Katalog

GELİŞTİRME HAMLELERİ DİKKAT ÇEKİYOR bir çatışma Hint Okyanusu için ortak stratejik vizyon” anlaşması imzaladı ve Hindistan, bu anlaşma uyarınca, gemilerin Güney Çin Denizi’nde serbest dolaşımını güvence altına almayı taahhüt etti ki Çin de buna riayet etmek istediğini belirtiyor. ABD’nin “başlıca savunma ortağı” statüsüne geçen Hindistan, çok sayıda savaş gemisi göndererek Güney Çin Denizi’ndeki bir ABDJaponya ortak görev gücüne katıldı ve Bengal Körfezi’nde, Çin’in ihracatının yüzde 40’ının ve petrol ithalatının yüzde 90’ının geçmek zorunda olduğu Malakka Boğazı’na girişi engellemeyi amaçlayan “Malabar” askeri tatbikatına ev sahipliği yapmaya başladı. Diğer taraftan Hindistan’ın Ağustos 2019’da anayasanın Cammu ve Keşmir’e özerklik tanıyan 370. maddesini bir kararname ile yürürlükten kaldırması (8) ve (Pakistan’ın kontrolü altındaki) Gilgit’i ve (Aksai Chin de dahil olmak üzere) Ladakh bölgesinin tamamını Hindistan topraklarına katan haritalar yayımlaması Çin tarafından hoş karşılanmadı. Hindistan İçişleri Bakanı’nın 6 Ağustos 2019’da parlamentoda yaptığı konuşma örneğinde olduğu gibi bazı bakanların Hindistan’ın halen Çin’in idaresinde olan Aksai Chin’i ve Gilgit ile Keşmir’in Pakistan’ın işgali altındaki bölümünü geri alacağını belirten açıklamaları Çin’de rahatsızlık yarattı. Ve son olarak, ABD ve Japonya ile lojistik destek anlaşmaları imzalayan Hindistan, Pekin’le ilişkileri gergin olan Avustralya ile de ikili işbirliğini güçlendirdi. ‘Savaşçı kurt diplomasisi’ Prem Jha’ya göre, “Modi yönetimindeki Hindistan, Panchsheel anlaşmasının 1993 tarihli sınır anlaşmasında da yinelenen ilkelerine özellikle de barış içinde birlikte yaşamak ilkesine uymakla artık kendini yükümlü hissetmiyor; Çin bu gerçeği görmezden gelemez.” (9) Jha, Çin’in de bu ilkeleri pek çok kez ihlal ettiğinden bahsetmeyi unutuyor: Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’nı imzalamadığı gerekçesiyle Hindistan’ın Nükleer Tedarikçiler Grubu’na katılma yönündeki çabalarının önüne uzun süredir set çeken Çinliler, ayrıca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Hindistan’a daimi üyelik verilmesine de karşı çıkıyorlar. Hindistan’ın askeri gücünü artırmak ve sınır boyunca altyapısını iyileştirmek için gösterdiği çabalar, kendisi de bu konularda ondan aşağı kalmayan Çin’in canını sıkacak türden. Öte yandan Şi Cinping “savaşçı kurt diplomasisi” ile Güney Çin Denizi’ne “stratejik öncelik” verdi; bu da Tayvan, Vietnam ve başka kıyı devletler karşısındaki konumunun sertleştiği anlamına gelmekte. Mukayese için, Hindistan ile olan sınır anlaşmazlığı “stratejik açıdan ikinci derecede” görülmektedir. Bu durum, Çin’in, büyük bir çatışmaya dönüşmeyen ancak statükoyu sarsıp kayıplara yol açan silahlı saldırılar düzenleyerek üstünlüğünü tartışmaya açmak isteyenlerin cesaretini kırmaya çalışmasına mani değil. Neticede amacı komşusu Hindistan’ın sürekli olarak istikrarsızlık içinde olmasını sağlamak değil mi? ‘Güç eşitliği bozuldu’ İki ülke 1988’de çatışma yerine işbirliğini tercih ettiklerinde gayri safi yurtiçi hasılaları birbirine yakındı (2010 yılı döviz kuruyla) Hindistan için 296 milyar dolar, Çin için ise 312 milyar dolar ve savunma bütçeleri de aynıydı , 20 milyar dolar. Yirmi yıl sonrasında 1200 milyar dolar büyüklüğündeki GSYİH ile Hindistan, 4600 milyar dolarlık GSYİH’ye sahip Çin devi karşısında artık daha solgun duruyordu. Bugüne gelince, Çin’in ağırlığı güneydeki komşusundan beş kat daha fazla. Pekin ordusuna 261 milyar dolar (GSYİH’nin yüzde 5.7’si) ayırırken Yeni Delhi 60 milyar dolar (GSYİH’nin yüzde 5’i) harcamakta. Kısaca HindistanÇin anlaşmalarına yön veren eşitlik bugün artık yok ve bu durum aslında bu anlaşmaları da “eşitsiz” hale getiriyor. Yeni Delhi yaklaşık on yıldır askeri altyapısını kuzey ve kuzeydoğusundaki otoyol ağını güçlendirmeye başladı. Fiili kontrol hattını Galwan Nehri seviyesinde Daulat Beg Oldie Havaalanı’na giden yol ile birleştirmek için bir bağlantı yolu inşa edildi. Yine Ladakh bölgesindeki bir başka proje de Pangong Tso Gölü çevresindeki fiili kontrol hattı üzerinde Hint askeri varlığını güçlendirecek bir yol inşaatı. Ayrıca 2009’da iki yeni dağ tümeni oluşturuldu ve 2013 yılında 90 bin kişilik dağ komando birliğinin kurulduğu açıklandı. Hindistan, son olarak askeri devriyelerinin sıklığını artırdı ve ileri hava üslerinin kalitesini iyileştirdi; böylece C130 ve Antonov tipi uçaklar artık Daulat Beg Oldie Havaalanı’na iniş yapabiliyor. Tüm bu gelişmelere rağmen, uzun süre ihmal edilen ve yeterli finansman sağlanmayan Hint ordusu hâlâ Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun hareket kabiliyeti ve vuruş gücüyle rekabet edebilmenin çok uzağındadır. Son üç yıl süresince, Çinlilerin sınır boyunca gerçekleştirdikleri saldırıların sayısı ve şiddeti arttı; bariz askeri üstünlüğü dikkate alınınca bu şaşırtıcı gelebilir. Pekin gerçekte iç ve dış nedenlerden ötürü kararlılığını ortaya koymak istiyor. Çin ekonomisi rölantide; hükümet, koronavirüs krizini yönetme biçimi nedeniyle uluslararası alanda eleştiri yağmuru altında ve üstelik ABD ile ilişkilerinin kötüye gittiği bir dönemde HindistanABD yakınlaşmasından dolayı kendini tehdit altında hissediyor. Sınırda gerçekleştirdiği saldırılarla, Hindistan’ın bölgesel hâkimiyet heveslerinin önünü daha ortaya çıkmadan kesmek isteyen Çin, bu uğurda birkaç kayıp verilmesine razı. Çin karar verici tarafın kendisi olduğunu göstermek için 1962’de işe yaramış olan yönteme başvurabilir; Küçük düşürme. Böylece, rakibinin aleyhine olacak şekilde, Nepal, Bangladeş ve Sri Lanka gibi Hindistan’ın komşularıyla yakınlaşmak için devasa kaynaklarını kullanıyor. Yardım gelmeyebilir... Hint birliklerinin sınırın batı kısmındaki son hareketleri ve taktik avantajı artırmak için yürütülen çabalar, Yeni Delhi’nin de Çin’e kafa tutmak konusunda kararlı olduğunu gösteriyor. İki cephe arasındaki stratejik, operasyonel ve mali alanlardaki büyük asimetri dikkate alındığında, Hindistan’ın düşüncesiz gibi görünen bu tutumu, onu gerilimin daha da tırmanması durumunda silahlı güçlerini sert bir sınava sokma riskiyle karşı karşıya bırakıyor. Çünkü Japonya, ABD veya Avustralya gibi müttefik ülkeler, bazen lojistik yardım da sağlayarak memnuniyetle destek veriyor gibi gözükseler de çatışmanın büyümesi halinde Hindistan’ın yardımına koşmaları ihtimali çok düşük. Hindistan’ın Çin’in karşısında avantajlı olduğu bir alan var, o da demokratik kurumlarının dayanıklılığı. Ancak şu da var ki, Hint milliyetçiliğinin öncüsü olan ve giderek daha fazla otoriterleşen Modi hükümeti bu kurumları hiç durmadan zayıflatmakta ve içlerini boşaltmakta. Liderler 18 kez görüştü Hindistan Başbakanı 1962’deki hataları tekrarlayarak Nehru’nun izinden mi gidecek? Karizmasına güvenen ve içinden çıkılması en zor sorunları çözmek için mevkidaşıyla buluşmasının yeterli olduğuna inanan Modi, Şi ile on sekiz kez baş başa görüştü ve 2014 yılından bu yana Çin’e beş resmi ziyaret gerçekleştirdi. Görünüşe göre, Pekin’in gönderdiği birçok hoşnutsuzluk ve asabiyet sinyaline gözlerini kapamıştı. Bu aldatıcı samimiyet, Hint Başbakan’ın, Çin Devlet Başkanı’nı kızdırmak pahasına, çok sayıda çelişkili mesajlar yollamasına engel teşkil etmedi. Modi, haritalar yayımlayarak ve yüksek tonda açıklamalar yaparak toprak iddialarını yinelemekle ya da Çin’in baş rakibi ABD ile dostluk ilan etmekle yetinmedi. Kendi siyasi oluşumu olan Hindistan Halk Partisi (BJP) ile ülkedeki Çin karşıtı duyguları daha fazla körüklemeye de çalıştı. Misilleme önlemleri arasında, TikTok’un da olduğu Çin’e ait iki yüz telefon uygulamasının yasaklanması ve demiryolu, altyapı ve telekomünikasyon gibi anahtar sektörlerde Çin yatırımlarının frenlenmesi yer alıyor. Ne yazık ki uzmanlara göre, bu kararlar neticede komşusundan ziyade Hindistan ekonomisini cezalandırma riskini taşıyor. Bu derece kışkırtıcı olduktan sonra birdenbire uzlaşmacı bir tavra bürünen Modi, 19 Haziran tarihinde, birkaç gün öncesinde gerçekleşen kanlı olaylarla ilgili düzenlenen çok taraflı bir toplantıda şu sözleri sarf etti: “Ne bizim ne de komşularımız tarafından toprak bütünlüğü ihlali söz konusudur.” Bu açıklama Hindistan’da askerleri ve diplomatları şaşırttığı kadar zor bir durumda da bıraktı. Çinli yetkililer ise saldırılardan suçlu olmadıklarını göstermek için bu açıklamadan istifade etmeyi fırsat bildiler. Asyalı iki rakibin arasındaki ağız dalaşı büyüyecek mi, hatta iki rakip yakında gerçek bir sınır savaşına girecek mi? Veya en sonunda ciddi müzakerelere başlayacaklar mı?.. (*) Hindistan Ashoka Üniversitesi Gazetecilik, Medya ve Sinema Fakültesi öğretim görevlisi; Sosyal ve Davranış Değişikliği Merkezi (Centre for Social and Behaviour Change) Müdürü Çeviri: Zeynep Peker (1) Shiv Shankar Menon, “Seçenekler. Hint Dış Politikasının İçyüzü”, Brookings Enstititüsü /Allen Lane, Washington, DC/Londra, 2016. (2) Liu Xuanzun ve Liu Xin, “Çin Hindistan’ı kontrollü olmaya çağırıyor”, Global Times, Pekin, 16 Haziran 2020. (3) Neville Maxwell, “Hindistan’ın Çin Savaşı”, Natraj Publisher, Yeni Delhi, 2011 (ilk baskı 1970) (4) Bertil Lintner, “Hindistan’ın Çin Savaşı”, Oxford Üniversitesi Yayınları Hindistan, Yeni Delhi, 2017. (5) Başbakan Cevahirlal Nehru’nun Başbakan Zhou Enlai’ye mektubunun 27 Ekim 1962, Hindistan Dışişleri Bakanlığı Beyaz Kitabı, cilt. VIII : Ekim 1962Ocak 1963, Yeni Delhi. (6) Prem Shankar Jha ve Victor Gao tarafından aktarıldı, “Bir trajedi engellendi ama Hindistan ve Çin için tehlike devam ediyor.” The Wire, Yeni Delhi, 23 Temmuz 2020. (7) Prem Shankar Jha ve Victor Gao, op.cit. (8) Referans makale: “Hinduizm Keşmir’de kılıcını kınından çıkardı”, Le Monde diplomatique, Ekim 2019. (9) Prem Shankar Jha ve Victor Gao, The Wire, Yeni Delhi, 24 Temmuz 2020. 5 5 EKİM 2020 Volta re’ n, b r çağa adını veren, XVIII. Yüzyılın bu büyük Fransız düşünür ve yazarının, o çok boyutlu eser nden günümüze kalan mesaj ne? Volta ne’ unutursak, özgürlükler m ze layık olamayız. Server Tan ll ’n n anlatımıyla... 40 TL 24 TL CUMHURİYET KİTAPLARI’NDA YENİ ÇIKANLAR Turan Karakaş’tan, nsanlar ve hayvanlar tarafından hep alay ed len keç ve ona öğüt veren kayanın h kâyes ... 25 TL 15 TL Fazlı Bulut, görünüşte küçük ama namı kl mler ötes ne yayılmış T mbuktu’ya yaptığı seyahat n h kâyes n bu k tapta anlatıyor. 45 TL 27 TL http://www.cumhuriyetkitap.com.tr