Katalog

de Antep’te bulunan Hayganuşyan Okulu’ndan mezun olmuş. Antep’te 1915 Ağustos’unun ilk günü başlayan Ermeni sürgününde annesi ve kız kardeşi ile birlikte önce Cerablus’a (yeni adıyla Karkamış) tehcir edilir. Kız kardeşi sürgün sırasındaki insanlık dışı uygulamalara dayanamayarak burada vefat eder. Kız kardeşinin ölümünden sonra annesi ile yalnız başına kalan Dikranuhi, sürgün sırasında tanıştığı Cemil Könne ile evlenir. Könne o sırada Osmanlı ordusunda mülazımı evvel rütbesinde görev yapmaktadır. Dikranuhi Gülizyan ile Cemil Könne’nin evliliğinden ikisi kız, ikisi erkek olmak üzere dört çocukları dünyaya gelir. Birinci Cihan Harbi bitikten sonra, kocasyla birlikte kendi rızasıyla ve inancını hiçbir biçimde değiştirmeden Halep’e yerleşir ve geç yaşına kadar orada yaşar. 15 Haziran 1986’da bir akşam vakti 93 yaşında dünyaya gözlerini yumar. Dikranuhi’nin cenaze töreni için Beyrut’tan gelen Hovsep ve Hagop Sinanyan’lar hüzün ve üzüntülerini bildirir. Hovsep ve Hagop Sinanyanlar, Cemil Könne’nin tehcir sırasında ölümden kurtardığı Ermeni ailelerindendir. Hep mağdur ve zayıf insanları koruması ve kollamasıyla bilinir Könne ise 1921’de Halep’teki “Gazi Savaşçılar ve Savaş Kurbanları/ Mağdurları Derneği’nin oluşumuna katılır ve üye olarak vefatına kadar hizmet eder. 1923 Haziran’ında Bülbül bölgesine direktör olarak atanır, 1929’da ElCezire bölgesinin direktörü olur. Adana’da araba ve tarım aletlerini kullanmayı öğretmek üzere bir okul kurar. Ayrıca, tarım makineleri ve arabalarla ilgili yerel gazetelerde yayımlanan makaleler yazar. Adana’dakine benzer bir okulu da Halep’te kurar. Vatansever bir direnişçi olarak Halep’teki Fransız mandasına karşı savaş açar ve bu nedenle Halep’teki Katima ve sonrasında da yine Halep’teki Han İstanbul cezaevine koyulur. Cesur, dürüst, samimi, beyefendi, aktif, güvenilir, iyiliksever ve hümanist bir insan olarak tanınan Cemil Könne her zaman mağdur ve zayıf insanları koruması ve kollamasıyla bilinir. Bilim, bilgi, yazı ve şiirle oldukça ilgilidir. Gerek kendi sosyal yaşamı gerekse de çalıştığı yerlerin tarihiyle ilgili kitaplar yazar. İyi derecede Türkçe, Arapça, İngilizce ve biraz da Almanca bilir. Bunun yanında anadili Kürtçedir. Ayrıca Türkçe kaleme aldığı şiirleri de mevcut. İki kız iki erkek, dört çocuk babası olan Könne’nin oğullarından biri doktor Bahri Könne’dir. Bahri Könne, uzun yıllar Halep Tıp Fakültesi’nde görev yapar. 25 Mayıs 1967’de Halep’te vefat eden Cemil Könne geride evlatlarına mükemmel bir insani, sosyal ve kültürel bir miras bırakır. 19 NİSAN 2015 kurtardığı ermenİlerden Bİrİ anteplİ fotoğrafçı haGop muradyan Cemil Könne tarafından kurtartılan Ermenilerden biri Antep’in en meşhur fotoğrafçılarından Hagop Muradyan’dır. Muradyan, Antep’in kendini cemaat işlerine veren önemli fotoğrafçılardan biridir. Eğitimini Amerikan Misyonerlerinin 1878’de Antep’te açtığı Merkezi Türkiye Koleji’nde yapar ve 1892’de buradan mezun olur. Sonrasında da kolejdeki stüdyosunu açar. Ermeni Tehciri’nden önce Antep’te Ermeni Ulusal Cemaatinin çalışmalarında bulunur. Tehcir sırasında Birecik’e gider ve Könne tarafından Gemi İnşaat Atölyesi’nde marangoz olarak işe alınır. Böylece Der Zor’a tehcir edilmekten kurtulur. Ümit Kurt, Clark Üniversitesi Tarih bölümünde Antep Ermenileri üzerine doktora çalı malarını sürdürüyor, Antepli bir papaz olan ve Ağustos ’te Antep’ten ailesi ile birlikte sürgün edilip, yazında vefat eden Garabed Gülizyan’ın (solda) kızı Dikranuhi (sağda) ile olan evliliği de Könne’nin şahsiyeti hakkında bize kir vermekte. Ümİt kurt: Belgesel için harekete geçtik Cemil Könne ile ilgili çalışmam gerektiğini söyleyen kişi doktora çalışmalarım süresince bana büyük yardımı dokunan duayen gazeteci Alev Er idi. Birlikte yaptığımız bir çeviri esnasında 1915’e kadar Antep’te fotoğrafçılık yapan Hagop Muradyan’ı kurtaran kişiden bahseden iki cümlelik bir bölüme rastladık. O kişi Cemil Könne’ydi. Sonrasında Erivan’da tanıştığım araştırmacıtarihçi Mihran Minasyan, Könne’nin hikayesini çok iyi biliyordu ve bana bazı okumalar önerdi. Oradan gelişen araştırma süreci sonunda bu çalışmanın bir belgesele dönüşmesi gerektiğine inandım. Aris Nalcı, Serdar Korucu ve Harout Ekmanyan ile birlikte belgesel çekmeye karar verdik ve harekete geçtik. Şu anda senaryomuz hazır. Haziran ayında Birecik, Antep, Karkamış ve Erivan’da belgeseli çekmeye başlayacağız. Bu arada, geçtiğimiz haftalarda Cemil Könne’nin hikayesi ile Alper Öktem’in girişimi ve katkılarıyla oluşan Hrant Dink Vakfı Tarih Araştırma Teşvik Fonu ödülünü aldım. Bir yandan çekimlere hazırlanırken, bir yandan da hala ihtiyacımız olan inansmanı temin edebilmek için arayışlarımızı sürdürüyoruz. kervanları Gülüzyan’ın damadı sayesinde Birecik’te kalabildi Antep’teki Protestan Ermenilerin sürgünü oldukça geç bir tarihte, Aralık 1915’in kar ve kışında husule geldi. Neyse ki Protestan Ermenilerin teşkil ettiği kervanlardan birkaçı Der Garabed Gülüzyan’ın damadı Kürt Cemil Efendi sayesinde Birecik’te kalabildi. Burada, Osmanlı ordusuna bağlı birliklerin Fırat’ı geçebilmesi için oldukça fazla sayıda sal/ilikanın inşa edildiği özel bir atölye kurulmuştur. Bu atölyede sal yapımında görev alan zanaatkâr bulunmaktadır. Daha doğrusu söz konusu atölye bu gibi kişilerden teşekkül etmiştir. Bu atölyede marangoz, doğramacıların olduğu bölümde Antepli fotoğrafçı Hagop Muradyan’ın dışında Eczacı Soğomon Arevyan, saygıdeğer öğretmen Maraşlı Hagop Kalemkeryan ve Hagop Şnorhokyan da bulunmaktaydı. Demirciler, nalbantçılar bölümünde ise Harutyun ve Khaçer Bıçakçıyan; Civan Haci ve Vartan Tutlayan çalışmaktaydı. Yine aynı atölyede Hovhannes Şnorhokyan körükçü olarak kaldı. İlaveten, Birecik’teki bu atölyede boyacı, taşçı ve alacacı (el tezgahında pamuklu dokuyan usta) olarak çalışanlar da vardı. Krikor Bogharyan'ın Ayntabagank'taki tarihli yazısından. Birecik’te Osmanlı devletine ait bir tersane vardır. Birinci Cihan Harbi’nde burada kurulan büyük bir gemi inşaat sektörü Cemil Könne tarafından yönetilir. Fotoğra ar: Keghart Dergisi, cild: , , Halep Cemİl Bahrİ’nİn kurtardığı aİlelerden Bazıları Antepli çok sayıda sürgün, Könne sayesinde aileleri ile birlikte Fırat’ın kıyısında çadırlar kurarak ve Könne’nin idare e iği Deniz İ letme Atölyesi’nde çalı ır, sürgün edilmekten ve mutlak bir ölümden kurtulur. M. S nan an • H. S nan an • Levon S nan an • S. K. Çokluyan • K. K. Çokluyan • Harout Körükçüyan veya Kürkçüyan • Levon S nan an • Hagop Levon an • Yeg a Dağıcıkluyan • Hagop M ralyan • H. S nan an • M. Çancıyan • M hran Khaçeryan • M. Ta çıyan • Arto Körükçüyan • Sark s Kıbçıyan • Hovahannes Poladyan • M. Avak an • Hovhannes ve Kevork norhokyan 11