Katalog

1915 1915 Ermeni Tehciri ve soykırımı sırasında Ermenileri koruyan, kollayan ve evlerinde neredeyse tehcir bitene kadar hayatını tehlikeye atarak saklayan Müslüman Kürtler, Araplar ve Türkler oldu. Bu kişiler İttihat ve Terakki idaresinin “evlerinde Ermeni saklayan tespit edilirse idam cezasıyla hüküm giyeceklerdir” emrini hiçe sayarak, kendi yaşamları pahasına Ermenileri saklamaya devam ettiler. Bu aslında bir anlamda Müslümanların, İttihat ve Terakki’nin aldığı kararlara ve imha politikasına göstermiş oldukları bir direnişti. Ben de burada İttihat ve Terakki iktidarının emirlerini hiçe sayarak Ermenileri hayatı pahasına korumaya, kurtarmaya çalışan; onları ve sürgün yolundaki mutlak ölümden kurtarmak için çabalayan birinden bahsedeceğim: Cemil (Bahri) Könne’den. Ümit Kurt Ermenileri kurtaran Kürt Schindler Cemil (Bahri) Könne Cemil Könne 1892’de Halep’te dünyaya gözlerini açar. Babası o dönem Suriye vilayetinin kuzeyinde yer alan Afrin bölgesine bağlı bir Kürt yerleşim birimi olan Jenderies’in Kurdan köyündendir. Annesi Emine Ali ise Rajo bölgesine bağlı bir köy olan Hopka’dan. Cemil Könne henüz dört yaşındayken babasını kaybeder, onu annesi büyütür. 1900’lü yılların başında İstanbul’daki Deniz Harp Okuluna yazılır ve 1910’da Deniz Akademisinden mekanik mülazımı evvel (üsteğmen) olarak mezun olur. Bahri unvanını da buradan alır. Aynı yıl Darülfünun’da Hukuk Fakültesine kaydolur. Burada bir yıl süreyle eğitim görür. Ancak daha sonra Thorncrot fabrikalarında mekanik alanında uzmanlaşmak ve bu alanda daha önce almış olduğu SCHINDLER’S LIST FİLMİ Film, Oskar Schindler adlı bir Alman işadamının 2. Dünya Savaşı sırasında Polonya’da kurduğu fabrikada 1100 Yahudi’yi işçi olarak işe alıp Nazi’lerin elinden kurtarmasını konu alıyor. Gerçek bir hayat hikayesinden uyarlanan ilm, ünlü yönetmen Steven Spielberg’in en önemli eserleri arasında ve ona 7 dalda Oscar kazandırdı. 10 eğitimini ilerletmek için Hukuk eğitimini yarıda bırakıp İngiltere’ye gider. 1912’de Balkan Savaşları’na katılan Könne, bu savaşta göstermiş olduğu cesareten dolayı taltif edilir. Cemil Könne, Ermeni Tehciri başladığı sırada ve Birinci Cihan Harbi’nde Urfa’ya bağlı Birecik’te görevlendirilir. Burada ordunun hizmetinde kullanılmak üzere Fırat’ın öbür yakasına geçilmesini sağlayan salların yapımı amacıyla kurulan Deniz İşletme Atölyesi’nin yöneticisi olarak görev yapar. Bu görevini, Osmanlı beşinci ordusunun idaresi altında ifa eder. Könne, Birecik’ten geçen talihsiz Ermeni sürgünlerine elinden gelen yardımı yapar. Ermeni sürgünlerini idare etiği gemi işletme atölyesinde çalıştırmak üzere işçi, usta olarak kaydetirir. Söz konusu atölyede hem beşinci orduya bağlı birlikleri hem de Fırat’ın kıyısına kadar getirilen Ermenilerin Fırat’ın öbür yakasına yani Suriye’ye sürgün edecek sallar yapılmaktadır. Yüzlerce Antepli Ermeni sürgününü atölyeye işçi ve zanaatkâr olarak alır ve bu sürgünlerin Fırat’ın Binlerce Ermeni’nin hayatını kurtaran mülazımı evvel Cemil Könne ve Fırat ile Dicle arasındaki bölgelere gönderilecek olan yedek askerler. Cemil Könne bu askerlerin ortasında öbür yakasına geçmesini engeller. Antepli sürgünler, Könne sayesinde beyaz üniformasıyla. aileleri ile birlikte Fırat’ın kıyısında çadırlar kurar. Könne’nin idare etiği bu atölyede çalışır, sürgün edilmekten ve mutlak bir ölümden kurtulur. Könne ilaveten, yoksulluk ve açlık içinde olan Ermeni ailelerine Kızılay ve Kızılhaç’ın sayesinde gıda, üstba?, giyecek ve ilaç dağıtılmasını sağlar. Aynı zamanda kaçak Ermeni askerlerine, ihtiyarlara, kadınlara ve yetimlere yardım eder. Sürgün edilen Papazın kızı Dikranuhi ile evlendi Cemil Könne’yi tarihsel olarak ilginç ve önemli kılan olaylardan bir diğeri ise kendisinin Antepli bir papaz olan ve Ağustos 1915’te Antep’ten ailesiyle birlikte sürgün edilip, 1916 yazında vefat eden Garabed Gülizyan’ın kızı Dikranuhi ile olan evliliğidir. Cemil Könne, Antep Ermenilerinin sürgünü sırasında tanıştığı Dikranuhi ile evlenir. Dikranuhi Gülizyan 1893’te Antep’te dünyaya gözlerini açar. Tarihi kesin olmamakla birlikte 1908 senesin Yüzlerce Antepli Ermeni sürgünü gemi işletme atölyesine işçi ve zanaatkâr olarak aldı. Böylece Fırat’ın öbür yakasına geçirilmelerini engelledi. Hayatlarını kurtarmış oldu. 19 NİSAN 2015