Catalog

CUMHURÎYET 11 Ekim 1974 VE U . VE 1ER OT, lîNUERİNE 63?E TOHüM VfcRM rO ° ° * Mr>fVA VEPfM AfrMlM, TOHUHU Î D£Di; ABDDLGANBAZ TURHAIM SELÇUK fo jf MK ttMPuZf «ÜKMfTMfK j M ı i ^UMPÎİZÜ \|E ALLAHÖEDr": idLAft UUIU HcfcCAMü fl/Wltîtt, 47'LİLER FÜRUZAN 109 «Yazik ettiler onbesine bıle varrnamı» Kiraz hanım sana» diye duşündu. cYa canım Kıraz ceyran Kiraz yazık ettiler. Ne de çoksunuz.> Tutukevinden çıkarken annesiyle baban almava gelmişti onu. Emine'ye tuttuklan avukatı «elintfen uçanla kaçan kurtulmayan biri» diye anlatıyorlardı. Adam enistesinin tanışlanndandı. Avukat; duruşmalar boyunca tahllye Uteğınde bulunmuştu. Emine'yse sankı yaşamanın dısırva itilmis, hücresıodeki zamanın en uçueu anlarım yeniden tartıyormuscaydı. Içinde olduğu çevreyi, düzenli yargılaıtıa ortam ının esyalarma, insanlanna slmgelerine sıkkmlıkla bakıyordu. Agırdan alınan, önemsetilmeğe uğraşılan çatkın konusmalardan sıçrayan suçlayıcı, bağlayıcı, sözcükleri ona değılmi«çe dinllyorrfu. îçinde kopup titreşen dayanaksızlığı bu hain clddiyet, bu amansız olma ve görüşme isteği durdurup silmişti. Soğukça olan yargılama salonunun pencerelerınden gınp kırılan solgun mevsim ışıklannı arada elleriyle okşama duygusuyla doluyordu. Yan sıralarda birkaç gazetenin muhabiri, tek düze giden ağır bağışlamasız hukuk maddelerinln bolca savrulduğu duruşmada savcı ayağa kalkar kalkmaz anca ilgilenip dikeliyorlarJı. Adamın akılcı hiçbir yere temelliyemediği köpürtülmüş kara çalmalarla «toplum adına ve yararına> deyip giriştiği sözlerle ilgüeniyorlardı anca. Kurdışı canavarlıklara tanıklık etmeye şaşmayan bir tek Emine'ydi. Yüzünde ne söylense ilgi belirtlleri görülmüyordu. Avukatımn da lsteklerine, hukuki kanıtlamalarına katılmıyor, ilgl duymuyordu. Tutuklulara aynlmış bölümde anılann çökmüş durgun koyu yeşilini dalgalandınyor, eskiyle çok esklyi, yenlyle çok yeniyi hiçbir görmezliktea gelmeye sığınmadan katraan katman açıyordu. Bu büküntülü duygular, düşünceler cavlarimda a o y l a , yanlışa düşmeyle, dırenip evet dememeyle, bilinen yaltın geçmTşin olgulannı binbir karşıtıyla vuruşturarak kopup gidiyordu. Artık Emine için sağlık esenlik olaylann hesaplaşmasından olabildiğince soğukkanlı socuçlann çıkanlmasıyle dengeye alınırdı. Yaşanmış her ivecen, yalınkat genellstneden yakasını kurtarmaya çalışıyordu. Çabuk erişilen ya da öyle samlanlann sağlamlığmı sınıyordu. Yargılama süresince o epeydlr kendine yönelttiğl iç yargılamastnın büyük önemiyle doluydu. Arada Emine'ye yöneltilen sorular olunca yalın kararhhgjyle bağışlanma İsteği sayılabilecek hiçbir aşınhk taşımadan »öyleyeceklerini ödünsüz sıralıyord"u. Avukat sonunda annesine kızlarının her yargılanmasında, bir uyurgezer tutumu içinde olduğunu, belki hep öyle kalsa işinin kolaylaşacağmı, oysa aradaki çıkışlanyle, kızlannın duruşmayı hiç de kolaya sürmediğinl söylemişti. Annesi cneden kızım?» diye sorduğunda: ö y l e işte, deraljtl I m i n e . Ben sizden avukat istemedim ki, siz direttiniz. Avukatm savunması ashnda sizleri savunması gibl bir şey. Sorarsanız buna ses çıkarmamakla ben az şey yapraıyorum derim. Acıyla paralanm»yl» yenllenmeyi yajıyorum ben o yarjıcjlann önunrfeyken de.. Avukat beni böyle göruyorsa ustunde durmaya degmez. Sdzlerinin «acıyla paralanmayla yenılenmeyi yaşıyorum .» bölümünü söylememiştı annesine. Salt duşünmüş, anında konuşmasından çıkarmıştı. Çünkü Nüveyre ögTetmenin kafası o drr.lı jorlanamazdı. KiEinın ağır bir ruhsal hastalığın başlangıcında olduğu kanısıyla dövünme|e bsşlardı. Annesinin yaçama deneylerinden edindigi, kendince her duruma uygulayacaŞı tulıfları vırdı. Şaıırtılırsa, daha çek:lmezle?lrdi. Sonunda Emine'yi ve öteki arkadaşlannı tutuklama nedenleri na«ıl sağiam bir geçerlilık tajımıyorsa, Emine'yi birakmaları da uydurma defilse, yüzlerce hukuki yanlışhk çıkarılabilir b;r açıklama ilc Kozlu ailesin* iletilmişti. Emine'yi »lmaya babatıyla anneri birlikte gelmijlerdı. Bir arabaya bindikierınde babası apart» mana varana değin, gözlerinı Etnine'nin üstunden almamış; fakat baklçlannın nedense kızinın yüzune rastlamaSından da •akınmıştı. Babası kızının ellerine ıçkenceden sonra kavrayış gucü eskisine oranla yarıya İnmı; sağ koluna bakıyordu. Zayıflığına, «arannışhğına, gözlerindeki donuklaşmaya karsın Emine'd'e gecenin gündüze oranla gizleyen koruyuculuğunda ilk bakışta yadsmacak belirli şeyler yoktu. Emine'j'Se ns zaman görse. tuhaf arıtılmış duygulanmalarla özleyiverdiği babasının bu izleyici tutumundan ürkmüştü. Beklediğınden daha duyarlıktaydı babası. İlk gençliğinden ulanan böliık pörçük olmasına kar5in, yaşamımn yıpratılmamış dönemlerine özgü anımsarr.alarla kızına yaklaşıyor olmalıydı. Nasıl davranıp, ne söylemesi gerektiğini bilmez bir tutum acemilifi içine sokuyordu Emine'yi bunu bilmek. Sorulanlara yersis yanıtlar veriyordu. Annesi her zamanki kolay başarı duygusuna kaptırmiftı gene kendini. Emine'nin umuland"an önce çıkanlmış olmasını birçok güçlü uçlara bağlıyordu. Değerli damadınm bundaki etkinliğini kutluyor, dolaylı da olsa kendi isbilirliğini yineliyordu. Babasıysa yamtsız, k a n s ı m dinler gibl arada «hı hı hı« diyordu. Bir ara Emme, Kubilay'ın •dının geçmesinden soluklanarak neyin hıngi konunurv anıldığım duymamış olduğunu düşünmeden, Kubilay gid'eli ne kadar oldu anne, demişti. 4 5 hafta kadar Emineciğim. Sana hemen mektup yazmayı istiyordu y», enişten uygun bulmadı. Oradaki durumu değlfti şimdi Kubilay'ın, yeni asamalar yenl ilgilcr kuruluyor da. Haklıdır iyi etmiç. Hıç iyl etmedi, demişti babası, sen onun kardeşidn, üstelik kızkardeşi. Küçük de olsa ailenin tek erkek çocuğudur o. Ben bizim damadın düşüncelerıni oldum bittim pek beğenmem. (DCVABfl VA») Cumhuriyet'in 50. Yılında Türk Basını (197374 YTJNUS NADİ ARMAĞANI YARIŞMAS1 BtRİNCİLlĞİNİ KAZANAN İNCELEME) Önder SENYAPILI Karayollarının gelişimi basının gelişimini kolaylaştırdı Basının gelişiminde, elbette, 1923 yılında 18.335 km. olan karayoliannın 1970'lerde 59.451 km. uzunluğa erişmesinin de payı vardır. Karayollarının gelişimi, dağıtım örgütlerinin rfe kurulmasıyla, gazetelerin daha çok sayıda okuyucuya ulaşmasına da olanak sağladıgl için basım ve satış sayılarının artmasına yol açarv bir oteki etmen olmuj tur. bilrnek amatıyla 7 günlük gazete incelenmıştir. Bu 7 gunluk ten 5'inin günlük satış saym 100 binin üstündedir. öteki ikısinin satıs sayılan düşüktcr ama, bıri (Son Havadîs) 14 ekim 1973 seçimlerine değın Türkiye' nin basta ge!en sıyasal partisioin «gaynresmi» ya da «yarıresmi> basın organıdır; oteki (Yeni Ortam) Turkiye'deki ger çek sol eğilimi temsil ettiğini öne süren ve yayımlanmakta olan gazetelere göre çeşitli bakımlardan aynmlar gdsteren tek günlük gazetedir. Söz konusu her iki gazetendn satıslarının 100 binlerin çok altında bulunması da başka açılardan değerlendirmeler yapabilme olanağı sağlamaktadır. Dolayısiyle. bu iki gazetenin lnceleme kapsemma alınırrası yararlı gö rülmCstür. t»k sonucu ve güdeği tüketimdir, gazeteler de daha çok tüketılraek daha çok okunmak ıçın gerekli her türlü önleını alacak lardır. Daha çok sattnak ıçın ıçerıklerını insanlarjı vukanda belirtilen tutumlanna, tutkuları na, duygularına uygıın olarak dü zenleyeceklerdir. örnefin. nitelik gazeteleri, okuyucutannın olan bltenlerin nasıl olnp bittiği hakkında halıhazlrda bilçHertam varolduğunn re gazetedj yer alan habcrlerdeo gesrl görüîler rıkarmak için kolivhklan buluıı Iıığunu vaısajmaktadırUr; lahlrtlrr bulunup bnlnranadUtnıa aldırmau&ktadırlar. Scupham'iı göre, «En buyük sorurrm popüler gazeteler taşımaktadır. Yeni ufuklar açabilirler.j» Turkiye'deki en çok satısh ga «etelerden hanglstain hangl ölçüde «sonan» vüklend:â3nı tartışmak ıçto önce ıçer;k)erinm sayısal çözümlemesinı incelemek gerekmektedir. YARIN: Reklâra Dışı îçerig^n türler arasında dağüımı ÇİZELGE 1 GAZETELERDE REKLÂMLARIN İÇERİK İÇİNDEKİ PAYI Gazetenin adı Hürriyet Günaydın Ortalama Sayfa Sa>ısı 15 12 12 12 + 4 R 8 8 Reklâm •. 35 21 26.5 233 12.5 1 22.5 Reklâm Dısı Îçerik • » 65 82,5 79 73.5 763 873 99 77.5 Ortalama Sayfa Saym 10 8 8 11 8 8 Reklâm •/• 54 24 30 363 32 21 S7 Rekttm Dısı îçerik •• / Tercümaa "3 Basının kazandığı yeni kimlik Bugün Turkiye'deki 50 büyuk tecimsel fırma sıralamasında 1; 100 büyük tecimsel flrma sıralamasında ise 2 gazete bulunmaktadır. 100lük listenin 47. sırasında Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacıhk A.Ş. ve 69. sırasında Veb Ofset (Günaydm ve yan yayınlan) 1leri Matbaacılık A^. bulunmaktadır. Bu durutn, gazeteciliğin, Cumhurıyetin ellinci yaşında ne denli gellştiğlni, daha rfoğnısu, ne ölçüde tecimsel ve büyük kazanç getlren bir «!s» kimliginl aldığmı kanıtlamaktadır. Milhyet Cumhuriyet Son Ha\Tidıs Yeni Ortam • • ORTALAMA • • • 46 76 70 633 68 79 73 Gerlleme % 35 27 30 27 27 403 17 • / Pazartesi dışında her gün küçük boyda ama 4 tüm gazete sayfası tutannda ek vermektedir. •* / 1970 yılında yayımlanmıyordu. ••• / 1970 yılı ortalaması 9 gazeteye göredir. A tçerikleri yönünden gazeteler Tfirk Gazetelerinin Reklama Ayırdıklan Yer Oranı: Türklyedeki belü başlı 7 gaze tenin sayfalannda areklâmıa ne öîçtlde yer verdJkleri arastınlınca 1 sayıh çizelge elde edilmiştir. MALKOCOGLU yazan ve çizen: Ayhan BAŞOĞLU u^ V BANYA LUKA'NIN TOPLARI II Niteliksel Gelişim Cumhurlyetin ellinci yajında Turk Basınının niteliksel gelişimini üç yönden incelemek gereklidir: A îçerik yBnünden B Uygulayım (teknlk) gelişimi yönünden C Uğraşm (mesleğln) geliaimi yönünden. 1973 yılında basınımızın vardığı g«lişme noktasmı arastınrken, yalnızca «genel» ve «soyut» değil. «özel» ya da «aynntılı ve •oraut» değerlendirmeler yapa Gazetelerin smıflanmasında kullanılan ölçütler Gazetelerin sınıüandınlnnası reklâm dıçı içerigiıı çössümlenme sine (analizine) dayandınlmaktadır. F«klâm dışı içeriğin çözümlemesi, aynca, bu sınıflamada basvurulan ya da lcuUanılan ölçütleri de açıklamış olacaktır. Ancak, bazı temel noktalar savsaklanmamalıdır. Basını toplurasal ve ekonomik kosuilardan soyutlayarak ele almak olanak dışıdır; ya da, bcyle bir ele ahş yaniıstır. «Uloslann Zeıtgtnli£i»nde Adam Smith'in, 1775'de öne sürdüğü görii>ün bugün de geçerHgini korudugu bilinmektedir: «Tüketım, tüm üretirnin tek sonucu ve gudegidir.» Anamalcı üretım aüzeni, bu sözlerin söyienmesinden İki yüzyıl sonra da aynı temel gö riisten hiç bir sapma gösterrremistir. Ve de her ülkedeki tüketim örüntüsü öğreüınsel ve toplumsal örttntülerle îok sıkı ilışki içindedir ve bunların katmanlaşmasuu lclemektedir. Bir kbnsenin aile kökeai, gittifi oknl, uğrası ve üyesi bulundoğn tophımsal sııuf blrbirine bağlı ve o kimsenin alacağı p zetefi <ie saptavan etmrnlcrdir. Seçicüik öğretimin sonucudur; öğretim yoluyla kazanılmaktadır. Düşük topiumsal ve ekonomik sınıflar herhangi bir seçme yapmaksızın süreklı olarak TV izlemektedirler. Bazı kimseler okuduklan gazetenin kendiV rine «prestij» sagladıgını düşünerek almaktsdırlar, o gazeteyı «Top people take the Turjes» (Times"ı en üstteki kimseler alır) sloganı bu egilimi kanıtlamaktadır. Bazı kimseler gazeteden bir güven duygusu düzenli bir evren lle değinimde bulunduklan gibi blr duygu edin mektedir; bazılan her türlü haberi zorunlu olarak okumavı bir gorev saymakta; bazılan ise okuma rflrunluğunun en iyi biçim de gazete okumakla giderildiği inancım taşımaktadır. Madem ki, her türlü üretimin DİŞt BOND TİFFANY JONES A LTIN GARTH Cumhuriyet Reşat Hamit Aziz Napolyon 24 Ayar 22 Ayar 503 505 785 775 510 • 515 485' 495 610 620 7 2 . 7 5 • 73.00 6 6 . 6 0 66.85 TAKVİM 11 Ekim Ramazan 24 Romi 1390 • Ekim 6 Hleri 1394 7.05 12.28 Güneı 13D1 823 Ogto 16.10 932 îkindi 18.36 12.00 Aksam 20.06 1.30 Yatsı Imsak 5.23 10.48 İ L A N ÎNŞAAT YAPTIRILACAKTIR SınırİJ Sorumlu Dostlar Yapı Kooperatifin» alt Ankarada Baigat yolu Ozannde uç blok 216 dairenin eksik kalan insaat ve tesisat laleri müteahhit nam ve hesabtna yaptırılaeakbr Yapuacak islerin kesif bedeli (16 S05J54.00) PL. dır. ts •nahtar teslimı olup. açık arttırma ve eksütme üe ihale edilecektir. Geçici teminat 100.000.00 TU dir. thaU 23. ekim 1974 çarşamba «ünü saat 15JKCde Kooperatil merkezi Kızüay Emek ts Hanı (GSkdelen) 12. kat 1203'de yapılacaktır. îsteklüer aynı gun saat 14.00'de kadar eksiltme şartnamesinde belirtilen belgelen Kooper»tife teslim edeceklerdir. îhale dosyası çalısma »aaüerinde Kooperata merkeılnde görülebiliı. 2490 sayüı kanuna tabi değUdir. (Basın: 23459) 8079