Katalog

6 NİSAN 2020 2 Medya, takipçisini eğittiğinde... “Sarı Yelekliler” hareketi ve protestocuların sert medya eleştirileri sonucunda meslektekiler, pedagojik çabalarını acilen yoksul taşralara yaymaları gerektiğine karar verdi... Amaçlardan biri gazeteciliğe olan güveni artırmak ve Cumhuriyet değerlerini benimsetmek. S E OPHIE USTACHE* C olombes’taki (HautsdeSeine) Guy de Maupassant Lisesi... Lise bi rinci sınıf öğrencileri sıralarına otur muş, Radio France’ın medya ve haber cilik eğitimi programı InterClass’a ka tılıyor. Gazetecilerle söyleşen gençlerin eleştirileri reyting yarışı, yoksul semt lerle ilgili yaratılan algı ve haberlerin homojenliği üzerine odaklanıyor. Sa rah (15), medyanın türban meselesine odaklanıp sosyal medya sayesinde duy duğu “Hong Kong’daki protestolar gi bi daha ilginç konuları” göz ardı etme sinden şikâyetçi. Dersin sonuna yakla şılıyor. Karşılıklı konuşarak geçirdikle ri bir buçuk saatin sonunda France Inter muhabiri Nadine Epstain çok önemse diği bir konuyu dile getiriyor: “Medya da mizahla ilgili ne düşünüyorsunuz?” Nissrine (15) el kaldırıyor: “Bizi eğlen dirmesi iyi bir şey fakat insanları incit memeli. Kadınlar Dünya Futbol Kupa sı sırasında Charlie Hebdo’nun bir çizimini şey buldum... Çizim benim ho Fransa’da medya eğitimleri öğrenciler kadar koşullarından memnun olmayan öğretmenlere de veriliyor. şuma gitmedi.” “Charlie’den bahsetmene sevindim. Neticede ölenler bizim arkadaşlarımızdı… Ölmeyi mi hak ediyorlardı? Karikatürler ile yayın ekibinin yarısının ölmesi arasında bir bağ kuruyor musun?” diye söze giriyor gazeteci. Radio France’ın medya eğitimi programını koordine eden Fanny Crouzet sözü daha da ileriye taşıyarak “Size bu soruyu soruyoruz çünkü Toulouse’da sizinki gibi bir sınıfta öğrenciler bize ‘Charlie Hebdo yazarlarının ölmeyi hak ettiğini’ söylediler. Bir dakikalık saygı duruşuna uymamışlardı. Bizler ifade özgürlüğünün temsilcileriyiz...” diye ekliyor. “Ölmeyi kimse hak etmez” diye cevap veriyor genç kız. Nissrine ve arkadaşları mizah gazetesine 7 Ocak 2015’te yapılan saldırı sırasında 10 yaşındaydı. menin çok daha ötesinde. Radio France medyatörü Emmanuelle Daviet için “InterClass, Cumhuriyet değerlerinin anlaşılmasına katkı sağlaması beklenen politik bir eylem”. Kendisi, tam da bu nedenle 2016’da öğrencilerle Cumhuriyet sloganı “Özgürlük, eşitlik, kardeşlik” üzerine çalışmış. “Bu Cumhuriyet sloganının onlar için bir şey ifade etmediğini fark etmiştim. Biraz olsun anlamlandırdıkları tek kelime, o da benzerler arasında olmak üzere, ‘kardeşlik’ti. Onlar için dünya ikiye ayrılıyor: ‘onlar’ ve ‘bizler’.” Sınıf bilinci mi yoksa toplumsal dünyanın ayrışması ile ilgili “komplo teorici bakış açısı” mı? Bu konuda kararını veren gazeteci “haberciliğe hiçbir güven duyma lanmaları bekleniyor.” (4). Medya eğitimi ile ilgili düzenlemeler, okulun yeniden inşası için çıkarılan 2013 tarihli yasada, yalan habere karşı çıkarılan yasada ya da 23 Şubat 2018 tarihli radikalleşmeye karşı önlem için ulusal planda görülebilir. Bu genel seferberlikte Eğitim ve Haber Medyası Bağlantı Merkezi (Clemi) en ön saflarda yer alıyor. 1983’te kurulduktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı himayesine verilen kurum otuz yıldır düzenlediği Okulda Basın ve Medya Haftası ile her yıl 3.8 milyon öğrenciye ulaşıyor. Merkez, yılda 30 bine yakın öğretmene de formasyon veriyor. Müdür Serge Barbet’nin açıklamasına göre, “Ağırlıklı konular yalan haberler ve komplo teorileri” (5). on Critique Médias (Acrimed) gibi haber üretim şartlarını gözler önüne seren radikal eleştiri derneklerinin kurumsal öncelikler içinde yer alma şansları hiç kalmadı. “Komplo teorileri” ve yalan haber ile mücadele bütün alanı kaplamış durumda (7). Habercilik tekniklerine giriş bile yadırganmakta. Bağımsız gazeteci ve La Friche kolektifinin ortak kurucusu Lucas Roxo, “Ocak 2015 saldırılarından önce medya eğitimi gençlerin kendini ifade etmeleri için bir araç olarak görülürdü” diyor ve ekliyor: “Sonra ‘radikalleşmeye karşı önlem’in çarklarından biri oldu. Ulusal Çocuk Hukuku Okulu’nda (ENPJJ) ileride eğitmenlik yapacaklara bir günlük medya eğitimi formasyonu verdim. konunun çok baskın hale gelip tüm rezidansların bu yaklaşımla düzenlenmesi.” Geçen sene bu tarz yüze yakın rezidans finanse edildi. Araştırma bölgesi olarak kullanılan HautsdeFrance’ta 2015’ten beri 540 bin Avro bütçe ile on yedi rezidans yapıldı. Maddi desteklerin “Cumhuriyet değerleri”nin savunulmasına ve “komplo teorileri”nin bertaraf edilmesine yönlendirilmesi ve devlet kurumlarının önceliklerine rağmen bağımsız gazeteciler başka türlü bir vizyonu savunmak için kolektif olarak bir araya geliyorlar. Örneğin Amiens’te aralarında gazeteciler, eğitmenler ve animatörlerin bulunduğu on beş kişilik bir grup La Friche kolektifi tarafından düzenlenen Medya Şiddet teması... InterClass programı bu olay sonrasında ortaya çıktı. Programın yaratıcısı Emmanuelle Daviet, Şubat 2018’te “Birçok eğitimci, yazıişlerimizle iletişime geçip öğrencilere ifade özgürlüğünü açıklamak ve komplo teorilerini çürütmek için onlara destek olmamızı istedi” (1) diye anlatıyor. Yalın bir pedagojik konseptleri var: France Inter’e özgü bir röportaj türü olan “zoom”ları öğrencilerin gerçekleştirmesini sağlamak. Colombes Lisesi öğrencileri kendi programları için şiddet temasını seçmişler. Gazeteciler, öğrencilere bütün bir eğitim yılı boyunca konularını geliştirmeleri için eşlik ediyor. Roubaix’deki JeanMoulin Lisesi’nin tarih ve coğrafya öğretmeni François da Rocha “öğrencilerle birlikte gerçek bir çalışma isteği”nden duyduğu memnuniyeti dile getirse de 2016’da başlatılan programın finansman sağlanamadığı için sürdürülemeyeceğine üzülüyor. Birçok gazetecilik kuruluşu tarafından örnek gösterilen InterClass, 2016’da Gazetecilik Kurultayı’nın medya eğitimi birincilik ödülünü aldı. Ayrıca yine France Inter’de haftada bir yayımlanan bir programa da sahip. Amaç, haberciliğin abecesini öğret yıp gözleri telefonlarına kilitli yaşayan gençler”e kaygıyla bakıyor. (2) InterClass öncelikli olarak yoksul banliyölerdeki ortaokul ve lise öğrencilerine ulaşmayı hedefliyor. Bu durumda programın ismi de çifte anlam kazanmakta: Genelde burjuvazi kökenli gazeteciler, çoğunlukla göç etmiş ailelerden gelen gençlere Cumhuriyet değerlerini öğretiyor (3). Gönüllü gazeteciler 20192020 eğitim yılında, hepsi öncelikli eğitim ağı içinde yer alan sekiz ortaokul ve lisede çalışıyor. “Bu tarz bir haber analizi eğitimi için belki de az donanımlılar. Tüm bu gençler sosyal medyada gördükleri şeylere karşı aşırı geçirgenler” diye açıklıyor Emmanuelle Daviet. Yurttaşlık eğitimi Devlet kurumlarının talimatları ile doğru orantılı olarak medya eğitimi de “yurttaşlık eğitimi”ne evriliyor. Araştırmacılar Amandine Kervella, Béatrice Micheau ve Céline Matuszak’ın tespitlerine göre “Öğrencilerden ‘eleştirel bakış’ geliştirmeleri ve ‘kararlarını özgürce vermeyi’ öğrenmeleri beklenirken bir yandan da Cumhuriyet değerlerine, özellikle de laikliğe, tanımı ve çeperi hakkında konuşmadan ve etrafındaki tartışmalara aldırış etmeden bağ Bu kamusal politikalar bir ön kabule dayanıyor. Medya eğitimi düzenlemeleri üzerine çalışan haber bilimleri araştırmacısı Amandine Kervella, bu ön kabulü “Alt sınıfların medya etkisine daha açık olduğu ve daha tehlikeli medya pratikleri olduğu” şeklinde özetlerken “Halbuki bu düşünceyi destekleyecek hiçbir veri yok. İyi haber alma pratiklerinin Le Monde gibi geleneksel gazeteleri okumak olduğu gibi açıkça dile getirilmeyen bir norm var. Bu burjuvaya ait ‘doğru şekilde’ haber alma yöntemi hem temsilleri şekillendiriyor hem de hiç sorgulanmıyor. O yüzden gazetecilerin, gençleri egemen medyaya yönlendirmeye çalıştıkları gibi bir izlenimimiz var; bu da beraberinde yeniden eğitme ve sembolik şiddeti getiriyor” diye belirtiyor. Birçok gazeteci bu tarz müdahaleleri gençleri sosyal medyadan vazgeçirmek ve egemen medyaya karşı duyulan güvensizliği dindirmek için bir yöntem olarak görürken, parçası oldukları bu güvensizlikte hiçbir sorumlulukları yokmuş gibi davranıyor. Aralık 2018’te Tourcoing’dan gelen ortaokul öğrencilerinin Europe 1 radyosunu ziyaretleri bu duruma iyi bir örnek oluşturdu. Öğretmenlerinin desteğiyle ortaokul son sınıftaki öğrencilerden oluşan bu Medya Sınıfı sene için Benden bir gün önceki konuları ‘Ortadoğu jeopolitikası’, bir gün sonraki konuları ise ‘İslamın beş kurucu temel ilkesi’ idi. Sen de durumu sorgulamaya başlıyorsun tabii. Yine de konuyu başka yöne çevirebileceğimi düşünerek oraya gitmeyi sürdürdüm: Bir komplo teorisinin, bir gizli servis notunun ve Bernard de La Villardiere’in bir röportajının ne şekilde bir anlatı oluşturduğunu araştırıyoruz ve birbirinden çok da farklı olmadığını görebiliyoruz.” Gazeteciye güveni tazelemek... “Sarı Yelekliler” hareketi ve protestocuların sert medya eleştirileri sonucunda meslek profesyonelleri pedagojik çabalarını acilen yoksul taşralara yaymaları gerektiğine karar verdi. France Inter’in sabah programlarının çok daha az dinlendiği bu yerlere odaklanmak, beraberinde soruları da getiriyor: “Uygulamalar yoksul semtlere, öncelikli eğitim alanlarına odaklanıyor, ‘tehlikeli kişiler’e hitap ediyor”. Ancak kimi televizyon sunucuları ya da siyasi liderler komplo teorileri (8) ortaya attığında kimse onları “yalan haber analizi ile ilgili ders almaya yollamıyor” diyerek kızgınlığını dile getiriyor bağımsız gazeteci ve Eğitimi İçin Bağımsız Okul’da üç günlük formasyon görmek üzere bir araya geldi. Bu geçici kurumun ev sahipliğini ise otuz beş yıldır Amiens’in yoksul semtlerinde alternatif bir medya üreten Carmen adlı dernek üstleniyor. Burada yapılmak istenen halk eğitiminden elde edilen donanımları benimseyerek medya eğitiminin siyasi amaçları üzerine düşünmek. Formasyona katılan Amandine Kervella, “Biz sosyal düzeni değiştirmek için mi buradayız” diye soruyor. Özgür alanlar yaratmak; toplumsal dönüşüme katkıda bulunmak; egemen medya karşısında dengeleyici güç oluşturmak: Medya eğitimi ne işe yaramalıdır? “Biz, yoksul bölgeler üzerine yapılan egemen haberciliğin karşısında güç dengesi oluşturacak haberleri kolektif şekilde üretmek istiyoruz” diye kararlılıkla cevap veriyor Lucas Roxo. (*) Gazeteci. Comment s’informer? (Haber nasıl alınmalı?) başlıklı gençlik kitabının Elodie Perrotin ile ortak yazarı. Ricochet, Lausanne, 2019. Çeviri: Okan Urun Le Monde diplomatique lemondediplomatique@cumhuriyet.com.tr 6 NİSAN 2020 SAYI: 3 İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına ALEV COŞKUN Genel Yayın Yönetmeni Aykut Küçükkaya Dış Haberler Müdürü Mine Esen Sorumlu Müdür Olcay Büyüktaş Akça Görsel Yönetmen Hakan Akarsu Paris TemsilcisiYayın Koordinasyon Süleyman Tosunoğlu Sayfa Tasarım Serpil Ünay Reklam Genel Müdürü Ayla Atamer Törün Yayın Kurulu Ali Sirmen, Aykut Küçükkaya, Mine Kırıkkanat, Mine Esen édité par la SA Le Monde diplomatique Actionnaires: Société éditrice du Monde, Association Gunter Holzmann, Les Amis du Monde diplomatique 1, avenue StephenPichon, 75013 Paris Tél.: 0153949601. Télécopieur: 0153949626 www.mondediplomatique.fr Yönetim Kurulu Başkan ve Genel Yayın Yönetmeni SERGE HALIMI Üyeler Vincent Caron, Bruno Lombard, Pierre Rimbert, AnneCécile Robert Dış İlişkiler ve Baskılar Müdürü AnneCécile Robert Yazı İşleri Müdürü Benoit Breville Yazı İşleri Müdür Yardımcıları Martine Bulard, Renaud Lambert de iki radyo programı gerçekleştiriyordu. (6) Paris’teki radyonun merkezine yaptıkları bir ziyaret sırasında Anne Roumanoff’un habereğlence formatındaki programına katıldılar. Bugün seyirciler arasında çok sayıda genç var. Şu arkadaki üç küçük arkadaş, buraya gelebilir misiniz? Adın ne? Adım Lucas, Tourcoing’dan geliyorum. Anne Roumanoff, çocuğun kuzeyli aksanını taklit ederek cevap veriyor: A tabii, Tourcoing… “Büyüyünce ne olmak istiyorsun?” Programın bir diğer yorumcusu söze giriyor: “İşsizlik kokuyor sanki… Lucas’a iyi bir sosyal destek gerekiyor, bir dayanışma maaşı, daha fazlasına ihtiyacı yok Lucas’ın.” Gençler, bu olaya cevaplarını birkaç ay sonra yaptıkları radyo program Médiaeducation platformunun ortak kurucusu Syvie Fagnart. Fagnart, Ocak 2015 saldırılarından sonra “öncelikli yerleşim alanlarında (kent politikasına bağlı mahalleler ya da taşra bölgeleri) (9)” bölge kültür işleri müdürlüklerinin finanse ettiği bir uygulama olan gazetecilik rezidansına Tremblay’de birkaç ay boyunca katılmış. Projenin amacı bir gazetecinin birkaç ay boyunca bir bölgede ağırlanması ve kendisinin bir yandan eğitim faaliyetlerinde bulunup bir yandan da mesleğe karşı güveni tazelemesi. Kültür Bakanlığı’nda medya danışmanı olarak bu girişimi başlatan Jérôme Bouvier, “Esasen proje, klişeleri ve önyargıları aşan gazetecilerin bir bölgeyi keşfetmesi ve yerel medyada yer alan aktivistlerin profesyonelleşip ana akım medyayı daha iyi tanıması, yani karşılıklı ya (1) Emmanuelle Daviet, “Postgerçeklik çağında nasıl eğitimöğretim yapılır?”, Collège de France’da konferans, Paris, 27 Şubat 2018. (2) Ibid. (3) Géraud Lafargue ve Dominique Marchetti, “Gazeteciliğin kapalı kapıları: Saygı duyulan eğitimlerden geçen öğrencilerin sosyal çevresi”, Sayı 189, Paris, 2011. (4) Amandine Kervella, Béatrice Micheau ve Céline Matuszak, “Medya ve habercilik eğitim araçlarında ‘yoksul semtler”, Cécile Tardy ve Marta Severo’nun editörlüğündeki “Bölgeler üretiminde görünme ve görünmeme araçları” L’Harmattan, Paris. (5) Caroline Beyer, “Söylentiler, önyargılar, komplo teorileri… Yalan haber döneminde tetikte duran okul”, Le Figaro, Paris, 5 Mayıs 2019. (6) Lucas Roxo, “Bizi izle. Bir medya sınıfının merkezinde”, France 3 HautsdeFrance Arimage Productions ortak yapımı, Kasım 2019. (7) 2019 ulusal projeler çağrısı “Medya ve Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 eposta: reklam@cumhuriyet.com.tr Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 454 32 55 Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. larında verdiler: “Eğer böyle devam ederse hepimiz kuzenlerimizle evleneceğiz, Clio’larımızı modifiye edeceğiz ve oylarımızı Marine Le Pen’e vereceğiz.” Charlie Hebdo olayı sonrasında Acti rar sağlanması üzerine kuruluydu” diye açıklıyor ve ekliyor: “Bu duruma Charlie Hebdo sonrası gelindi ve ağırlık daha çok habercilik eğitimine verildi yerel medyanın geliştirilmesine değil. Ben de karşı çıkmadım. Tek çekincem habercilik eğitimi”, Kültür Bakanlığı, Paris, 22 Mayıs 2019. (8) Laurence De Cock, “France 2 haber bülteni komplo teorisi destekçisi mi?”, Conseils de classe, 6 Mart 2017 (9) “Gazeteci rezidansları programı”, Kültür Bakanlığı, 25 Mart 2019.