Catalog

CUMHURÎYET 21 Arallk 1974 Sen hiç bundan bin vtl sonm yayayacaklar lçin yazı yazdın mı? Renm yaptın mı? Valla ben hıç tecrubc etmedım.999 kı», 999 yaz bır o kadar bahar... Berum dağarcığımda elli tanecık var. 999'daa elliyı çıkar. Uslu dur kapatırlar.. 1958 yılı. Brüksel sergısınde Pekin Operasınm ilk gecesi.. Bıîetler çoktan bıtmi?. Tek umit iadeler... Alman olacak bir kadın çtrpıruyor. Ben yerımı tam bir sene önce Irandan telgr»fla «yırttım. îyte biletım. Nasü olur da yerimi başkasına satarsımz.. Kadına söyle bir baktım. Menh yıldızında yer ayırtsa daha çok şaşraazdım. Bir •ene sonra ovnayacak oyunda >er ayırtmak no kelıme. Ben bır hafta sonrası ıçın yer ayırttığımı hatırlamam. Öyle bir yazı yaz ki en az bef yüx yıl yaşann . Herhalde böylesi hesaplar \apan sanatçılar var Pabuç \aparcasına. taş, tahta yontarcasına, 'Şleyen. dokuyan ören, kuran. kaynatan. oynayan, oy. natan var. S^nat oyununun bir numaralı kuralı bu Ama bu kural sanat eserı yapılırken değil olup bıttıkten sonra kuruluyor. Benim anladığım sanatçı canını di.'ine takarak bazan tayısız i^ler koyuyor orta>a Zaman değirmenı başlıyor dönmeğe. Bın ışten bııane kalıyor, yuz 15ten ıki tane.. Sanatçı bu kadar evlattan hangısınin kalacagını önceden bılıyorda diyeb.tmek kımin haddıne?.. Ama bo;le kurulmuş bu pazar. Oayanan kazanıyor. Aksın. sa^unursan haırarlar. Pabucun dayananı mak bul. kumasın en az eskıyeni Sevda konusunda ay nı olçu Ne kadar dayatırsan ne kadar uzun sürerse o kadar sevdahsm. Öyle şıo?ak sevdalar, ebemde de var, horozda da var Sevda mı dedin, omur boyu sunr.eli. surüm surum suründürmeli, renlrusvay etrneli ki tadı çıksın. Ama sen istedifcın k?dar «Benımki tam üç gün sürdü, ama otuz yıl surenlorden aşağı kalmadı. Hem cenneti tattım, h»Ti cehennemı. anam ağıadı Eğer bunu milimetreye. grama vurmak varsa. hodri meydan!.. Asağıca kalanın.» diyedur. Nafile Pekı . Madem ki davanan kazanıjor her alanda bız de, bır sınayalım. Mesell 999 ; :1 Hayır ona bikalem boşver, |öyle yüz yıl «onra doğacak bir okuvucııyu kestirdim gözüme Onsekız vırmi arası zaytf nahıf, guzel yüzlü, gozlüklü bır oğrenci. Ştmdı ona nisan alıyorum. Ama ne mumkün . Bizimki habire kımıldıyor. Dur bısanıye gozunu spvdığım. bitek saniye Tırak Tam ısabet.. Tam yüreğ.nden. Ona aynen junları yarmısım kı okuvor ıçte. Bana oak hemsenm Jnsenjz rirmibes arası bulunmaz b:r yas Bız bunun defcerin: bçemedik Çarçur oldu Ritt öın.ümuzün en guzei ça*ı Okuma yazma «TÜA lşe\ lcaouı ama bakkalm kızı hepsinden pizel Ak'inı basma yaşını münasıp bir tarafına •opla Nen var nen yok topla Istikamet bakkahn V 71 mars Tarş Insan dedı^in en (riırbüz en sa*:am vasta sensmeU. sonra rahat r&hat oku.up /azmaıı Bır Bdam tasarla, vetmişıne cada r oı.uyırp vpzivı.r sonra. eh kültürürmtol edııriik cok sülcür slm CMaj^âr % gorlişler Ister Yaz Ister Yazma.. Bedri Rahmi EYÜBOĞLU (B de gidip Wraz sevlşelirn dıyor Vağma vok! GozlUkla okujuoum: Vaşa Rey^s rtıye bagırı3'or Tam ısabet.. dedık ya' Ilk IŞJ kı^abımı ehnden aunak oluyor. Bızım 12'ı suyfa teni halde buruşuyor. Kıtap divanls duvar arasında tepctnJclak! Sonra utanıyor bizirrua arfayip buluyor 127. sayfayı, işine «elen •.•üınıemn bıgüzeı çiziyor aitını, sayfayı düzelttikten sonra. öptlyor! Daha sonra nesi var nesı yok tODİuyoı aklını başına, dişıni, tırnağınj işjiC yayını klrlîi ne, istıkamet bakkahn kızı mar> mars'.. Benim kıtap başköşede. bende; blnırunı biçalım bır azamet tkı üç saat geçiyor aradan, okuvucum dönüyor, yüzü, gözü, üstübaşı perisan îlk ışı benim kitabı aramak oluvor. bulur buimaz kltabı Darça parça edip çop tenekesine fırlatıyor Ama kitap yazmanın bu eyligi var, ya tablolanmdan biri nin basına gelseydl bu hışım 1 .. Yanmıştım' Kitap dediğın binlerce basılır, Aıuasya'mo bardagı bir olmazsa bir daha... öğüdü verlrken kırkı asıyordum. Mernus: S*ç Wnsını derKen, resmı gdsterıyordu naklıydı, vırmi yıldır ekmek paramı; resim ^ajjlıyordu. Resme başladıktan altı yıl sonra resim oocası oldum. Ah.. bu resim hocalığr. Hoca otmaddii Once Tekelde memurdum, reslmle en JJak İHşgisi olmayan bir büroda esniyordum 1 Hocalık ben] tneslegime kavusturdu diye deliler gibı sevlndlm. Ressamlıkla, resim hocalıgırun, biıblnyle tHsırisl olmadığmı virmi sene sonra anlaymca: if isten geçmlsti!... Bu konuyu hiç açmadım Mernuşa, ayagına batan çiviyi senden önce baskasınuı duymasını beklemek olur mu? Mernus, Y» T t a , Y« Resim diye dayatınca. Ah. dedim, sen yaadan anladıgın kadar resimden anlasaydın, hiç ama hiç sasmadan Uıtardım sözünfl. Ama sen hayatnu yazıya verdin ben resme, iklmlz de bunlardan yalruz birisinden sorumluyuz . Sen misin!.. Mernus lçerledl bu söıe! Edebiyattan baska sanat tarihi de yapmıstı, Avropa'da, hem çok eyi yaproıstı bu lsl. O gücendl bana ama. ben tuttum onun söıüntl. Tam on yıl çekildim yazı ddnyasından. Yazıyordum yannasına kendim içln. Tinni yıllüc alısksnlık bu! Slgara eibi. rajcı gibi musibet. Meyhanede lçecek yerde evde. yalnız basıma lçiyordum. Ya yazı, ya resim Yazm&k, kime, yazmak nive. yazmak nlçin. yazmak ne biçim. konulannı tncelerken Olzim Mernus çıicageldl. Bırader ya yazıya VOT Kencını ya resme. Kendi elinle kendinı ıkiye böıme Yazık oluyor •ana, yasını. basıra aldın artık karar ver!. Ya yazı ya resim! Bir koltukta ürl karpuz oluyor olma sına ama karpuzlar elma kadarsa oluvor. cenz kadarsa oluyor, karar ver AllaJı aşkına ne atarsan asına o gelsın kaşiğına Mernuşa sonsuz güvenim var, Mernus naklı ömür oovu Denün eyıliğımi isieyen candan bir ınsan! Aslında Dana yacı mıicrobunu ılk aslayan da kenaısı Benlrr ilk gözagnm da yazı. daha resmın R sınden haberim yokken bırkaç yazm deıfierde sazeteierde basıldı. Lıse sıralannda sıkın'ıdan bogu mak üzererken bana r^nitıırtaran sımid* dıve resim yerme edeb.vatı atsa ardı şaîmajan vaz vı seçerdırn. yazmEğa çoktan hazırdım. V. Huao'nun adını beş yaşımdi dındum. rpssam Coro "nın admı yirmisınde ladını otuzbesirde. Mernu» bu güzei hızıyla öteklne yönelir değü ml. Toooo... kazin ayağı öyle degll!. öteld musluğa bir damla su gelmesi söyle dursun .. Berikjnin d> tadı kaçı yor! su yertne hava geldigi de oluyorl Bu yüzden sitem etmedim Mernusa. 7apıcı olmayan sltemden soğuk ne var? Tekrar yazıya baslamay* karar vereli altı ay oldu. öyle bir hırsla basladım. o kadar çabuk, o kadar uzun, o kadar çaprasık yazdım M, kendl yazura okuyamaz oldum. Bir yandan janyor bir yandan yırtıyordum: yazdıklanmı. On yıldır yazılmamıs konular, Ostuste çekilmis fotoğTaflara dönüyor, blrinl yazarken öteki bulaçıvor, bunahvorum. Ama şuna lnanıvorum: Yazmafc sart. Yazmak bir borç Kaçırılma» bir ödev. tçinden geleni yazdın mı yalnıs d o r değil düşman da edineceksln, baaan etanek parandan, bazan en sevdiklerjıden olacaksın. Ama kurtulus vok yazacaksın, yurdunu seven her okuryazar çibi kendlni yazmaga jçorlayaeaksın. Biz durmadan okuvanlanmızın azlıîından yakınmısu, ya vazarlanmızm arlıSma ne buyrnhır? ÖVle bir memlekette vaşıvorus ki on aydından biri kaleme sanlmadıkça zor tanınz biz birblrlmüd. eor öfrreniriz yanıbasırnızda oluu bitenlerl. On ÖJfretmenden biri: on kavmakamdan biri, on mebustan biri. on doktordan birl. on mühendi»ten biri yazacak, burra askerlik fldevi gfbi, n»mus borcu savacak. Ama diveceksin M yazmafc baska. yayınlamak baska, biri benim elimde 8teki deffl. Evet Tazmakla yaymak arasındald fark, ttzümle saran arasındakl kadar öoemli. YUz »ydmdan onu vazıvor dfvelim biri Taymlasa T«Hyım. Bir kısmı da. belki çok sonra yaymlanır. İSen sfandi eel de Köy Enstittilerini kapatanlann eyi nlvetlerne vurt severlîklertne inan . Bu yuralar kBt»nmasavdı bURİln kalburtlstü en az elli yazar kasanacaktık. Bir Makal, bir Baykurt, bir TBllp. bir Başaran Yedikat yerin dlbine batsın Köy Enstittilerini kapatan. Tazmasına yazacağız, ama nerden baslamahSunu yaz y n u vazma derken ister istemea Mollayı hâtırladım Hani su. ömrunde bir yudum icld içmemis. her çesit oyun havasmdan, vebadan kaçarcasına kaemıs Renç softayı «orla bir dtlStlne stlrflklerler Molla otuzuna gelmis a n » , de«l birbirinden eüzel iM afetln karsınklı röbek atmasmı, doem diirüst bir saz dinlememis' Ev snhibi de Moîlsyı ovnatmara«nna bahse eirince: eıivet baslamıs! öyle neseli bir çevre kl kaymakam calıror, kadı ovnuvor Mollava bir kadeh. bir kndeh daha, o da ovnavacak ovnamasma »an» her iki ormızımda iki melPk. birl sevarrfan diser, biri (Klnahlan vazar Bir adım atacak olur, ırtlnah mpİpŞl ba<îl!îr vaTmaŞa Mollacık rutar kendini saatl^rre rııtar. Bu ara cUnbüs son kertesine »»• n r Ev sahibi son lraderii de okkalıca gurnınaı blzhnki fırlar do?ru. oeneflerin ortasma v». îster vaz. Ister vazma dİTe bir maksmdır tutturur, şakır çalor oynar sabahlara kadar. Bir Eski Yazı OrdüğUm lüsum üzerln» T ocak 1971 günü bn k0«8dt 9> kan yaayı ylne yayımlıyonun. • «Şlmdl Ankara'da «agır re oturaklu blrtaknn adamlaz. buyfik bir dddiyet ve kemâl1 OıtiramJa Cankaya'dakl kOska vanp «nemleketin kurtanlması» lçin Cumhurbaskanıyto «flkir teatisl» ne çirlşiyorlar. Bunlar. slyasf parti Uderlerldlr. Sirssi parti lldeıi deytp seçmeyin, herbirl styasi « t r l ks alanmda sevtanın pabncnnn ters jiydİTecek feraaete »•hiptir. Klmbflir Çankava'da aftzlarmdan ne ballar dökflllr? Üniversite pençlieini vola getirmek için klmbflir ne cazlbeli tekliflerle ne cinfikirlerle ortalıeı donatırlar* Çankara'da slmdUik isler höyle .. Ama bir de Edirnekapı var. Ve Edirnekapı'da Mr ötrenci ynrdn rar. tşler Edimekapı'dan bambaşka ırBrftnfiTor. Btrmı anlamak için yurt öçrencüerinden biristaln, sörçeliîi tsmetİB tlktrlerlnl dinltrelim. Bn tsmet, Edirnekapı Ynrdonun dört yüz kadar öğrencisinden biri. Derslerine çahsır, fonunlar» katılır, radyo dlnler, (razete oknr, pırıl pml bir penç... Edirnekspi öğrenci Ynrdnnda kslan cençler arasmda •ol flldTİer vavgm. Nlteldın Tnrrta vapılan secfanlerl DBT» Genç kazanıms. tsmet de ov'nnn DerGenç'in tCTnsOchine vennls. Elbette Ynrtts kalan 5teW 5frenciler arasmd» çeşitli fildrler yaynn. Cn snidan en sola kadar yerpaae Içlada devrimcl fikirlerin ağır basması da Eeleceğiıais hesabtm •»• rinilecek bir durumdnr. tsmet fgte bo ortamd» derslerbıe çsbsrp ırlilerkeu, btr tfin Tnrdn eH tabancalı ornzktrk kadar adam basmif. Komandolar yurdu bastl.. demlşlcr. tsmet dfisfinmfis: Bn adamlara karsı çıkayım mıf JUye. Btr duruııı ıniıliftlnDiesl vapıuıy: 1 Ksrfi çıkamam, çflnkfi onlar sil&hb ben sHIİMzım z tamet Pasa'yı dlnledlm «Sğrenci »ilihb olmss» tffr y«r. S Derletin kanann ve polisi var, naaü «Isa bnBİana losbma bakar re yaptıklannın hesabmı aormr. Ve tsmet, komandolann Ynrda istflS etmectyie tdksf» atılmış. t s m e t i e birltkte Turdun Sğrencüeri sokags ttılmıylar. tstanbul'da Vali var Emniyet Mödürö r a r . Folls var Devlefln bfltfin temsncBeri rsr. tırmet ve »rkadaslsn bn makamlar» bafvurıııovlaT. dW lekçeler vazraıslar, kanunon nrrnlanmasinı Istemlsler. Kinv •e umonanıanus. ÇiinH komsndolan talhn ettiren, redlren, içiren, hlmave eden. ySneten Iktidar hnls... Bn Oktidara yakm blr tnerkrzin KİZIİ pl&nlarma cSreı 1 Derrimd Ogrencfler BldUrüleceiu 3 Yurtlar basılacak. S Zor kullamlacak. 4 TerOr yapüacak. 5 Ünlversite gençllğinln sol eephede BrtflUemBesl durdurulacak 6 Eger devrimcl 8ğrencfler «orbalıts T6 terflre karaı kendilerbd sliahla savunmava kaltasnlaraa; tutueular «• namussıızlftr koaHsyonu bir afızdan: Ünlversıtede blr avuç asın genç Mrblrine glrlyor. kan döküyor, tetfbir almak gerek.. diye koro baltnde samataya baslıyacak. 7 O zaman da devlettn resml makiımUın •llyto »dculu't öniversiteden tasfive edllecek. Edirnekapı öğrenci Ynrdnndan tsmet bn plinj bfljyor. Bana reldi dedi k i : Atabey, müskul dnrnmdayıı. Şhndl Der^Genç d l l l v fatnıp komandolarla çarpışs», «asın sol ve «ajf birbirtne gV rlyor» diveceklen lsl olunrns bıraksak. adamlar vurda va> yılmıslar, yurtta kalma hakkma sahip bıırunmıyan taraflarmı yerleştiriyorlar. Oerçek öfımcilerln kitap malzeme ve el> btseleri yurtta. Gercek Sfrenciler aebre ^»fıiıtııy perisaa donımda.. Ne yapalun? G Yazmak Bir Borç On yıl geçtl aradan. Bu süre Içinde bizim Memus ytrml yıllık meslegi yazıyı bırakmadı, ama bir yandan da bütttn gUcüyle bambaşka bir ise fotojrafa. kllçük capta sinemaya sanldı. Cok ama çok gtlzel lşler çıkardı. Tazılarından hiçbiri henttz AvTopa'ya uiasmamıyken. i!k vaptıfı kıiçiik film Avropa'da derere aldı Şaşmadım bu ise. sevlndim' Aradan secen on yıl bana stı gwçegi bıe«7«l belletti Benırn yazıdan arrırdıgım, resrre eklenmiyordu' Bir ana bonl tasarla. Vcunda iki musluk var Ana borudan gelen su fldye bölünüyor. Tıka bunlardan blrinl au btttttn Adalet Bakanlığından SINAVLA HÂKIM VE CUMHURfYET f SAVCISI ADAYI ALINACAKTIR Smava girmek isteyenlerin aşağıdaki hususlan yerine getirerek Bakanlığa basvurmalan ıınav yonetmeniiginin 4'üncü mıddesı uyarmca ilan olunur. 1 Yazüj sınav H5kimler Kanunundaki nltelikleri tasıysn istekliler arasında 521975 çar?amba günü saat 13.00'd» Ankara ve htanbul'da yapılacaktır 2 Sınavın yapılacagı bına ılgılılerın girıı belgelerınde göstenlecek ve ayncs ıınav yen Savcüıklann» da bildirilecek'ır. i Sınava askerlik flili hizmetinl yapmayan yahut yapJ .jıj;akta.olanlar dı.katılabüecek. ancak bunlardan yaıılı «ınavı ••vî'mulâkatı İSzaMniann adaylığa atanmalan tertuâ riain ıbrazından sonra yapılacaktır. ~,~ •. 4 Yönetmenlikte öngörülen dilekçe ve belgelertni 17. L 1975 tarihine kadar Bakanlığa vermeyenler bu tmava alıamıyaoktır. 5 BakanJıkça düzenlenecek nnav belgeleri Ankara'da ıınava gırec«klere BakanhkUn, Istanbul'da gırecck olanlara o yer Cumhuriyet Saveılığmdan 4 subat 1975 gunfl saat HJO'a kadar verilecektir. ( Aıkerlik Flili hizmetinl yapmadan sınava girmek isteyenler, bu durumlarını matbu dilekçe fornıunun (3) r* (4) b«Btlerinde açıkça belirteceklerdir. T Dilekçe ve belgelere ilifkin matbu formlar Cumhuriyet Saveüıklarına gönderılmıştır Bajvurmaların elde edilecek (ormlarla yapılmaaı gerekmektedır. (Basın: 26966 10065) Çok UJuslu Şirketler Sorunu erbest üluslararası Tıcaret düzentnin bır unsuru olarak ortaya çıkan ve gunumüz Ka pıtalıst Ekonomı Dunyasının en belırgin ozelhğuıı samgelsyen Çok üluslu Şirketler, son çeyıeK yüzyılda yarattıklan ayasal ve ekonomık etkıler bakınuncun >;i derek artan bir ilgıyı çesmeye başlamışlardır. Bu ılgiıun temel nedeni ise, elde ettıklen üıanümaz malı güç üe, ÇUŞleri be'll kurallara bağlamak ve ^leneurn alüna almanın olanak. âışı kalmasından doğmaktadır. S ÇOK ULÜSLÜ ŞÎRKETLER FAAIİYET GÖSTERDÎKLERÎ ÜLKELB31DE YALNIZ. CA EKONOMÎK DEĞtL, SÎYASAL YAPL YI DEĞtŞTÎRECEK BAZI GÎRÎŞÎMLERDE DE BULUNUYORLAR Dr. Cem ALPAR (AİTİA Ekonoml BölümU) blreyleri tarafından kontrol edll roesj,; t|W>Mnt anla#M*Wıyl% kunılmussirketlerde oldugu pbıkurnlufun Çtiş ' Tnteiı|tnı (teğıştirmeyecektır. Onemu olan, kay nak kullanımı, üretirn ve yatınm larla Uglli politlkalann bır merkez tarafından saptamcan v« kontrol edilmesidır. Çok Uluslu Şırketleno 196S yılında yabancı ulkelerde sahip ol duklan yatınmlann muhasebe değeri 94 mllyar dolara, sa'ı^lan ise, ABD ve Sovyet Rusya dısın da diger bütün Ulkelerus y«ratı lan Gayrt Safi Milli Hasıla mik tarlannın uzerinde bir degere nlaşmaktaydı. Son yülaraa ÇTJŞ'lerin yabancı ülkelerdeta üreüm lerinın yıllık artış hızııun % 10 oldugu saptanmıştır (1). Üretinun bu denli büyümesi dünyadakl toplam hasıla artışuıdan ita kat, thracat artısından İse *» 40 daha fazla bir değeri Jad6 etmek tedır. 'M 55'i Amenkan ve » t 20'sı / îngıliz fırmalan tarafından Jcunt rol edllen boyle bÜyüJc bır ekonomık gucun ise gelışme çabasın da bulunan ulkelerde oynadıkla n rol ve bunun yarattıgı sıyasal ve ekonomık sonuçlar, son yıllar da ÇUŞ'ler konusunda daha faz la araştırma yapılması gercgini ortaya çıkarmıştır. ger bir özelliğl Olkelere göre sek •t4r»l farkhlıklar ,• göstenne^dlr. neğüı Latin Amerıka ülkelerinyatınmlar daha çok inralât sa nayiinde yoğunlafirken. Asya ve Afrikada petrol ve maden sektörleri öncelik kazanmaktadır. Çok Uluslu Şirketlerin Geri Kal mı» Ülkelerdeki yatınmlarının toplam yaürunlarm ancak M 30'u olmasına rağmen sorunun bu den li güncel olması. kanımızca ÇUŞ'lerin bu ulkelerde yalnızca ekono mik değil, fakat siyasal yapıyı değiçtirecek bazı giri|imlerde bulun maandan ortaya çıkmaktadır. Çok CJluslu Şırketler genellıkıe, tlretun veya hızmetlftrle^Jtolı uğraşılannı blrden çok ü l n ö e sur 'dBren Ve yatırua, ıte»an««c>dağıtım glbi poütikaları genel oır siıa teji ıçinde ve tek merkîzocn planlayan kunıluşlar alarak ta nımlanabllir. Bu tanundan da an laşılacagı glbı ÇÜŞ'lenn öw.llıgı, yabancı Ulkelerde saTJp old'4gu sermaye veya sermaye pıyııun bUyUklügu Ue degil (akaı bır ul kede Uretımle Ilgıli oiarak alıra cak kararlar uzerinde Kurmus ol dugu kontrol Ue bellrlenmekvdır Bu nedenle ÇDŞ'in seraıaye sinin bir veya birden tazi6 ü'.ke bıreyleri tarafından bolüşüİTn>ı •bazı petrol şlrketlert ve müşterek paylı şırketlerde oldugu çıbıveya sermayenin tümünıin şikct merkezlnin dışındakı oır ülkenm Türk mUtesebbisi astada ÇU5 lerin ulke içindekl ve sanaylciden çok ithalâtçı tipi Rösteren temsilcilerinden baskası dejtlldır Son vıllarda Türkıye'd* kârlı hale gelen dayanıklı ttlketlm mal lan üretıml. bir çok ÇUS tn 11psınl bu alana cekmıştir Bu kesımde çalısan Çok Uluslu $lr ketler, gerçekte ytiksek gUmrUk dınarlan ve mlktaı kısıtlamaları nedenleriyle Türk Ekonomıstne ıhrac etme olanafiı bulamadıklan mallan Türkive'de üretmeyi tercih etmektedirler. Ancak bu Uretimln özeıliti gerek tefcnoloft ve gerekse flzikt gırdiler baknnmdan dısanya baglı olmasıdtr. Gercekte bu sekılde sürdurülen üretim, baska bir deyışle malın ıth&lı yerine. parçalarının ıthal edılerek yurt içınde bırleştırilmesı. daha önce yurt içınde üretildıgı ya da gel.şmekte olan bır Ulke ıçin lilka veya gereksiz say.ıması nedenlenyle dıs tıcarette konmuş olan ıthal yasakiarının lıbere edilmesmden baska bır sev dejıldlr 1972/73 yılmda montaı düzeyınde üretım yapan firmalara tshsıs edılen dövız raıktarlannın 47 mılyon dolardan 129 mllyon dolara çıkması (Bu °o218 oranında bır artısı ıfade eder), Mer kez Bankasında bınken işoi dovızlennin nasıl bir kullanıma vö r.eitıldıgini gösrermesı bakımından da ılgınçtır (4) ÇUŞ ın sermaye nayı müunsun veya bulunmasın. montaı tıpı üretım yapan sanayi kollarında verlı fırmanıp Dünva paz&rlarında ana tırma ıle rekabe» etmesıne müsaade edllmedıgınoen bu lîesımde valnızca iç Dazara donuk ve vuksek malıyet ve kârlarla çalısan venmsız ışletme tıplen ortaya çınmıstır Bu ısletmeleruı müşterek ozellıgı İse uretunı kısarak ortava çıkan oiıgapolcü kân boluşmektır. Siz de silâhlarun, ynrdu mltralySz ateslne tottm demedim tabiî. Dlyecefiml bu köşede söylflyonmı t Slyasî parti Hderlerinin ne adamlar oldnfnnn da büirix Bir devletin kanunlan Edirnekapı Ynrduna riremedlkten •onra Çank&ya'ya tırmanamaz. Bugön Türldye'de tedbir medbir diye aldatmacaya eirlsilmistir. Devtetin güçleri «aidıre«n komandolann artlında yer aldıktan sonrm, siyast parti llderleri sahneve çıkıp «eençli§e Irsrsı tedblr Isteriz» dive batınrlarsa, yerlerl Çankaya Köşkü değil, Karagöı perdeai tsmet'e: ^ıııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııımıııııııiMiııııııııııııııııııııııııu Türk ekonomisindeki yeri Türk ekonomlsıne gelen yabancı sermaye 1954 yılında ytırürlüge gırmış olan 6224 sayüı «Yabancı Sermayeyi Teşvik Ka nunu» fcapsanu içınde yatınm faaliyetlerini sUrdUnnektedir. Buna gore 19641972 yülan arasında TUrldye'ye 1.023,0 mılyon T L deferınde yabancı sermaye gelmış bunun 552,6 mılyon TL.'sı (yaklasık °/o 50 sı) yenıden kâr olarak Ulke dısına transfer edıl mıştır. Anılan donem ıçinde ÇUŞler yoluyla geleo yabancı sermaye payını saptamak güçtür. Ancak 1973 yılı sonu ıtıbariyle Tiirklye'de 6224 sayılı kanuna göre kurulmuş 108 firraadan 80 tanesl ÇÜŞ nıtelığı göstermektedır (2). Bu 80 fırmanın 46'sı ise toplara sermayenın ° o 50 / ve daha fazlasını kontrol etmek tedır. 108 finnanın toplam ser mayesi 4,5 mılyar TL.'na, bunun içınde yabancı ortagın payı İse 2,1 mllyar TL.'na ulaşmaktadır Bu venierden de anlasılac&ğı glbl. ÇUŞnerin TOrkıye'de kontrol ettikleri sermaye ekonomldekl toplam sabıt sermayenın çok nfak bir bölürnünıi oluşturmaktadır. Oroegin 1972 yıhnda bael kesimtn 20 mılyar TL.Iık sablt sermajre yatınmlanna kar51, aynı yıl gelen yabancı sermaye 129 raiiyon TL.'sı, Türkıye' de üretim faaliyetlerini sürdü ren yabancı fınnalann binkmlş sermayesî tse 4 mllyar TL 'sına ulaşmaktadır. Ancak hemen behrtelıro ki, ÇÜŞIe. Türk ekonomlsıne yalnızca, yaünmca sermaye olarak ıtelmemekte. başka btr deylsle ekonomiyi yalnızca bu kanalla etkilememektedır Bu nun yanında Törkive'nin aldıgı «Proje Kredilennin» kullanımında üstlendığı yükümlerden bın de, proje içm gereklı olan ma fcina ve teçhizat ithali ve mühendislik müşavırlık hizmetlennin belli firmalar tarafından yerine Betlrilmesını kabul etmesıdır. Bu firmalar ise, Ereğli Demir Çelik Pabrikalan, Karadenız Bakır tşletmelerı ve Keban Barajı inşaatlannda oldugu gibi, çokcası ÇUŞ nıteliği göstermekte dır (3). Dıfer yandan ÇÜS sermayesi payı burunmayan bır çok sanayi ftrması da, patent, teknık ışbırliği knowhow anlaşmalanyla üretımde kullanılan teknoloıi ve glrdılen belli CUŞIerden ithal etmektedirler Bu sekılde ya bancı firma hıç sermave payı koymadan ekonoml İçınde, teknık hizmet, malzeme ve makma satma tefcelini ele BecırmeKtedır. Yerll müteşebbisin İse bu bagımlı durumdan sik&yet ettiklerini sövlPmek gııçtur Henflz emekieme donemlnde bulunan Türk sanfvıımn AET içınde karsıJaşaca*ı aruclü rpkabetten cekonmeven bır cısım I = ş S TEŞEKKÜR Eslm Sebaat Tüzüntln hastalıgını zamanırKia teşhis edtp amehyatını yapan ve ılgısine daıma minnettar olacağımu s»yın Ginekolok; | ~ E s İ = = Prof. Dr. A. Cebbar HÜLAGÜ'ye Narkozıtör Dr. Ulker Insel'e. fedakâraoe yaraınılanyla Dizl gUçlenrüren arkadasım | E E İ = = E 3 = = S Prof. Dr. Orhan SUNAR'a gerek ameliyat esnasında, gerek ameliyat sonrası Düvtlk y kınlık ve şefkatlerını gordugumüz Cüıangır Klinığı samb) Ur Hamdl özkan'a, klımguı dıger doktorlanna; Füı» (.elik Atrv« Bayır ve Fatma Salantur nemşıreterie Kırüev» öaen Aysei Yalnız, Neclâ Kutlu, Marl Altıntaş Gönül Yener nastaoakıcılara santral memuresl GUlay Durmaz'a vs dıJKt otitün kJinık personehne en ıçten tesekkürlerimi smıarım. | E S = S 5 Ş E Nasıl gelişti Çağdaş Yayınlarının 8. kitabı çıktı Prof. ŞEHA L MERAY Yaşâmak İnsanca Çok Uluslu Şırketlenn Az Gelışmış Ülkelerdekı tarihi gelişimı nın başlangıç noktası, Batıda Sa nayı Devrıminın gerçekleştirUme sınden sonra, A«ya ve Afrika ül kelerınde başlatılan somurgecilik polıtıkaları Ue özdeşleşmektedir. Gerçekten de 19 Yüzyılda kunılan şirketlerin amacı, tanmsal maddelerm ıhraeı yanında, sömür gelerdekı doğal kaynaklan işlet mek ve buradan elde edılen ürünlerı Batının hızla sanayılesen ülkelerme hammadde olarak aktar maktı. Daha sonraları, bir yandan sömürgelerdekı hammaddelen ıka me edıcı sentetık maddelerm kesfı, diğer yandan bazı doğal kaynakların kjsmen tükenmesı ya da gelısen teknoloji ıle bırlikte önemiru yitırmesı. ÇUS'lerin dikkat lerını bu kez çeşitli ülkelerdeki tramvay, elcktrik. gaz gıbı alt ya p> ışletmeciliğine çekmistir An cak son yanm Yüryüda eski sömürgelerin sıyasal düzeyde bağım sızlıklannı kazanmaları alt vapı işletmeciliffinin bu ülkeierın mahalli idarelerine geçmesine neden oimuş ve bu kez de ÇUŞHer imalât sanayıı ve hizmet kesirninde yatınm yapmaya başlamışlardır. Son yarıro Yüzyılda ÇUŞnerln gen kalmış ülkelerdeki hızlı geli şımı olgusunu hazırlayan iki 6nemli etken vardır. Bu etkenlerden birincisı. sanayileşmış ulkelerde, küçük sanayi guruplannın tasfiye edilmesi sonucu ortaya çıkan ve Kapitalirmm daha ileri bir aşaması olan Tekelcı Kapitalizmın Emperyalızmm kendine yeni pazarlar araması. dığen ise gen kalmış ülkeierın belli kesımlerinde ozellikle büyuk kent lerde hızla artan tuketim eğilı mı ve genışleyen pazar imkânlaruıuı ÇUŞ'ler ıçın yenı pazar •lanlan açmış olmasıdır. 1971 vılında ÇUS'lerin rabancı ü'.kelerde vaptıkları yatırımlarda az seüçmişlerin psyı % 30 eıvarında olmuştur. Toplam yatınmlann ise V 18'i Güney Amerikao da. % S'sı Afrika'da, % 5"i Asya ve •« 3'ö ise OrtsdoSu'd» gerçek/ lestınlmıjtır. Bu yatırımların di Sonuç Fıyafı: Türklye'dekı ozeı glrisimcllerin Dls Tbb. ORHAN TÜZÜN = ÇU3 ler ıle vaptıklan ışbırlıgı = ve bunun sonucu o ' i a u c V monta) tıpi Uretim, TUrk ekono nııııııııııııııııııııııııııııııımıııııııııııııııııııınıııifiıııifmııııııııııııir mısinı gıderek artan blr sekılde Cumhunyet 10181 ve ozellıkle teknoloıi bakımınaan dıs kaynaklara bagımlı hale getırtnektedır. Bu durunıun en belırgın kanıtı ise. hızla eelışen dış tıcaret açıklannda vatırun malları ıthalatının ouyuyen payıdır. Gercekte ceknolojı ıtha.ı yenne oenzer teısnoloıının yurı içınde yaratıim&sı tısa donemde ekonorcıye daha fazla malıyet Merhum Nimetullah Bey'in ve merhume Gülcemal hayUklese bıle uzuc dnnemae sagnım'ın ogullan, merhume Gıtfram Besen'ın eşi, Gül Divanlayacagı yararlaı bu yüksek ma hoglu'nun sevgili babası, Ildenız Dıvanlıoğlu'nun kıymetli lıyetı gıdencı niLelıkte j l a c a i ı ı ı kayınpederi, Kerer ve Burak'm biriclfc dedelen, VahdetTurkıye'nın AET üe ımzaLaoj ğı Katma Protokolun 5U ve 52'no tın Arkan, llhan Tektepe ve Güldan Gurdamar'm dayılan, raaddelen, akıı tarallar &rasıuda Nezahat ve Mehmet Tansel'm kıymetli aıle büyügü, sermaye tıarekeuerıru Kolay'a^tırmayı ongorraekıedır Bu hu Em Deniz Albay kümıer çerçevesa ıçınae ÇUŞ'lerın Turkıyeye gosterdıgı \gjun onümuzde'ii yıllaroa artaoağı vzı sayıiabılır Açıktır ü , ou durum da Türkıye'nin takıp eaeteğı ya 20 aralık 1974 günu Hakkın rahmetıne kavuşmustur. cenazebancı sermaye politıkası ÇVi? gı nsımlerının toplumun uzun dosı Suadiye Camiinden 22 aralık pazar siinü, öğle namazım nemlı Kalkınma çıkarlanna u?r«î müteakıp, Karacaahmet'teıti aıle kabristanına defnedileceltdüşmeyecelc bır bıçınıde yönien Ur. dınlmesı ıçın gereklı olan ybsal ve ekonomık kararlan atfna doğ Çelenk gönderılmemesı nca olunur. rultusunda oımalıdır. AKsı b:ı polıtıka, Türk ekunomısını g:de AtLESt rek artan bır şekılde ÇCŞ'Iens etkı alanına sokacaktır Bu ıss Turk ekonomisinın dış eKotıoıruk konjonktüre olan du>arhlığını arttıracağından, boyle bıx ortam da mılü plan yapma olanaklan da onemlı olçude sınırlaıunış o!a caktır. ACI KAYB1MIZ Muzaffer BESEN Personel Ahnacaktır İsteme adresi: ÇflĞDflS YAYINLfiRI Cağaloalu Halkevi Sokak No 39 41 Cumhuriyet 10185 (1) Etonomist InteUigrnce Jnit, The Growtb of The ftLNC. 1971 (2) Bakınız: Yabana sfrmaye po ütikası konusunda y*ıkspk planlaraa kuruluna saııulan ara rapor, l»74 UJ'.İ (3) Turkiye'ye Amerikin lktlm> dı yardımları IHlHia1* M* liye Bakanlıtı *. SU (4) Bakınız: 27 ve i» ınd kota Ithal Ustelcrı, Ticaret naKan i. T. Ü. GEMi iNŞAATI FAKÜLTESi DEKANüClNDAN Asağıda smıf. ilnvan ve derecelerı şösterilen, Pakültemizde açık oulunan Karirolara personel îlınacaittır tsteklılertn 11 ocak 1974 tarihine kadar FaKültemlze dllekçe tle basvurmalan ılân olunur G t H Sınıfı Mpmur 13 derece 8 adet G I H . Sınıfı UaKtılo 13 aerece 6 aaet Y Hız Smıfı Mustafırlem 15 derppe 1 sdet (Basın: 26%3 10180)