Katalog

8 Gözde KILIÇ YAŞIN TUSAM Balkan Araştırmaları Masası [email protected] osova Arnavutlarının maratonunun bitiş çizgisi sürekli biraz daha ileriye alınıyor. Kosova’nın statüsü hakkında sürdürülen çözüm arayışı, on üç ay süren Viyana görüşmeleri sırasında olduğu gibi BM koridorlarında da başarısızlığa uğradı. Rusya’nın tarafların üzerinde uzlaşı sağlamadığı bir çözümü kabul etmeyeceği yönündeki açıklamaları, potansiyel veto endişesi nedeniyle hazırlanan beş ayrı planın da rafa kaldırılması sonucunu doğurdu. Ağustos ayı sonlarında başlaması planlanan müzakere sürecinin de önü yeniden açılmış oldu ve dosya tekrar ABD, Fransa, İtalya, Rusya, İngiltere ve Almanya’dan oluşan altılı Temas Grubu’nun önüne gönderildi. Böylece Kosova’nın statü süreci yeni bir gelişme veya herhangi bir değişiklik vaat etmeyen yeni bir yöne kaydı. Arnavutların bitiş çizgisi sürekli daha ileriye alınıyor… C S TRATEJİ BBC’ye verdiği röportajda, Kosova’ya "dünyada görülebilecek en geniş otonominin" verilebileceğini söylüyordu.(1) Genişletilmiş özerklik IMF ve Dünya Bankası’na üyelik ve yurtdışında temsil edilme hakkının tanınmasını da içeriyor. Hatırlanacak olursa 10 Mart’ta Viyana’da gerçekleştirilen son turun ardından Ahtisaari "müzakere potansiyelinin tükendiği"ni belirterek Kosova için anayasası, bayrağı, marşı olacak şekilde ve uluslararası örgütlere katılma ve uluslararası anlaşmalar imzalama yetkisiyle bağımsızlığa giden yolu açan bir statü öneriyordu. Sırbistan’ın da hazırladığı anlaşma taslağında, "bağımsızlıktan" açıkça söz etmeyen Ahtisaari planını çıkış noktası olarak aldığı ve buradaki önerileri "özerklik" statüsüne uygun olarak devşirdiği anlaşılıyor. Ne var ki böylesi bir önerinin "bağımsızlıktan azına razı olamayacaklarını" açıklayan Arnavut yetkililerce kabulü mümkün görülmüyor. Nitekim Kosovalı yetkililer "bağımsızlığın görüşülebilir bir konu olmadığını" açıklayarak tavırlarını net bir biçimde sergiliyorlar. Yine de Priştine müzakere sürecinde masaya oturmayı kabul etti ancak Arnavut yetkililer bu görüşmelerin bölgenin geleceğini belirlemedeki son aşama olduğunu söylüyor ve bundan sonraki hiçbir ertelemeyi kabul etmeyeceklerini bildiriyorlar. Kosova’nın geleceğine esasen ne Arnavutlar ne de Sırplar karar verecek. Karar vericiler açısındansa Sırpların "Kosova için yeniden savaşırız" sözlerinden çok eski UÇK mensuplarının "savaşın tamamlanmasına izin verilseydi zaten bağımsızdık, uluslararası toplum engelledi" sözleri daha çok ilgi ve korku uyandırıyor. Temmuz ayı başında Eski UÇK Savaşçıları Derneği Başkanı Faik Fazliu'nun yeniden silahlara sarılmaya mecbur kalacağız" yönündeki sözleri tam da istenen etkiyi yarattı. Kosovalı Arnavutların sabırsızlığının üst seviyeler çıktığı bu dönemde herhangi bir çatışma ya da şiddet olayı yaşanmasından tedirginlik duyan Batılı yetkililerin, Arnavutları yatıştırmak için tercih ettikleri söylemlerin müzakere sürecini olumsuz etkileyeceği kesin. Arnavutlar için herhangi bir alternatif çözümün ihtimal dışı kalmasında dışarıdan yapılan açıklamaların da etkisi var. Şüphesiz ki en etkili olan ABD’nin verdiği "öyle ya da böyle bağımsızlık" şeklinde özetlenebilecek desteğidir. Peki, bu yeni "son aşama"dan beklenen nedir? Temas Grubu Troykasının misyonu, "görüşmeleri Putin yönetse dahi uzlaşmanın bir yolunun olmadığını" göstermekten ibaret midir? Tarafların tutumunda bir değişiklik olmadığına göre ve uluslararası toplumda daha fazla ertelemenin sonucu değiştirmeyeceği inancı yerleştiyse… O halde, Kosova’da yönetimi BM idaresine bırakan ancak Kosova’nın Sırbistan’ın bir parçası olduğunu vurgulayan 1999 tarihli 1244 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararının ancak yeni bir BMGK kararıyla kaldırılması mümkündür gerçeği ne olacak? Bu durumda, dünya çapındaki haber ajanslarının tamamının Temas Grubu üyesi hiçbir devletin veto yetkisi olmadığını vurgulamasının bir anlamı kalmıyor. Görüşmeler başladıktan 120 gün sonra veya daha sonra ancak er geç bir gün Kosova’nın statüsü problemi tekrar BMGK önüne getirileceğine göre müzakerelerin Priştine ve Belgrad arasında değil de Rusya ve bağımsızlık yanlıları arasında yapılacağı ortaya çıkıyor. Rusya isteğine ulaştı; Sırbistan’a zaman kazandırdı ve görüşmelerin yeniden başlamasını sağlayarak uluslararası güvenilirliğini sürdürülebilir kıldı. Sıra ABD de. Dipnot: 1 http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6927080.stm K Kosova’da yeni ‘son aşama’ TEMAS GRUBU TROYKASI Altı ülkenin temsilcilerinden oluşan grup, 25 Temmuz’da Almanya’nın Viyana büyükelçiliğinde yaptıkları bir kapalı toplantı sonrasında Belgrad ile Priştine arasında yapılacak yeni Kosova statü müzakerelerinde arabuluculuğun "troyka" formatı ile yapılmasına karar verdi. Böylece görüşmelerin AB, ABD ve Rusya elçilerinden oluşan bir üçlü nezaretinde yapılması konusunda anlaşılmış oldu. ABD’nin görevdeki elçisi Frank Wisner tarafından temsil edilmesi beklenirken Rusya, Dışişleri Bakanlığının Balkanlar özel temsilcisi Alexander BotsanKharchenko’yu Temas Grubu Troykasında Rusya’yı temsil etmek üzere atadı. AB’nin temsilcisi ise Almanya’nın eski ABD Büyükelçisi olan ve şimdi İngiltere Büyükelçiliği görevini yürüten tecrübeli Alman diplomat Wolfgang Ischinger olacak. Kosova’da yayınlanan "Yeni Düzen" gazetesinin verdiği bilgiye göre BM Kosova Özel Temsilcisi Martti Ahtisaari de hazır bulunacak ancak görüşmeleri yönetmeyecek. Troyka düzeninin daha hızlı, işlevsel ve verimli bir çalışma dönemi sağlayacağı kesin. Ancak bu çalışmaların Kosova sorununu kalıcı bir şekilde sonuçlandırabileceği ve nihai statüyü nihayet belirleyebileceği konusunda ciddi şüpheler var. Temas Grubu Troykası gözetimindeki müzakerelerin, başarısızlıkla sonuçlanan Viyana görüşmelerinden bir farkının olabilmesi için tarafların üzerinde Balkanların uzatmalı sorunu Kosova’da yeni bir girişim başlatıldı. ABD, Rusya ve AB’nin temsilcilerinin katılacağı süreçte soruna çözüm aranacak. Ancak Sırbistan ve Kosova Arnavutlarının soruna yaklaşımında bir değişim söz konusu değil. Kosova’nın tek yanlı bağımsızlığından ‘başka yol’ görünmüyor. tartışabilecekleri yeni bir durumun oluşması gerekiyordu. Tabloya bakıldığında Rusya’nın vetosunun ciddi bir engel olarak durduğu ancak ABD’nin de BM kararı olmaksızın açıklanacak tek taraflı bir bağımsızlık kararının tanınabileceği söylemini çeşitli defalar gündeme getirdiği görülüyor. Bu noktada AB’nin Kosova’nın bağımsızlığının ertelenmesinin doğru olmayacağı ancak Kosova’nın tek başına alacağı bir bağımsızlık kararının da desteklenmeyeceği yönündeki açıklaması dengeleyici bir durum yaratıyor. O halde Kosova’nın statüsüne ilişkin bu yeni müzakere sürecinde Ahtisaari planındaki kimi noktaların değiştirilmesi mümkün görünüyorken bu değişikliklerin "bağımsızlığı" işaret eden planın esasını etkilemesini beklemek gerçekçi olmayacaktır. Aynı şekilde sorunun büyük taraflarının beklentisi doğrultusunda Kosova’daki uluslararası sivil ve askeri yönetimin varlığında veya işleyişinde de bir değişiklik olmayacaktır. Yine de süreç sonunda farklı bir anlaşma ortamının oluşmaması halinde Ahtisaari planının otomatik olarak yürürlüğe girmesi ihtimali de Rusya’nın itirazları doğrultusunda dışlandı. Rusya’nın ucu açık müzakere isteminin kabul edilmiş olması şüphesiz ki hiç değilse dürüst ve işlemesi muhtemel bir görüşme dönemi umudunu beklenebilir kıldı. Görüşmelerin süresi konusunda ise Rusya ucu açık bir takvimin gerekliliğini savunsa da diğer üyeler süreyi 120 gün ile sınırlı tutma eğiliminde. Böylece görüşmeler –söylemde sonucu önceden belirlenmemiş bir şekilde gerçekleştirilecek ancak yine de görüşmelerin temelini Ahtisaari’nin planı oluşturacak. GENİŞLETİLMİŞ OTONOMİ ÖNERİSİ Ahtisaari Sırbistan görüşmelerin yeniden başlamasını kendilerine verilmiş yeni bir şans olarak görüyor. Bir süredir hem Washington’la hem de Brüksel ile temaslarını yoğunlaştıran ve Avrupa’da da destekçi arayan Sırbistan yeni bir anlaşma taslağı hazırladı. Henüz taslağın içeriği tam olarak bilinmiyorsa da bunun genişletilmiş bir özerklik önerisi olduğu anlaşılıyor. Nitekim Sırbistan Dışişleri Bakanı Vuk Jeremic,