Catalog

Cumhuriyet BASTN AHLAK YASAS1NA UYMAY1 TAAHHÜT EDER Sahibi: Cumhuriyet Matbaacıhk ve Gazetecilik T.A.Ş. adına NAZİME NADİ Sorumlu Yazı tşleri Müdürü : SAMİ KARAÖREN Basan ve Yayan : CUMHURÎYET MATBAACILIK ve GAZETECİLtK T.A.Ş. Cağaloğlu Halkevi Sk. No. 3941 İl tZMİR: GÜNEY Fevzipaşa tLLERt: Bulvan ANKARA! Atatürk Buivan Tener Apt Venişehir Tel: 120920 129544 Afsaroğlu tshanı Tel: 31230 2470» ABONE ve tLÂN Senellk 6 Ayhk 3 Ayhk fnrt tçl ¥uxt 150 80 44 Adi Kuruköprü 34 •okak No. 40 • ADANA Tel: 4550 3934 1 Ayhk 15 Posta Dısı 288 144 12 24 Ba$lık (Maktu) 300 U m 3 uncü sayfa (Santlml) 83 • 2. ve 7 oci tayfa (Santiml) 80 • 4. 5. 6 n o savfa (Santiml) 75 • Nisan. Nikfth. Evlennıe. Dofcum 100 • Ölüm. Mevlid. Tesekküı 23 UncO (S Cmı 150 • Ölüm. Mevlid. Teşekkür (5 Cm.) .. 100 » SAYIS1 50 KURUS KOMUTANLARIN ri Komutanı Orarniral Celal Eyiceoğlunun odasmda yaptıklavı topBu hususlar yerine ge lantjda durumun son bir defa datirilmecüği takidirde Si ha geniş çapta bir Komuta Konîâhh Kuvvetlerin Cumhu seyinin toplantismda eîe ahnması nı kararlaştırmış ve 10 Mgî't 197\ rîyeti karumak üzere idü Çarşamba günü Genel Kurmay reyi doğrudan ö.oğruya Biiçkanliğmdâ çeşitîl birlikîerden ıızerine aîmaya karar ver gelen komutaniar, muhtıranın hâ Zirisnmsaî ertamını saglayan. kodiğini bîldirmişierdir, rmşmaları yapiTiiç ve âlmart neticc 1eri Curnhurbâ|kamna aktşrma gö Kurmay Başkanı v6 KUV r#Vİnİ Gene! Kurmay Başkansna vpt Komutanîarırtîrt b u konudavçrmişlçrdir. kı muhîıfâsinm ram metni otehı Genıtjlet'ümiç çaptaki bu Yükgck sütunlanrmzda&ır. Korouta Konseyinde söz alan knmutanlar, Bsşbskanın, hiıkıımetm dçrhal yönetimdr» çekilmpsini hu zursuzlukların Turk Silâhlı KuvSaar, 13.00 te Ankara Radyovpileri tnensupîarma da sirayet et sundan .VByınlanan Ültimatom nitiğini, huzursuzluğun. Türk Silâhlı teliğmdçkî habe.r kamu öyunda Kuvvetîçri rnenşuplarj grasmda hi jıeveran ve ÎÎRİ ile karşılanmışyerarşiyi zedeleyecek bir nitefır uifiınatom, aym ancla Kaîik ald]f»jnı iîerî sürmüşl^rdir. rs, Deniz ve Hav& Kuvvçtlerme Yüksek gfsviyedeki bu toplantüar bağlı General ve Kurm&y Albayl d Kurulu heyetler farafmsonunda ç!dç edücn neticeye daya Curnhurbaşkamna, Senaio narnk riün sahah saat 1000 Birala ş ile Miüet Mechsı Başıında Genel Kurm.ıy Başkanı Orkanlanna şetirîlmiştır. genevnl Memduh Tağmaç'm başkanhğında toplanan «Yüksek KoSaat 12.40 sıralannda Tümgemuta Konseyî» nihayet Cumhurneral Musa örıgün'le birlikte basknnı ile Senato ve Meclis BasTRT Genel Müdürtüftü îç Ha kanliirına vorilmesi kararîaçhrıberler Servisine gelen HHVA lan muhtırayı hnzırlamış ve birer Kuvvetleri Genel Sekreteri Hanüshasını hcr Kuvvet Komutanlıva Kurmay Albayı Kemal Tugınrian dâvet olunan birer generai nusluoüîlu VP Deniz Kuvvetlen le birlikte ilgihlere yollamışlardır, Komutanlığı Genel Sekreteri Deniz Kurmay Albayı Ftıat Ugur, bir ilgili ile görüçmek isÛrgeneral Memduh Tağmaç'm tecüklerini bildirmişler ve ellebütün bırlıklerden yüksek sevırindeki metni burada bir yetkiyedeki komutanlan <Yüksek Ko]ıye vermişlerdir. muta Konseyine) davet ettığı Bu sırada, haberler bülteninm Sali gününden itibarcn Türk sir okunmasma kısa bir süre kaldılâhlı Ku\rv etlerine alarm verilfcmd&n, derhal haber bülteni ha miştir. Ime getirilen muhtıra radyoda Birliklerin subayları derhal gookunacak haie sokularak Radrev başına çağrılmış, nöbetler ynevine gonderilmiştir. Ru süre içmde General vft Kurmav Aî sıklaşhrıîmış, Genel Kurmay Başkanhğı ve Kuvvet Komufanhkbaylar, TRT Genel Müdürlüğü larına bafh irtibat subayları haîç Haberl£î Dairesinde bİT yetzır durumda bekletilmiştir. Kıimin yanında oturarak muh1 ıranın radyodan okunmasım beklemişlerdir. öğrendiğimize göre, Çarşamba Muhtıranm radyodan çrecesi Türk Silâhlı KuvvetîeriM, heyecan ve ilgi ile izlenmiş. nin idareye doğrudan el koymadaha snnra TümgenGral Musa sı yolunda bir fikir behrmiş ve Önçün'ie birlikte geien albayiar bütün bîrliklerde bu yolda gereTRT Genel Müdürlüğü binasınken hazırhkîar yapılrnıştır. Andan ayrvlmışlardır. cak, Komuta Konseymin ÇarMuhtıra ayni anda yinc general şamba günü akşama kadar süren vc albaylardsn kurulu ayrı hetoplantıları sonunda beliren soyetler tar&fmdan Cuınrıurbaşkan nuçta idareye hemen el konulİığına. Senato ve Mıllet MecVısi ması yerine Cumhurbaşkanı, Seına götürülmüş ve ilgılı nato ve Meclis Başkanlanna şim verilmi|tir, dıhk bir muhttra verilmesi ile yetınilmesi kararlaştınlmıştır. (Baştarafj I, sayfada) Güvenlik tedbirleri Nasıl verildi? Alarm Daha önce Saat 14 sulannda hoparlörler j den «Sayvn vatandaşlanrs» ve j «Savın 7iyaretçilerin» " kulisleri j luffen lerketmelcH yoîunda Mec ı hs ıdare Amirlerinin isteklpri j ârdı ardma tekrarlamvor, sivil kurıirtia poîisleri bu ça^rıvı dtıymazhktan gelen «Saym varandaş» ve «Saym ziyaretcîler»i kulisleri (BasmakaJe'ripn devam) terke davet ediyorlardı. lar» kulak asmamıştır. Millet Meclisinde onu destpkli>en A.P, çoğunluğu ikiye bnlüniip de hüMıllet Mecîîsl Başkanı fiabıt kümetin düşmcsi olanakîarı Osman Avrî ÖnCftkİ BÜn îstan gosterdiği aniard» bile bul'a gitmisti. Dün 17 urağiVa pazarhk hesaplariyle a>akta durdöneregi 07PI kalemi tarafmdan manın çarelerini aramış, bir an açıklandı. Senato Ba^kanı Tekin olsun «islifa» divc bir müessese bulunduğunu düşünmek istemeArıburun mubtıravı aldıktan miştir. ra Senato bölümünden Şimdi, Silâhlı Kuvvellerin muhBakanlar Kurulu toplantısın.i tırasi üzerine bu müpsseseyi hagitmistir. tirlayip ^ereğini yapaeapıni ıimuyoruz. Ama bu norma] bir îstifa Demirel îktidarma karsı AP olmıracaktır. Son muhtıra, şrösgrubunda, Demirel ve hüküme termelik demokrasinin beiini kırtme kfirşl hir tavır takmart ve mıştır. Bu koşullar altmda rarlamenbu yolda bir muhtıra hazırlaym 19 üvevp ımzalatan harekpt tonun dıırumıı r.eftlacaktır?Devöneticüen îir» mııhtırav? imza mircl eitmiş, bir başkası jjclmi?, ktıvan parlamenterlerde bir ra ya da bir koalisyon hiikümeti kuha'hk varken, muhtırava imza rulmuş, ne degişecpktir? Bu parkovdııkîan volunda n k a n basın lamento «mevcut anarşik duruhaberlerini, basın bürosuna ve mu ffidcrecek VP Anayasanm ön»?.7ete bürcrtarına selerek valan gördüğü reformîarı Atatiirkçü bir layftn vp Demirel'e bağlıtoğım görüşle ele alacak» ve devrim ka> ifade eden bazı AP'li parlamen nunlarını uv^ulayacak kuvvptîi ve terlerde ise bir rjişmanlık ve inandırıcı bir hükümet ktırabilsuskunluk göze çarpıvordu. me yetenegine sahip midir? On yıllık deneylprin ışığmda biz bu soruya olumlu bir cevap veÖbek öbek toolamp konuşan rilemiyecpği kanısındaj'iz. parlamenterlerden en çok şu Kpndi yptprsizliği içinde yjpransözler duyiıluyordu: «îste fflffflmıs bir parlamento, bugünkü koleketi bu hale çetirdîk», «Demirel bu defa da mı istifa etme sjullar altmda. kuvvet zoru ile vecek?», *Biz çok sövlemistik. bir şejler yarjmaya kalkıssa bilr, hu çidişin sonu iyi de£il. dinle kamuoyu önündc büsbütün kiicütemedik», «Simdi TBMM top lecek. bîr kukla haline düşecektir. Bu durumda T.B.MM. nin krnJansa. hep hir açızdan buyurun emaneti dense. np nlacak?» ve di kpnriini feshetmesj, 19K1 den bıı son sorunun cevabı da yîne j bu yana göze aldığı en olumlu, parlamenterler tarafmdan şöyle ı en havsivetli bir davramş olacakcevaplanıyordu: tır. «Denmesine ivi olur ama np J Bakahm, göreeejîiz. rede o babavığif» ve bu sö?ii j NADİR NADİ söyleven Senato grubunda ve Cumhuriyet Senatosunda Demiıpli p e k ' t u t a n bir AP'li senatördü ve yüzü kıpkırmızıydı. Devrimci Muhiıro, Millet Ordunun Meclisi'nde okundu Sesi ANKARA, DEMİREL (Baştaratı 1. $ayfada) Demirel'in istifa mektubu, aynen şöyledir: «Cumhurbaşkanhğı vüce katına. (ienel Kurmay Başkaın ve Kuv vpt Komutanlan tarafmdan zatı devletlfrinize. Cumhuriyet Spnatosu Başkanlığma VP Millet Meclisi Başkanhğtna tevdi edilip bu gün saat 13.00'deki radyo haber bültenlerindc Türk kamu oyuna da duyurulan muhtıra ile anayasa ve hukuk devîeti anlayTşını bagdaştırmak, mümkün rieğildir. Bu durum muvacphesinde hükümetin istifasmı saygı ile arz ederim. Süleyman Demirel» soru yağmuruna tutulan Süleyman Demirel, «Cumhurbaşkanı size yeni bir görev tevdi erierse kabul erier misiniz?» şeklmdekı soruya, «Başbakanhk önünde söy ledikiprime ilâve edecck birşev yok» demiş. «Bir açjklama yapacak mısmız?» sorusuna da. «Vz önce söyledim. Anlayış göstereeeğinİ7i sanıyorum» diyerek, Turhan Bilgin'le birlikte içeri gırmıştir. (Cumhuriyet Bürosu) Meclis Başkanı yok Muhtıracılar «R«z sövlemiştik» Saat 15'e doğru Saat lâ'e doğru hissedilir bir kalabalık kulislere dolmuştu ve en çok duyulan söz de şuydu: <Paşa gelecek mi?« Haber bülteninden hemen sonra CHP'H Grup Başkanvekilleri basm bürosundan temin ettikleri muhtıra metnini derhal evinde bulunan CHP Genel Başkanı îsmet înönü've ghtürdüler vc înönü'nün saat l.Ydr» Moclise geleeepi haberi ni getirdiler. Bu, hissedilir bir sevinçle karşılandı. DP Grup üyeleri odalarmda top landılar ancak bu toplantmın res mî bir toplantı olmadığı sohbet mahiyetinde bulundusu özellikle bildirildi. Bir fabrika yöneiicisinin otosu tahrip edildi Muhtıra nasıl hazırlandı? İlk şaskınlık Silâhlı Km r vetler bildirisinin radyoda okunmasmdan sonra, Başkentte çeşitlı çevrelerde oldu ğu gıbi sokaktaki varandaşlarda da büyük paşkınlık belirtileri sörülmüş. her yerde ayaküstü bu konu konuşulmuştur. Aynı arlar da, o ana kadar şehir içinde devriye gezen polis ekiplerinin, Toplum Polısi ^ruplarının acele mer kezierine döndükleri görülmüştür. Ültimatomun yarattığı ilgl dolayısıyle konu her yerde, evlerde dairelerde bütün gün konuşulmuş, gazete bürolarının telefonlan durmadan durum hakkında biİRi isteyen vatandaşlann müracaat larına vasıta olmuştur. Hatırlanneağı üzere, îçinde huhmduğu buhranlı ve anarşik durum aylardan beri toplana«e1en Millî Güvenlik Kurulunda. Kuralım Türk Silâhlı Kuvvet krine bağlı üyeleri tarafından nr 1;ıya konmuş ve hükümetin bu du rumu önleyici iedbirler alması ısİenmiştîr. Bu arada. özclliklc Hava Kuvvet leri Komutanı Orgeneraî Muhjsin Batur. iki ayr? muhtırayı Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a vererek ansr^ik ortama bir t;are bulunmast için ledbir almasını, P a r . lamenionun görevmi yprinft getirmesini sağlâmasjru îstemişti. Günlerden beri, anarşik ortamm önlcmncai için çarcler aranırken, hükümptin, bu arada, Parlamentonun görevini yerine getirmediği bılhassa ekonomik durum sebebiy îe anarsinin daha da arttığı gorülmüştür. Bu riurum boylece devam ederken, kamu oyundaki huzursuzluk zamanla Türk Silâhlı Kuvvetleri menfitıplan arasında da hissedîlmcye başlamış ve durdurulması onlene.mez hale gelen bir kaynaşma haline gelmiştir. Bu kaynaşmayi da yakından l?lpypn yüksek komuta heyett üyeleri, zaman zaman aralarında loplanarak duruma çarp aramışlar. bükümetin ve parlamentonun belh konvılar dışmda faaliyet güstermediğini tesbit etmişİerdir. Bu arada, Genel Kurmay Başkanı Orgeneraî Memduh Tagniaf), Genel Kurmay Başk&nlıgı karargâhmda düzenlediği bir bnfıngte, durumun nezaketini çeşıt'ı rütbelerdekı komutanlara anlatmış, ancak, Türk Silâhlı Kuvvetlerimn komuta zinciri içinde ortak hareketler yapmak suretiyle meseleye çare bulaca*ım, «Grrekenin gerfcktiği z»mamla yapılacagını» söylemiştir. Ancak Genel Kurmay Başkanmm zaman zaman yaptığı bu çıkişlar da bir zaman gelmiş ye. terü ulmamaya başlamıç, memleketm ıçinde taulunduğu anarşik durum daha vahim hal alarak kardeşin kardeşı öldürülmesıne kadar varmıştır. Etiler Garanti evlerinde bir apartmanın önünde bulunan Genoto Fabrikası Müdür Yardımcısı Şefik Süer'e ait otomobil. atılan patlayıcı bir maddeyle hasara uğratıîmıştır. Şiddetli patlama. yörede heyecan uyandırmıstır. Pstlayıcı maddcrm. vcşil be\ a/, renklı bır «Chevrolet» otomobilden atıldı^ı bıldirılmektedır. Baskan\ekiilprindcn Turhanjtil ybnetiminde dün saat 15,08'da toplanan Millei Meclisinde Komutanlarm muhtırası okunmuştur. 1 Kasım 1H~» den bu yana cn külabahk oturumlarından birinj yasıyan Millet Meclisindc yalnızca Basbakan ve Bakanlar Kurulu Kargıh alkışladı üvelerinin k.ıbine toplantjsı yaBundan sonra Genel Kuımay pddıc;» ivin bulunmadıklan çöBaşkanı ve Kuvvet Komutanrülmüştür. Millet Meclisinin iarınca hazırlanmiŞ muhtıra O1970 . 1971 yasama yıhnın bu kunmuştur. Muhtıranm okunma 70. birlesimini Spnato Başkanı smdfan sonra Bagımsız îçel Milve Cumhurbaskanl»S;ı Gtnel Sck letvekiîi Celâl Kargılı'nın alkvşrctcri de CumhurbaskanhjSı loladısı görülmüstür. casuıdan izlpmıslfrdir. Bu arada DP'li Kadri Erogan ye Baskanvekiîi Turhangil, otorinden kalkarak kürsüye doğrU maiık makmelerle yoklama yailerîemiş ve Başkan Vekili Turpılacağım bıldırmiş, buna bazı hangii'e hitaben böyle bir sunuşparlâmenterler itiraz ederek ad tan sonra ya başkanhğm. ya bir okunmak suretiyle yokîama yahükümet üyesinin ya da bir parla pılmasım ıstemişlerdir. Daha menterin açıklama yapması gerek sonra otomatik rihazlarla da yok tiğini aksi takdirde Parlamentoîama yapılmıyarağı açıkîanmış nun »manevi eza» altında kalaca ve Başkanvekih Turhangil. çogını öne sürerek KÖZ istemiştir gunluğun olduRunu, gündeme geErogan'a söz verilmemiş, direnme çiîeceğını bildirmiştir. Turhangil si üzerine başts Ferruh Bozbeyl sımuslar arasmda dün saat 12.55 olmak üzere DP'li milletvekiller de Millet Meclisı Baskanhğına kendisini yerine oturtmuşlardır. Genel Kurmav Başkanı ve Kuvİnönü geliyor vet Komutanlannca imzalanan bir yazı gelmis? olduğunu bildiTam bıı sırada CHP Genel Bas rerek, şunları sövlemistir: kanı İsmet înönü beraberinde gü «Sunuşlar meyanmda bugrün neye gitmekte iken yarı yoldan dö 12.55 de Merlis Başkanlı^ina tev nen Genel Sekreter Bülent Ecedi edilmiş bulunan Genel Kurvit, Grup Başkanvekillerinden mav Başkanı ve Millî Güvenlik Necdet Uğur ve Merkez Yönetim Kurulu üyesi Orhan Birgit olduğu Kurulu iivpsi Savın Memduh halde, AP kulisine açılan kapıdan Tağmae, Kara Kuvvetleri KuGenel Kurul salonuna girmişi mandanı ve Millî (iüvenlik KuInnnii CHP'li milletvekillerinin rulu üvesi saym Faruk Güraîkıslnrıyla karşılanmıştır ler Deniz Kuvvetleri Kumandan ve Millî Güvenlik KuOturum kapatılıyor rulu üyesi saym Celâl Eyieeoğlu, Hava Kuvvetleri Kumandam ve İstiklâl marşmın TBMM'ce kabulünün 50. vıldönümü müMillî Güvenlik Kurulu üyesi nasebeti ile Başkan Fikret TurMuhsin Batur tarafmdan imzahangil îstiklâl marşmın metnin lanmış ve Millet Meclisi Başkanokumuş bu, milletvekilleri tara lığına hitaben vazilmış ve 13 fmdan ayakta dinlenmiştir. t s a.jansmda da Türkiye radyolanntiklâl marşmm ulusal marş ola dan yayınlanmış bir van vardır. rak kabul edıldiğı Bninci Büyük Okutuyorum.» Millet Meclisi tutanaklannın İtirazlar okunmasmdan <;onra «ruplar adına vapılan konu«m?1arda Bu durum üzerıne bazı anlaMehmet Âkif'in kişiliği övülmüşsılmayan itirazlar duyulmui, tür. Başkanvekih Turhangil bunhıra karşılık «Bnnun muhatabı Bu anma töreninden fionra Meclis Reislîgi dejil parlamensündeme geçilmiş ancak gündem tonun kendisi olduğundan a r z . deki £örüşülecek işlerin muhata da hiçbir sakınca çörmüyorum* bı olan hükümetin Genel Ku demiştir. Turhangil'in bu sözlerulda bulunmaması nedeni ile ri üzerine bazı CHP'îilerin «hüBaşkan Vekili Turhangil birleşi kümpt yok Saym Başkan» sekmi 15 Mart Pazartesi eünü top linde bn&ırH'kları duvtılmu«tur lanmak üzere kapatmıştır. Demirel, 5 yıl S ay iktiriarda kaldı ANK\RA (Cumhuriyet Bürosu) Siıleyman Demirel, 1964 yıimda Urgüplü'nün Basbakan olduğu 4. Koalisyon Hükümetinde Basbakan Yardımcıhğma setırılmiş ve 12 Ekim 1965 seçimlerınde AP'nin seçimleri kazanmasi uzerine Basbakan olmuştur 1969 seçimlerinde AP'nm tekrar seçimleri kazanması üzerine 2. Demirel Kabinesini kuran Süleyman Demirel, 11 Şubat 1970' de bütçenin Mecliste reddolunması üzerine görevden aynlmış ve Cumhurbaşkam Sunay tarafmdan hükümeti kurmakla yeniden görevlendirılnvştır. 6 Mart 1970'de 3. Demirel kabinesini kuran Demirel, bugüne kadar tam 5 yıl, 5 ay görevde kalmıştır. Hükümetin istifası Üitimatom niteliğindeki muhtıranm Cumhurbaşkam ile' Meclis Başkanlanna tevdi edümesinden sonra saat 14.30'da Basbakan Süleyman Demirel'in başkanhğmda toplanan Bakanlar Kurrlu. durumu görüşmüş ve hükümetin istifasını kararlaştırmıştır. Dahs sonra, Demirerin istifa mektubu, Başbakanhk Müsteşar Vekili Muslih Fer tarafmdan Cum hurbaşkanı Sunay'a götürülmüştür. Toplantıdan sonra Devlet Bakanı Turhan Bilgin, hükümetin istifasmı sövle açıklamıştır : «Saat 14.30'da toplanan Bakanlar Kurulu istifa kararı almıştır.» Ayrıhyorlar Turhan Bilgin'in açıklama yapmasından sonra Bakanlar, uzun bir sure toplantıya devam etmişîerdir. Başbakanlıgı ük olarak, istilanm açıklamasmdan 32 dakika sonra, Köy İsleri Bakanı Kapanh terketmiştir. Hemen arkasından Sağlık Bakanı Özkan ile Gençhk ve Spor Bakanı Sezain Başbakanhktan u/aklaşmışlardır. Daha sonva Adalet. Bayındırlık, Enerjı, Milli Eaitim, T a n m ve Millî Savunma Bakanı, sırayla Başbakanlığı terketmişlerdir. Başbakanhktan ayrüan Bakanlar, basın mensuplarınm sorulanna eevaben Devlet Bakanı ve Hükümet Sozcüsü Turhan Bilgin'in resmî açıklamasmda bulunduğunu hatırlatarak, «Hükümetin açıklamasıyla yetinin» demişlerdır Bu arada, Milli Savunma Bakanı Topaloğlu, gazetecilerin sorularma karşılık, «Hiçbir şey açıklamayacağim. Hükümetin açıklamasını yazarsınız» demiştir. Bir gazetecinin, «Hükümptin açjklaması iki satır, bize birşeyler söyler misiniz?» demesi üzerine Gençlik ve Spor Bakanı İsmet Sezgin, şu karşıhğı vermiştir: «Demek ki, iki satırlıktır da ondan». İçışleri Bakanı Menteşeoglu j da. «Konusmayaeajcını» bildirmiştir. Sanayi Bakanı Kılıç ise, «Hayırlısı olsun» demekle yetinmiştir. Bankalarda durısm ANKARA, (Cumhurivet Bürosu) Genel Kurmay Başkanı ıla Kuvvet Komutanlarınm muhtırasınm açıklanmasından sonra bankalarda para çekîlmesı yonünde büyük bır hareket göze çarpmıştır. Mevduat hesaplarma herhanp;l bir para vatınmına rastlanamamıs, buna karşılık küçük carı hesaplarda kısmî ve tıcarî hesaplarda büyük meblâğların çekildi&i görülmüştür ÖtR yandan, son üc avctır pıyasada görülen durgunluk dün muhtıranın açıklanma?,ından son ra etkısmı daha da arttırmıştır. Yeni Basbakan (Bastarafı t. savfada) ö"rpndı£imİ7.e gorc, bu ynl.la kesin bir karara varıldıüı t;ıkdırrie. kendisine Başbakanhk «mevı veıilecek olun. fükat kim ülrfu^u henüz ke^ınlıkle bilinmeyen kinise, Cumhurbaşkanlı«1 KontenianındHn Senatör oln4 rak Scnatnya seçilecek. ondnn snnra bu görev. kendiüine verılecektir. Bu arada, Cumhurbaşkanının temasları sırasında Parlamento ve partiler sevivesinde bır goruş Ü7erinde telkinlerde bulunacaâl anlaşılmaktadır. Genel kanı, muhtııada belirtılen toparlayıcı, reformcu. Atatürkçü bir hükümet icraatıru bugunku koşullar i(,'inde nncak siyasî partiler dışınd.ıki kişinin kurup yüruipbilerejîidir. INONU . (Baştarafı 1, sayfada) tfröre dayanan bir jönetime da," köşke gelen gazetecilerin î " yönelmiş ye böyle bir y«flelinonü'yle görüşme istefı kaBuî"' ' Skin huîfnkî kıhflarıni da P a r i edilmemiştir. Saat 15.05'dc İnönü, lamentodan geçirmeye hazırlanMeclis'e gitmek üzere evden çımıştır. Anayasal demokratik karken gazetecilere «Olayları ya düzen, sosyal hukuk devleti çer kmdaıı takip ediyorum. Bir söz çekleştirilmediği ve geliştirilmesöylemem için vakit rrken, şimdiği için bugünkü politik buhradi başka konuşmayacağım» dena düşülmüştür. Bunun baslıca miştir. mesuliyeti iktidar partisinde ve Hükümetindp olmakla beraber, Meclis toplantısmdan sonra CHP diğer burjuva partileri de so Genel Başkanı înönü, grup odarumludur. sında parti yöneticüeriyle görüşmüş, hükümetin istifa haberini Iş4ji ve emekçi smıflaıın poliburada almıştır. İnönü, daha sontik örffütü olan partimiz üzerindera gazeteeilerin. «Bir koalisynn ki vc diger ilerici siicler Ü7prinsöz konusu mu?» sorusuna, şu deki dnlaylı dolaysız baskı ve cevabı vermiştir: siddet uyRulamalarının derhal «Selâhiyet veımck. baııa düşkaldırılması ve önlenmesi; senıez. Birşey söylemeye yetkili deçim kanununda seçimlerin düğilim. Demokratik bir istifa var. rüst, halkın eğilîmlprini yansı. Demokratik bir mekanizma nortacak ve ahnan oyların s;erçek mal olarak işliyor. Bakahm, gö oranlarda Parlamentoda temsireceğiz.» lini sağlayacak değişikliklerin CHP Genel Başkanı İsmot yapılarak genel seçimlere gidilînonu, dün kendisine atfen yamesi, ilk alınacak tedbirler olvımlanan bazı sözler üzerine malıdır.» saat 21.30'da ?u açıklamayı yapErbakan mıstır: «Bana atfedilon sözler bir teMilli Nizam Partisi Genel menni mahiyetindedir. Bütün kanı Necmettin Erbakan: dikkatim. demokratik rejimin «Hâdiselprin seyrini neklemek normal işlemesi üzerinedir. Bulâzımdır. Bu hususta bir yorum nu temenni ediyorum.» yapmak için henüx vakit erkendir.» 2 Hava Generalî îki hava generali, dün saat 16 30 sıralarmda Dışişleri Bakanlığına gelerek, bazı temaslarda bulunmuşlardır. Generaller, gazetecilerin sorularını cevapsız bırakmışlardır. Muhtuanın Meclis'teki panik Dün saat. 13'te TRT Haber Bül teni okunduğu sırada Parlâmen' toda durum şöyleydi: 6070 parlâmenter ve konuklar Parlâmento lokantasmda öğle yemeği yerken 1520 parlâmenter CHP kulisinde bir o kadarı da AP kulisinde sohbet edıyordu. Parlâmento basın bürosunda gazeteciler radi'onvn başına toplanmış Deniz Gp7.mİ$ ve arkadaşları ile ilgili yorumiar yapıyordu. İlk haber okunduğu 7aman müthiş bir sessi7.1ik ortalıgı kapladı ve haberin bitiminde «azeteciler (CHP kulisii diye anılan kulise fırladılar. Bazı parlâmenterleıin «Ne o yakalandüar mı?» sorusuna mu hatap oldular, Gazeteciler Genel Kurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanlannm muhtırasını anlattıklan zaman ilk panik başgoşterdi. Lokantada Parlâmento lokantasmda radyo aeıktı. Birden bire çatallar, bıçaklar, kaşıklar ellerde kaldı ve hessplar istenmeye başlandı. Yemekten kalkan parlâmenterler kulisleri doldurdular. Gelîyorlar Bütün bu işler olup biterken saat 12.5fi'te isimleri tesbit edik'meycn bir havacı tümgeneral. bir k'aracı kurmay albay Meclis Baskanma vekâlet ctmekte olan Başkanvekih Fikret Turhangil'e bır ?aıf getirmişlerdi. 12.45'te de bir yüksek rütbeli kara generali bir deniz subayı ve bir albay da Cumhuriyet Senato^u Başkamnın makamına muhüvayı tevdı etmişlerdi. Saat 13.30'a dogBu durum, Türk Silâhlı Kuvru basın mensuplarınm çoğaltıp vptleri arasındakı kaynaşmayi dağıttıklan muhtıra öbek Öbpk daha çök arttırmış hükümetin parlamenterlerin birisinin elinaczi karşısmda «idareye cl ko de okunuyor, dıkkatle dinleninulması» teklifi komuta konaeyord"u. AP kulisinde i^e tarifsiz yinî tcşkii eden komutanlara bir suskunluk göze çarpıyordu. telkin edıhtıeye başlanmıştır. Bu Ga7Ptecilcrin AP kuli'.ine daSılriurum karşısında kalan yüksek maları ile «mütemmim malukomuta heyeti üyeleri, Tağmaçmat» istekleri başRösterdi. Saat tan pidişe bir çare bulmasım, 14'e doğru ilk panik ve heyecan Cumhurbaşkanmı uyarmasım, Ayerini daha serınkanh dü.şüntatürkçü bir hükümetin işbaşına mpvp bıraktı. Muhtıra daha dikgetirilmesi için Cunıhurbaşkanıkatli okunuyor ve Ö7ellik!e ikin nın faalivet fjöstermesini istemişci fıkrada bulunan «partilerüslerdir. tü» deyimi üzerinde yorumiar yapılıvovdu. Bir AP'li üye «tnöAncnk, bundan sonva, Ta^maç, nü'nün başkanlığında bir koalis Hsva Kuvvctlcı i Komutanlığı Kayona çidilmesinden başka çare rargâhında son bir toplantı daha yok» d"iyerek gorüsünü açıklar. yaparak prnhlemi ortaya koymuş, ken, paTİamento üyeleri telâşh burada kendisine durvnnu ağır bir bir şekilde parlamentoya tak=İçcrçrvp içinde «nlatan çoşitli rütlerle gelmeve başhyordu. bclerdcki komutanlara cn kısa 7a manda durumun olumlu bir sonuca bnğlanması ıçın tedbirlerin alı. nacaâını. Turk Silâhlı Kuvvetlerî İlk panik ve şaskınlık geçtiknin Kanunların kendisine verdiği vctki ile Türkiye Cumhuriyetini ten sonra bazı pr.rlamenterler koruma ve kollama görevini yemaaşlar üzerinde çok duran barine getireeeğini anlatmı.ştır. zı arkadaşlarına «Maaşlardan ne | Aynı akşam, toplantıdan çıkan haber?» diye takılıyorlar ve «Ya ' Genel Kurmay Başkanı ve Kuvhu şimdi maaşın sırası mı?» cevet Komutanlan Deniz Kuvvetlevabını alıyorlardı. Tazyikler Maaşlar \ ineı « ra yöneldîği RÖrülmektedir: I IçerdİKİ hususlar ve yargılar : O Mevcut anarşik, kavçah huzursuzluk ortammdan hem bu parlamento, hem bu hükümet sorıımlmhtr. O ^ u nedenle çağdaş uye;arlı^a ulaşma umudu yitirilmiştir. 0 Biiylece bizzat Cumhuriyet için hir tehlike doğmuştur. O Ama durum çaresız de'ğildir. Çare: Hemen, süratle kuvvetli ve inandırıcı bir hükümet kurıılmasıdır @ Bu hükümetin plaıı ve programı da şu olmalıdır: NEW YORK Ünlü Associated ai Hemen mevcut anarşik duPress Ajansı, yaymmı yarıda kerumıı sidermek, serek Türk Komutanlarınm mvıhb) Reformlara haşlamak, tırasını «Urgcnt . acele» kaydı İle c) Mevrut inkılâp kanunlarını bildirmiştir. da uygıılamak, Assnciated Press Ajan.sı, KomuQ Bu proçranıın esprisi Atatsmların muhtırasmın Demirel'e is tiirkçü bir espridir. tıfn etmesi için bir üitimatom niteQ Bu hükümetin meydana geliğinde olduğunu belirtmişür. lişine imkân verecek esprı ve yol: Partilerüstü bir anlayışa yükselme esprisidir. Şımdiki meclisler durumu partüer üstü bir anlayışıyla değerlendirebihrler ve partıler haklar ileri sıırmezlerse bu hükümete varılabilir. Bu hükümete demokratik kurallar İçinde varılmak zorunludur. (Bınaenaleyh ya hemen meclis içi ve dışı unsurlarla bir ko j alisyona varılarak söylenen plân ve program uygulamasma geçilir veya bir yandan bu işe devam edilirken bir yandan da bir seçiANKARA. (Cumhuriyet Bürosu) me gidilir.") Güvenlik kuvvetlerimn kontrolu fö Bu espvi i<;inde bu yol izlene altında bulunan ODTÜ'deki durek böylc bir kuvvetli ve inandı rumda dün yeni gehşmeler olmuş, rıc» hükümet kurulmazsa, ya da Dekanlar dahil, hiçbir öğretim üye l)iı >olu izlemede «erekli kuvveti vc gorevlisiyle idarî personel, Mütevelli Heyetin ifeteği üzerine, ü <;östereme7.se «yüksek kumanda zinciri içinde kollektif bir askerî niversiteye Sükulmamıştır. yönetim» kuravak cumhuriyet biz Kapıdaki yetkili subaylar, içeri zat korunur ve kollanır. alınmamaları yolunda Mütevelli 11 Muhtıranın yoneldiği amaç Heyetinin Vilâycte başvurduğunu lar fbunlar siyasal dayanak nokta ve Valiliğin de kendilerine emir veıdiğini söylemişlerdir. O Demirel'i bertaraf etmek KANIÎN YOLLARINA Qt Muhtemel bir sağ, ya da sol BASVURULUYOK hnreketi havada bırakmak, herhan Bunun üzerine üniversiteye sooi bir sürprizi yersiz kılmak kulmavanlar, doğruca Türk HuQ Atntiirkrü bir espriyi ve dekuk Kurumuna gitmişlerdir. Bumokratik kurallar öne alındığı irada, ODTÜ'ne baglı Dekanlar a<in bu hareketin demokrasi diişdına bir basın toplantıyı düzcnlemiinı ve kişisel bir dikta usulü ol yen İdarî llimler Fakültesi Deınadığını hissettirmek. kanı Yaşar Gürbüz, son olaylar O Reformculuk, Atatürk doğhakkında bilgi vermiş, «Mütevelli rultusun °ibi temalar ileri süHeyetinin yetkisi olmadığı h»lde rüldüğünden ordu, öğretmen, üniversiteyi i'iilcn kupattığını» belirtmiş. şunları söylemiştir: öğrenci gibi aydın katlar nezdinde bir ilk sempati ve nüfuz ka«Üniversiteyi ke> fi olarak kazanmak. pataıı Mütevelli Heyeti üyeleri a0 Demokratik kurallarla parleyhine kanun yollarina başvurutilerüstü kalma prensipleriyle bu lacaffim bildirir, üniversite özeık>leclisler veya onların yerine gelİKİni ayaklar altıııa alarak sürlecek Meclisler kuvvetli ve inandürdükleri bu tutumu şiddetle protesto eder. olayı tiim anayasa tlırıcı hükümeti kurup işletemezkuruluşlarının dikkatiuc sunasp arkasından kollektir bir ordu rız.» yönetimine geçişi hazırlamak. III Bu muhtemel kollektif SAĞIROĞLUNA CEVAP askerî yönetimin karakteri: Bugün yine üniversite önüne O Aşırı uçlarla etkili savaş, gideceklerini bildiren Gürbüz, rrİJ Rektöru Galip Sağıroğlu'nun O Binaenaleyh bunun gerekODTÜ Akademik Konseyi için tirdiği dozda bir reformculuk. söylediği sözlerin gerçeğe aykırı Q Fakat, kırıcı olmamaya da olduğunu belirterek, «Sağıroğlu1dikkat: Yani gerekli reformlara nun bu tutumuyla hangi çpvreaçık ve örgütlü bir karşı koyma lerc yarenmak istediği rytktır» , olmadıkça insan haklarına ria j demişür. yct. Biidiri «AP», muhtırayı «Acele» kaydıyla dünyaya açıkladı Dekanlar ve öğretim üyeleri ODTÜ'ye sokulmadı Diğer parti genel başkanları ne diyor? Türk Silâhlı Kuvvetlen adına verilen muhtıralar üzerine hükümetin istifa etmesiyle ilgili olarak parti genel başkanları, görüşlerini açıklamışlardır. Türkeş MHP Genel Başkanı Alpaslan Türkeş ise, yetkili kurullann top lanarak muhtırayı incelediklerini bildirmiştir. Prof. Aksoy Anayasa Profesörlerinden Muammer Aksoy, muhtıra konusunda demiştir ki: «Ordu. bu muhtıra ile Anayasa çizgisinden sapmış olanlari o çizjriyc çagrırmıştır. Sandıktan çıkmakla Anayasa'nm uygulanması arasmda büyük bir fark olduğu. bir kere daha görülmüstür.» Bozbeyli DP Genel Başkanı Ferruh Bozbeyli: «Aslolan, Atatürk'ün açtığ:ı bir Meelisin, millet adına yüklendiği kutsal görevine dpvam etmesidir. Hükümetler daima değişebilir.» Feyzioğlu MGP Genel Başkanı Turhan Feyzioğlu: «Hükümetin istifasını şimdi öğrendik. Olayları izlîynrtız. Atatürk'ün kurdusu Cumhuriyet'in müesseselerinin karşılaşılan meselelere gereklî çözünı yollarını bulacağını ümit ediyoruz. Şu anda tek düşüneemiz, Türkiyenin ve aziz milletimizin huzur ve selâmetidir.» Prof. Esen Yine Anayasa profesörlerinden Bülent Nuri Esen, şunları söylemiştir: «Ordunun bu hareketi. çok çağdaş ve uygar bir harekettir. Türk ordusu. buRÜıı bir Giincy Amerika ordusuna benzenıediğini «östprmiş, aksine. keyfıliğe gitmekte olan bir idareyi Anayasa ve Atatürk ilkeleıine çaçırmıştır.» Atakh Tabii Senatör Mucip Atakh, muhtırayı «Hukukî ihtilâl» olarak nitelemiş ve sözlerine şunları eklemiştir: «Memlekotin rejimine parlamen tonun sahip çıkmnsını, devrimciliğe, sosyal ve ekonomik sorunlara eğilnıesini, 1963'den beri söyHiyoru7.. Bunlar yanlış yorumlandı. Bunları söyleyen bizler vp arkadaşlarimız hakkında türlü şeyler söylendi. Bugün, bu duruma gelindi.» Timisi BP Genel Başkanı Mustafa Timisi: «Demirel'in istifası, cn son yapniası lâzını gelen hi r barcketti ve yaptı. Mubtıranm çerçevesi dalıilinde yapılacak bareket. devrimleri ve İMI Anayasasmda öngörülen reformları yapahilecek bir yapıya sahip bir millî koalisyonun teşkil edilmesidir. Burada söz konusu olması lâzını gelen husus, bizce en önemlisi, bu temel reformları yapabilecek bükümetin teşkilidir. Bunun, Parlamentoda çokluk azlık .çrubuna sahip olmaktan ziyade. memleketimizin içinde bulunduğu bunalımları çözebilecek bünyelerden aranması gerekmektedir.» Tunç Türkİş Genel Sekreteri Halil Tunç ise. muhtıranın ikinci maddesinde yer alan ve «Aııayasanin öngördüğü reformları ve inkılâp kanunlarını uy^ulayacak inandın ci ve kuvvetli bir hükümetin demokratik kurallar içinde kurulmasının zaruri olduğu görü^ünü kapsayan hususun, Türk millptinin istck ve duygularım labalık sebebiyle korumada görevli polislerin çok sıkı tertibat aldıkları, buna rağmen itişme kakışma sırasında Demirerin bir ara yanmdaki gazetecilerle beraber düşme tehlikesi geçirdiği , görülmüstür. Basın mensupları sorularına devam ederken Demirel. gene aynı cevabı vermiş ve zorlukla arabasma binebilmiştir. Cumhurbaşkam Sunay. istifa Sunay *ın temasları mektubuna cevap olarak gönCumhurbaşkam Sunay. dün akderdiği tezkerede, Hükümetin şam Senato ve Meclis başkanlasimdıye kadarki hizmetlerine te rıyla görüşme yapmıştır. sekkur etmiş ve yeni H ü k u m p . Sunay, saat 19'da Cumhuriyct 1ın kurulmasına kndar görevleSenatosu Başkanı Tekin Anburıne devam etmelerini istemisrun. 19.15'te de tstanbul'dan n~ tır. çakla selrn Millet Meclisi BaşCumhurbaşkanhğı Genel Sek kanı Sabıt Osman Avcı'yı kareierliğinin bu konudaki bilcribul etmişiir. rist söyledır: Kaçtılar «Bakanlar Kurulu'nun istifa ettiçi. Basbakanlığın 12 Mart Gorüşme. 3 saate yakın sür1971 tarihli VP 1/12138 sayılı muş, basın mensupları ana nizayazısı ile bildirilmis ve bu isti ! miyede beklerken Senato ve fa saym Cumhurbaşkam tara ' Meclis başkanları, Genel Sekrefından kabul edilerek, keyfiyct j terlik kapısmdan çıkarak, gececevaplandmlmtştır. \ nin karanlığında gözden kaybolmuşlardır. Bakanlar Kurulu'nun, huçüne kadar çpçpn hizmptlerine teşekBu konuda, herhangi bir açıkkür eden sayın Cumhurbaskalama yapılmamıştır. nı. yenisi kuruluneaya kadar Sunay'ın proğramı îrörevp devam edilmesini riea etmişlerdir. Cumhurbaşkam Cevdet Sunay'ın yeni hükümetin teşkili konuBu işlem, Cumhuriyet Senasundaki çalışmalara, 17 Mart tosu ve Millet Mpclisi BaşkanIıklanna arzedilmistir.» Çarşamba günü başlayacağı, Cumhurbaşkanhğı Genel Sekreterliği tarafmdan açıklanmıştır. Açıklama şöyledir: «Saym Cumhurbaşkam, Bakanlar Kurulu'nun istifası ve istifanın kabulünden sonra Cumhuriyet Senatosu'nun 13 Mart 1971 Cumartesi ş;ünü sa.it Kî.OO'da yapacağı toplantıyı da gözönünde tutarak, aşağıdaki ealışma programını uvçıılayacaklardır: ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) 13 Mart 1971 Cumartesi: Saat 18'de Genel Kurmay Başkanı Süleyman Demirel, istifadan sonra dün saat 19,25'te, ve Kuvvet Knmutanlarıyla Çanyanında Devlet Bakam Tur j kaya Köşkünde çörüşme. han Bilgin olduğu halde, Baş14 Mart 1971 Pazar: Saat 17.1)0 bakanhktan çıkmıştır. de siyasî partilerin çenel başkanları ve Türkiye Büyük Millet Meclisindeki grupların yöneDüşüyordu ticileriyle Çankaya Köskünde Yüzlerce gazetecinin merdiventoplanarak çörüsme. Milletimilerin önünde birbirine girdiği bir sırada Demirel, kendisine yönel i ze hitaben bir biidiri yayımlantilen çeşitli sorulara karşılık. j ması. 17 Mart 1971 Çarşamba: Yeni «Devlpt Bakanı arkadaşımın açık ı Bakanlar Kurulu'nun teskili için. lamasına ekleypcek başka söz istisarelere başlanması.» yoktur» karşıhğını vermiştir. Ka Demirel, «Anlayış göstereceğinizi sanıyorum dedi Senato toplanıyor Muhtıra vo Hükümetin H ı fasından sonra, Cumhuriyet Sonatosn Genel Kurulu. bugün için olaganüstü toplantıya çagrılmıstır. Siyasî parti yetkili organları olağanüstü toplandılar Boran TİP Genel Başkanı Behıce Boran : Bu arada, «Cumhurbaşkanma gidecek misiniz?» sorusuna De | mirel, başını önüne eğerek, «Ha ! yır» cevabmı vermiştir. Demirel' i in. zaman zaman gülümsemeğe çaba göstermesi, dikkati çekmîştir. «tktidar, son lamanlarda açtk di|rlnl» söylemiştir. BP. Genel Yönetim Kurulu'nu TİP. Merkez Yürütme Kurulu'nu, MNP de Başkanhk Divanı'nı «olağanüstü» toplantıya çağırmış ve hükümetin istifasıyla ilgili gelişmeleri ele almıştır. Sözcüler, parti organlarının Anlayış istiyor toplantıları sonunda açıklamalar Demirel, daha sonra evine ha da bulunabileceğini söylemişlerreket etmiştir. Evin önünde de dir.