Katalog

CUMARTESI 03 4/4/07 16:16 Page 1 CUMARTESİ EKİ 3 CMYK 7 NİSAN 2007 CUMARTESİ 3 Resmimi görmeye geldim! si gençti, bohem ressamdı, resmin şairiydi, aile babasıydı, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun da dediği gibi beyazı en iyi kullanan adamdı. Neredeyse tüm resimlerinde koyu ve gölgeli olanlar da dahil beyaz görülürdü. Hemen her rengi hiç çekinmeden kullanmış olan Burhan Uygur’a göre resim bir yerde rengin hakkını vermekti. Döneminin ressamları içinde en çok sözü edileniydi. Modern Türk resim sanatının büyük ustasıydı. 32 yıllık sanat yaşamı film gibiydi. Memur bir baba ile şiir sevdalısı öğretmen bir annenin ressam oğluydu. Ama ne ressam… Konu seçiminde hiç ayrım yapmaz, günlük yaşamdaki her şeyi resimlerine konu olarak GAMZE alırdı. Bir masanın üzerinde bir bardak, yanında çiçek bile içinde insan figürü olan bir resim AKDEMİR bir kadar onu cezbetmeye yeter de artardı. gamzeakdemir@cumhuriyet.com.tr İnsanların kafasının içindekileri çizmeye çabaladı hep. İnsanın içinden çıkamadığı sorunları çizdiğini söylerdi. Hepsinde aynı tatlı acıyı çeker, aynı tatlı zevki tadardı. Yeter ki sevsindi. Sevdi mi de ayrılamazdı kolay kolay, özlerdi ki ne... Resimlerini alanların kapısını çalıp “Resmimi görmeye geldim” diyerek içeri girdiği, sonra da resmin durduğu yeri beğenmezse, “Bu burada asılacak” diye yerini değiştirdiği çok görülmüştü. Floor Kooij. 1992’de direksiyon başında geçirdiği beyin kanaması sonucu 52 yaşında yitirdiğimiz Burhan Uygur’un yaşamını, ailesi, yakınları, dostlarıyla gerçekleştirilen söyleşiler eşliğinde belgesele aktaran Bilgin ve Kooji, uyguladıkları farklı teknikle de, Türkiye’de görmeye alışık olduğumuz belgesel tekniklerine eşik atlatıyorlar. Bu söyleşide sadece Burhan Uygur’u değil, “Burhan”ı da okuyacaksınız. Belgeselin çekim öyküsünü soralım önce... SİBEL BİLGİN Burhan Uygur’u şahsen tanıdım. Annemin yakın arkadaşıydı. Annem de ressamdır. 25 yıllık bir aile dostluğumuz var. Hatta üniversiteyi bitirdikten sonra yerleşmek üzere Hollanda’ya giderken benim bir portremi yaparak bana hediye etmişti. Tabii ben resimlerine hayrandım ama Floor, onunla hiç tanışamadı. Fakat Burhan’ın yaşam gücüne, resimlerine, sanatına hayran oldu. Nasıl bir izlekte çekildi? FLOOR KOOIJ – Öncelikle Burhan Uygur’un hayatındaki kronolojik öykü var yani o bir belkemiği olarak devam ediyor. Ama bunu biz creative documentary dediğimiz, Batı’nın çok alışık olduğu hele Hollandalıların aşık olduğu bir tarzda çektik. Creative documentary, sizin belgesel yönetmeni olarak kendi yaratıcılığınızı, kendi senaryonuzu kurabildiğiniz belgesel türü. BİLGİN Bir yerde biz bunu kurgularken ayrıca ben şahsen tanımış da olduğum için bunu kişisel bir doküman şeklinde ele aldık. Zaten filmde öyküyü anlatan ses benim API YA DA TAŞ FARK ETMEZ sesim, öyküyü kendim yazdım. Ve Burhan’ın ailesi ve dostları benim yazdığım bu öykü içerisinde, adım adım Kimi zaman bir tuvali ya da bir kartonu süsleyen sanatı, söyleşileriyle yerleştiler. Kurgu bu çerçevede kuruldu. kimi zaman da bir kapı, bir taş veya seramik üzerinde Türkiye’de alışık olunan genel belgesel yapısının biraz varoldu. 1988’de sergilediği o ünlü “Kapı”sı bu anlamda dışında bir yaklaşım. özellikli bir yere sahip. Uygur’un bitpazarında bulduğu BİLGİN Farklı evet. “Burhan UygurSanatçının 1901 tarihli, Hıristo adlı Yeşilköylü bir ustanın elinden Tutkusu”nu aslında bir sinema filmi gibi düşünebiliriz. çıkma, eski bir köşk kapısıdır o ünlü kapı. Evine getirip Bir sinema filmi ama içindeki oyuncular gerçek insanlar. bir yıl boyunca ince ince boyadığı kapıya korkularını, Floor Kooij ve Sibel Bilgin Eşi, oğlu, yakınları, ressam, galerici dostları hepsi en yalın farklı ruh hallerini, hayallerini yansıtmıştır usta ressam. halleriyle orada. Burhan’ı tanışan insanlarla konuşurken Daha fazla anlatmayalım çünkü Burhan Uygur’u tüm bu insanları kendi mekanları içerisinde, Burhan’la vakit geçirdikleri yönleriyle konu alan bir belgesel gösterime girmek için gün sayıyor kimi onunla özdeşleşmiş mekanlarda çektik. bugünlerde. Kaç ilde, ne kadar zamanda çektiniz? 2006 Hollanda yapımı “Burhan UygurSanatçının Tutkusu” (Burhan BİLGİN 1 yıl sürdü çekimler. İstanbul dışında Tekirdağ’da; eşiyle UygurPassion of an Artist) adlı belgesel, İstanbul Film Festivali birlikte, askerliğini yaptığı ve tanıştıkları Gelibolu’da sonra Ayvalık’ta kapsamında 12 Nisan’da, Beyoğlu Beyoğlu sinemasında 13.30 çekimler yaptık. Tüm dostları bize saatlerini ayırdılar. 30 konuğumuz seansında sanatseverlerle buluşacak. 60 dakikalık, Türkçeİngilizce altyazılı renkli belgeselin yönetmenleri iki deneyimli isim Sibel Bilgin ve oldu. Başta eşi, oğlu, sonra çok yakın dostu olmuş sanatçı arkadaşları. A K Burhan Uygur ve “Kapı” Can Yücel: Bu herif karnabahar değil, karnı güneş! Can Baba (Yücel) onun için ne de güzel döktürmüş; ‘Bu herif karnabahar değil / Karnı güneş! Bu herif ressam...’ Harika bir dostlukları varmış, birlikte bir dünya eğlenmişler. BİLGİN Hem de nasıl. Can yoldaşı olmuşlar adeta. Bülent Tiryakioğlu, Kaya Özsezgin sonra İlyas Usta ile de öyle. Çok eğlenmişler, çok içmişler, çok paylaşmışlar. Yaşadığı güçlükler kadar hayatın tadını da o aşırılıkta, o uçta yaşamış bir insan. İnanılmaz üretken bir ressam. Bir de Burhan hep defterlere resim yapan bir ressam. A4 sayfası gibi o defterler ve renkli kalemleri hep cebinde. Gittiği her mekanda o defterlere eskizler yapmış. O defterlerin kimileri kaybolmuş. Hayatta anların peşine düşmüş, yakalamış bırakmamış. Ta ki Erol Simavi bu defterden birisini satın alana dek. BİLGİN – Evet 1978’e kadar bu böyle. Çocuğunun sütünü alacak paralarının olmadığı zamanlar var. Ancak o yıl Simavi Vakfı Ödülü’nü kazanıyor. Erol defterlerinden birini çok çok iyi bir para karşılığında alıyor. Öyle ki bu parayla Üsküdar’da oturdukları küçük daireyi satın alabiliyorlar. İşte o günden itibaren biraz rahat yaşamaya başlıyorlar. Son olarak şunu mutlaka sormalı, genç kuşak yeterince biliyor mu Uygur’u? BİLGİN – Yeterince değil. Umarım özellikle genç kuşağa belgeselimizde Burhan’ı izleğinde Burhan Uygur’a dair her şeyi duyumsatabiliriz. Yapıtlarının öyküsü nasıl yer aldı belgeselde. Mesela onları yaparken ne yaşadığı, neler duyumsadığı nasıl verildi? BİLGİN – Şimdi tabii Burhan’ın kendi yapıtları, kendi ressamlığı hakkında söylediği şeyler de var ama çok fazla değil. Çünkü Burhan çok fazla konuşan bir insan olmamış hiçbir zaman. Burhan şiirle konuşmuş ve resmiyle konuşmuş. Burhan’ın kendi yapıtını kendi diliyle anlatımı belgeselde yer yer oturtuldu ama yapıtlarına konu olan kişiler anlattı daha çok. Bir koleksiyoneri var Burhan’ın anlatıyor mesela annesinin portresini yapmış. Diğer bir arkadaşının portresini yapmış o anlatıyor, “Ben üzgündüm, bana umut vermek için bu porteyi yaptı” diyor. Daha çok resimlere konu olan insanlar üzerinden çekildi, onlar çıkıp anlattılar. 68 kuşağının da öyküsü... Dramatik bir yaşamı olmuş. Geçim derdiyle, zorluklarla mücadele çocukluk yıllarında başlıyor. BİLGİN Maalesef öyle. Düşünün 52 yaşında beyin kanaması sonucu çok erken yaşta ölmek. Tırmana tırmana geldiği noktada tam keyfini yaşayacağı zaman ölmesi… Tirebolu’da doğmuş. Orta halli bir memur ailesinin çocuğu. Şiir yazan, şiir okuyan ve oğluna çocukluğunda bunları çok aşılamış bir insan olan annesini daha ileri yaşlarda kaybetmiş ama memur babası, 4 yaşında ölünce yoksulluk başlamış, erken yaşlarda geçim derdine düşmüş. Fındık tarlalarında çalışmış. Askerlik döneminde evlenmiş, çocuğu olmuş derken bir aile sorumluluğunu üstlenmiş. Sonra İstanbul’a gelmiş, İstanbul’un elitlerine ressamlığını, yapıtlarını kabul ettirme mücadelesi vermiş. Flor sanatından sonra bu hayat öyküsüne de vuruldu. Tüm bunlara rağmen resmin özünden hiç uzaklaşmamış. Saf, yalın ressam demek bu olsa gerek. BİLGİN Her şeyi o kadar ilginç, o kadar inanılmaz ki. Akademinin en parlak öğrencisi. Fakat imajı bohem Burhan. İçki içiyor. İşte devlet bursuyla Paris’e bu adamı gönderirsek ne olur kaygıları var. Burhan Uygur’un hayat öyküsü 68 kuşağı ressamlarının da hayat öyküsü aslında. Büyük bir mücadeleyle gelmiş olan o kuşak aslında bugün Türkiye’deki modern resim sanatında çığır açmış olan kuşak. Vesile Hanım portresi Uğurlu Geceden Bir Anı