Katalog

HALK FIRKASI’NIN İLKELERİ Cumhuriyet Halk Fırkası’nın kuruluşunda temel aldığı ilkeler özetle şöyleydi: Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Yönetim, halkın doğrudan doğruya kendi kendisini yönetmesi temeline dayanır. Ulusun gerçek ve tek temsilcisi Türkiye Büyük Millet Meclisi’dir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin dışında hiçbir kimse, hiçbir güç ve hiçbir makam ulusun kaderine egemen olamaz. Ülkede güven ve asayişin kesinlikle korunması en önemli görevdir. Bu amaçla ulusun istek ve gereksinmesine uygun olarak sağlanacaktır. Mahkemelerin özellikle gecikmeden adalet işlerini yapabilmesi sağlanacaktır. Bundan başka kanunların tümü ulusal gereksinmelere, hukuk biliminin anlayışına uygun olarak sağlanacaktır. Mali kurumlar çiftçilere, sanayici ve tüccarlara ve bütün diğer işadamlarına kolaylıkla borç verecek durumda düzenlenecek ve çoğaltılacaktır. Ziraat Bankası’nın sermayesi arttırılacak, çiftçilere daha kolay ve İlköğretimde, öğretimin birleştirilmesi ve bütün okulların gereksinimlere göre düzenlenmesi, çağdaş temellere oturtulması, öğretmen ve profesörlerin hizmetlerinde yükselmeleri ve ilerlemeleri sağlanacaktır. Genel sağlık ve sosyal yardımla ilgili kurumlar düzeltilip çoğaltılacak, çalışanları için koruyucu yasalar yapılacaktır. Askerlik süresi kısaltılacaktır. Bundan başka okuryazar olanların, orduda okuma yazma bilenlerin, orduda okuma yazma öğrenenlerin hizmet süresi bir derece daha azaltılacaktır. Bütün devlet hizmetleri aralıksız denetim ve gözetime tabi olacaktır. daha geniş yardım edilebilmesi sağlanacaktır. Hammaddeleri ülkemizde bulunan mal ve sanat ürünlerinin ülke içinde yapılabilmesi, korunması, teşvik edilmesi ve ödüllendirilmesi için her türlü uygulamada bulunulacaktır. Harap olan ülkemizin en kısa zamanda yeniden yapılanması için devletçe alınan tedbirlerden başka, inşaat ve tamirat yapılması, yer yer şirketler kurulması teşvik edilip sağlanacak ve bireysel girişimleri korumayı amaçlayan hükümler konulacaktır. Cumhuriyet’in İlanı Lozan Antlaşması’nda Misakı Milli’ye en uygun kararlar alınmasının ardından, yönetim konusunda birtakım yenilikler yapmak gerektiğini düşünen Mustafa Kemal, 20 Ocak 1921’de ilan edilmiş olan Teşkilatı Esasiye Kanunu’nda değişiklikler yapılmasını öngören bir taslak hazırlamıştı. Mustafa Kemal’in düşündüğü değişiklerin ilki, kanundaki birinci maddenin sonuna “Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyettir” cümlesinin eklenmesiydi. Yapılacak bir diğer değişiklik, üçüncü maddenin “Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, hükümetin ayrıldığı idare kollarını İcra Vekilleri vasıtasıyla idare eder” şeklinde yeniden düzenlenmesiydi. Sekizinci ve dokuzuncu maddeler ise şu şekildeydi: “Türkiye cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Umumi Heyeti tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için seçilir. Cumhurbaşkanlığı görevi yeni cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder. Görev süresi biten cumhurbaşkanı yeniden seçilebilir. Tür384 kiye cumhurbaşkanı, devletin başkanıdır. Bu sıfatla gerek gördükçe Meclis’e ve Vekiller Heyeti’ne başkanlık eder. Başbakan, cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri arasından seçilir. Diğer bakanlar, başbakan tarafından ve yine Meclis üyeleri arasından seçildikten sonra cumhurbaşkanı tarafından hepsi birden Meclis’in onayına sunulur.” Bu maddelerin yer aldığı metin, daha sonra Mustafa Kemal tarafından 29 Ekim 1923 üzerinde çalışılıp tam bir anayasa tasarısı halini alacaktı. Nihayet 28 Ekim akşamı yapılan bir toplantıda Mustafa Kemal, uzun zamandır beklediği fırsatı buldu ve orada bulunanlara “Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz” dedi. 29 Ekim 1923 günü yapılan Meclis toplantısında, kanun taslağı oy birliğiyle kabul edildi.