Katalog

Sevr Antlaşması 10 Ağustos 1920 tarihinde, İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya ile Ermenistan, Yunanistan, Belçika, Portekiz ve Romanya gibi devletlerin temsilcilerinin bir tarafta, Osmanlı Devleti temsilcilerinin ise diğer tarafta yer aldığı Sevr Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun varlığını İstanbul ile Anadolu’nun küçük bir bölümüyle sınırlandırıyor ve bunun yanı sıra devletin hükümsüzlüğünü ilan ediyordu. Osmanlı İmparatorluğu’na ağır bir darbe vuran Sevr Antlaşması, toplam 433 maddeden oluşuyordu. Anlaşmada geçen hükümlerden bazıları şöyleydi: Doğu Trakya Yunanistan’a verilecek, İzmir, Manisa, Ayvalık bölgelerinin beş yıl sonra Yunanistan’a katılması yolunda çalışma yapılacaktı; Osmanlı Devleti İstanbul ve çevresi ile Anadolu’nun küçük bir kısmında varlığını sürdürecek, anlaşmaya bağlı kalmadığı takdirde İstanbul da elinden alınacaktı; Osmanlı’nın batıdaki sınırı Midye’nin daha doğusunda başlayıp Büyük Çekmece Gölü’ne kadar inecek, güneyde ise bu sınır İskenderun ile Antalya körfezleri arasında bulunan Karataş Burnu’ndan başlayıp Antep, Urfa ve Mardin’i kapsamayacak şekilde Irak sınırıyla son bulacaktı; ABD Cumhurbaşkanı Wilson’un belirlediği sınırlara göre Tirebolu, Gümüşhane, Erzincan, Muş, Bitlis ve buraların doğusu “Ermenistan” kabul edilecekti; antlaşma uygulanmaya başladığı tarihten bir yıl sonra Kürtlerin, Doğu ve Güneydoğu Ana 10 Ağustos 1920 dolu’nun Ermenistan’dan kalan yerlerinde bağımsız bir devlet kurmalarının önü açılacaktı; Boğazlar savaş zamanları dahil olmak üzere bütün devletlerin gemilerinin geçişine açık tutulacak ve Boğazlar Komisyonu adı altındaki uluslararası örgüt tarafından denetlenecekti; kapitülasyonlar yeniden getirilecek ve bunlardan tüm müttefik devletler yararlanabilecekti; Osmanlı bütçesi İtilaf Devletleri tarafından idare edilecekti. Gümrü Antlaşması Ankara Hükümeti ile Ermenistan arasında 2 Aralık 1920 tarihinde imzalanan Gümrü Barış Antlaşması, Ermenistan ile Türkiye arasındaki savaş haline son verdi. Gümrü Antlaşması’nın imzalanması, Ermenistan Hükümeti’nin Sevr Antlaşması’nın geçersizliğini kabul etmesi anlamına geliyordu. Ankara Hükümeti’nin imzaladığı ilk antlaşma olma özelliğini taşıyan Gümrü Antlaşması, Sevr Antlaşması’nda Ermenistan sınırları olarak saptanan doğu illerinin Türkiye’ye verilmesini, Türkiye’nin işgali altında bulunan Gümrü’nün de Ermenistan’a bırakılmasını öngörüyordu. Ermenistan, güvenliği bozacak herhangi bir harekete imkân vermemek için bölgesinde konuşlandıracağı asker sayısının 1500’ü aşmayacağını, silah sayısını sınırlandıracağını ve bunların Erivan’da bulunacak 2 Aralık 1920 Türk temsilcisi tarafından denetlenebileceğini taahhüt ediyordu. Antlaşmada, I. Dünya Savaşı sırasında düşman kuvvetlerine destek verenlerin dışında kalan göçmenlerin yurtlarına dönmelerine de izin veriliyordu; fakat bu hakkını bir yıl içinde kullanmayanlar daha sonra herhangi bir hak talep edemeyeceklerdi. İki ülke arasındaki sınır Aşağı Karasu’nun döküldüğü yerden başlayarak Aras, Kekaç kuzeyine kadar Arpaçayı, Karahan DeresiTignis batısıBüyük Kımlı doğusuKızıltaşBüyük Akbaba Dağı çizgisinden oluşuyordu; Nahcıvan, Şahtahtı ve Şarur şimdilik Türkiye’nin denetiminde kalacak, buralardaki yönetim biçimi daha sonra yapılacak halk oylamasıyla belirlenecek ve Ermenistan bu bölgelerin yönetimine hiçbir şekilde müdahale etmeyecekti; TBMM Hükümeti, devletin bağımsızlığı ve toprak bütünlüğünü tehdit eden herhangi bir tehlike karşısında, antlaşmanın Ermenistan’a sağladığı hak ve yetkilere zarar getirmeyecek şekilde, Ermenistan sınırları içinde geçici olarak askeri önlemler alabilecekti. 371