Katalog

Kemal Alp TAYLAN TUSAM Araştırmacı Üç yeni girişim çerçevesinde… C S TRATEJİ 9 Suud elFaysal, böyle bir konferansa sıcak baktıklarını açıkladı. ABD’nin müttefiki iki devlet olan fakat aralarında diplomatik ilişki bulunmayan, hatta birbirlerini tanımayan İsrail ve Suudi Arabistan’ın konferansa katılacak olması, ilişkilerinin normalleşmesi yönünde bir başlangıç olabilir ki bu durum da, Ortadoğu’da ABD lehine yeni bir konjonktür yaratarak bölgedeki ABD nüfuzunu arttırabilir. Ayrıca Prens Suud elFaysal’ın, Irak’a temsilci göndererek Bağdat’taki Suudi elçiliğinin yeniden açılma olasılığını araştıracaklarını açıklaması da, ABD tarafında sevinç yaratmıştır. ABD yönetiminin Ortadoğu Barış Konferansı atağı irdelendiği zaman, ABD’nin bu süreci başlatmasının birkaç nedeninin olduğu anlaşılabilir. Öncelikle ABD, Filistin sorununa çözüm olabilecek bir barış konferansını başlatan arabulucu rolüyle, dünyada ve özellikle Ortadoğu’da yarattığı saldırgan ve kendini beğenmiş görüntüsünü düzeltme fırsatını yakalayacaktır. İktidardaki günlerinin sonuna yaklaştığı şu zamanda böyle bir girişim, Bush’un dünya ve ABD kamuoyundaki imajını düzeltmesi için son şansıdır. İkinci olarak, Filistin sorununun çözülmesi ve İsrailArap Dünyası ilişkilerinin normalleşmesi, tüm bölgenin istikrar kazanmasına katkı sağlayacak, Filistin’deki ABD karşıtı HAMAS ve benzeri grupları etkisiz hale getirecektir. İran da bu grupları desteklemek yoluyla elde ettiği kozu yitirecek, ABD’nin bölgedeki varlığına olan direnç minimuma indirgenecektir. Üçüncü olarak, Filistin sorununun çözülmesiyle bölge ülkeleri, Irak’taki şiddetin sona ermesi için daha fazla zaman ve enerji harcayabilecekler, ABD’nin Irak’tan askerlerini çekmesi kolaylaşacaktır. G örev süresinin dolmasına 17 ay kala George Bush yönetimi, Amerikan kamuoyunun Irak konusundaki memnuniyetsizliğini azaltmak ve ABD’nin Irak ve Ortadoğu’daki çıkarlarını korumak için yeni adımlar atıyor. Ortadoğu’daki muhtemel yeni gelişmelerin anlaşılması için Bush yönetiminin Ortadoğu politikasındaki üç yeni hamlenin analiz edilmesi gerekmektedir. ABD’nin Ortadoğu’daki yeni açılımlarından ilki, Bush yönetiminin yakın bir zamana kadar diplomatik görüşmeleri reddettiği İran’la diyalog yollarını açmaya başlamasıdır. Bu değişimin ilk göstergesi, 24 Temmuz 2007 tarihinde ABD’nin Irak Büyükelçisi Ryan Crocker’ın, İran, Irak ve ABD üçlüsünden oluşan ve Irak’ın güvenlik sorunlarının tartışılacağı bir alt komisyon kurulacağını duyurmasıdır. Crocker’ın bu duyurusu, ABD ve İran arasında aynı gün Bağdat’ta büyükelçiler düzeyinde gerçekleşen görüşmenin ardından geldi. Görüşmeye Irak Başbakanı Nuri elMaliki ve Dışişleri Bakanı Hoşyer Zebari’nin de katıldığı dikkate alındığında, görüşmenin Irak’ın geleceği konusunda fazlasıyla önemli olduğunu anlaşılmaktadır. Peki, uzun zaman boyunca İran’la görüşmeyi reddeden ve İran’ı "şeytan mihverinin bir parçası" ilan eden Bush yönetimini, ne olmuştur da İran’la uzun yıllardan sonra yeniden diyaloga girme kararı almıştır? Ortadoğu’da yeni arayış ABD, son dönemde Irak’taki istikrar için İran’la görüşmeyi benimsedi, Filistin sorununa çözüm için Ortadoğu Konferansı toplamaya girişti ve BM’nin Irak’taki yetkilerinin arttırılmasına yardımcı oldu. Girişim, Bush’un imaj düzeltme arayışı ve Irak sorununun BM’ye devri anlamına gelebilir. Amerikan kamuoyu yeni bir askeri maceranın tartışılmasını bile duymak istememektedir. Nitekim ünlü Gallup Poll Organizasyonu’nun Temmuz ayında yaptığı bir ankete göre, her on Amerikalıdan yedisi Irak’taki ABD askerlerinin tamamına yakınının Nisan 2008’den önce çekilmesini istemişlerdir. (1) Ayrıca son dönemde Amerikan Kongresinde, aralarında Bush’un lideri olduğu Cumhuriyetçilerin de bulunduğu bazı vekiller, Irak’taki askerlerin biran önce çekilmesi, Irak’a giden paranın durdurulması ve asker sayısının indirilmesi gibi çeşitli konularda toplam beş adet yasa teklifi sunmuşlardır.(2) Bütün bu yasa önerileri, Irak konusunda Kongre’nin taşan sabrını göstermekte ve Bush’u daha da sıkıştırmaktadır. Yani Amerikalıların Irak’taki savaş konusunda sabırları taşmış, bölgede daha fazla maceraya girilmesine karşı bir duruş almışlardır. Kısacası içeriden savaş karşıtı yoğun baskılarla karşılaşan Bush yönetimi, Irak’taki direnişçileri destekleyen İran’a karşı caydırıcı bir baskı yapamamıştır. Elbette İran’ın da ABD ile diyalogdan elde edeceği kazanımlar vardır. Öncelikle İran, Irak’ta işbirliği karşılığında ABD’den nükleer programı konusunda ödünler alabilmeyi hesaplamaktadır. Ayrıca Irak’taki şiddet ve Irak’ın iç savaşa sürüklenerek bölünmesi, İran’ı da şiddetin içine çekerek olumsuz etkileme potansiyeline sahip olduğundan, İran’da aslında Irak’taki şiddetten rahatsızdır. DİYALOGUNUN NEDENLERİ Bu değişimin en önemli nedeni, Bush’un, bölge ülkelerinin desteği olmadan Irak’ta istikrarın sağlanamayacağını anlamış olmasıdır. Aslında ABD’nin İran ile diyaloga başlaması, uluslararası çevrelerde beklenen bir gelişmeydi. Her ne kadar Bush yönetimi, İran’la diyaloga başlamak için İran’ın nükleer tesislerini BM denetimine açmasını bir şart olarak koşmuşsa da, 2006 yılının Mart ayında her iki taraf da Irak’taki şiddetin azaltılması konusunda görüşmeye ve işbirliğine hazır olduklarını ifade etmişlerdi. Irak’taki şiddetin azalmaması, Amerikan ordusunun her gün kayıp vermesi, Amerikan kamuoyundan çözüm için gelen baskıların artması ve İran’ın nükleer santraller konusundaki direnci, Bush’u en sonunda İran ile görüşmeye zorlamıştır. Şubir gerçek ki, Irak’ın çoğunluğunu oluşturan Şii halk üzerinde İran’ın etkisi oldukça fazla. Hatta İran’daki birçok direnişçi grubun İran tarafından doğrudan silahlandırıldığı ve Tahran’dan direktif aldıkları, ABD istihbaratınca defalarca dile getirilmiştir. Bu durum karşısında Bush yönetiminde, İran’a kısıtlı operasyon düzenlenmesi taraftarları olsa da, Irak’ta istikrar sağlanamadı... BM’NİN IRAK’TAKİ YENİ ROLÜ Bush yönetiminin Ortadoğu konusundaki üçüncü ve son açılımı, ABD ve İngiltere’nin ortaklaşa olarak BM’nin Irak’taki rolünün arttırılması için 1 Ağustos’ta BM Genel Kurulu’na sundukları yasa taslağı oldu. Bu taslağa göre, 10 Ağustos’ta Irak’taki görev süresi dolan BM’nin görev süresi uzatılıyor, yetkileri genişletiliyor. Taslakta BM’ye verilen görevler arasında, Irak’ta siyasi uzlaşmayı desteklemek, Irak Hükümeti’ne anayasanın gözden geçirilmesi ve uygulanması aşamalarında ve iç sınırlarla ilgili ihtilafların giderilmesinde yardımcı olmak da bulunuyor. ABD ve İngiltere’nin bu yeni girişiminin nedeni, Irak’taki şiddet ve istikrarsızlığın bedelini tek başlarına ödemek istememeleridir. Irak sorununun nasıl bir çıkmaza girdiğini fark eden ABD ve İngiltere ikilisi, BM’yi işin içine katarak sorunu uluslararası bir sorun yapmaya, böylece Irak bataklığından mümkün olan en kısa sürede çıkmaya çalışmaktadırlar. ABD’nin bu üç yeni adımı incelendiği zaman, şu sonuçlara varılabilir: ? ABD yönetimi, bölge ülkelerinin desteği olmadan Irak’ta istikrar sağlanamayacağını anlamıştır. ? Bush yönetimi, dünya kamuoyunun sempatisini yeniden kazanmaya çalışarak, ABD’nin Ortadoğu’daki çıkarlarını korumaya çalışmaktadır. ? ABD, Irak’ta giderek kötüleşen durumun ağır faturasını tek başına ödemek yerine, BM aracılığı ile uluslararası kamuoyuna ödetmek istemektedir. Dipnotlar: 1 http://www.galluppoll.com/content/default.aspx?ci=1633 2 The Economist, July 14th20th 2007 ORTADOĞU KONFERANSI Bush’un Ortadoğu konusundaki ikinci açılımı, ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice’ı Ortadoğu’ya göndermesi oldu. Körfez ülkelerini ve İsrail’i ziyaret eden Rice, ABD’nin önderliğinde Eylül ayında yapılacak yeni bir Ortadoğu Barış Konferansı için destek arıyor. Söz konusu konferans, Filistin sorununa çözüm bulmak amacıyla İsrail ile Arap devletlerini ve Filistin yönetiminin temsilcilerini, ABD’nin arabuluculuğunda görüşme masasına oturtacak. Şu ana kadar Rice, konferansa aradığı desteği bulmuş gibi gözüküyor. En önemli destek ABD’nin müttefiki olan Suudi Arabistan’dan geldi; Suudi Arabistan’ın Dışişleri Bakanı Prens