Katalog

• * • HACI BEKTAŞ VELİ ÖZEL EKİ/ Milli Mücadele'de Alevi Bektaşi leri n rolü MİYASE İLKNUR telgrafgckcrek Inınsı/ işgalindekı Maraşlı kardc^lcrinin yardimına lîitmck için îzın "W* "Y lusal Kurtuluş Savaşı vcrilir isler. Mustafa Kcmal de 16 îjuhai 1920'de # / kcn Istanhul'da kurulu as'ik Pulümür Mü*lafaiHukuk C'emiyeirndc « / gizlt 15 Bcktaşi iMgahı. ulu gondcrdigı ccvahitelgrafındaPülumüıiülc^ ^ / sal dircnışin insan, silah vcpa nn acz ıçındckj Maraşli karUcşlerinin yarra kaynaği olmuştu Örneğîn; Ismet Paşa, dımına koşnıa tcklifindcn duygulandı^ını Fcv/j I'a#ıvNııreuın Paşa. HalidcEdip.Ad vc dcrin bır mcnınunıyet duydugunu belirnan Adıvar ve Rauf (hbay'ın Anadolu'ya lerck Maraş'a yardımkonusunda bölgcle* Ozbcklcr Dergahı aracılıgıylagcçtîklcn ta nndeki Heyct'iTcmsiliyc'yebaşvunnalanrihscl kaynaklarda ycralır Rauf Orbay'ın nıönerir. Muslafa Kcmalt Samsunca çıktıktansonanılannda Tckkc Piri Rcktaşi Ata Bfcndi ı»25.05. l919adalIav2a'yagcldiftindeİGentayg] ile urıılır. RaufOrbay, bu Beklaşi dergahıru aiı anı dutini kar^ılayanlann vugunlugiınu Alcvılcr olu^tunıyordu. Bunlar arasinda Hacı Beksını şöylc anlatıyor: M Bcn buradan Anadolu'ya sürekli olank Ia9 Veli Dcrgahı postınîşıni Cemalcttuı değerli ınsanlar ku^ırdım. Dr. Adnan Adı üfendı dc hulunuyordu. Muslafa Kcnıal, u H var. Halidc Ldıp Hanım gihı birvokhn .Vı Ali Baba ad!ı bır Bektagi'nin Memıdiye niköy larafindaki hir dcrçuıhtan Mallcpe'dc adlı oielinde ludıyor. Otcl sadece Mustafa Atış Mcktebı kumandanı olan Ycnıbahveli Kemal'e aynlmış, başka miişteri alınmaŞükru Bey aracılıgı ilc KartaTa kafılc ka mışlı. file kaçırmışt ık." MuMafa Kemal.Tokatta iae Hacı Bckla$ uınu Anadolu Alevı Bcktaşilcri haşindan hcri muridı Rıfal nrcndi*yc' kolınuşveakulusal dircnışçi Muslafa Kcnıal'ınyanında şam yanına gelen kalahalık ilc gcv saaücre ycr almıştır. Fransı/lann tiüney illenni iş kadar suhbet dnuştir. gali uzerinc pruteslo ıclgraflan yagmışlır. lustafa Kemarin Baba Bu protcstnların çoğunlugunun Demm (Tuncelii. Bızıncan. Tokat ve F.lhıstan gıbi EtnıılBf 'dcn rtcası Alcvilcnn yoğun oldugu ycrlcşıın mcrkczAmasya'ya gelişinde de yinc Hacı Bcklcrindcn geldiğîni Bılal Şinışır*in araştirmalanndan ögreniyonız. Bu pmtcmolar taş müridlenndcn Av.Ali Bcy*in başkanlıiçinde Dcrsim vc Hacıbektaş Müdafaı I lu gında kalabalık Alevi gnıpla goriişcn Muskuk öıgütü Başkanı Halil'in çcktıgı tcl ya tafa Kcmal, Hacıbcklaş'lalü dcrgahın Alevilcrüzcnndekı ctkisini biliyonhı. lokal'la anlan anlamlıdır. 19161da Pülümür Rus oıdusu tarafindan 26 Haann 1919da KA«ıyadaki2.OrduMüişgal edildi Yorc halkımn direnı^ı karşısin fettişlîğî'ne mesclenin öncmine ilişkin şu da Ruslar gcri çckîlınek ztırunda kaldı. 14 tclgrafı çekıyordu: "Tokal vc yöresinın tslam nüAıssunun Şubal I9l6*da Pulumüriülcrin içinde buluruJugu mıliskuvvctkri firancan'a girerek yfizdc 80 ve Amasya yöresinın önemli bır Rus ordusıınu hulgoden kovdular. Pülumür kcsımini de Alevi mczhebındcn olanlar Müdafai Hukuk Cemiyeti. AnadoluVb ilk oluşiunnaktadırlar. Hacıbektaş*taki Baha kurulaıı cetniycllenn haşında gelir. Cemî Lfcndi I lazrctleri*ne oldukva da hağlı buyetyonctimi 1919da, Muslafa Konıal'cbir lunuyoriar. Vaianın ve ulusal bagıntsızlıgin bugfinkü tchlıkcsıni bizzat gönnekte olan bu ki$tlenn mevcut manısı da kuşkusuz bunapck uygundıır DolayiRiyta sözü geçcr ve güvcnılıt kımı ki|ileri göruvtürerek kcndiyerince uygun göhilecck Mudara ı Hukuk M d liyeveReddillhakör* gutlcrini dctfckkyecck biçimde hiıfcoç mektup yazdınlarak buyörcdeki Alevi sözii gevcnlcrıııc daganuk özere göndcnlmesini pek yarariı göfüyorum." Telgrafla avıkça göruldügu gibt Ataturk, Alevi ve Bektaşilerin Ulusal Kurtuluş S m A t a l i r l u Ulusal kurtalvf Smvmşt ydtannda Deraln fi'nı destcklcyccekleF h ğ aflretfaıdcn Dlyıp A£a t k biriikte. ri dufuncesindedir. Bu durum onlann; "mevcul kanısına uygundur" diycrek bu kitlcmn hem ülayı dcsleklcyebilcccklenni söylüyor hcm de hu dcslcgiıı unemini vurgulyor.Sıvas Kımgrcsı'nde de Mustafa KemaPi AIcvıBektaşiler destcklemîşlerdir. Muslafa Kcmarin yanı başuıdayfirenîn Alevi ilen gclcnlcn yvralmışlır. Hacı Bcktaş Dergahı burada da Muslafa Kemare yardım vc dcstcklcnni esirgcmcmıştir. Mustafa Kcnıal hu meninuniyetini. kongreden sonra Hacı BeklaşUeıgahı l*obtnişinı Salih Niyazi Baba'ya şu lelyazısı ile bildırmiştir. Askcri tarihhelgeleri M.sayısında yayunlanan ya/ıda şöylc diyor: "Sevgıli valanınuzın kumnlması vc muilıdugu ugrunda soylu ulusumuzun Tannvnın izniyle giriştigi kutsal savaştaflstungörevimi/i ovgüyle karşılamanıza, yöksek degcriendîrmcni/e tc^ckkürlcrimi/i sunanz. Ibmîz ulusumuzun yüksclme ve kuıtanlmasını donük hayırlı ve yol göslericiliginizi üstfin saygıyla dileriz.*1 Muslafa Kcmal ve îcmsil Kunılu, 30 Agustos 1919 günü Lraırum'dan Sîvas'a giderkcn EfzîncanHr/urum arasinda Çardaklı Boga/ı denilen yenle Dersımli Alevi aşirctlcn tarafindan hasılacagı haberi alınır. Sivas Valisı Rcşıl Paşa da kongrcnin Sîvas'ta toplanmasına karşıdır. Ela/ıf Valisi Ali Galip dc, padişııhçı olarak. Dersını a$ırcllcrıni Mustafa Keraal aleyhinc kışkırtmaktadır. Mustafa Kemal ve Tcmsil Kurulu ise her şeye karşın Sıvas'a gitmek ıster. Hcle yollannın Dcısımlılertc tutuldugunun duyulmasını hiç ıstemc/lcr. Detsimli çelelcrlc Muslafa Kcmal dc. olayın görgü lanıgı Ma/Jiar Müfit Kansu da anılannda yauaiiazlar. Fskî Mazgin Bclcdiye Başkanı HıdırÖzM M türk ise Tarihimr/deTunccli adlı ant kitahıtıda, o sıradakı vctcnin kolbaşısı Alişcr Effendı'den duyduklannı yazıyor ve Muslafa KcniaPIe çrtcnın karşılaştıgını, an» çctc tcisinın Mustafa Kemare buyuk bîr jcsl yaptıgım anlatıyor. llıdır Ö^lurk bu olayı şöylc aktanyor. M Harckctındcn bu sure sonra Mustafa Kcmal vc Iemsil Heyeti pusuya duşüyor. Paşa bağırarak a Ne istiyunsunu/V dıyc sonıyor Kolhaşı Alişcr E fendi: "Sîzi yakalayıp teslim ctntck ü/cre LlazıJ Valisi Ali Galip Bey Vlcn cmır aldik1 dıyor Paşa: *Ü halde ne duruyorsunu/* dcyincc Alişcr. a Biz Ali Galip'in cmrini dınlcmcycccgiz, (,'unku m bu \*atanın kurtuluşu îçin çalışıyorsunuz. Bİ7. dc si/c yardiın edcccgı// dîye seslcniyor. Muslafa Kemal bu yanitı alınca 1 gulümseyerek "Teşckkur cdcrim demişlir.Bu tavır luuşısında çok duygulanan Mustafa Kemal, Alişer'c bır ihtiyacı olupolmadıgını soruyor Alışer dc. 'Paşanı îâgolun. hıt ihtıyacımızyok Yolunuzaçıkolsun. Sîzın bunıdan gcvccegınizi da^daki arkadaşlanmı/ da biliyor. Siz mor.ık ctmcyuı' diyor. Ik Mecfis'e seçilen sakallanndan, bıyıklanndan giyim kuşamlanna ve savunduklan dunya göröşlerine kadar buyuk bir renklilik sergifemişlerdir. Birinci rneclis'in üyelerinden Diyap Ağa aynı zamanda en yaşlı mebusJardandı. ustafa Kemal Hacıbektaş'ta Sivas Kongrcsı 'ndeıı s*>nra Ankara* ya geCişinde Musufa Kcınarin Hacıhcktaş'a ugraması ve dcrgahı ziyaırtı, AlcviBcktaşiler ıvın nzclbir oncme sahıptir. Hacı Bektaş Deıgahı Pır EvTndc oturan Cemalcttin Çelcbı ile Salıh Niyazi Baha, Anadolu ve Runteli Alevi Bcklaşilcnnin ruhanı lıdcrleridir. Sivas'tan herekcttcn sımra MusUfa Kemal vc heyet üyeleri 23 Aralık I919gunu llacıbcklaş*agcldiler. Buziyııcti, olayın göıgü tanıgı Mazhar Mılfit Kansu'nun anılanndan ö/et olarak akianyoıut: "Hacılnrkiaş'a ugranılacaktı. Buıası Anetnli bir mcrkezdi. Bütün AnadoluViaki 34 milyımdan, bclkı daha çok sayıya ulaşan Alcvilenn baglı bıılundugu Çelcbı. 1 lacıbcktaş'ia oturmaktaydı. ü zaman çelebi Cemalcttin ve Hacıbektaş Dedc Posiu Vekili Salih Niyazi Baha ıdı. Milyonlam varan Alevi vc Bcktaşiler, gerçi larafsı/ bır dunımda göriilüyorsa da bunlar, dedc poslu vckilinın buynık ve islcklerinc uyduklanndan bu îki zat ilc görüşıııck, onlan yanımıza çekmck içın gerekli idi." Mustafa Kcmal veTemstl Kurulu, llacıhektaş'a girişinde karşılanır. Baba vc Çelebi heyeti bizzal karşılar. Bu karşılanışa Mucur Kaymakamı Nihat Bey dc çok şaşınr vc Mustafa Keınnl'c "Paşam, Çclebrnin bu harcketi davamız için olumluluk helirtisidirder. Bu kar>ılanımpeıvcklcn önemli bırolaydır. Çünkfı daha önccleri. bir zamanlann Ankara Valisi Sırn Paşa. Hacıbektaş *i zıyarcic gcldigindc Beşlaşlar Mcvkii'ne kadar arahasıyla gclir, orada anıhasından incr. yeri nıyaz ettiklcn suınıa yüruycrvk Hacıbektaş dcıgahına ulaşmış. Kcza lalat Paşa ve dönemın Gencl Kurmay Başkanı linvcr l*aşa, Hacı BekiaşDergahrnı zıyarcı ettiklcn zaınan, Çelebi bu iki devlet adamını ancak dcrgahın selamlıgıııda karşılamışlır. Alevilerin dcstcklcrinui kazanılması, Meşruliyctçilcr kadar tumhunyctçiler için de önemliydi. Madıar M ü l U 1 lacıhcktaş /jyarvtinm devamtnı şöylc anlatıyor: " Hacıbektaş ginşindc karfilandık. Bizi dcıgulıta bır üdaya aldılar Alçakgönüllüce düzenlenmiş bu oda (/debTnin kabul odasıymış. Beşalltı dakika sonra Çelebi Efendi geldi Ürtalık karann