Katalog

sektörde görev yapan şirketler yaptıkları görevler bakımından iki gruba ayrılmaktadır: 1. Özel askeri şirketler (private military companiesPMC), 2. Özel güvenlik şirketleri (private security companiesPSC). Karzai’yi koruyan özel güvenlikçiler... C S TRATEJİ 15 şunlardır: Barışta yemek pişirme ve yedirilmesi, Servis hizmetleri, Ulaştırma (personel ve malzeme) hizmetleri, İnşaatlar, Modern silah ve donanımın üst seviye bakım hizmetleri. Bunların dışında örneğin Suriye sınırındaki mayınların temizlenme işinin TSK yerine sivil firmalara yaptırılması gibi münferit uygulamalara da rastlanmaktadır. Köy koruculuğunun bu kapsama girip girmediği sorusu akla gelmektedir. Ancak korucular bir şirket adına çalışmamaktadırlar. Onların durumu daha çok "paralı asker" statüsüne benzemektedir. Paralı askerlik ise askeri şirketlerden tamamen farklı bir şeydir. Mevcut uygulamaların yanında, barış zamanında askerlik şubeleri, fabrikalar, hastaneler, hatta okullar gibi bazı askeri tesislerin korunması, bazı sosyal tesislerin işletilmesi gibi alanlarda özel şirketlerin kullanılması incelenmeye değer bir konudur. Ancak, TSK’nin asli görevi olan savaşa hazırlanmak ve savaşmakla ilgili görevlerin (iç güvenlik harekatı dahil) özel şirketlere devri, ülkemiz koşullarına uygun bir yaklaşım olmaz. FAYDALARI VE SAKINCALARI Faydaları: 1. Özelleştirme ve dış kaynaklardan yararlanma (outsourcing) kamu kaynaklarının daha etkin kullanılmasını sağlar. 2. Askerlerin temel fonksiyonu olan muharebe görevlerine yoğunlaşmasını sağlar. 3. Bazı birlikleri barış zamanında hazır bulundurmak yerine, ihtiyaç duyulduğunda şirketler süratle görev yerlerine gönderilebilir. 4. Bu husus özellikle asker sıkıntısı çeken BM’ye barışı destek görevleri için yararlı olabilir. 5. Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi, kendi silahlı kuvvetleri yeterli olmayan devletlerde özel şirketler barış ve istikrar sağlayabilir. 6. Başka bölgelere asker göndermek zorunda kalan hükümetlerin üzerindeki kamuoyu baskısının hafifletilmesini sağlar. 7. Şirket personelinin ölümleri zayiat hanesine yazılmadığından zayiat az gösterilmiş olur. Birtakım görevlerin daha düşük maliyetle özel firmalara yaptırılması düşünülebilir. Ancak ülke savunması özel firmalara bırakılamaz. Günümüzde Irak’taki uygulamalar, bu firmaların statüsüne ilişkin tartışmayı da beraberinde getirdi. statülerini uluslararası düzeyde düzenleyen özel bir anlaşma yoktur. Bu şirketlerde çalışan personelin statüsü, bunları çalıştıran işverenlerin sorumlulukları, şirketleri kullanan devletin sorumlulukları ve şirketlerin ülkesinde faaliyet gösterdiği devletlerin hak ve sorumlulukları konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Bu konudaki tartışmalara girmek yazının kapsamını aşmaktadır. Hukuki statülerin belirlenmesinde, şirketlerin barış veya savaş koşullarında iş yapmaları önemli bir faktördür. Barış zamanındaki hak ve yükümlülükler, iç hukukta kamu hukuku, iş hukuku, medeni hukuk, ceza hukuku gibi çeşitli hukuk bölümlerini kapsamaktadır. Savaş zamanında ise şirketin kendi ülkesinde veya yabancı bir ülkede iş yapmasına ve yaptığı görevin silahlı çatışma olup olmamasına göre statüsü değişebilecektir. Uluslararası çatışma hukuku kurallarına göre şirket personelinin muharip mi sivil mi sayılacakları, silahlı kuvvet mensubu olup olmadıkları, savaşan devletin milisleri veya gönüllüleri sayılıp sayılmayacakları, silahlı kuvvetlere refakat eden personel statüsünde olup olmadıkları gibi pek çok husus tartışmalıdır. Uluslararası hukukta bu statülerin her biri için düzenlemeler vardır. Burada sorun, şirket personelinin hangi statüye girdiğinin tespitidir. Sakıncaları: 1. Ulusal güvenlik devletin temel görevidir. Bu görev özel firmalara devredilemez. 2. Silahı güç kullanma yetkisinin kısmen de olsa özel firmalara devredilmesi silahlı güç kullanma tekeline sahip olan egemen devleti zayıflatır. 3. Devletin politik ve mali "hesap verilebilirliği"ni azaltır. 4. Askerlerin vatan savunması için özveri ile yaptıkları bir hizmeti şirket personeli para kazanmak için yapmış olur. Bu da askerlerin morali üzerinde olumsuz etki yapar.(ABD ordusunda bir piyade eri günde 70 dolar kazanırken, şirket personeli günde 1000–1500 dolar kazanmaktadır). 5. Bu gelir farkı özelleştirmenin daha ekonomik olmadığını göstermektedir. 6. Şirket personeli askerler gibi eğitilmediklerinden ve onlar kadar yasalara tabi olmadıklarından, disiplinsizlik, insan hakları ihlalleri gibi olaylara sık rastlanmaktadır. 7. Benzer işlerin askerler ve sivil firmalar tarafından yapılması komuta kontrol ve koordinasyonu zorlaştırır. 8. Askerler kendi emniyetlerini alırken, bazı şirket personelinin de askerler tarafından korunmasına ihtiyaç duyulabilir. 9. Şirket personeli askerler gibi, tehlikeli görevlere zorla gönderilemezler. ÖZELLEŞTİRMENİN BOYUTU Güvenlik hizmetlerinin özelleştirilmesi son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de artan bir şekilde devam etmektedir. Ancak bu şirketlere verilebilecek geniş görev spektrumu içerisinde nereye kadar gidilebileceği ülkemiz koşullarında iyi belirlenmeli bu konuda konseptler geliştirilmelidir. Konunun gerek iç hukuk, gerekse uluslararası hukuk bakımından ayrıntılı olarak incelenmesi ve şirketlerin ve personelinin çeşitli, durumlardaki hukuki statülerinin belirlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Güvenlikle ilgili hizmetlerin sivil şirketlere yaptırılması, çeşitli yönleri ile TSK’de ve üniversitelerimizde ayrıntı olarak incelenmeye değer bir konudur. Dipnotlar: 1 BM raporu: UN Doc. E/CN.4/2005/23, paragraf 12. 2 Fred Schreirer and Marina Caparini, Privatising Security: Law, Practice and Governance of private Military and Security Companies,Geneva Center for Democratic Control of Armed Forces (DCAF), Occasional Paper, Mart 2005 3 Michael T.Klare, Resource Wars, Owl Books, New York, 2002 4 Batı Afrika Devletleri Economic Topluluğu 5 A.g.e. 6 Angola’nın Tam Bağımsızlığı İçin ulusal Birlik 7 Haldun Yalçınkaya, Özel Askeri Sektörün Oluşumu ve Savaşların Özelleşmesi, AÜSBF Dergisi 613 8 A.g.e. 9 Wahington Post, 5 Aralık 2006 TÜRKİYE’DE DURUM Başlangıçta belirtilen faktörlerin etkisi ile ülkemizde de sivil güvenlik hizmetleri sektörü genişlemekte ve TSK gittikçe artan düzeyde bu tür şirketlerden faydalanmaktadır. Gelinen aşamada TSK’nin sivil firmalardan aldığı başlıca hizmetler HUKUKİ DURUM Güvenlik sektöründe iş yapan şirketlerin hukuki