Katalog

1. 12 Mayıs 2007’de Ermenistan’da yapılacak parlamento seçimleri öncesi Ermenistan’da kendi pozisyonunu kuvvetlendirmek için Ermenistan yönetimine bir mesaj göndermek, 2. Son günlerde gündemde olan İran konusunda Azerbaycan’dan ödün almak için baskı yapmak. Condolizze Rice’a bu değişikliğin düzeltilmesi gerektiği konusunda bir mektup yazdı. C S TRATEJİ 11 yönelik açıklamaları Erivan’ın, bölgesel projelerden giderek daha fazla soyutlanması ve bu konuda ABD’nin desteğine ihtiyaç duymasından kaynaklanıyor. ABD söz konusu düzeltmeyi yaparak Karabağ sorununun çözümüne olumlu katkıda bulunmuyor, aksine çözümün önüne bir engel daha koyuyor. ABD söz konusu değişiklikle uluslararası alanda kabul gören bütün belgelere aykırı davranmış bulunuyor. Sorunun çözümünde belirli bir çizginin olmaması sorununun çözümünü zorlaştırıyor. ABD bu değişiklikle sorunun çözümünde yeni bir tez ortaya atarak süreci daha da karmaşık bir hale getiriyor. ABD ve Ermenistan sorunun çözümünde öncelikli olarak Azerbaycan ve Ermenistan’ın karar vermesi gerektiğini söyleseler de ikili oyunlarıyla sorunun çözümünü aslında zorlaştırıyor. Bu durum sadece ABD için değil Fransa, Rusya, İran gibi devletler için de geçerlidir. ABD’nin bu davranışı büyük devletlerin küçük devletler arasındaki krizi kendi lehinde kullandığının göstergesidir. ABD’nin bu hatayı düzeltmemesi, Azerbaycan’ı, topraklarını kurtarmak için diplomasiden başka yollara başvurmaya itebilir. Çünkü Rusya ve İran’ın girişimleri sorunun Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü çerçevesinde çözümüne zarar veriyor. Azerbaycan, Washington’u küresel, bölgesel ve enerji politikaları nedeniyle Karabağ konusunda "güvenilir müttefik" olarak göryordu. Bu değişiklik Azerbaycan’daki ABD imajının sorgulanmasına neden olacaktır. Hatta olmaya başlamıştır bile. Diğer taraftan Azerbaycan’da ABD karşıtlığının artmasına ve ülkede farklı çıkarları olan dış destekli grupların Karabağ konusunu kullanarak halktan destek almasına neden olabilir. Afganistan, Pakistan, Filistin, Irak veya diğer bölgelerde giderek yükselen radikal dini akımların ABD karşıtlığı üzerine oturtulduğunu dikkate alarak bu olay sonucunda ortaya çıkacak olan ABD karşıtlığının, radikal dinci gruplara desteğe dönüşmesi ihtimali de bulunuyor. ABD Dışişleri Bakanlığının Karabağ konusunda Ermenistan’a verdiği destek Azerbaycan’ın, bölgesel ve küresel güçler arasında dengeyi koruma, İran ve askeri üsler konusunda ABD’ye ödün vermeme kararlılığının isabetli dış politika kararları olduğunu gösterdi. ABD’nin bu hatayı yapması Azerbaycan’ı, Rusya veya İran’a daha fazla yakınlaştırmayabilir. Azerbaycan bundan sonraki süreçte de Rusya ve İran’la olan ilişkilerini aynı düzeyde tutmaya devam edecektir. Fakat Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı’nın konuyla ilgili yaptığı yazılı açıklamada da belirtildiği gibi, ABD Dışişleri Raporu’nda yapılan değişiklik düzeltilmezse bundan böyle Afganistan, Irak, terörizmle mücadele, Hazar ve diğer bölgesel ve küresel işbirliği konularında, Azerbaycan tarafı Washington’la olan işbirliğini geliştirmek için daha az hevesli olabilir. Dipnot: 1 1996’da kurulan ABDAzerbaycan Güvenlik Diyalogu, biri Bakü diğeri ise Washington’da olmak üzere toplam iki toplantı gerçekleştirir. Diyaloga Azerbaycan tarafından Azerbaycan Dışişleri Bakan Yardımcısı Araz Azimov, ABD tarafından ise ABD Dışişleri Bakanının askerisiyasi işler üzere danışmanı Con Hilendir başkanlık yapmaktadır. Yıllık diyalogda ABD ve Azerbaycan arasında askeri, siyasi ve güvenlik alanlarında fikir alışverişi yapılır. Diyalogun gündeminde terörizme karşı mücadele, kitle imha silahlarının yayılmasının engellenmesi, sınır güvenliğinin geliştirilmesi, uluslararası örgütlerde ABDAzerbaycan işbirliğinin geliştirilmesi bulunmaktadır. Ertelenen toplantının gündeminde ise, Azerbaycan’ın ulusal ve bölgesel düzeyde güvenliğinin artırılması, NATO çerçevesinde işbirliği, bölgesel gelişmelerde AGİT’in rolünün artırılması, bölgesel krizlerin çözümü, Hazar Havzası devletleri arasında ilişkiler, Hazar Havzası’nda askerisiyasi gelişmeler gibi konular olacaktı. İLİŞKİLERE OLASI ETKİSİ ABD’nin Azerbaycan’a karşı Ermenistan’ı desteklemesi yeni bir gelişme değil. 1992 yılında ABD Kongresi "Özgürlükleri Destekleme Yasası"na ek olarak 907. madde ile bütün eski SSCB devletlerine ekonomik ve insani yardımda bulunurken Azerbaycan bundan yoksun bırakılmıştı. Ermeni lobisinin desteği ile alınan bu kararda Azerbaycan’dan Ermenistan’a ve Karabağ’a yönelik saldırılarını durdurması istenmişti. 2001 yılında Azerbaycan terörizme karşı mücadeleye destek verdiği için bu karar ABD Başkanı George Bush tarafından dondurulmuştu. Fakat sonuç itibariyle 19922001 yılları AZERBAYCAN’DAN TEPKİ ABD Dışişleri Bakanlığının yazılı belgesinde Karabağ’ı Azerbaycan toprağı olarak tanımlamamasına karşın yetkililerin şifahi olarak bunu yalanlamaları Azerbaycan tarafından tatmin edici görülmedi. ABD Dışişleri Bakanlığının insan hakları raporunda yaptığı değişiklik Azerbaycan devletinin üst düzey yetkilileri tarafından tepkiyle karşılandı. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı ve Dışişleri Bakanlığı basın açıklamalarında bu değişikliği, ABD’nin Ermenistan’ı desteklemesi olarak değerlendirdi. Bu olayla birlikte Azerbaycan’da, Minsk Grubu eş başkanı olan ABD’nin, Karabağ konusunda adil davranıp davranmadığından, AzerbaycanABD stratejik ortaklığına ve ABD’nin demokrasi anlayışına kadar bir çok konu sorgulanmaya başlandı. ABD’nin bu değişikliği sonrası Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı bir basın açıklaması yaparak 2324 Nisan 2007’de ABDAzerbaycan arasında yapılacak olan Güvenlik Diyalogu’na(1) Azerbaycan tarafının katılmayacağını ve yapılan değişikliğin önceki haline dönüşeceği tarihe kadar toplantının ertelendiğini duyurdu. Bu toplantıya Azerbaycan tarafından dışişleri, savunma, acil durumlar, milli istihbarat ve içişleri bakanlığı yetkililerinin katılması bekleniyordu. Ayrıca Azerbaycan Dışişleri’nin basın açıklamasında ABD’nin yaptığı değişikliğin düzeltilmemesi durumunda iki ülke arasında güvenlik alanındaki işbirliğinin olumsuz etkileneceği belirtildi. Bunun üzerine ABD’nin Bakü Büyükelçiliği diplomatları Azerbaycan tarafı ile görüşerek Güvenlik Diyalogu toplantısının yeni tarihinin belirlenmesini istediler. Fakat Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Basın Sözcüsü Hazar İbrahim " Belgede yapılan değişikliğin eski haline dönmemesi halinde toplantının süresiz ertelendiğini" söyleyerek Azerbaycan’ın bu konudaki tutumunun kararlığını gösterdi. Konuyla ilgili basın açıklaması yapan Beyaz Saray sözcüsü Sean Mc Cormak ABD’nin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıdığını bildirdi. Devletlerin bu tür sorunlarla ilgili basın açıklamalarında sözcükleri dikkatle seçtiğini dikkate alarak Cormak’ın açıklamasından ABD’nin, Karabağ’ı Azerbaycan toprağı olarak görmediği söylenebilir. Cormak’ın basın açıklamasında şu ifadeler yer aldı: "ABD’nin Karabağ politikası değişmemiştir, ABD Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü destekliyor ve sorunun tarafların kendi arasında çözümlenmesi gerektiğine inanıyor." Cormak’ın da açıklamasında görüldüğü gibi, ABD Karabağ’ı Azerbaycan’ın bir parçası olduğunu söylemeyerek süreci Ermenistan lehine etkiledi ve dolayısıyla tarafsız kalmadı. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Siyasi ve İçtimai İşler Şubesi Başkanı Ali Hasanov, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın bu değişikliğini "ciddiyetsizlik" olarak tanımladı. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın değişikliği sonrası ABD’de yaşayan Azerbaycan ve Türk teşkilatları da harekete geçti ve değişikliğin düzeltilmemesi durumunda ABD’de gösterilere başlayacaklarını açıkladılar. Değişiklik sonrası Amerika Azeri Cemiyeti Başkanı Tomris Azeri, ABD, Ermenistan’daki seçimlerde elini güçlendirmek ve Erivan’ı Rusya’nın etkisinden çıkarmak amacıyla bu adımı atmış olabilir. Atılan adım Azerbaycan’ın yitirilmesi sürecini de başlatabilir. arasında ABD’nin Ermenistan’a yardımda bulunup Azerbaycan’a bulunmaması güçler dengesinde çok önemli rol oynamıştı. Ermenistan’ı Rusya ve İran’dan koparmaya çalışan ABD, bir taraftan Türkiye’ye karşı sözde soykırım kartını oynayarak, sınırların açılması için baskı yapıyor, diğer taraftan ise Karabağ kartını oynuyor. ABD’nin bu politikaları Washington’un bölgesel politikası çerçevesinde sürdürülüyor. Fakat Ermenistan’ı Rusya ve İran’ın elinden koparmaya çalışan ABD, Karabağ kartını oynayarak Azerbaycan’ı kaybedebilir. Son dönemlerde Ermenistan’ın dış politikada dengeyi koruyacağına