Katalog

8 20012020 YILLARI ARASINDA DÜNYA ÇAPINDA BINDEN FAZLA SALGIN ORTAYA ÇIKTI Salgına bilimle müdahale CHEN YAN * Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, bilim ve teknolojinin insanlığın hastalıklara karşı savaşındaki en güçlü silahlar olduğunu vurguladı. “İnsanlık, bilimsel gelişme ve teknolojik yenilikler olmadan büyük bir felaketi veya salgını yenemez. Halkın salgına karşı savaşını kazanmak için hâlâ çok çalışmak gerekiyor” diyen Xi, çözüm aramak için daha fazla çaba harcanması gerektiğini de sözlerine ekledi. 5G TEKNOLOJİSİ Kısa süre önce ülke genelinde ticari kullanıma açılan 5G teknolojisi, ilgili çalışmalarda önemli rol oynuyor. Bazı kentlerdeki doktorlar, 5G teknolojisinin kullanıldığı uzaktan konsültasyon sistemiyle ücra bölgelerdeki hastalara tedavi hizmeti sağlayabiliyor. Ayrıca, 5G termal görüntüleme sistemiyle desteklenen temassız kızılötesi ısı ölçümü de ülke genelinde yaygınlaştırılıyor. Zhejiang eyaletinde bulunan bir tıp merkezinin açtığı “salgın özel hattı”, sadece telefonla danışma değil; aynı zamanda, fotoğraf ve video gönderilmesi suretiyle konsültasyon hizmeti verilebilmesini sağlıyor. Farklı işlevlerin entegre edildiği bu sistem, salgının merkezi olduğu düşünülen Hubei eyaleti dâhil, ülkenin 27 idari birimine 7 gün 24 saat ücretsiz hizmet veriyor. Uzaktan konsültasyon, özellikle durumu ağır olan hastaların tedavisine büyük yardım sağlıyor. Çin’in en büyük telekomünikasyon şirketlerinden China Mobile, vücut ısısı ölçümü esnasında insanlar arasındaki teması azaltmak için kamusal alanlarda temassız kızılötesi ısı ölçme projesini ortaya koydu. 110 metrelik mesafede temassız vücut ısısı ölçümü yapılmasına imkân veren sistem, vücut ısısında anormallik görülen durumlarda otomatik olarak uyarı veriyor. ROBOTLARIN İŞLEVİ Çin’de yeni koronavirüs salgınıyla mücadelede birçok hastane robotları da kullanıyor. Uzaktan kumanda edilebilen robotlar, görüntülü haberleşme, hastaların durumunu denetleme ve tıbbi malzeme sevk etme gibi işlerde önemli katkılar sağlıyor. Salgından en ağır şekilde etkilenen Wuhan kentindeki birçok hastanede 5G teknolojisi destekli robotlar, hastalara rehberlik hizmeti sağlama, zemini dezenfekte etme, hastalara ilaç ve yemek gönderme gibi görevler üstleniyor. Robotlar, doktor ve hastalar arasında çapraz enfeksiyon riskini de azaltıyor. Dezenfeksiyon robotları, hasta odalarında sterilizasyon çalışmalarının yanında, ilaç ve yemek dağıtımına da katkı sağlıyor. Otonom navigasyon sistemine sahip robotlar, engellere takılmadan hareket edebiliyor, dezenfeksiyon süresini de alan genişliğine göre otomatik olarak ayarlıyor. Yapay zekâ teknolojisinin kullanıldığı robotlar da bir operatör tarafından uzaktan komuta edilebiliyor. İlaç ve yemek dağıtımı yapabilen robotlar, özellikle yüksek ateş nedeniyle karantina altında tutulan hastalar için kullanılıyor. Yemekleri, belirlenen odanın kapısına kadar götüren robotlar, bir seferde toplam dört odaya yemek teslim edebiliyor. Bir görev ise 12 dakikada tamamlanabiliyor. Bu sayede, yemek dağıtımı, hastalara temas edilmeden yapılabiliyor. 3D BASKI GÜÇ KATIYOR Hunan Eyaleti Chenzhou Birinci Halk Hastanesi, 3D baskı teknolojisi kullanarak, yeni korona virüsüne yakalayan semptomları ağır olan bir hastanın akciğer modelini oluşturdu. Şimdi bu model, klinik teşhiste kullanılıyor. Söz konusu model, hastanın akciğer PET CT incelemesi sonucuna dayanarak, 3D baskı teknolojisiyle gerçekleşti. Hastanın akciğerindeki kan damarları, küçük bronşları, enfeksiyon odağı, modelle net olarak yansıtılıyor. Uzmana göre, CT çe kimine göre 3 boyutlu renkli model, doktorların hastanın durumunu daha doğru bir şekilde değerlendirmesini sağlayabilir ve vaka hakkında bilimsel araştırmaların yürütülmesini kolaylaştırır. DRONE İLE DEVRİYE Hunan eyaletinin Huaihua kentinde drone’lar havada devriye görevi yürütüyor. İnsansız hava araçları, kent sakinlerine salgının önlenmesi için dikkat edilmesi gerekenleri hatırlatıyor, izinsiz olarak dışarı çıkanları veya maske takmayanları uyarıyor. Hastalığın yayılmasını engellemek için akıllı telefonda geliştirilen birçok uygulamayla Çin’de vatandaşlara yeni korona virüslü olduğu teşhis edilen kişilerin yakınlarında olup olmadığı bildiriliyor. Uygulama Çin devleti, China Electronics Technology Group Corporation ve sağlık ve ulaştırma sistemlerinden gelen veriler yardımıyla hayata geçirildi. SAĞLIK KODU Sağlık kodu, gerçek bilgilere dayanarak, vatandaşların çevrim içi olarak bilgilendirilmesine dayalı, hükümet tarafından da denetlenen kişisel kare kod anlamına geliyor. Sağlık kodu, salgın sırasında bireyin dijital sağlık sertifikası olarak kabul ediliyor. Örnek olarak, Hangzhou kentinde Alipay sağlık kodu uygulamasında yeşil kod sahibiyseniz sizin için bir sorun yok; an cak sarı veya kırmızı kod sahibiyseniz ya karantina altında tutulmanız ya da 14 gün boyunca vücut ısınızı bildirmek gibi tedbirleri uygulamalısınız. Alipay’ın dışında, Tencent şirketi de sağlık durumu bilgilendirme işlevini hayata geçirdi. Bu hizmeti şu an 100 milyondan fazla kişi kullanıyor. Sağlık kodu sayesinde, vatandaşların sağlık formlarını tek tek doldurmalarına gerek kalmıyor. Özellikle otoyol geçişlerinde ve mahallelerin giriş noktalarında çalışan personel için de “temassız” çalışma imkânı sağlanarak enfeksiyon riski düşürülüyor. AŞI YOLDA İleri teknolojilerin desteğiyle Çin’de aşı araştırmaları sürekli hızlandırılıyor. Farklı yönlerden çoklu aşıların paralel gelişimi için farklı ekipler kuruldu ve büyük ilerlemeler de kaydedildi. Çin Ulusal Sağlık Komisyonu, çoğul ekibin araştırma çalışmaları Nisan ayında tamamlanacağını ve klinik testlerin adım adım yürütüleceğini açıkladı. 16 Mart’ta Çin Askeri Tıp Akademisi’nden bir araştırma ekibi tarafından yeni koronavirüsüne karşı geliştirilen aşının klinik test aşamasına geçilmesi için onay verildi. Askeri Tıp Bilimleri Akademisi’nden kıdemli biyoloji mühendisi Tümgeneral Chen Wei, ekibin hazırladığı aşının bir alt birim aşı olduğunu ve aşının seri üretim için ön hazırlık çalışmalarını tamamladığını ifade etti. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre alt birim aşı, koruyucu bir bağışıklık tepkisini uyarmak için patojenin sadece bir parçasını içeren bir aşı türüdür. 26 Ocak’ta Wuhan’a ulaşarak yeni korona virüsü aşısı araştırmalarına başlayan ekip, daha önce de Ebola aşısı geliştirmişti. Ekibin, yeni korona virüsü aşısının tasarımı, virüs yapısının yeniden şekillendirilmesi, aşının İyi Üretim Uygulamaları Sistemi (GMP) koşullarında üretilmesi ile aşının güvenliği, etkinliği ve kalitesi açısından üçüncü tarafça onaylanmasının yanı sıra, aşının etkisi ile kalitesine yönelik değerlendirmeler gibi gerekli prosedürleri kısa bir süre içinde tamamladığı duyuruldu. Şu an COVID19 salgınına karşı savaşı kazanmak için olağanüstü çaba gösterilmeye devam ediyor. Bilimsel çözümler ve yöntemler bulmak her zamankinden daha zorunlu hale geldi. “Bilim ve Teknoloji” silahının rolü geliştirilerek salgınla mücadelede nihai zafere bir gün önce ulaşılmasına inanılıyor. * CRI Editörü