Katalog

22 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası [email protected] Azerbaycan ile Ermenistan arasında… C S TRATEJİ Azerbaycan’a böyle bir adım atması için baskı yapıyordu. Bu baskılar karşısında Azerbaycan bu adımı atmıştır. Hedefi de hem bu örgütlere böyle bir ziyaretin bir sonuç vermeyeceğini göstermek hem de Ermenistan’ın "Azerbaycan Karabağ’da yaşayan Ermenilere karşı hoşgörülü değil" iddialarını çürütmekti. 3. Azerbaycan’da en çok üzerinde durulan ihtimal, ziyaretin Karabağ’da yaşayan Azerbaycan vatandaşı Ermenilere yönelik halk diplomasisinin başlatılması amaçlı yapılmış olmasıdır. Fakat ziyaret halk diplomasisinden ziyade halklar arası diyalogu kuvvetlendirmeye yönelik olmuştur. Bir ülkenin halkıyla, dış politika hedefleri doğrultusunda ilişki kurulması ve böylece pozitif bir kamuoyu oluşturulması şeklinde tanımlanabilecek halk diplomasisinden farklı olarak, halkların diyalogu tek taraflı değil karşılıklılık ilkesine dayanmaktadır. Karabağ sorunun çözümünde ana sorunlardan biri da Ermeni ve Azerbaycan halkını barıştırma çabalarıdır. Uzmanlara göre, Karabağ sorunu çözüldükten sonra iki halkın barış içinde bir arada yaşaması önemli bir husustur ve bunun için şimdiden iki halkı barıştırmak gerekmektedir. Bu yolda da her iki toplumun aydınlarına önemli görevler düşüyor. Çünkü bu iki toplumun aydınlarının SSCB döneminden kalma bir yakınlığı var ve sorunun çözümünde bu ortak geçmiş olumlu rol oynayabilir. Zira ziyaretten dönen Bülbüloğlu basın açıklamasında sorunun çözümü için aydınlara özellikle SSCB döneminden bir birini tanıyan Ermeni ve Azerbaycanlı aydınlara büyük görevler düştüğünü dile getirdi. Fakat Bülbüloğlu’nun bu açıklaması Azerbaycan’da büyük tepkilere neden oldu. Ziyaretin nedenine yönelik daha doğru bir tanımlama Azerbaycan Cumhurbaşkanı Dışilişkiler Şube Başkanı Nevruz Memmedov tarafından yapıldı. Memmedov, ziyaretin uzun dönemli bir strateji değişikliğinden kaynaklanmadığını taktik bir adım olduğun ifade etti. Nitekim, bu taktik adım uluslararası örgütlerin baskılarını hafifletmek veya Karabağ’daki Ermenilerin Azerbaycan’la birlikte yaşayabilme olanaklarını araştırmak için nabız ölçmeye yönelik bir adım da olabilir. Fakat bu taktik adım Karabağ’daki Ermenilerin ayrılıkçı tutumlarından vazgeçmeleri için yeterli olmadı. Ziyaret sonrası Ermeni Slavyan Üniversitesi’nde konuşma yapan ayrılıkçı Gukasyan, Karabağ sorununun tek çözüm yolunun bölgenin devlet olarak de jure tanınmasından geçtiğini söyledi. Şunu da belirtelim ki, bu ziyaretin niteliği konusunda Azerbaycan’ın resmi yetkilileri arasında görüş farklılığı yaşanmaktadır. Nevruz Memmedov’un ziyaretle ilgili taktik tanımlamasına karşın Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov, "Azerbaycanlıların ülkenin bütün bölgelerine olduğu gibi Karabağ’a yani işgal altında olan bölgeleri de rahat bir şekilde ziyaret etmesi gerekiyor" açıklaması aslında Azerbaycan’ın Karabağ’a yönelik yeni bir strateji geliştirme çabasında olduğunun işaretini vermektedir. Aslında halk diplomasisi sorunun barışçıl yolla çözümlenmesine yönelik doğru bir adım olsa da bu stratejinin Ermeni tarafı üzerinde etkili olacağı düşünülmemektedir. H aziran ayı Karabağ görüşmeleri açısından oldukça zengin bir ay oldu. Ancak görüşmelerin hemen hepsi her zaman olduğu üzere sonuçsuz kaldı. 9 Haziran 2007’de Rusya’nın St. Petersburg şehrinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan arasındaki Karabağ görüşmesi de her hangi bir anlaşmayla sonuçlanmadı. 25 Haziran 2007’de Karadeniz İşbirliği Örgütü’nün İstanbul Zirvesi’nde "Azerbaycan Karabağ’da yaşayan Ermenilere yaşama hakkı vermedi ve onlar da kendi kaderlerini tayin etme hakkını kullandılar" ifadesini kullanan Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan’a İlham Aliyev’in, "Savaşın sadece birinci aşaması bitti, savaş bitmedi" şeklindeki yanıtı barışa uzak savaşa yakın olunduğunu gösteriyordu. Tam da sorunun barışçıl yollarla çözüleceğine yönelik umutlar tükenirken 26 Haziran 2007’de, Azerbaycan ve Ermenistan’ın Rusya büyükelçilerinin başkanlığında bir heyet işgal altındaki bölgelere, Ermenistan’a ve oradan da Azerbaycan’a beklenmedik bir ziyaret yaptı. Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarında ayrılıkçı yönetimin başındaki Arkadi Gukasyan’la görüştükten sonra Ermenistan’ın Başkenti Erivan’da Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’la görüşen heyet, özel uçakla Bakü’ye gelerek İlham Aliyev’le görüştü. İlham Aliyev Karabağ sorunun tek çözüm yolunun bölgeye Azerbaycan toprak bütünlüğü çerçevesinde verilecek yüksek özerklik statüsünden geçtiğini ifade etti. Karabağa taktik girişim Karabağ sorunun çözümü yönünde zaman zaman artan girişimlerden biri daha geçtiğimiz ay gerçekleşti. Azerbaycan ile Ermenistan’ın Rusya’daki büyükelçileri Karabağ’a bir heyet eşliğinde ziyarette bulundular. Ziyarette çözüm umudu belirmezken Bakü’nün eli güçlendi. çıkmaktadır: 1. Ziyaret, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Karabağ sorununun çözümüne yönelik Azerbaycan’ın tutumu ile ilgili beyanatları ile ters düşmektedir. Dolayısıyla Azerbaycan’ın böyle bir ziyareti kabul etmesi için Karabağ sorununun çözümü konusunda Azerbaycan’ı tatmin edecek olağanüstü bir gelişmenin olması gerekiyordu. Zira ayrılıkçı Gukasyan’la görüşen Bülbüloğlu’nun sözlerine göre Gukasyan, Karabağ’daki Ermenilerin Azerbaycan’la bir arada yaşayabileceği yönünde bazı işaretler vermiştir. Kısaca bu ihtimale göre, iki devlet başkanının St. Petersburg görüşmesinde Karabağ konusunda yeni bir anlaşmaya varılmıştır ve Ermenistan, Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan toprak bütünlüğü çerçevesinde yüksek özerklik statüsünü kabul etmiştir. Bu doğrultuda Azerbaycan aydınları Karabağ’da yaşayan Ermenileri, Azerbaycan’la bir arada yaşabilecekleri yönünde ikna etmek için ziyaret etmiştir. 2. Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, NATO gibi örgütler ve Minsk Grubu uzun zamandır ZİYARETİN NEDENLERİ Azerbaycan’ın Rusya büyükelçisinin işgal altındaki toprakları ziyaret etmesi ve ayrılıkçı Gukasyan’la görüşmesi Azerbaycan’da çok farklı tepkilere neden oldu. Azerbaycan basını bu konuda ikiye bölündü ve ilk günlerde ziyaretin nedenlerinden çok tepkilere dikkat çekildi. Karabağ’ı ziyaret eden Azerbaycan’ın Rusya Büyükelçisi Polad Bülbüloğlu Azerbaycan’ın; Ermenistan’ın Rusya Büyükelçisi Armen Sumbatyan da Ermenistan’ın eski kültür bakanıydı. Polad Bülbüloğlu’nun ifadesine göre Karabağ’a yapılan ziyaret, siyasi nitelik taşımıyordu ve ziyaretin amacı Azerbaycan ve Ermeni aydınlarının iletişimi üzerinden halklar arasında barış tesis etmekti. Fakat Bülbüloğlu’nun bu açıklamasının ötesinde nedenler üzerinde düşünülmektedir. Bu anlamda üç ihtimal ön plana ERMENİLERDE GÖRÜŞ FARKI Azerbaycanlı ve Ermeni aydınların Karabağ’a düzenlediği bu ortak ziyaret Ermeni tarafından olumlu karşılandıysa da Ermenilerin beklentileri farklıydı. Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermenilerin temsilcilerine göre, 1994 yılında AzerbaycanErmenistan arasında imzalanan Bişkek Ateşkes Anlaşması’nda Dağlık Karabağ bir taraf olmuştur ve dolayısıyla Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermenilerin de barış görüşmelerine katılma hakkı vardır. Aslında 1997 yılına kadar Dağlık Karabağ’da yaşayan Aliyev