Catalog

•nıııiHiıııınıiMinıııııınıııııııııı iHiıııııııııııuııııııııııınınııııııııııııııııııuııııııııııııınııiHiııııııııııııiııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııiııııtıııııııııııııııiiiııııii "Ejjer Ankara Erzurum hattı olsaydı Avrupa Sakarya harbine giremezdi:. yorsunuz ki, zamanı boş geçirmemişis. Cumhttriyet 31 Ağustos 1930 tin ortsmda bile değildir. İstikbalde çocuklarınuz Anadolu ortasına geldikten fakiyet, millî sürur, hulâsa millî bayram sonra niçin bir köşedeki Ankara'yı intitezahüratile iktifa edelıra. Halbukı sıze te urauu: . . . . ,„„ t o r i n i , . hap ettiğimiri kolay anlıyamıyacaklarbn büyük bayramın hakıkaten sevınıle < * d ı r cek, beyenilecek bir eser olduğunu an Daha yürüyeceğiz! latmak mecburiyetindeyim. Hiç olmazsa bu masum ve güzel eserin millete bir feYedi senedenberi ilerliyoruz, annalık etmemiş ve ileride de bir fenalık cak Sıvas'a geldik, hudutlartmıza ( Birinct sahifeden mabaıt ) Asıl dava!... Bu bir iki mülâhazadan sonra, derhal ve tekrar asıl benim bugün ifasına davet olunduğum davaya avdet edeceğim. etmiyecek bir mahsul olduğundan hesap vermek mevkiindeyim. rümeğe mecburtzz. Evet, Ankara'da, devlet merkezi kurmak ilk nefeste ve ilk iş olarak Hayatımızda fanilere nasip olacak büyük muvaffakiyet günleri yaşadık. Fa bu çıkmaz sokağı, açmak mecbukat, bugünlerin çoğunda derhal sert riyetini kabul etmek demektir. v a r m a k için daha bir o kadar yü Milletin aklı selimi tenkitlerle karşılaştık. Ancak, bir çok zaman geçtikten sonradır ki yapılan işlerin fenalık olmadığı zahir olmuş ve milletin akli selimi lutufkâr takdirile bizi teşçi etmştir. Sıvas şimendiferi için de Istikbalin güler yüz göstereceğinden eminim. Fakat bugün hesap vermeğe ve Srvas şimendiferinin milletl yedi senedenberi sıkıntı içinde bırakan bir kâbus olmadığım Isbat etmeğe davetliyim. Hizmetin miyarı yoldur Yol mahrumiyeti bu milletin asırlardanberi en köklü derdidir ve Büyük Millet Meclisinin ilk gündenberi meşgul olduğu bir ihtiyaçtı. Her vatandaş senede 810 gün bilfiil çalışarak vatan yollarını vücude getirmesi hakkında Büyük Millet Meclisinin kanunu bu zihniyetin eseridir. Memleket halkı, geçmiş idare adamlarmı yol faaliyetile ölçe gelmişlerHükumet politikasının dir. manası Bu güzel Sıvas'ın, merhum Rifat PaEvvelâ şunu söylüyeyim ki bizim po şaya olan minnet ve muhabbeti merhulltakamızın ana hatlan, Türk tarihinln mun yaptırdığı yollardandır. Her vilâyet Seyr, ıztıraplan ve ihtiyaçlan göz önün böyledir. de bulundurulmaksızın anlaşılamaz. Biz Milletin ihtiyacını kendisinden lânm gördüklerimizi yalnız oknyarak öğrenmek kabiliyetinde olan adam veya düştinerek bulnp çıkarmadık. Bil lar için bu misaller birer program hassa memleket , kendi ihtiyaçlannı biaddolunabilir. ze 2530 senelik didinme yollarında her Bundan elli sene evvel blr memleketi gün başımıza vura vnra ibram etmiştir. toplamağa kâfi gelen yol, birinci dereceEski bir tahassür de bugün evvelâ ana demiryoları şeklini Akltmız ermeğe başladığı gün • almıştır. Diğer bütün yolların ehemmidenberi bu memleketin asgarî ola yet ve kıymetleri asla tenakus etmemek rak Rumeli hududunu Anadola hu üzere. Ankara istasyonunda, tstanbul'dan gelen tsmet Paşayı bekliyen lerden bir kısım i Fedakârlıksız varlık olmaz! Eğer vergilerimizin ağırlı Avrupa ne ümit ediyordu? Ben Lozan'dan şu müşahede ile ğı, çektiğimiz sıkıntılar bu döndüm: Türk milletinin askeri ve en zarurî ihtiyaçtan doğmuş siyasî sahalarda kazandığı muvaf • ise, milletin varlık mes'elesi fakiyetlerin bahşettiği millî haklar için fedakârhk ettiği mey teslim olundu. Fakat Avrupa mahedildiği bütün imtiyazları dandadır. Varlık mes'eleleri rum Türk milletinin geçireceği mali maatteessüf fedakârlıksız, buhranlar sayesinde sıkıntısız tahakkuk etmiyor. dat etmek ümidinde idi.kâmilen istirBu bir tahVarlık mes'elelerinde fedakâr • min değildir. Bu sb'zler, en salâhi • lığa, sıkmtıya tahammül etmiyen yettar ağızlardan benim yüzüme milletlerin halinden, akibetinden karşı söylenmiş açık fikirlerdir. misal getirmemi mi ister misiniz? Avrupa'nın bu sözlerini, Türk milleti Şimdiyekadar isbat ettiğimi zannediyorum ki, şimendifer politikatı millî devlete bugün mü, yarın mı mülâhazasına tahammül olmıyan ilk gayri kabili tehir, milli vahdet, millî mevcudiyet, milli istikbal mes'elesi olarak teveccüh etmiştir? Varlık mes'elesi hakkuk olduğunu ümit ettirecek mazide hiç bir misal yoktur.Benim gibi hâdiselere, hakikatlere hayalsiz, yaldızsz çtrçtplak göz dikmek cesaretine malik olan her hangi mes'ul adam benim tuttuğum sade yoldan başkasını takip edemezdu Hayallere cevap Şimdi, beni tenkit edenlerin diğer hayallerine cevap vereyim: Şimendifer hatlarını gene devlet tarafından yaptırmak, fakat, parasım istikraz İle hariçten ve münhasıran bir muamelel maliye olarak tedarik edip sarfetmek niçin mümkün olamamıştır? Ismet Pş. nın dünkü nutkunun hulâsası Masrafları bir nesle yükletti ' Ismet Pş. Hz. dün, Sıvas hattını açarken irat ettiği nutukta ğim ithamına gelince: Uzun va ı muztarip günlerden sonra hesap deli ve müsait şartlı istikraz talevermek ve bu güzel eserin hiç bi geldi de ben kabul etmemez ı | olmazsa memlekete fenalık ver lik mi ettim? Sonra bizim 30 semediğini isbat ve ilân etmek nelik nafıa bütçemizi 100 senel I mevkiinde olduğunu kayıtla hu daha tatbik ederseniz memlekette yapacak iş gene bitmez, 100| lâsaten demistir ki: « Eğer Ankara Erzurum senede kaç nesil değişir? Isterseniz size haricî para gelir, | yolu olsaydı, Avrupa Sakarya | harbine girmezdi. Izmir'in servet fakat 300 milyon liralık şimenve hayatının muhafazası Sıvas' diferlerinizi alıp 99 sene işlet j Ihnın 24 saatte Izmir'i müdafaa mek ve size buna mukabil 12 [edecek imkânına malik olmasile milyon vermek şartile...» Itahakkuk eder. Başvekil vergilerin aşarın açMillî devlet bütün vatan ak tığı rahneyi kapamak için arttı' samını toplamak, şimendifer si rıldığını, maamafih köylünün, vahdet, millî vergisi 40 milyondan 25 milyo ' Lyasetile bir millî müdafaa vasıtasile millî istiklâli na indiğini, gümrüklerin ziraat, muhafaza etmek mecburiyetin ve sanayii himaye ettiğini söy ' dedir. Millî müdafaa ve millî lüyerek: vahdet için şimendiforleri yap« Ot olarak çıkardığımızı mak zaruretinde idik ve bunun gömlek olarak gtymtyeceğiz;, için yaptık ve gene yapmak vaUnu kurtardığımız gibi gömleği 'zifemizdir. 7 sene evvel ancak de kurtaracağız. Eğer buğdayı | Ankaraya gelen Garp medeniyemızı himaye etmeseydik Sıvas'ta ti maddî ve manevî kuvvetile buAmerikan unu yiyecektiniz. 7 se| gün Sıvas'a erişmiştir. Sıvas y o nelik malî politika çıkmaz bir r luyla Şark, ifsadatı yarı kuvvetini gaybetti, buna mukabil biz yol değil, millî mevcudieti her| şeye rağmen himaye etmiş bir bir misli kuvvetlendik. harikadır.» Demistir. Bu hatla bütün hudutlarımızın Ismet Pş. Hz. muarızlarına teli müdafaası bir misli kolaylaştı. mihen: Memleketi muhafaza için sarfe« Mevkii iktidar teşnesi deği/ deceğimiz kan yarı yarıya inmişlim, demiştir, mevkii iktidarda; tir. yaptıklarımıza istinaden; millet i Lozan'dan sonra Avrupa Türjkiyeti tekrar iktisaden mahkum vekillerinin itimadile duruyoruz. etmek istiyordu. Haricî sermaye Eğer bir gün millet vekilleri bizij 'yedi senedir gelecek müsait şe vazifeden affederlerse nefes alimkânını vermiş olacaklarıi rait bulamadı, gelmek istineyler mak 'millî istiklâli yıkacak kadar za için kendilerine yalnız müteşekrarlı idi. İstiklâl mücadelesi se kir oluruz. Ne kadar sert olursaj merelerini muhafaza için evvelâ olsun müşkülât karşısında vazikendi hazinemize müracaat et feden çekinmek adetimiz olsayj mek en doğru yoldu. Ağır faizli dı, bu mevkii çoktan terkederdik. , kısa istikraz yalnız Alman gru Bizi düşürmek için çok çalıştılar.j bile yapılmıştır. O da aldığı ka Muarızlarım kısa yol olarak bizdar memlekete para verdi. Ana den daha iyi fikir ve tedbir ça | dolu hattının satın alınmasında resi göstersinler.» I ısrar eden bir arkadaş ta Fethi Ve şimendifer siyaseti kahra \ Beydir. manı ilâve etmiştir: « Büyük Gazi'nin büyük adıi M. Müller ağır masrafları millî müdafaa ve şimendifer bütçe nı politika münakaşaları arasm* lerinde buluyor, bunlar onun ih da anmak istemezdim, fakat bi' tisası haricindedir ve biz yaşa liniz ki bütün bu işler bir hükuj I mak için silâhlarımızı bırakma metin kifayeti mahsulü olamazmak, şimendifer yapmak mec dı, bu eser de, milleti tek yoldaj buriyetindeyiz . Muarızlarım kudretle sevkeden Büyük Gazi memleketin müdafaa harcına da nin bu millete sayısız hizmetle ^ dil uzatamaz'ar sanırım. rinden bir yenisidir.» Hazineden ne verdik? Bir gayede toplanmak duduna bağlıyan bir şimendiferin hasretile tutuştuğunu biliriz. Şimdi, zarureti şimendifer geçmeğe başlıyan top Ankara'da kurnlan millî devlet, sulhraklartrt altında îstanbul'la, Sıvas* sonra bir iktlsat ve siyaset sahasuıda tan h ve Van'lı yüz binlerce Türk'ün derhal istifade edeceği kudretin şimenkemikleri yatıyor. Bu kadar insan difer ve demiryollarile bağlı olan vatan memleketin hesapsız serveti, ilâç aksamından ibaret olduğunu gördü. Bu ve ekmek taşıyan kağnılar peşinde kısımlar, bütün vatanın üçte biridir. Millî devlet ilk ve mübrim vagömülmüştür. zife olarak bütün vatan aksamım tlk müdafaa silâhı bir gayede maddeten, toplıyacak İstiklâl mücadelesi esnasında Büyük bir çare bulmak mecburiyetini duyMillet Meclisinln knrulmasına karşı şahda. lanan Padişahın ifsadatını tenkile yarıyan başlıca vasıta Konya Afyon Eskişehir Ankara gibi elimlzde kalan beş altı yüc kllometrolnk demiryolladır. Gene bn kadarcık hat, tstiklâl mflcadelesini cDevlet ve büyük ordu teşfcill karanmn» büyük hnmmalarlle sarsdan tnönfl günIerlnl millet* nasip etti. Eğer Ankara Errarum demiryolu mevcnt olsaydı Avrupa'nın Sakarya seferine girmesi şüpheli olurdn. Çünkü Ankara'ya gelip demiryollarına haklm oldnktan sonra modern, millî blr devlet knrmak davasını haykıran Büyük Millet Meclisini, arabadan ve heybeden başka bir vasıtai nakliyesi olmıyan bir aşiret haline getireceğini zannediyordu. Acı günler Sakarya muharebesi esnasında müteraadiyen düşüncemizi iğneliyen tehlike büsbütün boş ve açık kalan Konya şi mendiferinin tahrik olnnması ihtimali ldi. Nitekim Sakarya'yı kazanır kazanmaı bütün orduyn Konya şimendiferi fizerine naklettik; ancak bn sayede onn besledik ve katt günlere kadar bekliyebfldlk. Bn bekleyiş çünlerinln ne hazin olduğunu, nice baba yiğitlerin anlayışlan ve sinirlerl bn günlerde nasıl posa haHne geldiğinl hatırlarsınız. Büyük Millet Meclisinin Gazinin riyasetinde toplanan ilk hükumeti 336 da dünyamn bütün ateşleri başına yağarken, yarınki mevcu diyeti hazin bir şüphe altında iken vatandaşlar yalnız yalınayak ve sopa ile müstevlilere karşı koymağa çalışırken bütün menbaları elinden gitmişken, hazinesinde bir tek lirast yokken, ilân ettiği ilk progmada Ankara'd an Yahşihan'a şimendifer temdit edeceğini söy liyorda. Bu hazin hâdiseyi, nesillerimizin zihinlerine yerleşecek bir ibret dersi telâkki etmez misiniz? îlk program Çester mukavelesi Millî mücadelenin silâh safhası hi tam bulduktan sonra daha sulh olmadan evvel Büyük Millet Meclisi Hükumeti oldukça vâsi mikyasta şimendifer elde edebilmek için Çester mukavelesini yaptı. Bu mukavele, sulh müzakeratını o kadar zehirledi ve müşkülâta uğrattı ki bir aralık bu yüzden sulh şüpheli anlar geçirdi. Sulhu tehlikeye düsürecek kadar Büyük Millet Meclisi hükumetlerini teşebbüs lere sevkeden ihtiyaç elbette gayri kabili tehir olan başlıca ihtiyaç ohnak gerektir. Şimdi size gayrikabili tehir olduğu sabit olan şimendifer ihtiyacının bu geçen on senelik milli hayatta devlet hazinesinden başka bir suretle teminini gayrimümkün olduğunu isbat edecegim. Tanl şimdiye kadar hazineden şimendifer Saltanat" borçları yapmak yerine uzun vadell ecnebi ta Geçireceğimlz malî imtihan, geçlrlltikrazı ile şimendifer yapmak .niçin memiş çetin bir şeydi. Bize kadar gelen mümkün olmamış oldugunn gösterece takriba 100 senelik mali tarihi hatırlar mısınız? Sultan Hamit'ten evvelki saNiçin hazineden sarfettik? manlar inanılmıyacak derecede fahiş faEvvelâ şurasını bilmelidir ki, bir mil izlerle istikrazlar, israflar ve iflâsla geçletin gayrikabili tehir olan milli ihtiya ti. Sultan Hamit istikraz yapmadı. O, mütemadiyen borç ödemeğe çalıştı. Borcının temini evvel emirde o devletin hacu kontrol eden Düyunu umumiye gibi zinesinden aranmak gayrikabili içtinap müesseseler, devlet fevkinde bir vaziyet tir. thtiyacımız tehir edilemezse, âlemin aldı. Sultan Hamit, harice karşı bu tedo ihtiyacı bir gün geçirmeksizin temin birleri aldıktan sonra dahilde en fena etmeğe çalışmasında ne sebep vardır? bir malî idarenin bütün fenalıklaruu Eğer menfaat fikrl, âlemi tahrik ede mübah gordü. Maaş vermiyordu. Vatancekse sizin sabırsız ve bir gün taahhura daşın alacağmı vermiyordu. Devlet hatahammülsüz bir vaziyette görünmemlz zinesi, vatanın müdafaası vesaitini ihmal onu ne kadar agır şerait talebine teşvik ediyor, vatandaşlann sıhhati ve memleketin imarı İçin ise hiç bir vazife taeder! Bu aramalar ve bu pazarlıklar slnımıyordu. Hilâfet gaygusile takriba zin için bir gün taahhuru caiz olmıvan 1000 kilometrelik dar eb'atta çürük bir işi, senelerin tesadıifüne terketmez mi? şimendifer hattını Hicaz'a yapabilmek Evvelâ kendi kesemizden için herkesin ianesine avuç açtı. Bu ma1 Demek ki, gayri kabili tehir millî li siyaset, harici tatmin etti, dahill Um ıge au j ı/ırfyuv içtn mHfert™ ur«<.uft ötla fcuy m» m hesabı görüleceği kat'i günlerda dü şart tasarruf ettiği kendi kese vatanı muhtaç olduğu vaziyet ve vesa\ sinden para araması çayet tabiidir. itten mahrum bulundurdu. ; Sonra bu imkân filen de tecrübe olunDevletin mukadderatını ! muştur. 922, 923 senelerinde yapılan ve Bağdat hattına bağladılar j bize sulh mürakeratınm o kadar müşMeşrutiyette vatandaşlar maaşlarını • külatına malolan Cester mukavelesl tave haklarını almadan duramazlardı, ] hakkuk etmedi. Cünkü, mukavele sahibi Zaten meşrutiyet ihtilâlinin amell muonu tahakkuk ettirecek vesaiti diinva muharriklerinden başlıca bir nokta bu nm dört kösesinde aradı, fakat bulama idi. Maaş verebilmek için meşrutiyet idı. daresi hariçten para aramağa ve şimendifer yapabilmek için de devletin muFethi Beye imkân kadderatıru Bağdat hattı siyasetine rapBen Sıvas hatlarının ecnebi ser tetmeğe mecbur kaldı. ne karşı sabit bir husumet fikrine atfetmeyiniz. Bu, çıkmaz bir yoldur. Millî mücadele sahalarında her millet, esaslı imtihanları kendisi vermeğe mecburdur. Binaenaleyh, biz Avrupa'nın hitabını realist, acı bir imtihan daveti şeklinde ve tabü telâkki ettik. mayesile yapılması imkânını bizzat Millet Avrupa'dan dilenemütalea etmesi için, benim politimezdi kamı tasvip etmiyen muhterem muGb'rüyorsunuz ki ben Lozan'dan arızım Fethi Beye imkân ve fırsat döndüğüm zaman Avrupa Türkiverdim. ye'nin mali tarihini daima bir ba • Sıvas hattının tarihi Erzurum'dan Aksehir'e öküz arabası! Dost hudutlardan sipere selâm getiren kağnıları altı aylar beklemisizdir. Hiç Diyarbekir'den, Van'dan, Erzurum'dan bir insan kafilesinin veya bir öküz arabasınm Akşehire kaç günde geldiğini hesap ettiniz mi? Hesaba hacet yok. tçinizde bu tecrübeyi bizzat kendi nefsinde yapmış olanlannız, kadın ve erkek, çoktur. Şimendifer siyaseti, yaşama siyasetidir Izmir nasıl müdafaa edilir 1 Millî devletin Ankara'da kurulzan da hiç yokmuş ve hiç gelmiyecek15 senelik yol! ması, istiklâl seferinin bir zarureti miş gibi uzun müddet avuttuktan sonra Milli vahdet, millî mevcudiyet idi. Bütün vatan kartulduktan son bir gün ansızın çatar ve hazırlıksız gövmes'eleleri tehir kabul etmiyen ra da, millet Ankara'da kalmak devi bir çarpışta cansız bir leş haline şeylerdir. Sıvas'a gelmek için işte getirir. kararım muhafaza ve ilân etti. bu kadar tenkit edilen masraf ve Korkunç ameliye Yarının endisesi Ankara'nm ilk günleri Aşar vergisinin ilgası malî bünyede sıkıntılar iktihamile beraber yedi 923 te Ankara'da kalmak ne demekti yapılmış büyük, korkunç bir ameliyat idi. Deme istiyorum ki, millî varlık sene geçti. Hudutlara varmak için Mali noktai nazardan tehlikeli bir imtibilir misiniz? Bir çıkmaz sokağm niha ve millî vahdet mes'elesi haline ge belki bir yedi sene daha geçecektir. hana maruz olan her hangi bir hükumet yetinde hasretli gözlerini denize cevirip len şimendifer ihtiyacını bugün Bu kadar istical ve telâşımızla anancak idealist bir köylu âşıkı olmsk hasrorla bir kulübede barınmaça calısmak bir tehlikenin meydanda görünme cak on beş senede hallolunabilecek letile, bütçesinin asırlardanberi alışılmış demekti. Anadolu içine o zamana kadar mesi onun tacil edilmemesini teş bir mes'elenin daha kaç sene sü üçte biri üzerinde, böyle bir tecrübeye felmemiş olanlar Ankara'da kendilerini Zaman boş geçmedi Inşaatta sür'at bize hastır girişebilirdi. Eğer bu buyük ameliyatın vik etmez. Bilâkis her geçen sakin rüncemeye tahammülü olduğunu Pamfr vavlasına cıkmıs seyvah 7annediSatın aldığımız şimendifer hatları ve Görilyorsunuz, şimendiferlerinizi sarsıntıları olmuşsa bunu tabiî görmek hangi cesaretle ve neye gü baştan başa harap bir halde elimize geyoriardı. Halbukf efendiler, bir defa ha senede niçin daha çok iş yapama kim, sizin istediğiniz sür'atle milli ihti lâzımdır. Eğer bu sarsıntıları nihayet elemi ve hicranınt kalplerde venerek iddia edebilir? rftaya bakarsanız Ankara bn memleke dık çen eski hatların tamiri hariçtir.. GörüIMabadı 6 mcı sahıfedel yaç noktai nazarından kabili ta • , tstiklâl mücadelesinin mühim bir tecellisi daha hiç unutulmamahdır. O da, bn memleket, bütün sahillerinden istilâya ngramış, en zengin mamureleri elinden çıkmış olduğu halde işte bu yolsuz, ağaçsız orta Anadolu'nun insanlan ve Tehir hatadır vasıtalarile kurtulmak ıstırarına düş Bir mlllette, millî vahdet ve mevcu uyandırır. mesidir. diyetin çaresi olan tedbir her mülâhaza Hasta adamın asıl marazı Sabittir ki tzmir*in servet ve ve her ihtiyaca takaddüm eder. Bn ted Osmanh İmparatorluğunun «Hasta emniyetinin her tehlikeden azade birin bir gün tehiri, affolunmaz, tamir adam» sıfatını takınmasmdan ölüm doolmasımn baslıca vasıtası, Sıvas' olunmaz bir hatadır. şeğine ytması altmış sene sürrauştur. Altmış sene bir hasta adamı çok daha lının yirmi dört saat sonra Izmir'i Tehlike nasıl gelir? müdafaa edecek bir imkâna malik Millî vahdeti tehdit eden tehlikelerin zinde bir hale getirmeğe kâfi iken bilâne vakit zuhur edeceği kestirilemez. Ba kis onu, hastalık lâftan ibarettir, bu boybulunmasile tahakkak edebilir. zan bu tehlikeler mutemadi ve tedricî te le ilânihaye sürer, tesellisine kaptırmışAnkara'da kalacağız! sirat ile milletin bünyesini yıpratır; ba tır. Bütün bu söylediklerimiz, bu memlekette şimendifer lâzım mı, değil mi? Yaptlmasın demiyoruz tarzında mülâhazalardan başka bir şey, çok daha fazla bir şey olduğunu göstermek içindir. Millî devlet için şimendifer ihtiyacı milli vahdet, milli müdafaa ve milli siyaset mes'elesi, asırlann muhassalâsı olan milli istiklâlin muhafazası mes'elesidir. Sıvas hattı, harbi umumiden evvel Reji Jeneral Fransız şirketine verilmişti. Lozan muahedesine göre ayni inşaat şirketle tekrar göruşülecekti. Eğer bir anlaşma olmazsa, şirket tazmin edecekti. Eski mukavele tasfiye olnnacaktı. İlk Başvekâletimden çekildiğim vakit Başvekil Fethi ve Nafıa Vekili Feyzi Beyler Sıvas hattını Reji Jeneral Şirketine yaptırmak için ciddî ve samimi olarak imkân aradılar. Tekrar Başvekil olduğum zaman, hattı, bahsolunan ecnebi sermayesile yaptırmak için gayrikabili ta hammul ağır şerait karşısında bulunduklarından imkân hasıl olmadığım soylediler. taktan diğerine düşmeğe mahkum olan içinden çıkılmaz bir vaziyette tasavvur etmekte haksız değildi. Ya memleket kendi vesaitile ka lacak, maaşını veremiyen, yanmış, yıkılmış harabeler içinde hiç bir imar yapamıyan vaziyette, yeis ve nevmidi içinde kendi kendine çöküp göçecek, yahut yaşayabilmek için Avrupa'nın karşısında diz çökerek istiklâl mücadelesinin bü • tün neticeleri pahasına ekmek parası arıyacaktu Biz işte ba mali mes'eleyi halletmeee mecbur idik. Bugünkü muarızlanmın yaptık ları bu tecrübe benim gün geçirmiyerek devlet bütçesinden çare aramamdaki isabeti bir daha gösterir. Zaten istediğiniz bir işi istediğiniz muddet zarfında ecnebi sermayesine yaptırabilmek için o sermaye üzerinde bu kadar mutlak bir hakimiyeti nasıl tasavvur edebilirsiniz? Hatta şirketlerin yapacağı böyle işlerin nihayet mebdeiini kestirebilirsiniz. 60 senede yapılan Fakat, devam ve hitamını mukavele ile Turkiyede ilk şimendifer inşaatı 1860 kestirmeğe çalışsamz bile hakikat ve ta başlamıştır 1920 de Buyuk Millet Mec tatbikatta teahhurat tasavvur olunmaz lisi dar hatlarîa beraber ceman 4000 ki hudutlara çıkmaktadır. lometroya yakın demiryolu buldu. DeEcnebilerin yaptıgı hatlar mek ki 60 senede bu memleket vasatî Haydarpaşa'dan îzmit'e şimendifer inher sene 66 kilometro demiryolu elde etşası 1871 ağustosunda başladı. Bu hatmiştir. Hepsi ecnebi malı, hiç biri millî tın Ankara'ya gelmesi 1892 nihayetindeihtiyaç noktai nazarmdan yapılmamış .. dir. Tam yirmi bir sene.. Aydın hattı SüBu noktalardan sarfı nazar edivorum. veyş kanah açılmadan evvel bir Basra yolu maksadı da mun10 senede 1800 kilometro hattı ve Hindistan da başladı. Bugün Aydemiç olarak 1856 920 den bu güne kadar vücude dın hattı 600 kusur kilometredir ve bu getirdiğimiz hatlar 1800 kilomet hale ancak 1912 senesinde erişmiştir. redir. Senede 180 kilometre yap Tam 50 seneden fazla bir inşa devresi. Bağdat hattının nasıl siyasî maksatlar mışız. tmparatorluk takatinin üç ve ihtilâtat pahasına meydana çıktığını misli ve hepsi milletin malı... bilirsiniz. Ecnebi sermayesine tahakküm olmaz Ben burada vatandaşlarıma bilâkis bu kadar zamanda niçin daha çok iş yapamadığımın hesabtnı vermek isterdim. îstiklâl mücadelesi neticelerinden hepsini muhafaza hatta takviye edeceğiz. Memleket dahilinde herkesin hakkını muntazaman ödeyece ğiz ve bundan başka memleketin imar ve inkişafı için mutlak işler yapacağız. Cumhuriyetin verdiği imtihan İşte yedi senedir Cumhuriyetin verdiği muazzam imtihan budur. Bundan da tazladır. tlk Başvekil olduğum vakit elde bulunan büt çenin üçte birinden fazlasını köylü veriyordu. Anadolu ortasında te • essüs etmiş bir köylü hükumeti olduğumuz için evvel emirde onun yükünü hafifletmeğe cesaretle te şebbüs ettik.