Katalog

katmanları bastırmak yerine bunlardan yararlanmayı ve onları sistemin içine katarak denetim altına almayı amaçladığı görünmektedir. Özetle, Deng’in "fareyi yakaladığı sürece kedinin renginin siyah ya da beyaz olması önemli değildir"(8) yaklaşımı sürmektedir. Yeni kamu işletmeciliğine dayalı bir örgütlenme: Tüzük değişikliklerinden bir kısmı Partinin örgütlenme ve işleyişine ilişkindir. Parti içi demokrasiyi ve denetimi artırmaya yönelik yeni düzenekler; her düzeydeki parti örgütlerinde saydamlığın arttırılması, katılım için daha fazla fırsatlar; lider Parti kadrolarının bilimsel kalkınma yaklaşımının uygulanmasında öncü rol oynamaları, objektif performans değerlendirilmesinin özendirilmesi ve etik standartların geliştirilmesi, bu bağlamda belirtilebilir.(9) Bu kavramlar ve yöntemler seti, küreselleşmenin yönetim tarzı olan yeni kamu işletmeciliğinin istemlerine yanıt niteliğindedir. C S Çin Komünist Partisi’nin kongresinden... TRATEJİ 11 de, kavramların başına "Çin usulü" takısının eklenmesidir. Çin aslında evrensel kavramların hiçbirini ilkece reddetmemektedir; tek koşul bunların Çinli kimliğe büründürülmesi, yerelleştirilmesidir. Çinli kimliği belirleyen ise pragmatizmdir (faydacılık). Pragmatizme teorik bir temel bulmak zor değildir; çünkü liderlerin yaptığı açıklamalardan oluşan bu teorik temel de yine Çin usulüdür. Örneğin, "sosyalist bir ülke piyasa ekonomisinin araçlarını, yöntemlerini kullanabilir mi" sorusu Deng Xiaoping için anlamsızdır. Deng’e göre nihayetinde plan da, piyasa da ekonomik araçlardır. Kapitalist bir ülkenin plan yapması ona sosyalist bir nitelik vermediği gibi sosyalist bir ülkenin de piyasa araçlarını kullanması onu kapitalist yapmaz. Bu yaklaşım siyasal reformlar için de geçerlidir. Deng’den itibaren ÇKP yöneticileri, en azından söylem düzeyinde, siyasal reformlarla desteklenmeyen ekonomik reformların başarısız kalacağını çeşitli vesilelerle dile getirmektedirler. Ancak, "siyasal reform"a Çinlilerin yüklediği anlam ile Batılıların yüklediği anlam farklıdır. Batılıların aksine, Çinli devlet adamları açısından siyasal reform, siyasal rejimin köklü bir değişikliğini değil, mevcut verili yapı içerisinde yapılacak düzeltmeleri amaçlamaktadır. Kastedilen, siyasal rejimi korumak amacıyla, bu rejimin zayıflıklarını gidermek, düzeltici önlemleri almak ve bu yolla ÇKP’ye yeni meşruiyet zeminleri bulmaktan ibarettir. Bunun içindir ki, anayasada ve parti tüzüğünde, MarksizmLeninizm, Mao Zedong Düşüncesi ile bunlardan kopuşu simgeleyen "yenilikçi kuramlar" yan yana durabilmektedir. Uzun vadede pragmatik gereksinmelerle "yenilikçi kuramlara" yenilerinin eklenmesi şaşırtıcı olmayacaktır. DÖNÜŞÜM YOLLARI Parti Tüzüğündeki değişiklikler, Çin’in siyasal geleceği açısından yorumlanırsa şu sonuçlara varılabilir: a) ÇKP, küreselleşme ve ülkenin dışa açılma sürecinde çeşitli kanallarla dışarıdan da desteklenen demokratikleşme taleplerini, "tek parti rejimi"nin demokratikleşmesi şeklinde algılamaya/yorumlamaya devam etmektedir. b) Demokratikleşme, yönetişim, saydamlık, performans, katılım, insan haklarına saygı gibi günümüzün yüceltilen kavram ve ilkelerini biçimsel düzeyde de olsa benimsemekte, bunları ulusal mevzuatına ve Parti Tüzüğüne yerleştirmektedir. c) Söylem düzeyinde sosyalist ideolojiye bağlılığını sürdürmekle birlikte, meşruiyetinin kaynağını ekonomik kalkınmada görmekte, ama bu kaynağı ülke koşulları ve uluslararası çevreden yöneltilen eleştiriler çerçevesinde güncelleştirmektedir. ç) İktidarı için tehlike oluşturmadığı sürece, iktidarını korumak amacıyla değişime açık durmaktadır. Yüzeysel açıdan bakıldığında tüm bunlar kozmetik değişiklikler gibi görünmekle birlikte; olup biteni bu denli sınırlı görmemek gerekir. 1980’lerden itibaren geçirdiği değişim, Partinin kendisini, küreselleşme karşısında iyi konumlandırma arayışı içinde olduğunun ve bu yönde somut adımlar attığının göstergesidir. Bu arayışın anahtar hedefi, ekonomik kalkınmayı sağlamak, böylece toplumu başka bir seçenek arayışına yöneltmemektir. Birincisine bağlı olarak ikinci hedef, ülke bütünlüğünü korumak, dağılmayı engellemektir.(10) ÇKP, iktidar tekelini korumak ve değişimi yönetmek koşuluyla her türlü yol ve yönteme en azından ilkesel düzeyde karşı görünmemektedir. Merkezi planlamanın terk edilmesi, dışa açılma, ekonomide liberalleşme, özelleştirme, yabancı sermayeden yararlanma vb. siyasalar bu yöntemlerin ekonomik araçlarıdır. Ancak ÇKP, böylesine bir hedefe kendi örgüt ve üye yapısını olduğu gibi koruyarak ulaşamayacağının farkındadır. Çin’deki dönüşümü değerlendiren çeşitli yaklaşımlar bulunuyor. Son dönemlerde öne çıkan kavram ise faydacılık, yani her girişimin başına ‘Çin usulü’nün eklenmesi. Deng’in ‘fareyi yakaladığı sürece kedinin renginin siyah ya da beyaz olması önemli değildir’ sözü, bu yaklaşımı anlatıyor. Lider kadrolar başta olmak üzere üye yapısının giderek donanımlı, "teknokrat" ve "genç" bir kimliğe doğru evrilmesi,(11) ideolojik değerlerin bir yana bırakılarak yeni toplumsal kesimlerin Partiye dahil edilmesi, siyasal ve yönetsel kadrolarda niteliğin ön plana çıkarılması, seçim süreçlerinin göreli olarak kısmen demokratikleştirilmesi, ÇKP’nin değişimin istemlerini karşılama girişimlerinin örnekleridir. FAYDACILIK ÖN PLANDA Günümüzde Çin’in geleceği ile ilgili ana tartışma konularından biri, ülkenin, hızlı ve istikrarlı ekonomik büyüme hızını devam ettirip ettiremeyeceği, diğeri de, ekonomik reformların siyasal reformlarla tamamlanıp tamamlanamayacağıdır. Batının siyasal reformlardan beklentisi, Batı tarzı çok partili bir siyasal yaşam, iktidarın seçimler aracılığı ile el değiştirebilmesi, açık bir erkler ayrımıdır. Bu konudaki yorumlar çeşitli kestirimler de içermektedir. Batı tipi bir demokrasinin kaçınılmaz olduğu ve öngörülemeyen bir süre sonunda çok partili siyasal yaşamın Çin’de kurulacağı yönündeki yorumların yanı sıra bir süre daha ÇKP’nin iktidar tekelinin devam edeceği, ama giderek bu tekeli belli ölçüde diğer güçlerle paylaşacağı yönünde değerlendirmeler ilgili yazında bulunabilir.(12) Hatta kağıt üzerinde güçlü ve dinamik görünen ÇHC’nin aslında kağıttan bir ejderha olduğu ve çöküşünün kaçınılmaz olduğu da savunulmaktadır.(13) Belirtilmelidir ki, "demokrasi", "sosyalizm" "siyasal reform" gibi kavramlar Çin’de kendilerine özgü bağlamlarda kullanılmaktadır. Bağlamı veren Dipnotlar: 1 China Daily, 22 October 2007, s. 1. 2 Bakanlar Kurulunda halen ÇKP üyesi olmayan iki bakan bulunmaktadır. 3 http://english.people.com.cn/90001/90776/6283024.html, 18.11.2007. 4 Susumi Yabuki, Stephan M. Harner, China’s New Political Economy, Revised Edition, Westview Press, Colorado 1999, s. 33; Qin Hui, "China’s Economic Transition, Social Justice and Democratization at the Turn of the Century", in: The Chines Model of Modern Development, (Ed. Tian Yu Cao), Routledge, Oxon 2005, s. 100. 5 http://english.people.com.cn/90002/92169/92211/6274998.html, 16.11.2007. 6 http://www.chinadaily.com.cn/china/200710/21/content6193944.htm, 13.11.2007. 7 http://www.chinadaily.com.cn/china/200710/26/content6208031.htm, 13.11.2007. 8 John Wong , "China’s Economy", in: Understanding Contemporary China, (Ed. Robert E. Gamer), 2nd ed., Lynne Reinner Publisher, BoulderLondon 2003, s. 127. 9 http://www.chinadaily.com.cn/china/200710/26/content6208031.htm, 13.11.2007. 10 Son otuz yılda Sovyetler Birliği, Yugoslavya, Çekoslavakya gibi ülkeler parçalınırken, ÇHC’nin mevcut topraklarını Hong Kong ve Macao ile genişlettiği anımsanmalıdır. 11 Siyasal gücü elinde bulunduran ve devlet başkanı ile başbakanın da içinde yer aldığı dokuz kişiden oluşan yeni Politbüro üyelerinin yedisi mühendistir. China Daily, 23 October 2007, s. 57. 2001 yılında Parti üyelerinin neredeyse yarısı 45 yaşın altındadır. Bruce J. Dickson, Red Capitalists in China, Cambridge University Press, New York 2003, s. 34. 12 Bkz. "Will China Democratize?", Journal of Democracy, 9/1, January 1998. 13 Gordon G. Chang, The Coming Collapse of China, Random House, New York 2001.