekledi: Dışan çıkıyoruz, yürüyün! Sultanahmet Alanına geldıler. Bıniik bir kalabalık vardı alanda. Hüsnll bey bir yaşJı adamın yanına sokulup sordu. Beyetpndı, aciba buşey mı var. n» bu kalabalık boyle?... Yaşlı udcm şovle çöz ucuvU iki yana bak tı. Bıyık altmdan giıldü. Düşündü. Alaylı alayîı: ZUİU1 bey geçtıcekmış, onu alkıslRma* için bekhyoruz! dedi. Hemen yanlarnda bir başka adam bitti: Bpylar, dıye soylendi, artık kuşkulu günler geride kaldı... Hacı Yakup Efendinin kafası kaımakanşık oldu. Sarı saçlı bir ntıy Biz burada boşuna duruyoruz, dedi, ZUlüf beyin esas konuşması, yarınmış. Batıyoruz Kâmil hemen davrandı: Kardeşim, dedi bu önemli konuşmasını nerede yapacakmış ZUlüf bey?... Vatan Tiyatrosunda! Hacı Yakup usulca: Haydi yürüyün, dedi. durum aydmlandı.. Kalabalışm aıas'nHnn sıynlıp Dıvanvolu'na doğru yürlidüler. Fişek Cemal'in kahvesine girip oturdular. Femandel: Bu sefer ölmek var. dönmek yok... diye konuştu. Bekir Usta da: Haydi hayırlısı, dedi, ne olacaksa olsun gayrı... Yalnız hazırlıkiı olalım. ÇUnkü bu işin içindc büiyorsunuz, yüzde yttz sopa var, ona jöre... Hacı Yakup Efendi: Bu işin planını ben hazırlayacağım, bak ben bir plan yapayım da görün siz. Bak hükümetin Beş Yılük Planı benimkinin yanında ne kadar madara kalacaktır! GUmrük emeklisi Dursun bey: Eh, dedi, büyük delinin işi tamam artık.. Eve döndüklerinde hava karanyordu. Sabahın onuydu. Göz kaş arasmda toplandılar. Hacı Yakup Efendl daha bismülah derneden: Hiç kimse zart zurt •tmesln. dlye bağırdı. Bugün idare benim ellmde, ben ne dersem o olacaktır! Fazla dırdır lstemem... Gözlerini bir noktaya diktl, kızgın kızgın: Dursun bey... diye seslendl. Buyur Hacı Efendi! Haa, şöyleee... Bugün senln an btlyUk görevin «yuh» çekmek. Emredersinis Hacı Efendl! Batıyoruz Kamil bey, «en de «ayu» diye bağıracaksın, oldu mu İki gö'züm?... Oldu Hacı Yakup Efendl... Tersane1 Amirlyeden emekll tornacı Bekir Usta! Sen, sen de «Delii» diye UnlUyeceksin, haydi yolun açık olsun Husnü beye döndü: Bak Hüsnü bey kardeşim, lşln kertlğlne geldik. Sen hepimizden aklı evvelsin, en zorlu işi de sana havale ettim, sen de «öküz!» diye bagırıp çağıracaksın. Ns ders'n DU ı»»? Hiç birşey demem, haddimize mi?.. Sagolun, var olun arkadaşlar. TeşekkUr ederim! (Devamı var) T ü r k Kalarak Çağdaşlaşmak M a mr SUN um e Gereken tedbirler ve öneriler undan önce kısaca tanımlamaya çalıştığımız yenl kuruluşlar'la bırlikte bugünkü örgütün de yeniden düzenlenmesi, işin doğal sonucudur. Bütün kurumlar, yukarda açıklanan düşünce ve amaçlara göre yeniden düzenlenecek; Türkıye'nin gereksinmelerinl cevaplayacak, işlevsel kuruluslar olacaktır. Bu kuruluşların işleyişi ile özgün ve çağdaş bir Kültür • Sanat örgütlenmesi ve yaşa>işı, ülke çapında gerçekleşme yoluna sokulmuş olacaktır. Konuyu böylece bagladıktan sonra, alınması gerekli tedbirlerin başlıcalannı görev alanlaruıa göre şöyleee vurgulayabiliriz: Kültür ve sanat alanında yapılması gerekli görülen ve önerilen işler ile alınması gerekli görülen tedbirler bashca dört an* konu çevresınde özetlenebilir: I) Tarihsel Kültür Sanat mlrasımıza sahip çıkma konusunda yapılacak işler; II) Çağdas Türk KUltür ve »anatiyle llgıli konularda yapılacak lîler; III) Kültür Sanat örgütlenmesini >oırt çapında gerçekleştirme konusunda yapılacak işler; IV) Dünya külturiine açılma konusunda yapılacak işler.. (I) Tarihsel Kültür ve Sanat Mirasımır» Sahip Çıkma Konusunda Yapılacak tşler: 1) «Türk Kültürü Araştırma ve Derleme Kurumu» kurulması; 2) «Halk Kültürü Derleme Seferberligi» nin gerçeklestirilmesi; 3) «Türkiye Arşivleri» Kurumunun kurulması: 4) «Ulusal Müze» kurulması; 5) Tarihsel kültür ve sanat mirasımızın maddi ürünlerlyle ilgili mevcut kuruluşların yeni bir bakışla ele alınması; işlevsel kılınması; 6) Tarinsel amt ve alanlar ile özelligi olan doğal güzelliklerin «çevre korunması • düzenlenmesi»; 7) Maddi görünümü bozulmamış eski bir Türk şehrinin Özel bir kanunla düzenlenerek «müze şehir» kılınması; (çeşitli kolaylıkları açısuıdan bu şehir Safranbolu olabilir). 8) Kültür mırasımızla ilgili her türlü yayınlar ile yurt içinde ve yurt dısında yayınlar yapılması (kitap, dergi, broşür, plâk, film, slayt vb.); 9) Tarihsel kültür mirasımızın bütün konulannda, kısa süreli ve uzun süreli programlarla, nltelikli ve yeter sayıda uzman yatiştlrilmesi; 10) Bu konularla ilgili Yönetmelik, Yasa vb. hukuksal nmevzuat» ın hazırlanması, yürürlüğe konulması . (II) Çağdaş Türk kültür ve »anatiyle ilgili konularda yapılacak işler; A) Yaratıcı ve yaratıcılarla ilgili konular: 1) İlgili kurumların bütçelerine «yaratma akçesı» konulması; 2) «Devlet Odülleri Sistemi» kurulması; 3) 5846 sayılı «Pikir ve Sanat Eserleri Kanunu» nun telif haklan ile ilgili hükümlerinin bütün alanlarda işletllmesi ve eskiyen hükümlerinin değiştirilmesı. Sanatını ve yaratıcı sanatçıları ]Je vapıtlarını tanıtıcı her türlu yayınlar yapılması; 5) Yaratıcı sanatçıların meslekî orgütlenmelerine yardımcı olunması (5846 sayıh yasa md 42); 6) Muhtaç yaratıcılara, Devletın manevi ve parasal yardımlarının, öncelikle »ağlanması; 7) KCltür ve sanat alanının her konusunda, ustün nıteliklı ve çok sayıda yaratıcı sanatçı yetiştirilmesi; bunun için yurı içinde ve yurt dıjında olanak lar yaratılması; 8) Çagdaş Turk Kültürü ve Sanat yapıtlarını bütün ulkeye yaygınlaştıracak bir organizasyonun kurulması ve düzenli ışletilmesi; 9) Devlet Sanatçılığı konusuv la ilgili mevzuatın aksaklıklan nın gıderilmesi; 10) Üstün yetenekll çocukla rırv yetiştirümesine dair 6660 «ayı'.ı yasanın, bugune kadar yürütülen uygulamadan edınılen deneylcr ıçığında yeniden düzenlenmesi; 11) Sanatçı ve düşünürlerin her türlü sosyal haklarının lag lanması, ısteyenlerin SSK'ya da Bagkur a da üye olabilmelerı için gerekli mevzuatın çıkarılması; B Cumhuriyet döneminın kültür kurutuşUrınaan Devlet Balesi sanatçıları bir eseri h?.lka sunuşlannda 12) Sanatçılar, düşünürler için dinlenme yerleri kurulma•ı; 13) Yurt lçl gezüerde kolaylıklar yaratılması; taşıt, PTT vb. ücretlerde en az gazetecllere tanırvan haklardan yararlanmalarının sağlanması; 14) Bütün sanat dallarmda. «anatçılara, yazarlara yurt dısı ve özellikle yurt içi burslar saftlanması ve bu bursların yalnızca devlet memuru sanatçılara degil, bunlarla birlikte serbest sanatçılara da verilmesi; 15) TeUf haklanncTaltİ vergt muafiyetinin 100.000 liraya çıkartılma«ı. B) Çağdaş Türk Kültür ve SanaUnın Ya.vgınlaştırılmasıyla llgiU Konolar ile Bufünkü Olanaklann Delerlendirilmesi Devlet Opera ve Balesi Ankara ve Istanbul Operaları'nın iki ayrı yönetim biçi minde (işbirliği zorunlugu da gözönünde tutularak) ye niden örgütlendirilmesi; b) Ankara Operası içindeki Ba let topluluğunun Opera'dan bağımsız bir Devlet Balesi durumuna getirilmesi ve gelistirici bir statüye bağlanm» fi: Devlet Orkestralan a) Mevcut ve kurulacak olan Devlet Orkestralarımn ülke gereksemelerine cevap verecek bir planlama ve program içinde etküv liklerinin artırılması: . b) Şu sıralarda kurulmasın» ça lışılan Izmir Devlet Orkestrasımn, halen Devlet Tiyatrolarının ender olarak sahnelediği «Müzikal»ler« yılda 1015 gece eşlik etmekten başka görevi olmayan Devlet Tiyatro Orkestrası sanatçıları ile ku rulması yoluna gidilmesı; d Devlet OtkW(lalaınırn«R<* pertuar» seçiminde, Çağdaş Türk Sanatçılarının yapıtlarına öncelik tamnması, her konserde en az bir Türk Yapıtı bulundurulması, telif hakkı ödenmesi ve bu amaçla bütçeye ödenek konulması; ç) Devlet Orkestralarının yerleşik görevlerinin yanı sıra, kendi içlerinden çıkartacakları oda müziği toplulukları ve küçük orkest ralarla, yakın çevrede ve bütün yurt yüzeyinde, düzenli ve »ürekli konser gezileri düzenlenmesi; Bu konunun programlaşünlması, gereken olanaklann sağlanması ve gerçekleştirilmesi; a) Ankara Devlet Konservatua rının 1940 tarihli yasasının değis tirilmesi, 37 yıllık deneylerin ışığında, bu kez ülke gereksinmeleri ni de karsılayacak özellikler de tasıyan, Istanbul • Izmir • Ankara Devlet Konservatuarlarını kapsayacak ve yurdun başka yerlerinde de Bölge Konservatuarları açılmasına olanak sağlıyacak bir Devlet Konservatuarları Yasası'nın çıkartılması; bi Devlet Konservatuan Yönetmeliği'nin, Konservatuarlann gelismesine olanak verecek yönde değiştirilmesi, olmayan müfredat programlarınm hazırlanması; c) Istanbul Devlet Konservatuanntn öğretim kadrosu, Istanbul'rTa bulunan değerli sanatçılarla; Izmir Devlet Konservatuannın öğretim kadrosu da Izmir Devlet Orkestrasuıda görev alacak sanatçılarla tamamlanmalıdır; gerekirse, üniversitelerin yaptığı gibi, Ankara'dan da «geçici görev»le, bu okullara sanatçı 6gretmen gön derilmesinin sağlanması; ç) Sanatçı . öğretmenlerin, »a natsal acıdan yönetime katıl a) e) ç) Devlet Tiyatrolan a) Devlet Tlyatrolarının «ademi merkeziyetçi» bir yönetime kavuşturulması (sanatsal yönetım açısından); gelişme engellerinden kurtarılması ve etkinliğinin arttırllması; b) Devlet Tiyatrolarının Yedl Sahnesinden herbırisinln başına (yasa ve yönetmelik tınırlan içinde) bağımsız birer tanat yönetmeninin atanması; c) Sanat yönetmeni, rejisör, dramaturg, sanatçı vb. görevliierin. gelismeye olanak verecek bir statüye bağlanması; ç) Oyuncular, eser seçiml, rol dağıtımı, yönetime katılma vb. konularda, her türlü olumlu ge lışmeyı hızlandıncı yeni esaslar getirilmesi; d) Oyun seçımınde, Türk sanatçılannın yapıtlarına öncelık tamnması ve Türk yazarlarının pratik çalışmalar yapmasının (eserin sahneye konuluşunda) sağlanması; e) Yedi Devlet Tiyatrosundan herbirinin yakın çevrede ve bü tun yurt yüzeyinde düzenli ve surekli temsiller vermesi, bunun işbirliği ile programlaştınlması ve aksatılmadan gerçekleştirilmesi: f) Gerekli «mevzuat» İle araçgereç ve mali olanaklann sa{lanması... özellikle Devlet Operaları kadrolarında bulunan ve sa natından yararlanılamıyan çok sayıda sanatçının etkin ve daha çok yarar sağlayıcı biçimde değerlendirümesi; Genel Sanat Yönetmeni, Orkestra Şefi, Koro Şefi. rejisör, soüst, orkestracı, korocu, dekor kostümcü vb. gö revlilerin atama, terfi ve gö revlendirilmelerinin, Operayı sürekli bir geli?im yoluna sokacak bir statüye bağlanması; maların.n sağlanması ve kendllerir»i sürekli olarak yenileroeierıni aşmalannı daima et» kin sanat faaliyetlerinde bulunmalarını mümkün kılacak bir statüye kavuşturulması; d) Devlet Konservatuarlannın, icracı kuruluşların ihtiyaçlarına gore ve Türkiye'nin başka yerlerinde kurulacak konservatuarlann sanatçı • öjîretim uyesl Ihtlyaçlarına gore, planlı öğrenci almasının gerç?k leştirilmesi; gerekirse, bütün yurt yüzeyinde yetenekli öğren cilerin aranıp bulunmasını müm kün kılacak bir öğrenci alım yontemi uygulanması; e) Devlet Korvservatuarına bağlı cFolklor Arşıvi»nin, et. kinlıkle değerlendirümesi; f) A. D. Konservatuarı Tiyatro Müzik • Bale ve Opera Bolümü öğrencilerının hazırl'dığı temsil göstert ve başka faaliyetlerin, bulundukları yerlerde, yakın • çevrede ve yurt yüzeylnrfe ögrencilere ve halka sunulmasının sağlanması; C) Ö7ellıkle Tiyatro ve Bale Bolumlerine, kısa süreli de olsa. vabancı Clkelerden üstün niteliklı, sanatçı • öğretıcilerın getirtilmesi, bu bölümlerin veni gorüş ve uygulamalarla canlılığa kavuşturulması, rejısörlük, koreograflık, orkestra sefli^i bölümlerinin işler duruma ğ) Daha çok ve çeşitli türde beste yapabilecek besteci yetiştirme konusunda, Kompozisyon Bölümlerinin olanakları genisletilerek, daha çok öğrenci alınmasımn •ağlanması... S) Müzik ve Sahne Sanatlan ile tlgili Genel Tedbirler a) Devlet Tiyatroları, Devlet Otjeralan. Devıet ürkestralan, Devlet Balesi, Devlet Konservatuarlarının kadrolannda bulunan sanatçıların, aynı mali statüye kavuşturulması; b) Bütün bu kurumlarda gellşmeyl, yenilenmeyi ıağlayac»k bir atama • terfi ve görevleıv dirme sistemlnin kurulması; c) Devlet Sahne Sanatlan ile iieili Genel Yönetim Orjrütü kurulması ve devletin yalnızca • Devlet Sahneleri» İle defll, bü tün yurttaki «ahne sanatlanyla ilgili hizmetleri yerine getirebilmest; ç) Devlet sahnelerine sanatsal yönden bağımsızlık tanı>v ması ve sanat yönetmenlerinin atanması; d) Bütün bu kuruluşların, olağan görevlerinln yanısıra, geleceğin seyirci ve dinleyicilerinl yetlştirmek amacıyla, düzenli ve sürekli olarak eğiticı, çekici ve nltelikll yapıtlarla, ögrenci temsilleri düzenlemeleri; e) Devlet sahnelerine baglı «Halk Oyunlan» topluluklarının kurulması ve bunların «ürekli temsiller vermesinin tağlanması; t $evket Süreyya Aydemir d> Solist, orkestracı, korocu sa natçıların yapıt leçiminde, rol dağıtımında, yönetimde etkin olmalannı sağlayıcı ve gelişmeyi hızlandıncı bir statüye kavuşturulması; e) Yıllık Opera Çizelgesi'nde, Türk bestecilerinin yapıtlarına öncelik tamnması, Türk halkının sevebileceği yapıtların seçimine ve nitelikliliğine özen gösterilmesi; f) Her iki Devlet Operası'nm da Opera Temsilcileri dışmdaki uygun zamanlarda, »yrı ayrı koro ile, orkestra ile, ses ve piyano ile vb. konserler vermesinin sağlanması; Bu türlü konserlerin v» az kişiyle oynanabilen Operaların, yakın çevrede ve bü tün yurtta, düzenli v# sürekli temsiller vermesinin sağlanması; g) Yurt dışından getirtilen ya bancı konuk sanatçı konu su ile yurt dışına gönderilecek sanatçılar konusuaui. gerçekçi ve verimli bir statüye bağlanmasu g) Bu konularda gereken «mev zuat»ın, yeterli ve mesiekten kimselerle ijbirligi yapılarak hazırlanması, yürütülmesi... Kaltramaıtlar Doğmalıydı CAGDAS YAYINLARININ 6. KİTABI Y A RIN: Yoğun Bir Düşünce ve Sanat Üretimi Sağlamak tçin... DİSİ BOND CIKTI FiYÛTI: 15 URA Her kitapçıda bulunur İsteme Adresi: CAGDAS YAYINLARI: Cagaloğlu Halkovi Sok. No: 3911 İSTANBLIL GARTH