Katalog

8*»indyil Nunara: 043 • 320 S*yı*> 2 kırut bntiyu MtAriv* tttfyu*" o o Saiı O 30EMrn1923 J Oi9ReWutewel1336 J Cumartesxten baska hefgun sauahian yaymlanır sJyası, Wimsel. edett Türtt ga*0te YENIGUN 1334 Anadolu'da Hulrum* C«tt»«4nd» âıai d*lr» T**gr«f y» t«Mon •<*•« Ankva 1 \ Aborm k»yrtl«n O ZJttotontonn « •Ç"J« mttmM j 32S . 500 j ^^ % 3 «y»gı J R Büyük Millet Meclisi hükümet şeklimîzi saptayan Anayasa değişikliğini kabul ve Türkiye Cumhııriyeti'ni ilan etmiştir Mareşal Mustafa Kenıal Paşa Hazretleri Türkiye Cumhuriveti'nin ilk Cııııılııırbaşkanıdır, Büyük Millet Meclisi büyük kurtarıcıyı dün oybirliği ile Cuıııhurbaşkanlıgına seemiştir, Gazi Paşa Hazretleri seçilmesinden sonra hararetli bir söylev vermiştir, dün geee bütün nıemlekct Türkiye Cumhııriyeti'ni kııtlaımştır. Türkiye Cumhııriyeti ikına Türki>c Büyük Millct Meclisi dun aldıâ kararlar tkr Binnci Türkıyc Buşük Millct Mcclisı'ne layık oldugunu göstcrmişlir. Aynnulan büıün ulusun kulağına en^mis \e agızdan agı/a yayılmış olacap üzcrc McclK Cıİmhunyet't ıbn etmi$ vc hükümet dc bu yenı yönctim biçıminin gcreklcnni kabullenmişur. Ikincı Türkiye Bü>ük Mılkt Meclisi her anİamı ile bir halk meclisi oldugunu karşısma çıkan güclüklere dik ve yüksckten bakaruk çö/ümleri sonuna kadar götürmc yetcneğine sahip olduğunu kanıtlamıstır. Birina Türkiye Büyük Millet Meclisi zatcn zarurctlcrdcn doğmus.tu. Bu ncdcnk, karşısına çıkan her sorunu çckinmeden ve önündeki sorunun çözumunü sonraya bjrakmadan sonuna kadar götürür. sürckli toplantilara >cr hrakmadan solluva uıo^uı ıı'uı. ı\uıaıııu tvıUik Cmîilııırbaşkaııııııızın ilkııııtku **..Bu Yüce Meclİ8*i oluşturan Türk nıilletinin son 4 yıl içirıde başardığı zafer bundan sonra da birkaç nıisli olmak üzerc sonuçlarını gösterecektir." Gan Paşa Büyuk Millct Moclısı'nın dünkü toplaniiMnda Anayasa dcgis.ikliğinin kabulünden sonra o>birlıgı>îc cumhurbaskanlıgına scctlmi) \ t iccılişının ardından as.ı^ıdakı nutku söylcmiştir "Sayın Arkadasbr. Onânli \v dünya çapında obğanü$tu olaybr karstsında saygıdcğer ulusumu/un pcrçek u^anıklık vc göz açıklıgına de&rrli bır bclge obn Anavasamı/ın hxn maddclcrini acıklığâ kavuşturmak ıcin ö«l kurukü yücc toplulugumuza tcklıf cdikn yasa lasansının kabulü dola\ısj>la >cni Türkiyc dc^lcünin zatcn dunşaca bılıncn vc biltnmcsi gcrckcn nitclıği ulusbrarası tanınmış adıvb anıldı. Bunun dojial gcreg^ olmak ü/crc bugünc kadar doğrudan do^ruya mcclisımizin başkanlı|anda bulundurduftunu; bu acu urkadaşınıza yaptırdı^ını/ görcvi Cumhurbaskanı unranı>b yitK a>nı arkadaşmıza yönclttinii (Estagfurulbh hakkınızdır. scslcri) Bu münaschctlc stmdiyc kadar tckrar tekrar luıkkımda göslcrmis bulundugunu/ sc\gi. ictcnlık ve güveni bır kcrc daha göstern>ckle >uksck kadırbilırlıgjnı/ı isnaı ctmı> oluyorsunuz. Bundan dobyı yuce meclı.Mni/c gönliımün bütünictenligivle lesckkurler sunanm. (Ev tağiurulbh. Allah mu\alTakı\e( \crsin. tcslcri) Ffcndilcr! Yü/\ıl!ard.ın beri Dogu"da gadrc \c nılmc ugramış ulusumu/. Türk ıılusu gereektc vihıp okhıçu nıtclıklcrdcn yokiun sayıhyordu. Son yıllarda ulusumunfiılcngöv tcrdıfa yetcnck. anbyı^, ka\rayı^ kcndısınc kötü gö/k bak tanbnn nc kadar gafıl. bılgısi/. görünuîc karıan insunlar oklugunu pck gü2Cİ ispat ctli. Ulusumuz Ui>dıgı nilchkleri ve dcğcrtıligini hükümcttn >cni adıyb uyg.ır dünyaya daha cok kobşlıkla göstcrmeyi basanıcaklir. <tn$albh. s«Jeri) Türkiyc Cumhurneti dünyada bulundugu ycrc taşik oldujunu cserkrriyİc ispat cdcccktir. (fnşalbh scsJcn) Arkadasbr. bu büyük kununu meydana gctircn Türk ulusunun son dört >il icindc göstcalıgi /ııfcr bundan sonra da birkaç katı olmak ü/crc bclirtilcrini göstcrcccktir. (lnsalbh scsJcri) Gördüğüm güvenc b\ik olmak içın pck öncmlı sajdığım bir noktadakt ıhtıyaamı bıkJırmck zorunda>im. O ihtiyaç >ücc kurulunu/un şahsım hâkkıruiakı lcveccüh. rardım vc güvtnin dcvamıdır. (Hiç şüphc yok, daima. scslcri) Ancak bu sa\TedcTannnın yardımıvb şahsınia >önelttiginı/ NC NÖnchccegini/ görcvlen ışi bir sckıldc basarabileccğimi uıruınm. (Albh muvalTak etsın scslcri) Daıma s.ı>ın arkadaşbnmın dlcnnc vx>k samımi \c sıkı bır bicimdc vapışarak onlann >ahıslanndan kcndımi bır an bılc u/ak görmcycak çalısacagim. Ulusun hakkınıdakı ı\ı gnrüsünu daıma da>aruk nokl.iM sj;.arak hcp birlıktc ılcrncgidccegj/. Türkiyc Cumhunsciı mutlıı. hasanlı. mıuaffcr olacaklır (Şkidclli alkı>bx)" ten vc vaymladıktan sonra da gönül rahatbğı içindc dağjürdı. Birinci Büyük Millct Mcdisi bu crdemi kcndbini scccn vc göndercn halklanalmıştı. Osmanlı imparatorlugu çoklükten sonra Türk ulusu disiptin ve dü/emlcn yoksun bir korkuluk halinc gelrntş vc duşmanlanrruzca, "artık biıü, gitti" hükmünün verildiği bir sjrada, ulusumuz, kendi göbegjni kcndi kcscn çarcsiz çocuk lutumu i|e yeni bir Meciis secerek ycni bir durum orta>"a çıkarrruştı. Birinci Turkiyt; Büyük Millct Meclisi, büyük Türk ulusunun eıı bunalımlı bir aşamasında yarailığı bir deha idi. O Moclis bu dchaya uyarak yürümesiru bıldi ve kcndisıni \aratan dchanın amaçlanna ulaştı: Ulusal zafer. ulusal bağ^msızbk Ikinci Türki>x: Büyük Millct Meclisi dc ulusun aam \v dchasına tcrncümun olan Birinci Büyük Millct Mcclisi'nin kuşkusu7 bir de\amıydj. Dünkü harckct tara ilc ve ulaşttğı sonuçla bunu kanıtlamış oldu. Burada en gür scsimizk bagjrmak zorunluluğunu dusojyoruz: Ulusumuzun yaradılısjna tcrcüman olmakta bu kadar başan göstercn IkiiKİ Büyük Millct McclLsi'ni kuıluyoruz. Sözlerimizin bu noktasında bir konunun da altını çizmckte \arar görüyoruz. Binnci Mcclis'in adı "Türkivv Büyük Millct Meclisi" idi. Ikinci Mcclis sccilirken ve scçiklikten sonra kimilcri Birinci Mcclis'ten sonraki Mechslcre dc Türkişe Bü>Tjk Milkrt Mcclisj demcnin gcrekıp gcrckmcyeccği konusunda kuşku du>dular. Bunlardan Büyük Millet Mcclîsi sıfatınt meclise bırakmak ondan sonra gclecck meclislcre sadccc Millct Meclisi demcnin uşgun olacağjnı sö\lc>enicr bile görülmüştü. Bi? bu duruma bakarak diyoru/ ki: "Havır.Turk ulusunu lcmsit cdcn \c Türk egcrncnhğınc dayanak olan her mcclis Türknc Büyük Millct Meclisi olacak vc mcclislerin hcpsi ulusun yüLsek ruh ve imanına tercüman oSmakta dcvam edecckür." Işıe ömeğj bugünkü mcclistir kı önünc qkan sorunlan derh;»! çözmek ıçin elinden gelenı >tıpmışur. Bılindiğ^ gibi Bakanlar Kurulu'nun son istifası ürennc ülkcnin önemli bir bunahmla karyla^Uğı b»r sırada ortada kııvvctli bir partı ve mcclis vardı. Hükümct mechs karşıynda kendini zayıf görerek çckıldı. Ycni hükü Dünkü tarihi parti toplantısı Dün Hâlk Partisi 2 oturumda aralıksız 6 saat toplanmış ve önemli kararlar almıştır. Hükümetin ıslıfası ik ortaya gkan bunalım ürennc önccki gün Mcclis koridorlannda. komısyonlannda Meclis üyckri kümc kürr.c konuşurkcn. panı yönclim kurulu ycni bır secimc 7cmin olabilccck arkadaşbnn bclirlenmcsiylc uğraşıyordu. Gcc vaku cıkabılcn Hstc kimscyı tatmin ctmcmiştir. Ancak bundan dobyı birçok kıymetli arkadaşbn bos ycre ü/mcmck icın Yenigün. isımlcn ayncn yayımbrruktan kaçınmıslır. Dun s;tbah saal 10"da partı lopbntısı bu csaslar ıçındc y apılmıs. cn ziyadc listcyc gircn kımsclenn bu listc akyhindc söz söy krmclcn surct ıv lc durumun ıncclcnmcsıne gccılmtştir. ö/el obrak ögrendıgımi/c görc. bu suretk aeıbrak devam cden lopbntı yavaş ya\aş en ciddi noktaianna yaklaşmjs ve durumu ınccden ineeyc tctkık clükcc bütün yücc ve heyccan vcncı aşanuıya gclinmiştir Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı ve büyük kurtarıcı meti mcclis secccckli ve bunun icin toplantıya ça^nlmıştı. Halk Partisi Yönctim Kurvılu öncriyc deger bir topluluk oluşturabilmck için önccki gün akşama kadar Ü7crinde çalışarak sonunda mc>dana gkarabıklıgi ILstc>i dün, Ycmgün dc kabul cdilcbilır bulmuyor %e böylc harekctten kcndisiş le birliktc bütün meclisin \c haita bütün ülkcnin ayru düşünccdc olduğunu görüyordu. Oysa Halk Partisi Yönclim Kurulu 810 kişiden olu>an sınırlı bır topluluktu. Onlann listcsi sadccc bır öncri öncri oldugundan hicbır özcllik tasımı>ordu. İş 280 kişilik Meclis'c bırakıldıgı zaman çıkabilecck sonuc nc olabilirdi? Herhalde bu listcden daha ha>ırlı bir>e> değil.. Dün parti toplandıgj /urruın durum bu idi. Vc bu da vasama \c yüruimc yctkikrrini kcndisindc toplamış bir meclLs için dıırumlann en tchlikclisivdi. Sonunda. cikma/ü saplanmış bulunan \c su veya bu bicimdc her gççıa hal. isj pamuk ipliğinc hağlamakun farksi/ obcak obn bu durum kanjisında ikinci Türki\c Buvük Millet Mcchsi irkikii. Sorunun kcsinhkle çözülmcsi gcrcktiğine ınanarak dün aldığı kararlara götüren abnda scrbcst vc kararlı \ürüdü. Birinci Büyük Millct Mcclisi'nin kurduğu Jc\lctin hükümet sckli zatcn adı soşlenmemiş bir cumhuriyeucn bits^a bır>c> degıldi. tkınci Büyük Millct Meclisi durumu i\K.v kavramış Wr kurul yetkisiş le o so> lcnmcycn adı acakiadı, dc\ lctımi/ın hükümet biçiminin cumhunyct olduğunu bclırtli. Bunu >aptıkun sonra onun sonucbnnt da belınmektc hiçNr A>rluk çckmcsca'k \e kuLsal Anayusamı/ın rtıhuruı uşgun kalmaya ö/cıi göstcrerck cunv hurba^kanını sectı. Cumhurrxişkantna \crikxek \eıkilcrc ilk adım oîarak hükümetin kurulma«nda çağdas; bir ilkevi kabul etıi: Cumhurbaşkanı BaşKıkanı sccccck. Başbakan arkad;ıstannt M.\ccek \e bunbnn hcpsi bırden Mcchs'in kabulünc sunulacaktır. İkinci Türkiye Büyük Millct Mcclısi'nin a/ıni stınunda dünkü gün dahi tanhsel günlcrimı/ anisında ycralmaya hak kazanmıştır. Zatcn mc%cut olan bir durumu'bclirtmcktcn ibaa't olsa bile Türkise Cumhuriveti dün ılan cdıldı fîk Türkiyt: Cumhurbaskanı da sccildi. Onun içindır kı biz de burada: Yaşasın Türkiyr Cumhuriyeti! scslerinc: Yaşasm ikinci Türkiyc Büyük Mıljei Meclisi dc! dcmcktcn kcndimizJ alamıyoruy Yunus NADİ Anayasa Komisyonu tutanağı ve kabul edilen yasa Anayasa Konıisvomrnun tutanağı "Ulusumu/u cscnlı^c vc mutluluga ulastıran vc lam Kığımsı/lıga kavusturan. Tannnın da bcicndigı. kutvtl mücadclcdc ulus;ılcgcmcnlik tcmcli kcsinFıkle kabul cdılmiş \c hcp buna uy ubeclınrnıştir. Bu usulün soylu ulusumu/a vc ş;ırlsi? uFusa ait olması \c idare usulünün ulusal kadcrin ulusca yönetılmcsı tcmclınc davalı bulunması (Cumhunyct) dcmck olduğundan. Vışıscl vıllanatı kcsinlıklc ko\ucu obn hıf kdimenin kulbntlması \e Türkiyc Dc^letmın hukumct >cklinın cumhun\ct aibi olmast hakkındakı Anayasii maddcsinın bır nkra ilc acıkbnnıası hukuka \e ısm ccregınc uygun gorülmüştür." Madde 1 Egcmenhk kayıtsjz \c şartMZ ulusundur İdare usulu halkın kadennı kcndi clıylc sönctmest temchncdayanır. Türkiyc Dc\lctinın hükümet sckli. cumhumcttir. Maddc 2 Türkivc Dc\lcttnın dini. Isbm dinıdir. Anayasa*da kabul edilen değiştklikler Resmı dıli Türkçedir. Maddc 4 Türkiyc Dcvlctı, Büyük Millct Mcclisrnceyönctilir. Mcclis. hükümetin hölündüğü idare subclcnni bakanlar araalıgıvb yönctır. Maddc 10TürkiycCumnurr>aşkanı. TBMM gencl kurulunc;ı vc kcndi üyclcn arasmdan bır sccım döncmi ıçin secılır. Başkanlık görc\ı. ycni cumhurbaşkamnın >ecımınc kadar sürcr Ycnîdcn sccılmesı caı/dır. Maddc 11 Türkiyc Cumhurba>kanı dc%letin Kıskanıdır. Bu nıtclıgi ilc ccrcktı uörduk«,v Mcclısc \c B.»kanbr Kuruluruı ba^kanhk edcr Maddc 12 Başbakan. Cunıhurha>kanınca \c Mcclis üyclcn arasından secılır ötckt B.ıkantar. Basbakanca yinc Meclis üyclcn arasından sccıldıkien st>nra tüniü Ctımhurb.rşkanmca MceİMnonavına sunulur Mcclis toplantı halınde dcgilsc onaylama işi Meclisin topbnmasına ertclcnir. O gün, Arap harfleri değil de Latin harfleri kullanılıyor olsaydı yanda gördüğünüz gazete ortaya çıkardı: Anadolu'da yeni bir rejimi, Cumhuriyet'in ilanını haber veren 30 Ekim 1923tarihli 'Yenigün'. Milli Mücadele basını içinde önemli biryeri olan Yenigün, bu tarihi olayı 6 sütun manşetten vermişti. Manşet, o günün diliyle şöyleydi: "Büyük Millet Meclisi şekli hükümetimizi tespit eden Teşkilâtı Esasiye tadilatını kabul ve Türkiye Cumhuriyeti'ni ilan eylemiştir".