Katalog

SAYFA CUMHURtYET 29 EKİM 2003 ÇARŞAMBA Atatürk'ü üzen yazdar îstanbul'dayayımlanan HUan, Tanin, TevhidıEfkâr, Son TdgrafgaTjetekri Cumhuriyet'in üanını tümyurtta duyuran top atışlannın henüz dumanı tüterken topluca saldınya geçtüer umhuriyet'in ilanının karşısında olan İstanbul basınmm ikinci atılımı, Başbakanlık'tan henüz istifa ederek aynlmış olan Rauf (Orbay) Bey ile kendi görüşleri doğrultusundaki yönlendirme sorulanyla yaptıklan ve gazetelerinde yayımladıklan röportajdır. Atatürk, Rauf Bey'in kendisini en iyi tanıyan kişi olduğunu ama yaptığı bu söyleşiyle yargısının değiştiğini söyler. 8 80. YIL OZEL EKİ C Ahmet Etnin (Yalman) düzenlenerek ardından başkanlığın ona verılmesı gerektığınden söz edılır VeBt Ebuzziva Hüseyin Cahit (Yalçın) RaufOrbav Merif VELİPEPEOĞLU Gerek Mıllı Mücadele sırasında gerek Kurtuluş Savaşı süresince ulusal hareketı onay lamayan ve ona saldıran kımı gazetelerden Atatürk Söylev 'de (Nutuk) söz eder: tkdam, Neologos, Ferda, Toksöz bunlar arasındadır Ne var kı bu gazetelerde yazılanlar, Cumhunyet'ın ilanının hemen ardından istanbul basınında yer alan yazılar denlı bır üzüntü vermemışlerdır Ataturk'e tstanbul'da yayımlanan Vatan. Tanın, Tevhidı Efkâr. Son Telgraf ve Adana'da Abdülkadir Kemalinın çıkardığı Toksöz gazetelerı Cumhunyet'ın ılanını tüm yurtta duyuran top atışlannın henuz dumanı tüterken topluca saldınya geçerler 30 Ekım sabahı bu gazeteler. Cumhunyet'ın ılanına karşı duvduklan dfkeyı koro halınde seslendınrler Atatürk Soylev 'de bu gazetelerden yapılan alıntılara genışçe yer verır Kuşkusuz bunlara Atatürk"ün verdığı yanıtlar da Soyle\ de yer alır "Cumhuriyet'in kuruluşunda ön ayak olanlan" tüm guçlenyle yeren bu gazeteler. "Yaşasın Cumhuriyet" başlığı altında bıle "Cumhuriyet'in yadsınacak bir biçimde kurulup halka duy urulduğunu" dıle getınrler. Şöylev'le gelen yanıt Çoğunlukla Vatan. Tevhıd ve Tanın gazetelennın başvazarlan Ahmet Emin (Yalman). \elit Ebuzzha, Hüseyin Cahit'ın (Yalçm) yaptıklan bu gıbı eleştınlere Atatürk Söylev'de şöyle bır yanıt verır "Eğer bu yazarlar, Cumhuriyet'in ilanı günü yaygaralı saldınlara başlamayıp. önce Cumhuriyet ilanını iyi gözle görseler, içtenlikle karşılasalardı. kamuovunu kuşkuya ve düzensizliğe sürükleyecek yerde Cumhuriyet'in ilanının yerinde olduğunu kamuoyuna aşılayacak yazılar yazsalardı. ondan sonra yapacakları her türlü eleştirinin içtenliğini ileri sürmekte haklı olabilirlerdi. Ama gördüğümüz davranış böyle olmamıştır." Cumhunyet'ın ilanının karşısında olan bu istanbul basınının ıkıncı atılımı da, Başbakanlıktan henuz ıstıfa ederek aynlmış olan Rauf (Orbay) Bey ıle kendı görüşlen doğrultusundaki yönlendirme sorulanyla yaptıklan ve gazetelennde yayımladıklan röportajdır. 1 Kasım 1923 günlü Vatan gazetesınde çıkan bu söyleşıyı Atatürk daha başka bır üzüntüyle okur, çünkü bu kez Cumhunyet'ın ilanının karşısında olan. dune kadar birlikte olduklan kışıdır A.hmet Emın ve Velıt Ebuzz'ya'nın Rauf Bev ıle vaptıkları bu söyleşıde, "Cumhuriyet ilanınında kamuoyunun beklenmedik bir olav karşısında bırakılmış olduğunu belirten" sorulan üzenne Rauf Bey. ". sorunu Cumhuriyet sözü üzerinde durarak incelemek doğru değildir" asıl sorun "ulusumuzun gönenç ve bagımsızhğmı. dokunulmazhğjnı ve yurdumuzun bütünlüğünü sağla>an bir hükümet biçiminin en uvgun biçim olacağı" konusudur der Rauf Bey'in gazetecılere verdığı bu yanıt karşısında Atatürk "Cumhuriyet, ulusun gönenç \e bağımsızlığını, yurdun bütünlüğünü sağlayan en uygun hükümet biçimi degil midir?" dı\e sorar koşulsuz olarak yürüten Bü>ük Millet Meclisi hükiimeridir." Yıne Rauf Bey 'e göre: "Ad değişikliği amacı ve ereği değiştirmeyeceği" gıbı "'üst tabakada biçim değiştirmekle" yanı cumhurbaşkanı seçmekle kısacası Cumhunyet ılan etmekle "gerçek gereksemelerin karşılanmış olacağını sanmak çok büvük bir vanügı^dır Rauf Bey'in devamla "... Cumhurhet'in bir günde karariaştınhp ilan edilmesi halkta, 'sonınsuz kışılerce düzenlenen bır yönetim biçiminin' bir olupbittije getirildiği kaygısmı uyandırdı" demesıni, Atatürk Söylev 'de şöyle açıklığa kavuşturur "Söz konusu ettiği sorunısuz kişi, eğer Meclis kamuo\unu Cumhuriyet ilanına \ önelten ve Meclis'c bu konuda öneride bulunan kişi ise, o, ben idim. (...) Benim girişimlerimi ve vaptığım işleri halkta kaygı uvandıncı nitelikte savnıak (...) halka bu kavgılan dışardan aşılamaya kalkışmakürr Atatürk sözünun sonlanna doğru "Rauf Bey'in kendisini en iyi tanıyan kişi olduğu" ama bunlan söylemesıyle bu yargısının değıştığını uzuntüyle dıle getınr. Halifelik sorusu Mutarekeden arta kalan bu basının üçüncu atılımı da Cumhunyet'ın ilanının hemen ardından "Halifeve bir rol \aptırmak isteğine kapılmasıdır" kı bunu "Cumhurivet ilanı yeniden bir halifelik sorunu ortaya çıkarmıştır" görüşuyle ortaya koyarlar Bu gazetelerde örneğın 9 Kasım 1923 tarıhlı Vatan gazetesınde "Bütün Müslümanlar ıstemeyız. demedikçe Halife'nin görevinden çekihneyeceği** vurgulanıp "Halife'nin bütün Müslümanlarca sevgi gördüğü (...) kendisini görmeje kurullar geldiği*' dolayısıyla halıfelığın kolay kolay sarsılır bır onur olmadığı anlatılmaya çalışıhr. Ertesı gün 10 Kasım'da Tanın gazetesınde Lütfi Fikri ımzasıy la Halıfe'ye açık bır mektup yayımlanır Söylev'de belırtıldığıne göre Lutfı Fıkrı bu mektubunda. "Şaşarak ve üzülerek görülüvor ki. bugün şu hazineyc (halifeliğe) saldırmak isteyenler dışardan kinıseler (...) değildir; biz, Türkler..." dedıkten sonra halıfelığın kaldınlmasının "Türklük için kendini öldürmektir!*' değerlendırmesını vapar 11 Kasım günü de yıne Tanın'de, bu açık mektubu destekleyen Hüseyin Cahıt'ın baş yazısı yayımlanır, Hüseyin Cahıt makalesınde "Halifelik bizden giderse, beşon mihonluk Türkive De>leti'nin Müslümanlık düm ası içinde hiç önemi kamayacağını, Avrupa siyasası karşısında da küçük ve değersiz bir hükümet durumuna düşeceğimizi'* hayıflanarak (') belırtır /\tatürk'ün Rauf Orbay yargısı Rauf Bey'in yeğ gorduğü hükümet bıcımı "Ulusal egemenliği sınırsız ve ^umhruvet'i kuranlara elestiri Yapılan, yanı Cumhunyet'ın ılanı "l ygariık dünyasını anlamış, okumuş. irdelemiş, devlet yönetiminde yeterlik kazanımş kafalardan çıkacak bir iş değildir" dıyerek, Cumhunyet'ı önerenler ve kabul edenler ağır bıçımde eleştınlır. Cumhunyet'ın ılanını Meclıs'ın alkışlarla coşku ıle kabul etmesı de yenlıp "Cumhuriyet alkış ile dua ile şenlik ve donanma yapmakla yaşamaz" denılerek ardından "Cumhuriyet bir büyü değildir. Millet Meclisi'nde bir büyü yapıldı: bundan sonra her iş kendiliğinden düzelecek, her derdin çaresi kendiliğinden bulunacak değildir" dıyerek de daha ılk adımda Cumhunyet vönetımı kuçümsenıp kuşku yaratılmaya çalışıhr A tatürk'iin soruları "Ben Cumhuriyetçiyim " dıyenlenn, Cumhunyet'ın kurulduğu gürr "Cumhuriyet sözcüğüne put gibi tapmam" demelennın anlamını, amacını Atatürk Söylev'de sorar ve yanıt ıster. Daha ılk ağızda "Cumhuriyet bize, yönetim biçiminin değişmesiyle birlikte kafa değişikliği de getirivor mu? Bakanlar Kurulu'na girecek kişilere birer devlet adamı kafası armağan ediyor mu?" sözleriyle, Cumhunyet'ın önemını azaltmaya kalkışmaİc "Cumhuriyetçiyim diyenlerden beklenebüir miydi?" dıye de sorar Atatürk. • |pin ucunu kacırdılar Yıne bu gazetelerde yer alan: "Cumhuriyet, olaylann zorlaması üzerine Türk uhısunun çaresizlikten kaçıp sığındığı bir saçak altı mı olacak?" ya da " Bey ler, devletin adını taktınız. işleri de düzeltebilecek misiniz?" gıbı "Kaygıve umutsuzluk veren sözler y aymanın zamaıu mıydı?" bıçımındekı sorularla da üzuntüsünü dıle getınr Atatürk. "Balonu uçurdular; ama görünüşe bakılırsa ipin ucunu kaçırıyorlar" dıve sev mmenın pek yersız olduğuna da ışaret eder Atatürk. Bır başka gazetede de Atatürk'un Cumhurıyet'ın ılanına ön ayak olması yenne, Amenka'nın bağımsızlığını sağlayan George Washington'un yaptığını yapması. onun gıbı çıftlığıne çekılıp, altı yıl beklemesı ve bu ara anayasa ğC Cumhuriyetçiyim J L / diyenlerin, Cumhuriyet'in kurulduğu gün: "Cumhuriyet sözcüğüne put gibi tapmam" demelerinin anlamını, amacını Atatürk Söylev'de sorar ve yanıt ıster. Daha ilk ağızda: ''Cumhuriyet bize, yönetim biçiminin değişmesiyle birlikte kafa değişikliği de getiriyor mu? Bakanlar Kurulu'na girecek kişilere birer devlet adamı kafası armağan ediyor mu?" sözleriyle, Cumhuriyet'in önemini azaltmaya kalkışmak "Cumhuriyetçiyim diyenlerden beklenebüir miydi?" diye de sorar Atatürk. 7"> e n Çaldırıların amacı Atatürk, Cumhunyet'ın ilanının üzennden henüz daha on gün geçmışken Rauf Be>'mkıler de ıçınde olmak üzereyapılan bu karşı koyuşlann ve saldınlann anlamını ve amacını şöyle açıklar "Temel hedef ulusal egemenliktir; Türk ulusu. ulusal egemenliğini elde ertiğine göre Cumhuriyet'in ilanı gereksizdir, yanlışür. Türkiye için en doğru yönetim, ulusal egemenlik ilkesinden ayrümaksızm, Cumhuriyet ilan etmeyip, devlet başkanlığmda Halıfe' sanıyla Osmanoğullan soyundan birini bulunduruna meşrutıyet' yönetimidir." Av"' oyun sürüyor Aynca bunun kendılerinin "Cumhuriyetçi" olduğunu ılan eden kişılerce yazılıp ıstenmesı karşısında Atatürk'un: "Gelecek kuşakların. Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanı günü ona hiç acımadan saldıranların başında, 'Cumhunyetçıyım" diyenlerin yer aldığım gördükleri zaman şaşacaklannı hiç sanmayınız!" voırgulaması, tam 80 yıl sonra da geçerlı olup. bugün de Atatürkçüluğe karşı çıkanlann bır volunu bulup "Atatürkçü" olduklannı ılen sürmelen, ne yazık kı aynı oyunun sürdüğünü göstermektedır Cumhurıyet'ın ılanından bır gün sonra Atatürk'ü bu denlı uzen istanbul basını, Cumhunyefın ılanından 80 yıl sonra onu memnun edecek bır turum ıçınde mıdır9 Ne yazık kı bu soruya yanıf "Bin kez hayır!"