Katalog

14 ZOONOZ HASTALIKLAR Kendileri ufak hastalıkları büyük Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı (KKKAH), SARS, sıtma, zika virüsü, kuş gribi, domuz gribi, ku duz, şarbon derken şimdi de koronovi rüs (Covid19) gündemimizde yerini al dı. Hayvanlardan insanlara bulaşan (zo onoz hastalıklar) hastalıklar ile ilgili he men her gün dünyanın bir ülkesinden bir haber gelebi liyor. Bu hastalıklar öldürü cü olabiliyor ve dünya gene linde 200’ün üzerinde zoo SIBEL noz hastalık bulunuyor. VeBAHÇETEPE teriner hekimler, hayvanlar dan insanlara bulaşan yak laşık 1400 mikroorganizmanın olduğunu anımsatarak “Bunların çoğunluğu virüs lerden kaynaklanıyor. Bu virüsler ya hay vandan insana direkt olarak yakın temas la, ya gıdalar ve sularla ya da kene ve siv risineklerle bulaşabiliyor” dediler. İnsanlarda görülen Covid2019 etkeni Zoonoz hastalıkların artışı SARSCov2, büyük olasılıkla vahşi nı İstanbul Veteriner Hekim yaşam kökenlidir. Yarasalarda ler Odası (İVHO) Yönetim Ku evrimleşmiş ve daha sonra in rulu Başkanı Prof. Dr. Murat sana adaptasyon yeteneği ka Arslan ve İstanbul Üniversi zanmış bir virüs olabilir. An tesiCerrahpaşa Veteriner Fa cak vahşi yaşamdan insan kültesi Viroloji Anabilim Da lara nasıl bulaştığı henüz be lı Öğretim ve İVHO Bilim Kuru lirsizdir. lu Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz Prof. Hüseyin Yılmaz n Hayvanlarda hastalık nasıl ile konuştuk. anlaşılır? Prof. Dr. Yılmaz: Hayvanlarda korona ‘BÜYÜK İHTİMAL virüs infeksiyonları solunum sistemi bo VAHŞİ YAŞAM KÖKENLİ’ n Koronavirüs hayvanlarda da görülüyor mu? Hangi hayvanlarda tespit edildi? Prof. Yılmaz: Koronavirüsler hayvanlarda ve insanlarda solunum ile sindi zuklukları veya ishallerle kendisini belli eder. Solunum sitemini etkileyen koronavirüs solunum bozuklukları, sindirim sistemini etkileyen koronavirüs ise ishal oluşturur. Kesin tanı için mutlaka laboratuvar testleri yapılmalıdır. rim sistemi infeksiyonlarına neden olurlar. Solunum yolu virüslerine respiratorik, sindirim sistemi virüslerine de en KONTROLSÜZ HAYVAN HAREKETLERİ terikcoronavirüsler denilmektedir. He n Ülkeye giren ithal hayvanlarda so men hemen her türün kendine has ya run olabilir mi? ni tür spesifik koronavirüsü vardır. Ko Prof. Dr. Yılmaz: Hem hayvanlar hem ronavirüslerin konak spektrumu geniş insanlar, yalnızca koronavirüsler için de tir ve birçok hayvan türü ve insanda in ğil diğer virüsler için de bir taşıma aracı feksiyona neden olabilirler. İlk vaka dır. Hayvanların ayakları ve tüylerine vi nın Çin’de görüldüğü yeni tip koronavi rüs bulaşmış ise o virüsü bir yerden baş rüs insanlarda COVID2019 infeskiyo ka bir yere, hatta ülkeler arası taşıyabilir nuna neden olmaktadır. Filogenetik (soy ler. Eğer virüs hayvanları hastalandıran ağacı) çalışmalara göre, virüs orijin ola bir virus ise virüsün başka ülkelere taşın rak yarasadaki SARSkoronavirüsüne ması konusunda daha etkin rol oynarlar. yüzde 9095 oranında benzerdir. İnsan Bu nedenle hayvan ithal edilmeden önce da 20122013 yılında saptanan SARS önemli infeksiyonlar yönünden gereken Covvirusuna (Chivet hayvanından bu testler yapılır. Hastalık görülmeyen ülke laşmaktadır) ise yüzde 78 oranında ben bölge ve test sonucu negatif olanlar ithal zerdir. MERSkoronavirüse (develerden edilir. Yeni tip koronavirüs (SARSCov2) bulaşmaktadır) ise yüzde 50 benzer bu hayvanlarla mekanik olarak bir yerden lundu. Eldeki verilere göre virüsün yara bir yere ve ülkeler arası taşınabilir. Ülke salardan, bir görüşe göre de pangolinler uzaklığı ne kadar artarsa risk azalır. Çün den köken aldığı vurgulanmaktadır. kü virüs dış ortamlarda özellikle sıcak ve güneşli havalarda yaşayamaz. n Hayvanlardan insanlara bulaşan kaç hastalık var? Bunların hangileri ölümcül? Bu hastalıklardan önemli olanları kısa kısa anlatabilir misiniz? Prof. Dr. Yılmaz: Zoonoz yani hayvanlardan insanlara bulaşabilen yaklaşık 1400 mikroorganizma var. Bunların çoğunluğu virüslerden kaynaklanıyor. Bu virüsler ya hayvandan insana direkt olarak yakın temasla, ya gıdalar ve sularla ya da kene ve sivrisineklerle bulaşabiliyor. En önemli zoonozlar arasında, Influenza A virusu (kuş gribi), kuduz, SARSkoronavirüs, MERSkoronavirüs, Ebolo, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Kene ensefalit hastalığı, Batı Nil Ateşi, Usutuvirüsü, Rift Vadisi humması, HantavirÜsinfeksiyonları, Lassa ateşi sayılabilir. n Zoonoz hastalıklar neden arttı, dünyadaki salgın hastalıklar boyut mu değiştiriyor? Prof. Dr. Yılmaz: Bu artışı 2 yönde incelemek lazım. Bazı virüsler önceden vardı ve hayvanlardan insanlara bulaşıyordu. Bunlardan bazıları (kuş gribi virüsü gibi) genetik değişime uğrayarak devamlı ‘ben buradayım’ diyor veya yeniden önem kazanıyor. Bazı virüsler ise yeni ortaya çıkmakta veya hiç keşfedilmemiş bir yeni keşfedilmektedir. n Kontrolsüz hayvan hareketleri bu hastalıkları arttırır mı? Prof. Dr. Yılmaz: Kesinlikle artırır. Bu nedenle sınırların iyi kontrol edilmesi gerekir. n Önerileriniz nedir? Prof. Dr. Yılmaz: Erken tanı, erken uyarı ve erken aksiyon almak gerekir. Hastalık saptanınca derhal ilgili birimlere bildirilmelidir ve bildirim sonucu izolasyon ve karantina önlemleri uygulanır. Prof. Murat Arslan ‘HAYVAN BESLEYENLERİN BAĞIŞIKLIĞI DAHA İYİ’ n Evcil hayvanlarda da hastalık ortaya çıkabilir mi? Prof. Dr. Arslan: Şu ana kadar yeni tip koronavirüs yönünden evcil haycanlardan kaynaklı bir risk olmadığı düşünülmektedir. Diğer taraftan unutmayalım ki bilimsel çalışmalar, evcil hayvanla yaşayan insanların bağışıklık sisteminin yaşamayanlara göre daha güçlü olduğunu kanıtlamıştır. n Panik sürerken, gerek hayvancılıkla uğraşanlar, gerek evcil hayvanları olanlar nelere dikkat etmeli? Prof. Dr. Arslan: Veteriner hekimler zaten yıllardır hayvan severleri zoonoz hastalıklar konusunda bilgilendirmektedirler. Ancak böyle zamanlarda bilgi kirliliği ve toplum psikolojisini etkileyen diğer faktörler devreye girmekte, genelde konunun uzmanlarını dinlemektense hurafelere kulak verilmektedir. Yeri gelmişken şunu da söylemek gerekir ki maalesef medyamızın büyük çoğunluğu da bu konuda iyi sınav vermemiştir. Konu hakkında araştırma yapan başta virolog veteriner hekimler ve beşeri hekimler varken, ekranlardan tanıdığımız yüzleri çıkarmayı tercih etmişlerdir. CİDDİ ÖNLEMLER ALINMALI nYetkililer ne yapmalıdır, uzun vadede nasıl önlemler almalıdır? Yeni ve yeniden ortaya çıkan hastalıkların daha çok hayvan kaynaklı olduğu görülmektedir. Uluslararası otoriteler bu konuda uyarılar yapmakta, ciddi önlemler alınmasını tavsiye etmektedirler. Önlemler konuşulurken üzerinde tam bir mutabakat sağlanan tek konu ise “tek sağlık” anlayışıdır. Yani sağlıkla ilgili tüm mesleklerin birlikte yapacağı çalışmaların önemine dikkat çekilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE), Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından “Tek Sağlık” konsepti adı altında insanlar, hayvanlar ve çevre için sağlık hizmetlerinin her alanında disiplinler arası işbirliklerini ve iletişimi genişletmek için dünya çapında bir strateji oluşturulmuştur. Sağlık Bakanlığı’nda acilen Veteriner Halk Sağlığı Başkanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde ise Veteriner İşleri Genel Müdürlüğü’nün oluşturulması için adım atılmalıdır. Konuya ilişkin etkili adımlar zaman kaybetmeden atılmalıdır.