Catalog

CUMHURÎYET 11 Ocak 1974 CUMHURİYET EKONOMİ SERMAYE Petrol için Iran ve Irak PİYASASI ile anlaşma olanağı var TASARISI İKİ KEZ Ü KADÜK OLDU lanmış. bulunan boru hattı proje si de petrol ithaliyle birlikte ele alınacak bir sorun olmaktadır. Türkiye, İran'la yapılacak petrol görüşrnelerinde Irak'a göre daha az olmakla beraber yine de bazı imkânlara sahip bulunmak tadır. Kalkmma için Bölgesel İşbirliği CRCD1 çerçevesinde Tür. kiye, îran ve Fakistan yakm temas içinde olmak durumundadır. Yalnız bu yakmlık gittikçe uzak laşmaya dönüşmektedir. İran Şahı, yabancı basına verdiği demeçlerde Türkiye'nin .güvenilir bir komşu olmadığınu imaya başlamıştır. Böyle bir değerlendirme nin politik nedenlerin yanında 1ran'ın Türkiye ile birlikte geliş tirmeyi düşündüğü, çahşmalarm oldukça ilerlediği bazı projelerin Türkiye tarafından hiç bir açıklamaya ihtiyaç duyulmadan durdurulmasından da etkilenmiş olması mümkün görülmektedir. Planlı dönemin başuıdan beri kurulmasma çalışılan sermaye piyasasinı düzenlemek için hazırlanmış olan kanun tasanlan iki kez Parlamento'ya sunulmuş fakat gerek 1969 ve gerekse 1973 seçimlerinden önce kanunlaşmadığı için «kadük» olmuştur. Mev cut ve kurulacak şirketlerin hisse senetlerinin halka satışmı kolaylaştırmak amacıyla müteşebbis ve ışletmelere geniş teşvik olanakları sağlamayı öngören tasanlar çeşitli grupların muhalefeti nedeniyle kanunlasamamıştır. Birinci Beş Yıllık Planın yürürlüğe girmesiyle birlikte Türkiye'de sermaye piyasasının kuŞimdilik rafa kaldırılmıs olan rulması için çalışmalar başlamış bu iki büyük projeyle İran'ın ve gerekli hazırlıklan yapmak ne ölçüde ilgilenmeye devam et üzere Devlet Planlama Teşkilâtı, tiği bilinmemektedir. Ancak RCD Odalar Birliği ve Sınai Kalkınma çerçevesinde veya dışında iki Bankası teknisyenlerinden oluülke arasındaki çeşitli ilişkiler ne şan bir komite kurulmuştur. Bu deniyle İran'ın Türkiye'nin pet komitenin ilk ürünü olan Sermaye Piyasası EtUdü'nde sermarol sorununa ayn bir açıdan ye piyasası şöyle tanımlanmışbakması mümkün görülmektedir. tır: «Sermaye piyasası çok belirli anlamda kullanılan bir terim değildir. Sermaye piyasası meselesine aile şiretlerinin gerçek manada sermaye şirketleri haline getirilmesi, hisse senetlerinin alı nıp satıldığı bir piyasanın gelişmesi, uzun vadeli sanayi kredileri verebilecek finans müessehisse senedi satınalmaya çalış selerinin kurulması konulannmakla beraber yabancı şirketleri dan bakıldığı gibi, buna, büyük devletleştirmeyi kesinlikle düşün işletmelerde işçilere veya halka memektedir. Petrol tröstlerinin biraz hisse hakkı tanımak surede çıkarına olmayan bazı politi tiyle büyük servete karşı gelekaları OPEC'in nasıl kabul etti bilecek husumeti yumuşatmanın rebileceği bugün için aydınlanbir yolu olarak bakanlar da varmamış bir sorundur. dir..» jeyi rafa kaldırmış ve bir süre sonra da Irak'la anlaşmıştır. Türkiye, îran ve Pakistan arasındaki tercihli ücaret anlaşmasının serüveni İran için daha hayal kırıcı olmuştur. Teknik se viyede parafe edilmiş olan bu an laşma üç ülke arasında karşıhklı gümrük indirimi ve ithal ve ihracat için tercihli kotalar konmasını öngörmekte idi. 1 Mayıs 1973 tarihinde üç ülkenin Ticaret ve Dışişleri Bakanları tarafından Tahran'da imzalanması programlanmış olan anlaşmanın imzalanması, imza tarihinden bir gün önce Türkiye'nin gönderdiği bir telgrafla durdurulmuştur. Bu durdurmaya da hiç bir gerekçe gösterilmemiştir. Sadece Türkiye'nin kararından dönmesinde Güven Partisinin kurucularmdan şimdiki Cenevre Elçisi Coşkun Kırca'nın etkili oldu ğu öğrenilmiştir. Kırca, GATT'ın bu anlaşmayı tasvip etmeyece ğini ileri sürmüştür. Böyle bir anlaşmaya en fazla itiraz edebilecek olan Ortakpazar'da Türkiye'yi temsil eden Büyükelçi Saraçoğlu bile bu anlaşmanın le hinde bir tutum almıştır. yüzden büyük şirketler, banka sisteminin dışmdan yeni finansman kaynakları aramak zorunlugunu duymakta ve hisse senedi çıkarımı eyilimı başlamaktadır. Komisyon Tasansmda «halkı ortak yapmak maksat ve niyetiyle çıkaracağı veya çıkarmış oldugu hisse senetlerinin halka arzı için sermaye piyasası Denetleme Komisyonundan izin almış ortaklıklar halka açık anonım ortaklıklardır» denmekte ve «ortak sayısı 50'den fazla oldugu herhangi bir şekilde tespit olunan ortaklıklar herhalde halka açık anonim ortaklık sayılır» diye ilâve edilmektedir. Böylece halka açık şirketleri mevcut anonim şirketlerden ayırmak için geçerli bir özellik birakılmamaktadır. Hükümet tasansmda da 50 ortaklı bir şirket halka açık ortaklık sayılabilmekte. ancak 50 ortağın hisse senetlerinin nama yazılı olması şartı konmaktadır. Her iki tasan da bu tür ortaklıklann kunılmasinı Denetleme Komisyonundan izin almaya bağ lamaktadır. Ancak bu iznin şartlan hükümet tasansmda belirli güvence altına ahnırken Komisyon tasansmda hiç bir şart tamnmadan Denetleme Komisyouna bırakılmaktadır. Aynca Hükümet tasansmda Denetleme Ko misyonu'nun üyelerinin alınacagı bakanlık ve kuruluşlar sayılırken Komisyon tasansmda böyle bir hüküm de yer almamaktadır. Halka açılan güçlükler Jİ, 1962. îsmet Paşa, Başbakan. Koalisyonun başı. Iki yarunda 1960 öncesinin kandırıcı şöhretleri. Ekrem Alican, tutuculuk oynuyor. Oyun için karşıt gerek, Turhan Feyzioğlu da ilerici rolünde. Her ikisi başbakan yardımcısı. İlk plan tartışüıyor. Paşa, ilerici ve tutucu tartışmamrı arasnda koalisyonunu korumak için taviz üzerina taviz vcnyur. Dernokrat Parti döneminin umut kaynağı, kendisine bagianan umutlann eridiğini görür. Yüzlerden okur. Ve kimse sormadan açıkl&r: «Mustafa Kemal, güçlüklerin üzerine yürürdü. Ben ise güçlükleri kuşatarak eritmeyi tercüı ederim.> Doğru bir değerlendinne mi? Gerçskten Mustafa Kemal ile İsmet Paşa arasında, Paşa'nın görmek istediği kadar bir ayrıhk var mıydı? önemli bir soru. Ama şimduik daha çok tarihçilerin sorunu. Günlerini yaşayanlarm sonınu ıse gözlem yapmak. Gözlem ise açık. Bugün ne üstüne yüriiyerek, ne de kuşatarak güçlükleri yenme girişimi var. Sonımlulukla ve ısrarla yapılan güçlükleri artırmak. Üstelik güçîükierin artık her yandan halka açıldığı bir zamanda. Bugün artık güçlükler halka açılıyor. Nedenî Cevap İçin Reçmişe bakmak gerekli. Geçmiş deyince Orta Asya'ya gitmek gerekli değil. 1965 yeterli bir sınır. 1965'ten beri Türkıye, devamlı patlamalar dönemi yaşadı. Patlama baskı altında alınan güçlüklerden doğar. 1965 yılında sosyalist parti patlaması oldu. b'osyalistler ölçeği küçük fakat etklnliği büyük bir boyutla Mecıis'e girdi. Bunu ögrenci uyanmasıyle başlayan gençlik patlaması izledi. Sonra Halk Partisi'nin kendi içinde patlaması. Ortanın .«olu hareketinin kendi sınırlarım aşma deneyimi. Arkdsından Adalet Partisi'nin bölünmesi. Daha sonra da, 1970 yazında işçilerin patlaması. Bütün bunlardan sonra 12 Mart geldi. 12 Mart, bütün bunları bir kenara itti. Yerine suyun öbür yüzünden iki patlama getirip koymak istedi. «Sanayi patlaması» ve «ihracat patlaması.» Bu iki patlamamn gürültüsünden dığerlerinin sesinin işitilmeyeceği sanıldı. Planlar, kaynakiar bu yöne çevrildi. Ama beklenen olmadı. Sanayi ve ihracat patıarrı&lan, gerekli dersi aldı. Ardarda iki «demokratik» patlama ile gerekli cevap verildi. Biri 14 Ekim'de, diğeri 9 Aralık'ta. Demokratik patlamalarm sesi Anadolu'nun her köşesinde duyuldu. Çetin Altan'ın moda ettiği deyimle Istanbul dükalılının surlarının içinde de. Hisse senetlerinı halka satma girişimlerinin bir nedeni bu. Neden halka hisse senedi satımı kampanyası başladı? AsImda bu girişim, kampanyanın göstermek istediği boyuttan çok uzak. Ama yine de bir girişim, bir kımıldama soz konusu. Üstelik, büyük işletmelerin halka hisse senedi satmak için devletten istedikleri akçalı ayrıcahklann gerçekleşmedıği bir zamanda. Gerçi bu ayrıcalıklar teşvik tasansına alınmış durumda. Büyük işletmelerin, istedikleri mali imtiyazları ilerde elde edeceklerini düşünmuş olm&lan mümkün. Fakat büyük işletmelerin, özellikle devletten alacaklı olmayı sevmedikleri hatırlanmah. Devlete borçlu olurlar. Alacaklı olma işlerine gelmez. öyleyse neden? Nedenin biri siyasal. Büyük işletmeler, siyasal ortamın içinde. Değiçtiremedikleri duruml&rda ayak uydurur görünmek, büyük işletmeciliğin ilk koşulu. Amerika' da da, başka yerlerde de halkla ilişkiler son derece önemli. Türkiye'de bastırılmasının zor oldugu ortaya çıkan bir egılim var. Demokratikleçmeyi şu anda görmemek olanaksız. Şu anda kabul etmemek mümkün değil. Mümkün görenler ders alsın. Yalnız kânn ilke oldugu hiçbir yerde sadece genel politika gerektirdiği için bir yol izlenmez. Genel poütikanın istekleri, ekonomik çıkarlara da uygun düşmeli. Halka hisse senedi satımında bu uygunluk bütünüyle mevcut. Halka hisse senedi satmak, halka güçlükleri açmak demek. Halkı güçlüklere ortak etmek demek. Satış güçlüklerine, finansman güçlüklerine. Melen Hükümeti zamamnda taksitli saUşlar fınaasman örgütünün tasarısı hazırlandı. Büyük işletmeler bunu çıkarmak için Ankara'ya seferber oldu. Otomobil, dayanıkiı tüketim araçlan satımım artırmak, kolaylaştırmak için zorunlu görüldü. Üretün artıyor; tüketim toplumu için halkı borçlandırmak gerekli. Taksitli satışların finansmanında yine bankaları dışarda bırakan bir tasarı hazırlandı. Çıkamadan Talu geldi. Merkez Bankası eski başkanlanndan Talu. Ve tasarı yürüriüğe konmadı. Sermaye piyasası tasarısı çıkmadı, taksitli satışlar finansman örgütü kurulamadı ama satış ve finansman sorunu da ortadan kalkmadı. Güçlük var. GUçlüğü halka açmak zorunlu. Eunun için daha çok pazarlama çalışmaları yapacak olan, hiçbir şirketin kontroluna sahip olmayan sadece çeşitli özel işletmelerin hisse senetlerini portföyünde tutan şirketler oıacak. Tasarrufu olan da bunlardan hisse senedi alarak güçlüklerin yenilmesine ortak olacak. Halka açılma girişiminin özü, bu. Yüz milyonluk bir hisse senedi portföyü, 300 milyon sayılıp halka satıursa ne olacak? 200 milyonluk değer artışımn vergisi verilecek mi? Maliyecilerin sorunu. Halk, aldıgı hisse senetlerine ödedigi fiyatın piyasa değerinin üstünde veya altında olduğunu nasıl bilecek? Halkın sorunu. Bu sonmlara kim sahip çıkacak? Talu'nun başkanlığındaki nüKümet mi? Gercekten bugün ne güçlüklerin üstüne yürüyen ne de kuşatanlar var. Sadece gözlerini kapatanlar. Y Petrol ihraç eden ülkeler örgütünün afişe ham petrol fiyatları na uyguladıkları zam, Türkiye de dahil bir çok endüstrileşmemiş ülkenin ödemeler dengesi projek siyonlarını altüst etmiştir. Petrole ödenecek dövizlerin büyük ölçüde artmasını önlemek üzere bir çok endüstrileşmemiş ülke, petrol ihraç eden ülkelerin kendilerine tercihli bir rejim uygulamasını isteme durumuna gelmiştir. Türkiye, petrol ihraç eden iki komşusu Irak ve îran'dan tercihli petrol ithali konusunda bazı pazarlık imkânlarına sahip bulunmaktadır. Irak için hayatî önem taşıyan Dicle ve Fırat'ın su rejimlerinin iki ülkenin yararlarma uygun bir şekilde düzenlenmesi, Irak petrollerini İskenderun'a akıtacak boru hattı projesi ile şu anda rafa kaldırılmış olan İran petrollerini yine İskenderun'a nakledecek olan Ahvaz Iskenderun boru hattı projesi ve RCD çerçevesinde ter cihli ücaret anlaşması tasanlan bunlar arasında yer almaktadır. Demirel Tasansmda halka açık ortakliklara tanınan ayncalıklar Demirel tasansmda halka açık ortaklıklara tanınan ayncalıklar şunlardır: (î) Hisse senetlerinden elde edllecek 100U lirahk faiz, temettü ve ikramiye Gelir Vergisinden muaf tutulacak. Böylece uygulamada hamiline yazılı hisse senetleri Gelir Vergisi ödemeyeeek. (5) Şirketlerin Kurumlar Vergisi yüzde 20'ye indirilecek. (3) Mevduat kabul etmeyen kalkınma ve yatırım bankaları ile vatırım ortaklarının iştiraklerinden sağlayacakları ge lirler Kurumlar Vergisinden muaf olacak. (î) Aynı bankalann halka açık ortaklıklara iştiraklerinden edinecekleri kârlar Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinden muaf tutulacak. (5) Damga Vergisinin kanunda yazıh miktarlannm yansı ödenecek. (6) Bankalar Kanunundaki bir işletmeye verilebilecek kredilerle ilgili sınırlamalar halka açık ortaklıklar için genişletüecek. 0) Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra bankalann ancak halka açık şirketlerin hisse senedini alabilec«kleri ve ancak bu şekilde iştirakte bulunabilecekleri şartı getirilmektedir. (8) Mevcut yasalara göre Emelc11 Sandığı mütehavvil gelirlerinin yüzde 40'ını devlet tesebbüslerine yatırmaktadır. Tasan bu oranı yüzds 30'a indirmiştir. Bu şekilde serbest bırakılan olanaklar halka açık özel şirketlerce kullanılahilecektir. (9) Mevcut Işçi Sigortalan Kurumu Kantınuna göre, yaratılan sigorta fonlarının özel sanayiin finansmanında kullanılma<:ı son derece sınırlandırılmıstır. Demirel tasarısı ile Işçi Sigortalarında bi rikecek işçi fonlannın halka açık özel sanayi işletmelerinin finansmanında kullanılmasi olanaklan büyük' ölçüde genişletilmektedir. fâ) Meclis'in Geçici Komisyonunun Tasansmda bu hükümlere yer verilmemlştir. İran petrolleri İran petrollerini Akdeniz'e akıtacak olan Ahvar . İskenderun boru hattı, uzunca süre İran'ın peşinden koştuğu bir proje olmuştur. îran, bu projesinin gerçekleştirilmesi için lskenderun' da ortak bir petrokimya kompleksinin kurulmasmı şart koşmuştur. Fakat Türkiye'nin buna yanaşmaması üzerine, şartmı geri almış ve boru hattmın yapılması projesi çalışmaları devam etmiştir. Ancak çahşmalarm iler lediği bir safhada Türkiye pro Afişe fiyatlar Petrol ihraç eden ülkeler örgütünün yükselttiği ham petrol fiyatları, piyasa fiyatları olmayıp afişe fiyatlardır. Petrol üretiminin kısılmaması halinde, piyasa fiyatları genellikle afişe fiyatların altında kalmaktadır. Piyasa fiyatları, uluslararası arz ve talep kojullannın yanmda ithal eden ülkelerin politik ve pazarlık güçleriyle de etkilenmektedir. Petrol üreten ülkelerin politik ve ekonomik yapılan, uzunca bir süre petrol üretiminin kısılmasına imkân vermekten uzak tır. Bu nedenle, her zaman için afişe fiyatlann altında seyreden fiyatlarla petrol ithali mümkün görülmektedir. Ekonomik Sözlük Irak'ın tutumu Türkiye, güney komşusu Irak'ın bazı politik sorunlarına karşı anlayışlı bir tutum takınmaya başlamıştır. Son Arap Israil savaşında Irak'ın aldığı askerî yardımla ilgili Türkiye'nin anlayışlı tutumu bir örnektir. Bu nun dışında Irak, Türkiye'nin Dicle ve Fırat nehirleri üzerindeki baraj ve sulama projelerine son derece hassastır. Dicle ve Fı rat Irak için, petrolün Türkiye'ye olduğundan çok daha büyük bir öaeme sahiptir. Bu nedenle 1rak, bu iki nehir. üaerinde. uluslararası borçlanma yoluyla Türkiye'nin geliştirmek istediği büyük projeleri daima endişe ile karşüamakta ve uluslararası örgütlerde endişesini belirtmektedir. Türkiye petrol ithali söz konusu olduğunda Dicle ve Fırat'ın su rejimini aynı masa üzerine koyma şansını elinde tutmaktadır. Ayrıca, Irak petrollerini îskenderun'dan Akdeniz'e akıtacak olan ve anlaşmaya bağ OPEC Petrol ihraç eden ülkeler örgütünün, îngilizce adınm kısaltılmış şekli. 1960 yılında kuruldu. Kurulmasuım görünürdeki nedeni, petrole sahip ülkelerde çalışan uluslaraıası petrol şirketlerinin afişe fiyatları düşürmeleri. 1957 yılında petrol şirketleri Amerika'da petrol fiyatlarının yükselmesi nedeniyle afişe fiyatları artırmıştı. Ortadoğu'daki petrolün de çok büyük bir kısmını Amerikan şirketleri çıkar^or. Fakat bunlar Amerika'dakicdeadalıa düsük maliyetİU Eier flfişe Jtiyiatiar jüksçltilmeyecek olursa Amerika'da ucuz oldugu için daha çok petrol ithal etmek zorunda kalacaktı. Fakat 1957 jnlmdaki afişe fijatlara zam, piyasada geçer'.i olmadı. Piyasada alıcı bulmak için petrol şirketleri büyük tenzilâtlar yapmaya mecbur kaldılar. Halbuki vergileri afişe fiyatlardan ödüyorlardı. Bu nedenie 1959 yılında afişe fiyatları düşürdüler. Ortadoğu ülkeleri bundan hoşlanmadı. Ama petrol şirketleri 1960 yılında afişe fiyatları bir daha düşürdü. Bunun üzerine bir tepki olarak OPEC kuruldu. OPEC'le Ortadoğu'da çalışan büyük petrol tröstleri arasındaki ilişki açıklıkla bilinmemektedir. Suudi Arabistan, Petromin adında küçük bir milli şirkete sahip olmakla ve Aramco'dan Aracı kuruluş Hükümet tasansmda hisse senedinin üst sının 1000 lira olarak çizilmektedir. Komisyon tasansmda üst sınır kaidırılmaktadır. Hisse senedi birimlerinin, küçük tasarruf sahiplerinin alamapyacağı büyüklükte çıkarılması imkân dahiline girmektedir. Komisyon tasansmda, Hükümet tasansmda olmayan Wr «aracu kuraiuş da ye r almaktadır. Yatınm fonu olarak ortaya çıkan bu yeni aracı kuruluş şöyle tanımlanmaktadır: «Halktan katılma belgeleri karşılığı toplanacak nakitler ile, riskin dağıtılması ilkesine göre, bu kanun ve fon tüzüğü hükümleri uyannca belge sahipleri hesabına menkul kıymetler portföyü işletmek maksadıyla bir banka tarafından kurulan fona, menkul kıymetler yatırun fonu denir.» Yatınm fonu, bankaların hisse senedi piyasasmda önemli rol oynamalan ve kazanç elde etmeleri imkânını dogurmaktadır. Yeni tasarı Afişe fiyatlar Petrol çıkaran büyük uluslararası şirketlerin ham petrol için zaman zaman ilân ettikleri referans fiyatlardır. Afişe fiyatlann, ham petrol için piyasada oluşan fiyatlarla bir ilgisi yoktur. Piyasa fiyatları genellikle afişe fiyatlann altmda seyreder. Afişe fiyatlar sadece, büyük uluslararası petrol şirketlerinin ülkelerinde petrol çıkardıkları hükümetlere ödeyecekleri vergi, royalti ve benzeri ödemelerin hesaplanmasında kullanılır. Afişe fiyatlar yükseltilince, petrole sahip ülkelerin vergi ve benzeri adlar altında aldıkları gelirler artar. Tabii, piyasa fiyatları da afişe fiyatlara yaklaştıgı ölçüde büyük petrol şirketlerinin kârlan da çoğalır. A LTI N Cumhuriyet Reşat Hamit Aziz Napolyon 24 Ayar 22 Ayar 388. 520 400 385 390 58 75 ö3 75 390. 530. 410. 390. 400. 59.00 54.00 Topraksız ailelerin üçte biri yine toprak dağıtımından y ararlanamayacak Tanmdaki yapmın özelliklerini somut olarak belirlemek için bazı rakam ve hesap dökümlerine girişeceğiz. Toprak Reformunun önce Urfa'da uygulanacağı açıklar.dığında Ueri sürülen nedenlerden biri de «mülkiyeti şahıslara, aüelere ve sülâlelere ait köyleruı en çok bulunması» idi. Buna ilişkin olarak verilen bilgide Urfa'daki 644 köyün 115 tanesini şahıs, aile ve sülâlelere ait oldugu, bunun 1.340.415 dekar genişlik tuttuğu ve bu köylerde 4.941 ailenin yaşamakta bulunduğu açıklanmaktaydı. Kamulaştınlacak arazi 2.056.985 dönüm hazineye ait kültür arazisi 495.188 dekar olmak üzere toplam 2.552. 173 dekar arazi hiç topraksız ve az topraklı çiftçi ailelerine dagıtılacaktır. Türkiye'de yıllardır tartışması yapılan Toprak Reformunun ana amaçlarından biri topraktaki adaletsiz mülkiyet dağılımının değiştirilmesidir. İşletme dağılımlan küçük, işledikleri alanlar genel toplam içinde büyüktür. Aşağıda tabloda bunu açıkça görmek mümkündür. İşletmelerin küçük oluşu verimli ve teknik bir tanm yapılmasını da engellemektedir. Yani Toprak Reformu ayni zamanda bu dağımklığı önliyecek koşullan beraberinde getirmelidir. Kaynak: Devlet Istatistik Enstitüsü (1) 1963 Tanm sayımı (2) 1970 Tanm sayımı geçici sonuçlan Şimdi aynl durumu Urfa'ya indirgediğimizde tarımda şöyle adaletsiz bir yapı görüriiz: İşletme bü Çiftçi aile Yüzde yuklüğü leri (dönüm) (adet) 150 7952 14.8 51100 5823 10.7 201300 5570 10.3 Kaynak: ürfa 1973 ll Yülığı. Sahife 186. îşletmeler küçük ve dağınıktır Urfa'da. Türkiye'nin genel koşullan burada da geçerlidir. İşletmelerin üçte biri küçük İşletm3 alanlanndan oluşmaktadır. Öte yandan topraksız çiftçi ailelerine baktığımızda bunlann Urfa'daki nüfusun °o 53.Tsini teşkil ettiğini görüriiz. Yine Urfa İl Yıllığınm ve Hükümetin verdlfi rakkamlara göre sözü edilen °.b 53.7 nüfus 29564 aileyi kapsamaktadır. Bunlardan 10.766 çiftçi ailesi ortakçı, 748'i kiracı, 18.550'si de tanm işçisidir. Toprak ve Tanm Reformu Kanunu 4. maddesinde sözünü ettiğimiz çiftçi ailelerini de tammlıyor: Madde: 4. c) Sahibi oldugu toprağı bizzat işleyenlere veya işletenlere «toprak sahibi çiftçi». d) Sahibi oldugu toprağı r r 1 * veya ortakçılıkla işletenlere «toprak sahibi». e) Başkasının toprağmı nakdi veya hem nakdi, hem ayni bir bedel karşüığında işleyenlere veya işletenlere «kiracı». f) Başkasının toprağım o topraktan elde edilecek ürünün belli bir payı karşılığında işleyenlere «ortakçı» g) Çiftçilik işlerinde nakdî veya ayni veya hem nakdi hem de ayni ücret karşılığında çalışanlara «tanm i;çısi» denir. Urfa'daki uygulamada kendisine toprak dağıtılacak olan çiftçi aileleri nüiusun °o 53.7'sini teşkil eden işte bu 29.564 ailedir. Bu ailelere dağıtılacak miktar 2.552.173 dekarlık arazidir. Yasaya göre Urfa'da aüe başına 172 dekar verilecek ve kamulaştırüan yerlerde toprak sahipleıine 1030 dekar bıraküacaktjr. fından da yapılmış ve basın toplantısında 18.776 aileye toprak dağınlacağı açıklanarak «kendılerini insan onuruna yaraşır bir yaşama düzeyine kavuşturacak genişlikte toprak sahibi yapmak mümkün olacaktır» denilmiştir. Yani topraksız ailelerin tamamı 29.564 olduğuna göre «insan onuruna yaraşır bir yaşama düzeyine» 10.788 aile yine kavuşamıyacaktır. Onlar için eski düzen sürecektir. Anlatılan durum ortaya çok Önemli bir sorun getirmektedir. Bu 29 bin aileden 18 bini hangl ölçülere göre seçilecektir. Hangi ölçülerde 10 bin aile yazgılarına boyun eğecektir. Bu henüz belli deglldir. Urfa'da «mülkiyeti şahıslara ailelere ve sülâlere ait köylerin en çok bulunması» konusunu sözü geçen aile ve sülâlere mensup bazı kişilerle konuştuk. Bun lardan Adil Badıllı şöyle anlattı bize durumu: Açıklanan 115 köyde Toprak Reformuna girecek 618 aile vardır. Ailenin çok arazisi olabilir. Ama bu araziler şahsa ait değildir. Şahıs adına 10 bin dönümden fazla toprak yoktur. Aile adının geçmesi mülkiyet terakümünü yüksek göstermektedir. Bizim aileye ait Külaplı köyü vardır. 10 bin dönüm toprak tek bir şahsm görünmektedir. Ama o şahıs ölmüş ve bu topraklar 13 çocuğu arasında böHinmüştür. Hepsinin de çoluğu çocuğu vardir. Köy 35 hanedir. Ama hepsi ayni soyadını taşır. Toprağı ay Urla'da Toprak Relormu Başlarken ARAŞTIRMA RÖPORTAJ: Bir tasan hazıralnması konusundaki çalışmalar uzun yıllan almış ve ilk tasarı AP iktidarı zarnanında, Nisan 1967 taribinde, ^arlameato'y» sunulmuştur. Fakat bu tasarı, 1969 seçimlerine kadar komisyona bile havale edilmediği için geçersiz olmuştur. Seçimden sonra Demirel HUkümeti, 1970 Mayıs tarihinde, ana çatısı aynı olan yeni bir tasarıyı tekrar Parlamentoya göndeımiştir. Demirel tasarısı, bir yandan halkın hisse senedi alımıru artırmak için tasarruf sahiplerine ayrmtılı tüzel güvenceler getirirken, diğer yandan da büyük şirketleri hisse senedi satmaya özendirmek için onlara çok genis malî imtiyazlar tanımıştır. Bu haliyle tasarı yine bir yıl kadar Meclis Başkanlık Dıvanmda beklemiş ve ancak 1971 Nisanında bir geçici komisyon tarafından inceleme konusu edilmiştir. Geçini Komisyon, hükümet tasansını bir kenara atarak yeni bir tasan hazirlamıştır. Komisyon tasarısmda, tasarruf sahiplerlnin tüzel güvenceleri ve şirketlere tanınan mall imtiyazlar büyük ölçüde çıkarümış, sermaye piyasasında banka sisteminin payı ve rolü artınlmıştır. Ayrıca bazı malî ayrıcalıkların kapsamına banka sistemi de alınmıştır. Komisyonun CHP'li üyelerinin muhalif kaldıgı, AP'li üyelerin imzaladığı ve DP'li bazı üyelerin imzalamadığı komisyon tasansını, bugün hisse senetlerinin bir kısmını halka satma kampanyası açan büyük işletme sahipleri «ölü doğmuş» olarak nitelemişlerdir. Yalnız, bu tasarıdan çıkarılan malî teşvik tedbirlerinin bir ÇOğu Melen Hükümeti'nin son günlerinde Meclis'e sun dugn teşvik tasansına alınmıştlr. TAKVİM 11 Ocak Zilhiccc 11 Rumî 1389 Aralık 29 Hicrî 1393 Güneş 7.24 2.25 Oğle 12.22 7İ3 İkindi 14.46 9.48 Akşam 17.01 12.00 Yatsı 18.38 1.38 İmsak 5.40 12.41 r MUHASEBE ŞEFİ ARANIYOR N.V. Turkse Shell Diyarbakır teşkilâtında edilmek üzere bir lstihdam MUHASEBE ŞEFİ ARANMAKTADIR. Adaylarda aranılan nitelikler şunlardır: 35 yaşım geçmemiş olmak, askerlik görevini yapmış bulunmak, en az 5 yıllık iş tecrübesı olmak, Ingilizce lisanını iyi derecede yazıp, konuşmak. maaş bordrolannın hazırlanması, vergiler ile Sosyal Sigortalar mevzuatını bilmek, anılan münhal için îktisadi ve Ticari llimler Akademisi mezunu bulunmak tercih sebebı olacaktır. llgililerin aşağıdaki adrese birer mektupla müracaatları rica olunur. N. V. Türkşe SHELL Personel Şubesi P.K. 115 Yenlşehir ANKARA (Has 4 112) 211 4 4 Yalçın DOĞAN Basit bir hesap Şimdi bu rakamlar üzerinde basit bir hesap yapalım. Aile başına 172 dekar verileceğine ve bu konu 29.564 ailenin tamaırum ilgilendireceğine göre, 29.564x172 = 5.085.008 dekar araziye ihtiyaç vardır. Oysa gerek hazinede, gerek kamulaştırmadan sonra dağıtılacak arazi 2.552.173 dekar olarak açıklanmıştır. Hükümetin verdigi bilgiye geçen ay yapılan basın toplantısmda dağıtılan özet bilgilere göre, hazineye ait kültür arazisi 495.188 dekar tutmaktadır ve tamamı dagıtüacaktır. Yani hazineden daha fazla toprak dağıtmak olanagj yoktur. Bu durumda ya daha çok toprak kamulaştınlacak, ya da saptanan 172 dekar indirilerek yeni bir taban rakamı bulunacaktır. Aksi halde 172 dekardan yapılan hesapta topraksız çiftçi ailelerinin üçte birine yakin kısmı yine topraksız kaiacaktır. Bu tür hesaplar elbette hükümet tara n ayrı eker ve biçerler. îşte bu durum pek doğru değerlendirilmediğinden toprak mülkiyeti şişkin gözüküyor. öte yandan kanunda soyadlaruıa göre mülkiyetin kamulaştınlacağı diye bir madde olmadıgı halde uygulama böyle bir gerekçeye dayandmlıyor. Tarım Topraklannm İşletme Büyüklüğüne Göre Dağılımı Yüzde İşletme büyüklüğü dağılımı alaııın dağılımı 68.8 24.4 23.9 18.1 9.4 23.7 3.2 17.0 100.0 4.5 S.5 YARIN: Harbisettü Köyündeyiz Işlenen Ulet. 1 1963 (1) 1970 ( 2 ) İşletmelerin Işlenen alanm dağılımı dağılımı 75.1 14.7 7.1 2.6 0.4 1(10.0 DİŞ TABİBt 150 51100 101203 201500 0.4 5011000 1000 ve daha fazla 0.1 100.0 TOPLAM 0.1 29.6 23.2 21.8 1*3 5.7 1000 5.4 ORHAN TÜZÜN Ingiltere'deki meslekî tetkik seyahatinden avdet ederek hastalannı kabule başlamıştır. Samatya Caddesi No: 400 • Tel: 21 75 82 (Cumhuriyet: 213) Melen'den sonra Başbakanhk görevine getirilen eski bankacı Naim Talu, her iki tasanyı da AP OGP koalisyonu protokoluna almamıstır. Bu nedenle komisyondan geçtiği halde 19T3 seÇimlerine kadar kanunlaşmadığı için bu tasan da kadük olmuştur. Bundan sonra yeni bir kanun çıkarmak için hazırlanacak tasarının yeniden komisyonlardan geçmesi gerekmektedir. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi, hem Demirel ve hem de Komisyon tasansını yayımlamış bulunmaktadır. Aynca Maliye Bakanhğı eski Müsteşar Yardımcısı Mehmet Akmansu, hazırlamış oldugu «Sermaye Piyasası» adlı çalışmasında her iki tasarının karşılaştırmasını yapmıştır. Maliye Bakanlığı eski Müsteşar Yardımcısı, kısa araştırmasında, tahvil satışı ile hisse senedi çıkarımı arasındaki fark üzerinde durarak hızlı fiyat artışlan nedeniyle, tahvil alımlannda faiz elde edilerek sağlanan gelirin, ana paranın enflasyonla birlikte erimesinden doğacak kayıpdan küçük olabileceğini açıklamaktadır. 100 lirahk bir tahvil ortatama 4 yıl sonra ödendiğinde yine 100 lira elde edilmektedir. Fakat aradan geçen yıllann fiyat artışlan 4 yü sonra geri alınan 100 liranın değerini büyük ölçüde düşürmüş olmaktadır. Tasarruf sahiplerinin deneyimleriyle bu mekanizmayı anlamış olmaları, tahvil alımina llgiyi azaltıcı yönde çalışmaktadır. Bu Kadük oldu T.C. Bayındirlık Bakanlığından Yapı İşlerı Genel Müdürlügü 1 Istanbul Millî Saraylarm 'Dolmabahçe Sarayı) yangın ve korunma tesisatları ışı 249u •>ayı., /anon hükümlerine göre kapalı zart usulü ile e&s:itme\e komıl* muştur. 2 Işin keşif bedeli U0.450.5uo.) un»clu 3 Eksiltme Ankara'da Yapı îşlen tienel *iüdunügU îhale Komisyonunda 29.1.1974 saiı günü saat tı'de yaplacaktır. 4 Eksiltme şartnamesi ve diğer evrak m?zkur Geael Müdürlükte görülebüir. 5 Eksiltmeye girebilmek için ısteklılerın: A Bayındırhk Bakanlığı namına CSİ'2nb.) ıira« ık geçici teminatım, B 1973 yılına ait Ticaret veya Sanayi Uaaa Delgesinl, C (Müracaat dilekçeleriyle birlikte veveeeklnrl EKsiltme Sartnamesinde belirtilen ve usulüne göre nazırlaamı^ olan Plan ve Teçhizat Beyannamesi sermaye ve kredi imkânlannı bildiren mali durum oildirisı. te.knık Deraonel beyannamesi, Taahhüt beyannamesî. BayındırliK rtafcanlığmdan almış olduklan (G) grubundan keşif bedeli kadar işin eksiltmesine girebileceklerini göstenr a,Uteahhitlik karnesi ve eksiltme çartnamesınde benr'ileıı oözel belgelerini ıbraz suretiyle Yapı Işleri üeiıeı MüiürıUSti BöLge Komisyonundan alacakları) yeterlik belgesini, Teklif mektupları ile birlikte zarfa koymaları lâzımdır. 6 Istekliler teklif mektuplarını 29.1,1974 salı günü saat lu'a kadar makbuz karşılıjında Îhale Komisyonu Başkanhğma vereceklerdir. 7 Yeterlik belgesi almması için son müıacaat tarihl 24.U974 persembe günü mesal saati sonuna kadardır. Telgrafla müracaatlar ve postada vaki gecıkmeler kabul edümez. Keyfiyet ilân olunur.