Katalog

16 Seyhun ŞAHİN Araştırmacı TaşkentTel Aviv ilişkilerinde istikrarlı gelişim… C S TRATEJİ de kendi desteğiyle iktidar şansını elde etmiş Kırgız Lider Bakiyev’in talepleri. Doğal olarak herkes tek süper güç konumundaki bir ülkenin Özbekistan’a sert bir karşılık vermesini bekliyordu. Hatta Karimov’un iktidarı için aylarla ifade edilen bir süre biçiliyordu. Oysa yıldönümünde bunun gerçekleşmediğine tanık oluyoruz. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü McCormak tarafından yıldönümünde ifade edilen Bush Yönetimi görüşlerindeki ihtiyatlılık dikkat çekici. Sözcü; "ABD yönetimi bir kez daha Özbekistan yönetimine, Andican’da yaşananların uluslararası uzmanların da katılacağı geniş kapsamlı bir soruşturmaya izin vermesi çağrısında bulunuyor" açıklamasına, sivil topluma yönelik baskıların sona erdirilmesi ve insan haklarına saygı gösterilmesi çağrısını ilave ediyordu. Ancak Taşkent’in bu konudaki siciline bakıldığında bunların ne anlama geldiği daha net görülecektir. McCormak ayrıca Arizona Senatörü McCayn ile New Jersey Senatörü Smith tarafından hazırlanarak Kongre gündemine getirilen ve halen üzerinde çalışılan tasarıdan da bahsetti. Her ne kadar Karimov ve Özbek üst yönetimine ülkeye giriş izni verilmemesi, yaptırımların yürürlüğe sokulması, hatta BM Güvenlik Konseyi’nin konuyu Uluslararası Adalet Divanı’na taşıması yönünde Başkan Bush’un nüfusunu kullanması talep ediliyorsa da bu metin şimdilik "gözdağı" olmaktan öteye gidemiyor. Aslında 11 Eylül’ün ardından Afganistan bahane edilerek bölgedeki hızlı yayılımına Andican, sonuçları itibariyle karşılık niteliği taşıyor. "Yayılma" hızına paralel "geri çekilme" bakımından. AB; Olayların ardından en sert tepkiyi veren Birlik adına, Dış Politika Yüksek Temsilcisi Solana, Taşkent’in, BM, AGİT benzeri diğer uluslararası örgütlere üyeliği gereği Birliğe ve uluslararası topluma daha fazla uyum sağlaması, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve temel değerlere bağlı kalması çağrısında bulunarak, "Yapılan bütün çağrılara karşın Özbekistan’ın olaylarla ilgili güvenilir araştırma yapılmasını sürekli reddetmesi üzüntü vericidir" açıklamasını yaptı. Ancak silah ve vize ambargosunun ardından yardımları kesen, kredileri askıya alan kuruluş, olaylar sırasında İçişleri Bakanlığını yürüten ve en önemli sorumlu olarak gösterilen Almatov’un Almanya’da gizlice tedavi edilmesiyle kendi içerisinde büyük bir çelişki de yaşamıştı. Bu nedenle bir anlamda dışişleri bakanı konumundaki Solana’nın konuya ilişkin çok fazla Ö Özbekistan’ın Fergana Vadisi’ndeki üç önemli kentinden biri olan Andican, 1213 Mayıs 2005 tarihlerinde yaşanan olayların ardından uluslararası ilişkilerin odağına yerleşmişti. Orta Asya’nın diplomasideki görünümünü büyük oranda değiştiren gelişmelerin yıldönümü ise yarattığı etkinin aksine sessiz geçti. Ülkede sayıları onlarla ifade edilen muhaliflerin küçük gösterileri, Vadi’nin Kırgızistan bölümünde sınırlı protestoların dışında, aralarında İstanbul’un da bulunduğu birkaç Avrupa ülkesindeki gösteriler, etkisi bakımından derin sonuçları içeren olayları karşılar nitelikte değildi elbette. Aslında Özbekistan içerisinde "muhalif" tanımlaması içerisinde yer alabilecek unsurlar çok da açık olmayan soruşturma sürecinde ya tutuklanarak cezaevlerine konuldu ya da ülke dışına kaçtı. Bu nedenle herhangi bir tepki beklemek mümkün değil. Zaten bu kapsamda göz altına alınanların akıbetleri de meçhul. Bir çoğu anayasal düzeni değiştirmeye yönelik girişimde bulundukları gerekçesiyle kapalı duruşmalarla çeşitli cezalara çarptırıldı. Tabi ki Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa Günü kapsamında her yıl çıkarılan af kapsamında olmayan siyasi suçlardan. Bu zaman dilimindeki en önemli dava beklenmedik bir gelişme olarak ortaya çıkan eski Savunma Bakanı ve Cumhurbaşkanı Danışmanı Kadir Gulamov’un yargılanmasıyla ortaya çıktı. Andican olayları sırasında bakanlık görevini yürüten ve AB tarafından vize yasağı getirilen listenin ilk sıralarında yer alan Gulamov’u yargıç önüne çıkaran konu ise ABD Savunma Bakanı Rumsfeld’in kendisine göndermiş olduğu bir kutlama mektubuydu. Rumsfeld, bakanlığı dönemindeki işbirliğine teşekkürü içeren mektubu kaleme alırken acaba muhatabının böyle bir yargılamaya uğrayacağını tahmin edebilmiş miydi? Andican olaylarının yıldönümünde sessizlik Yıl dönümünde çok az kişinin hatırladığı Andican olayları, ABD için hüsran verici sonuçlar ortaya koyarken, Rusya için ise bir ortam yarattı. ABD bölgedeki büyük itibar kaybı yaşarken, Kırgızistan, Kazakistan ve Tacikistan gibi müttefikleriyle sorunlar yaşamaya başladı. Buna karşın Taşkent Tel Aviv ilişkileri özellikle enerji bağlamında hızlı bir gelişim gösterdi. doğalgaz, altın ve madencilik sektörlerine yatırım ısrarı bulunurken, Putin daha çok köpeği Koni ile ilgilenmeyi tercih ediyordu. Kommersant gazetesinde (14 Mayıs 2006) Mihail Zigar, Putin’in, "Kurt, yemek istediğini kimseyi umursamadan yer" sözlerine atıfta bulunup, "Şayet Özbekistan’da doğalgaz ve maden varsa bir de askeri üs kurulabiliyorsa o takdirde Andican’da kaç kişinin öldüğü önemli değil" yorumuna yer verirken konunun içeriğini de özetlemiş oluyordu. ABD; En büyük mağdur durumundaki bu ülke sadece bölgedeki etkisini yitirmemiş, aynı zamanda Kırgızistan, Kazakistan ve hatta Tacikistan gibi uysal müttefikleriyle de sorunlar yaşaması nedeniyle diplomasi alanında büyük krizler yaşadı. Özellikle TEPKİLER... Dış dünyadan gelen tepkilere baktığımızda her ülke veya kuruluşun kendi çıkarları doğrultusunda bir tutum sergilediğini belirtmeliyiz. Rusya; Andican, ABD için ne kadar hüsran verici sonuçlanmışsa Rusya için bir o kadar elverişli bir ortam yarattı. Başından itibaren Karimov’a koşulsuz destek veren Putin, yıldönümünde de partnerini Soçi’deki yazlık evinde sürece uygun şekilde ağırladı. Kameralar önüne çıkan liderlerden Karimov’un gündeminde askeri ve güvenliğin yanı sıra Rus yatırımcıların petrol, Andican olayları sonrasında, cenaze törenleri dahi asker korumasında yapıldı...