Katalog

14 getirdiğini ilan etti. Oysa Türkiye, uzun süreden beri, doğu ve batı medeniyetlerinin arasında bir köprü olduğunu iddia etmekteydi. Çin’in Türkiye’ye stratejik manevra yapacak bir saha bırakmaması Türkiye’nin Orta Asya bölgesinden uzaklaşmasına neden oluyor. İran’ın ŞİÖ’ye kabul edilmesinin arkasında yatan en önemli neden ÇinRus ikilisinin İran’ın Avrasya coğrafyasında kendi bağımsız politikalarını uygulamasını üstü kapalı olarak engellemesi gösterilebilir. İran, bunun farkında olduğu için, çeşitli açıklamalarla ŞİÖ’nün toleransını, dolaysıyla ÇinRus ikilisinin sabrını ölçüyor. İran, kendi başına ayakta kalmak için mücadele ederken, yeni MoskovaPekin ekseninin de yörüngesine girmek istemiyor. C S TRATEJİ Zirveye katılan liderler... D8 ALTERNATİF Mİ? ŞİÖ zirvesinden yaklaşık bir ay önce bölgede diğer bir önemli zirve de Endonezya’nın Bali adasında yapıldı. 1997 yılında, Türkiye’nin girişimiyle kurulan gelişmekte olan Müslüman devletler zirvesi, sekiz İslam ülkesinin liderlerinin beşinci kez bir araya gelmesiyle sessiz sedasız toplandı. Ancak D8 örgütü çok önemli kararları kabul etti. Bu kararların en önemlisi, örgütün genel sekreterliğe çevrilmesiydi. D8 örgütü, Türkiye, İran, Pakistan, Endonezya, Malezya Bangladeş, Mısır ve Nijerya’dan oluşuyor. Mısır ve Nijerya’nın dışında bütün üyeler AsyaPasifik coğrafyasının önemli aktörleridir. Örgüt yaklaşık 825 milyon kişilik bir nüfusu da temsil ediyor. Örgütün kurumsallaşmaya gitme kararı alması yeni bir bölgesel örgütün de Hindistan, ABD ile ilişkileri nedeniyle ŞİÖ’de sorun yaşıyor. Örgüt kurumsallaşma çalışmalarını hızlandırırken, genişleme alanını Azerbaycan ve Türkmenistan olarak belirledi. Türkiye yalnız örgütten değil, Orta Asya’dan da dışlanmış görünüyor. ufukta görülmeye başlandığı şeklinde yorumlar yapılmasına neden oluyor. Şimdiden, Çin, D8’den oldukça rahatsızlık duyuyor. ŞİÖ’nün aksine ekonomik işbirliğini temel alan ve sadece İslam ülkelerine açık olması Çin’i endişelendiriyor. Özellikle, Afganistan’ın yönünü bu örgüte çevirme ihtimali Çin ve Rusya’nın işine gelmiyor. Önceki dönem başkanı İran, D8’in önemini kavradığı için örgütün ilk genel sekreterliğini almak için muazzam bir diplomatik çaba harcadı. Türkiye'nin devreye girmesiyle Genel Sekreterliğin dönem başkanı ülkede olması görüşü benimsenerek ve D8 Genel Sekreterliği Endonezya'ya verildi. Türkiye, D8’in İran aracılığıyla bir maceraya sokulmasını istemiyor. Ancak İran’ın D8 üzerindeki niyetleri devam edecektir. İran, D8’le ŞİÖ’ye tam üyelik konusunda gözdağı veriyor. İran yeni bir denge oyunun içine girmiş bulunuyor. ABD de D8’le yakından ilgileniyor; ancak İran nedeniyle bu örgütle organik bir bağı bulunmuyor. Gelecekte, ABD, D8’e yönelik tutumunu Mısır ve Türkiye üzerinden gösterebilir. Hazırlanmakta olan TürkiyeABD arasındaki Stratejik Vizyon belgesi, belki de her iki ülkenin D8’e yönelik yeni politikalarına da ışık tutacaktır. Toparlamak gerekirse, D8 üyeleri gibi ABD de bu örgütün Avrasya coğrafyasında ŞİÖ’ye meydan okuyabilecek tek örgüt olduğunun farkına varmış durumda. ŞİÖ’nün altı üyesinden dördünün Müslüman devletler olması nedeniyle D8’in gücü daha iyi anlaşılıyor. Orta Asya devletleri olmadan Rusya ve Çin, Avrasya coğrafyasında rahat hareket edemez. ABD için ise, yapılması gereken tek şey; D8’in ekonomik işbirliği yanında kolektif güvenlik örgütü kimliğine de kavuşturulmasıdır; fakat İran, bu konuda en büyük engeli teşkil ediyor. İran, Çin ve Rusya tarafından D8’den koparılırsa, örgütün de işlevselliği büyük ölçüde yara almış olur. Bunun için Çin ve Rusya, İran’ın nükleer sorunu hakkında sonuna kadar destek vererek İran’ı yanlarında tutmaya çalışıyorlar. Ayrıca, D8, Pakistan ve Bangladeş’in üyeliğiyle Hindistan’a da açık bir tehdit oluşturuyor. D8’in genel sekreterliğinin İstanbul’da kurulmasına karar verilmesi Türkiye’nin de elini stratejik olarak güçlendirebilir. ŞİÖ’den beklediğini bulamayan Türkiye belki D8 ile yeni bir açılım yakalayabilecektir. ŞİÖ Zirvesi kararları 37 .306 milyon kilometre karelik bir yüzölçümü, 2.583 milyara varan bir nüfusu, yani dünya nüfusunun üçte birini kontrol eden ŞİÖ’nün üyelerinin toplam asker sayısı ise 6.100 milyon düzeyinde. Aynı zamanda, iki üyesi BM Güvenlik Konseyi üyesi olan ŞİÖ 15 Haziran’da Şanghay şehrinde toplanarak bir dizi kararlar aldı. ŞİÖ zirvesinde, terör, bölücülük ve aşırı uçlar ile uyuşturucu kaçakçılığı alanlarındaki işbirliğinin derinleştirilmesinin, ŞİÖ'nün öncelikli görevi olduğu, üye ülkeler arasında ekonomik işbirliğinin daha da genişletileceği, kültür, sanat, eğitim ve turizm gibi alanlardaki ikili ve çok taraflı işbirliğinin sistemleştirilerek, medeni diyalogun yoğunlaştırılacağı ve uyumlu dünyanın inşa edileceği yönünde kararlar alındı. Alınan kararlarda, üye ülkelerin, kuşaklar boyunca dost olacakları, devletin egemenliği, güvenliği ve toprak bütünlüğünün korunması ilkesini ve bunun için harcanan çabaları karşılıklı olarak destekleyecekleri, diğer üye ülkelerin çıkarlarını zedeleyecek örgüt ve çetelerin kendi topraklarında faaliyet göstermelerine izin vermeyecekleri vurgulandı. BM’de gözlemci olarak bulunan ŞİÖ’nün BM’de reform yapılması konusunda elinden gelen desteği vereceği ve bir sonraki BM Genel Sekreteri’nin Asya’dan seçilmesi için çalışılacağı belirtilmiştir. Ayrıca Kazakistan’dan Bolat K. Nurgaliyev’in, 2007–2009 ŞİÖ Genel Sekreterliği’ne getirilmesine karar verildi. Bunun yanında, ŞİÖAfganistan temas grubunun faaliyetlerinin devam ettirilmesi kararı alındı. Ekonomik açıdan ise uzun vadede ekonomik işbirliği öngörüldü ve ŞİÖ İş Konseyi ve Bankalar Birliği Kuruldu. Zirvede, Orta Asya’ya yönelik önemli kararlar alındı. En başta, Orta Asya bölgesinde genel istikrarın devam etmesi için çalışılması kararı alındı, bu bağlamda üye Orta Asya devletleri hiçbir ittifaka girmeyecekleri konusunda ve topraklarını diğer üyelerin egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve güvenliğine zarar verecek hiçbir faaliyet için kullandırtmayacağını ve yabancı askeri üslere izin vermeyeceğini taahhüt ettiler.