Catalog

31 tkincikânun 1936 CUMHURİYET Buhrandan kimjj mes'ul? Makine mi, fakat makine bir alettir. Tıpkı balta gibi imhaya da, imale de yarar» Bu daire şefliğine getiriBiz bu aleti kullanmasını bilmedik len arkadaşımızın verdiği izahat Trakya Umumî Müfettişliği kadrosuna bir köy bürosu ilâve olunmuştu. Bu büronun şefliğine Selâttin Kanaemin tayin edilmiştir. Gazetemizde köy davası hakkında yazdığı makalelerle tanmmış olan ar kadaşımız kendisile görüşen bir mu harririmize şunları söylemiştir: < Ötedenberi Türk köylüsünün yükselmesini ülkü edinmiş olan Cumhuriyet hükumeti bu alandaki verimi ve iş kudretini artırmak için Trakya Umumî Müfettişliği kadrosuna bir «köy bürosu» ilâve etmiştir. Bu vazifeye ilk defa benim tayinim hem talihimin mes'ud bir cilvesi, hem de büyüklerimin hak kımdaki yüksek teveccühleridir. Bana sevgi ve itimadı olan General Kâzım Diriğin çok değerli şefliği altında işe 1 başlamadan önce size ne söyliyebilirim ' Eğer benden köycülük davasının millî ve ilmî manasını sorarsanız, bunları az çok sayın gazetenizde yazmış olduğum cevabım verebilirim. Bende köycülük ideali 927 senesinde doğdu ve ruhumda yerleşti. Türk inkılâbımn 6z ve temel manasını bu aziz toprak üstünde ve bu toprak için, bu toprak yüzünden yaşıyan geniş köylü kütlesinin her suretle yükselmesinde 1926 daki ahlâksızlık buhranını ha görüyordum. Atatürkün İzmir îktısad Bütün kabahati makinenin artına kongresindeki çok büyük ve çok derin tırlamıyan var mıdır? yüklüyoruz. Ferdiyetçiliğin neticesi olan zevka manalı sözleri bana önderlik ediyordu İstihsalde ifrat, işsizlik, sefalet... Biİlk defa köycülük fikri doğduğu za liyorum, bunlann hepsi var. Fakat ma düşkünlük, bizi, muti bir cihaz olan ma man artık kitablan bırakmak ve biz kine bir alettir. Tıpkı balta gibi, öldür kineyi, aldatıcı gayeler için kullanma zat realiteye inmek lüzumunu duydum meğe, yahut imale yarar. Bu aleti kul ğa sevketti. Meselâ radyo, otomobil, te Yaya olarak Trakyaya geçtim, Bulga lanmasını bilmedik, bütün mesele bu. lefon, elektrik, şahane bir lüks olan in ristanı, bilhassa Deliormanı hemen kaTeskilâtımız olsaydı, terakkiyi tan firadı temin ediyor. Şahsiyetimizin da rış karış dolaştım. Burada şimdi izah ezim, kuvvetleri tertib eder, işsizliği dur ğılışını arttırmağa, kendi kendimizden demiyeceğim hakikatler gördüm. Son dururduk. Nâzımlardan ve kontroldan kacmağa yanyor. ra Anadoluya geçtim. Türk köyünü mahrum kaldık. tşlediğimiz günah, bil Sonra, bolluğu evsafa tercih ettik, is çok yakından gördüğüme ve anladığı tihsali artırdık, bu sahadaki deliliği, ahassa fikir bakımındandır. ma inanmıştım. Fakat aradan üç sene rı beylerini, inek tezeğini, sütnine me geçtikten sonra okuduklarımla realite însanm gayesi saadettir. Halbuki, biz, mesini, ultra violet şuaına tutacak kaarasındaki geniş tezadları halletmek zamüşterek ve sürekli bir mahiyet taşı dar ileri götürdük. Mübalâğa etmiyo ruretini şiddetle duydum. 930 da me yan saadeti. sahsî ve geçici bir şey olan rum. Hatta, insanlığın bile ilerisine geç murivetimden istifa ettim ve gene Anazevkimizle kanstırdık. tik. Yüksek bir bina, yahut bir elektrik doluda uzun bir seyahate giriştim. Bugün, en yakın zevki tahakkuk et cereyanımn ınkitatı, insanı 300 metro Bütün dikkatimi köv denilen sosyal tirmek, bütün faaliyetlerin saikı ol yükseğe tırmanmağa mecbur bırakıyor muştur. Nasıl? Başkalanmn ayni zevk saatte 600 metro süratle yükselen bir grup üzerinde teksif ettiğim için hep duygusunu, tembellik temayüllerini tayyare, yahut ihtiyatsızca bir dikiliş sinden önce köycülüğün hem sosyolo yenilik, sürat. kuvvetli heyecanlar, diz kuvvei anilmerkeziye tesirile, dimağ jik durumunu, hem de Türk köyüne, ginsiz cismanî zevk hususundaki arzu kansızlığı yüzünden baygınhk veriyor bu toprağm tarihî, ırkî. kültürel hüvi vetine uygun bir mefhumunu edinmeve istidadlanm, hulâsa. hayvaniyetini Bunlar, insanlarm harcı isler değil. teşvik etmek suretile! Herkesin, hem Istenilen ifrat derecede imalât, pat ğe çalıştım. einslerindeki bu istidadları tatmine ya ronun istihsalâtını ve rolünü kolaylaş • Diyebilirim ki, bizim köycülüğümüz, rıyacak vasıtayı, kendi sahası dahllin tıran büyük fabrikalar ihdası, mütead başka Mçbir memleketinkine benzemez. de tahakkuk ettirmesi, kendimizde duy did memurlar istihdamı, zindrleme me Bunun hem ilmî, hem pratik iki yHzü duğumuz ayni zevklerin ve istidadlarm sai usulünün tatbikı suretile elde edil vard». Türk köycülüğünün sistemleş tatmini için en emin yoldur. miştir. Bin ameleyi anonim şekilde ça tirilmesi fikrindeyim. Muvaffak olur Formül: Kendi benliğmi tatmin ede hstırmak, on işçiyi şahsan idare etmek sam, neşredeceğim sırf köyden bahse bilmek üzere, başkalanmn benliğini ten daha kolaydır. Fakat, bu suretle, den bir mecmuada ve aynca yazmak tatmin etmek! sımflar arasmda kin doğar. Çünkü, bü istediğim el kitablarında bu husustaki tün ömrünce, ayni vidayı ayni somuna ilk düşüncelerimi bildiriceğim. *** Köycülüğün en önemli tarafı ise o otomatik bir hareketle vidalamaktan Başta güzideler olmak üzere hepimiz nun millî ahlâkla olan ilgisidir. ibaret süflî bir iş görmeğe mahkum edi suçluyuz. Kitablar, tiyatrolar, sinema İstediğimiz kadar bilgili, alim olalıro, len işçi, fabrikada, vücud ve akıl sıh lar, insanlara, zelil çehrelerinin aksini eğer bu bilgiyi «millî iş> sahasında ta hatini kaybeder, tekniğinin, bütün genı gösterivor. Her tarafta açık sacık neş liğini, sabır ve tahammüle, içinde yıp hakkuk ettiremezsek, eğer büyük Türk riyat, ahlâk kayidlerinden sıynlmış hainkılâbı içinde sadece «geçinmek için> rattığı çıraklığmm beyhudeliğine ya reketler hüküm sürüyor. Avukatlar cüb çalışırsak millî idealin gerçekleşmesini nar. belerinin şerefini kirletiyor. Sâyin sun'î bolluğu, bazı sanayi şu geciktiririz. Bangerler hileli işlere giriyorlar. ParBu itibarla, ben her münevver Tür belernideki aldatıcı kolaylığı, daha aza lamento azalan vazifelerini suiistimal kün sosyal alanda eski tabirile «Fena kanaat eden ve daha muti olan kadm iş ediyorlar. Tababetin, arazı ele gecirmeçinin istihdamma sebeb oldu. Halbuki, filvatan» olması zaruridir kanaatinde ğe çabaladığını, bir disiplin koyacak bir makara tezgâhımn, yahut bir iplik yım.» yerde, ekseriya şifa verici hassalan bubükme makinesinin karşısmda, sekiz sa lunan ıstırabı dindirdiğini görüyoruz Gebzelilerin bir dileği at mütemadiyen ayni hareketi yapıp, a^ Tababet, tabiî muafiyeti değil, aşıyı aGebze (Hususî) Kocaeli vilâye ni delice dönüşü sevretmek bu betbaht ramıştır. lan harab ediyor. Evet, eskiden on ik tile Haydarpaşa arasında bulunan gü Netice: Biçare lise talebesinin kullan saat calısılıyordu. Fakat bu hızla de zergâhtaki kaza ve köylerdeki ilkmek mağa mecbur tutulduğu sıhhî karnede, Eski dokumacılara sorunuz. Oturup ko teblerden son birkaç sene zarfında me üstüste on üç aşı kaydi. tkinci netice: nusmağa, tütün içmeğe, fabrikadan çı zun olan talebelerin yekunu binlere baliğ Mikrobun tevlid ettiği marazın yerini kıp yemek yemeğe. kahvaltıya gitme olmaktadır. tereddi alıyor: Kırk nüfusta bir deli ğe vakit bulabildiklerini anlatsmlar Bu muhit dahilinde bir ortamekteb Amerikada, bir veremlive mukabil se Şimdi. makine işçiyi sevkediyor, işçi o bulunmadığından her sene yekunu bir kiz deli var. Kanser, 1910 senesindekine nu takib etmeğe mecburdur. hayli yükselen yavrulanmızın orta tah nazaran üç misli fazladır. Bu rejim, be*** yaz ırkı sukuta ve uçuruma sürükle silini temin etmek gayesile Kartalda bir Bu bövle olduğu halde, bir yandan mektedir. ortamekteb inşasına karar verildiğini bu usulün iyiliği göklere çıkanlıyor *** İnsanlann ihtivacına hudud olmadığı memnuniyetle haber aldık. Bu mekteb Pendikte açıhrsa, merkezî Milletler ise. kolaylık, az zahmet pe iddia edildi. Fakat. dünya, yarın hudud bir muhit olması itibarile hem Kartal ve şinde koşmuşlar, fazla yorucu olan top suz bugdav istihlâk edecek, imal edil rağı, çok ağır toprak isini hakir gör diği sekilde kilo ile saat kullanacak hem de Gebze kazaları yavrulannın is müşler, bu suretle, makine rekabetine bugünkünden bir misli kahve içecek de tifadeleri temin edilmiş olacağından in sebeb olmşulardır. Benim yaşadığım ğildir Buna rağmen, Brezilya, tek ba şaat başlamazdan evvel bu cihetin na memleketteki rıhtım amelesini düşünü sma, bütün cihanm istihlâk ettiğinden zan dikkate alınmasım Kültür Bakan yorum. Beş amele, bir mavnavı beş gün fazla kahve yetiştirivor. lığımızdan diliyoruz. de boşaltır, işi yarım bırakıp içki ic Bunun sonu işsizliği doğurdu. Nası meğe gider; müteahhidi istediği gibi ki canlı bir vücudda, meselâ karaciğe iyi bir hâdisedir. kullamrdı. Nihayet, müteahhid, vinçler gibi bir uzvun koniestivonu diğer uzuv Makine, bir yuva dolusu kanncanm kurdu, ayni işi üç saatte yapmağa baş ların kansız kalmasma sebeb olursa, eline geçse, onlar, bu makineden isti ladı. hasta dünvada da, fazla bollukla kıthk fade temin ederler. Çünkü karınca yuÇiftliklerimizde, Flaman ve Lehli ka yanyana vürümeğe basladı Sözde mü vasmda Maeterlinckin bahsettiği o it dmlardan başka kimse çalışmak iste tehassıslar, marazı. fazla tagaddi ile te tihad fikri, o ittifak ruhu hüküm sürer. miyor. îşsizliğe rağmen, hasad için. ya davive kalkıstılar İstihlâki teşvik et Bize lâzım olan şey, beşeriyetin zafehut kendi istihkâmlarımızı kazmak için tiler. iki bin mevhane açılmasına mü rini başka bir ruhla karşılamaktır. Belçikahları çağırmağa mecbur oluyo saade ettiler. askerlerimize. artan ba însanları değiştirmek kabil değildir ruz. Şimal sanayi erbabı, fabrikalarm hklan. sütleri, sarabları vedirip içir diyeceksiniz. Biliyorum, fakat bu, ta da çalıştırmak için, haricden amele te meği tahavyül ettiler. rihten önce yaşıyan yarı insan mahlu darikini hiç te arzu etmis değildir. İşParca ve seri halinde imalât yüzün kun bugün hastaneler vücude getirmesizlik var, yabancı rekabeti var, öyle den, mal kötülesti. Fazla yedirme sis sine, tesanüd içinde yaşamasına mâni mi? Bundan biraz da sen mes'ulsün, a teminin muvaffak olması icin primler, olmamıştır. mele arkadaş! Gene, evet ama diyeceksiniz, vergi mücadeleler, gürültülü reklâmlar, hi Müteahhidin hareketi, bundan daha bir şev ihmal edilmedi Kredive ba; ler. zabıta. hulâsa kanun onu bu haremakul değildL Müstahdemlerinin mad vuruldu. İstikbal, kurtarılması kabil o kete icbar etmektedir. dî ve manevî refahını arttıracak eserler lamıvacak bir şekilde ipotek edildi v Çok doğru. tnsanlara, ferdiyet yerine vücude getireceği yerde, kânm, ölçü bugün. sosval uzviyet. ıstırab ve adalet telkin edilecek yeni ruhu, yeni gayeleri süz istihsal yapacak yeni aletlere ya sizlik içinde. aldığı zehiri çıkarmak i keşfetmek faydalı olur. Bu yeni ruhu, tırdı. Daima, mecburiyet karşısında kal çin, bin müşkülâtla, bir nevi tedaviy insanlara rozla kabul ettirmenin prsmak suretile yaptığı müsaadekârlıklar uğraşıyor. Çünkü iktısadî kanun merha tik çarelerini. müspet kanunlarını ta hep beceriksizce oldu. Bu müsaadekâr met nedir bilmez. savvur ve teklif etmek daha mükemmel lıklar, nakid şeklinde olduğu için, milBu kan zehirlenmesini makineleşm bir şeydir. tşte bu iki şeyin aranıp bu lete, fayda yerine zarar verdi ve millet, mi doğurmuştur? Hiç şüphe yok. Faka lunması lâzımdır. büyüklerin pek çoğundan aldığı tem makine tahrib edilmiyecektir. Ona a Maxence Van Der bellik ve lüks dersini taklid etti. hşmak lâzımdır. Bu bir hâdise, hem d Meersch Journal Trakyada bir köy bürosu kuruldu Ginger Roger yıldız oldu Yeni filminde baş kahraman rolünde Emil Janings'in en son filmi: Traumulus Büyük aktör bu kordelâda da bir profesör rolü oynuyor ve genclere güzel dersler veriyor Berlin, ikincikâ nun (Hususî) Yirmi sene sonra ayni rejisörle ayni aktör tekrar birlikte çalışmağa basladı lar. Hiç yüphesiz sinema âleminde bu, | ^ ^ ^ ^ ^ ^ | H & B k . mühim bir hâdise dir. Rejisör Carl Froelich, aktör de Emil Janingstir. Kudretli Alman artistinin bu şekilde çevirmeğe başladığı Traumulus filmi dolayısile kendini zi yaret ederek biraz malumat almak is tediğim zaman «Babalann Giinahı», «Taclı Canavar» ve daha bup.a ben zer facialann kah ramanı dedi ki: " * ^ i \ Sinemacılık âleminde yıldızlıkla ar tisthk arasındaki rütbe farkı şudur: Yıldız bazan tek başına, bazan da partönerile birlikte başro lü oynar. Artist ise yıldızların yanında ikinci derece vazife alır, velevki bu vazifeîer yıldızınkilerden daha mühim olsun, o artist gene yıldız sayılmaz. Meselâ «Karyoka» da Ginger Roger daha fazla kendini gösterdıği halde gene o kordelânm yıldızı Dolores del Rio idi. Ginger Roger «KontmantaU, «Roberta> ve saire gibi cKaryoka> dan sonra yaptığı fılimlerde de gene partöneri, Fred Astaire dayanarak başröl leri deruhde ediyordu. Halbuki son filmi «İnperson» da filmin başlıca kah ramanı bizzat kendisidir. Bınaenalevh, resmen yıldızlık mertebesine yüksel miş oluyor. SİNEMA HABERLERI Yabancı toprak Bizde «Ankara Postasu ismile adapte edilmiş olan Francois de Curelin «Ya bancı Toprak> ismindeki piyesi kordelâ haline konacaktır. Başrolü Brigitte Helm oynıyacaktır. Şarlonun yeni filmi Şarlo «Yeni Devir» ismindeki filmini bitirdiği için şimdilik ismi «Mamulât numara: 6» olacak olan yeni bir kordelâ çevirmeğe başlıyacaktır. Müsasde e dersenız, h a 1 d e n Emil Janings bir erkek ve bir kadm partönerile bahsetmezden evvel birlikte «Traumulus» filminde biraz maziyi kanş«Traumulus» a gelince bu A. Holz tıraymı. Tam yirmi sene oluyor, dostum Carl Froelichle ilk defa beraber çalışı ve Jerschkenin birlikte 1915 te yazmış yor, «Karamazof Kardeşjer..» filmini olduklan bir piyesten iktibas edilmiştir. çeviriyorduk. O zamandanberi arada bir Şüphe yok ki o devirdeki bir piyes, hu sürii vak'alar cereyan etti. Bunların zan susile tamamile naturalisme esas ittihaz nediyorum ki ekserisi benim lehime oldu. edilerek yazılmış bir piyes filme aynen Fakat o vakitki çektiğimiz müşkülleri gecirilemezdi. Binaenaleyh birçok deği kat'iyyen unutamryacağım. Sessiz fi şiklikler yapmağa mecbur olduk. Biliyorlim aktörlüğünün nekadar güç ol sunuz ki, bugünkü filimlerde seyirciler duğunu daha iyi anlıyorum. Her hangi sade bir vak'a, bir macera seyretmeği bir sahnede meramı, maksadı ifade için kâfi bulmuyorlar, ondan bir netice, bir söz kullanılamıyor, herşey yüzün cizgi hisse çıkarmak istiyorlar. Biz de profe lerile anlatılmak icab ediyordu. Diğer ta sör Niemeyer (Traumulus) un sevgili raftan «Karamozof Kardeşleri» tam talebesinin başına gelen facia ve felâketi Dostojewskinin tasvir etmek istediği şe esas ittihaz ederek genclere «hayahn müşkilde yapmayı arzu ed'ryorduk. Yoksa küllerile karşılaşhğımız zaman ondan sade cinaî vak'ayı canlandırmak heve kurtulmayı değil, müşküllere mukavemet sinde değildik. Hepimiz gencliğin ver ederek yaşamayı ve bir eser vücude getirerek yeni nesle bırakabilmeğe çalışma diği nihayetsiz enerji ile vazifemizi mağa çalışıyorduk. Zannediyorduk ki yı» telkin etmek istedik . bu eser, tıpkı yazıldıgı zamandaki gibi Profesör Nimeyer rolünü beyaz perbütün dünyada dehşetli bir fırtına ko dcde oynamak ötedenberi en büyük e paracak.. melimdi. Buna çok şükür muvaffak ol O zaman, Berlinin içerisinde eskiden dum. Daha henüz filmin yansını çevir bir fotografçı salonu olan küçük bir a miş olduğumuz halde duyduğum zevkin tölyede çalışıyorduk. Bütün vesaitimiz o uçsuz bucaksız olduğunu size açıkça söykadar iptidaî idi ki sormayın.. Fakat ge liyebilirim. însanî eserlerin hiçbir zaman çen gün bir vesile ile o filmi tekrar gör eskimedıklerini bugün bir daha anlamış düğüm vakit pek fazla şaşırmadım. Genc bulunuyorum. Çünkü hisler, ıstırablar, liğin verdiği kudretle vesaitin iptidailiğini neş'eler, felâketler geçici olduklan halo derece yenmişiz ki yirmi senelik Kara de insaniyet ebedidir!.. mazof Biraderlen> bugün bile çocukça Büyük artistin beyanatmı hiçbir görünmüyor. kelimesini değiştirmeden size yolluyorum. Şimdi tekrar üstadla beraber çahş Meğer üstad sade yaman bir aktör değil, mağa başlayınca eski hatıralan müştere ayni zamanda derin bir fılozofmuş!.. ken yadettik. D. Mümr Romeo ve Jülyet Şekspirm meşhur eseri Romeo ve Jülyetin fılme almmak üzere olduğunu geçenlerde yazmıstık. Jülyet rolünü Norma Shearer ve Romeoyu Leslie Howard temsil edeceklerdir. Dans yerinde ayaklar «Dans yerinde ayaklar..», Amerikada yeni hazırlanmakta olan bir musikili komedi kordelâsmm ismidir. Basrolleri Ben Lyon, Joan March oynıyacaklar dır. Charles Farrell Janet Gavnorun eski partöneri Charles Farrel bir müddettenberi sinema âleminde görünmüyordu. Yeniden işe başlıyan sevimli Jönprömiye «Jimmy Valentine'in dönüşü» isminde bir kor delâ çevirecektir. Ann Harding «Seven kadın> filminin kahramanı Ann Hardmg «The Lady Consent» ve «Love on a Bet» isminde iki filim çe virmeğe baslamıstır. Bire karşı iki.. William Powellin Ginger Rogerle birlikte cevirdiği «Mösyö ve Madam Sherlock Holmes» ismindeki filmi fazla rağbet görmesi üzerine «Bire karşı iki..> namile gene avni tarzda bir macera kordelâsma baslamıstır Evelyn Venable Şimdive kadar Paramountta çalışmak ta olan Evelvn Venable yeni teşekkül eden «Republic» kumpanyasma gecmiş tir. îlk olarak «Zafer resmi geçidi» ni oynıyacaktır. Habeşistan Son Habeş muharebesinin tesiri A merıkan sinema âleminde de görünmeğe basladı. Filim kumpanyalarından biri mevzuu Habeşistanda geçmek üzere «Kaybolan alay» isminde bir kordelâ çevirmeğe baslamıstır. Başrolü Richard Arlen oynamaktadır. Şımdıye kadar facıalaıdd. ddima romantik rollere çıkan güzel Erin O*Brien Moore yeni filmi «Seven Keys To Balpate» de neş'elı ve komik olarak görü necektir. Bakm. vazıfesine o kadar iyi hazırlanmış ki, yukarıkı resımde gdzle rinin içi bile gülüyor!