Katalog

29 EKİM 2003 ÇARŞAMBA CUMHURÎYET SAYF 80. YIL OZEL EKİ Hedef çağdaş Türkiye' Kal Sayın Velidedeoğlu, Atatürk neden süresi dolmadan meclisi yenilemek ihtivacı duvdu. Veüdedeoğlu Bınncı meclıs aslında Cumhunyetın temelı olan meclıstır Halk hâkımıyetını kuran meclıstır Meclıs Başkanı Sınop Mebusu Şenf Bev mechsı "Milli hâküniyete müsteniden ulusun kendi egemenliğini kendi eline aldığını bütun cihana ilan ediyonınT dıyerek açmıştı Ozetle bınncı meclıs bır ıhtılal, bır mucadele mechsı ıdı Bınncı meclı^te Mustafa Kemal Paşa'nın devlet başkanlığı durumu. mevcut Anayasa Hukukuna gore herhangı bır şekle. bır bıçıme tam uvgun değıldı Hem meclıs başkanı hem devlet başkanı, hem dılerse hukumet başkanı ıdı Aynı soruyu ıkıncı meclıse Erganı Mebusu olarak gelen thsan HamitTıgrele de sordum (4) Tıgrel Bınncı meclıs olağanustu bır durumda toplanmı^tı Mıllı mucadelede Ataturk e vardımcı olmuştu Duşman memleketten atılıp gıdınce Bınncı Buyuk Mıllet Mechsı"nın dağılması gerektı Bınncı sebep Bınncı meclıs toplandığı zaman bır muddet tayın etmemıştı Nıhaı zafer yanı kesın gahbıyet elde edıhnceye kadar devam edeceğız karan alınmıştı Gahbıyet elde edılmış, duşman memleketten kovulmuş ve artık bu hususta yapacak bır şey kalmamıştı Ama dığer taraftan dağılması da Ataturk'çe arzu edılıyordu Ataturk bırtakım ınkılaplara ve ıslahata geçmek karannda ıdı Atatürk bu meclıste çahşamazdı. çunku bu meclıs ıçınde evvela Ataturk'u ıstemeyen, beğenmeyen ve ondan kuşkulanan ınsanlar vardı Ozetle. Bınncı Meclıs devnmcı değıldı, bınncı meclıste Ataturk'un arzu ettığı reformlar gerçekleştınlmezdı Bınncı meclısın ıçınde devnmcı olmayan muhafazakâr (rurucu) zumreler pek çoktu arasındakı anlaşmazlık bu yuzden çıkmıştı | Atatürk polıtıkaya gıren komutanlann ordudar^ aynlması fıknnı ılen surmuştu Bu sefer ben dff aynı şeyı soyledım Atatürk, "Hayır, bu mecBs' başka rurlıidur, bu meclis ıçinde komutanlann bulunması şarttır. Buvnk kumandanlann hepsı, hem kumandanhk vapacak hem firsat buldukçl mecüse gelecek. fildrlerinisövleveceklerdir" | dedı ' Atatürk, süresi dolmadan birinci meclisi yeniliyor, Cumhuriyeti kurmak için şartlan oluşturuyordıi Atatürk'ten telgraf Bu suretle benı Mersın'den TBMM'ye aday kavdettı Ben o zaman Izmır'de ıdım Bana şu telgrafı gonderdı tzmir'de Fahrettin Paşa Hazrerlerine. Zatıaliniz de tzmir'den namzet olduğunuzdan \ hasun olan şahsıvede alakadar olmanız lazundil Daha zivade malumatuuz varsa işan mecnıdurj 11.6.1923 Gazi Vlustafa Kemal Demek kı Atatürk ıkıncı meclıs azalannı mutlaka seçın demıyor, adaylannı bıldınyor, ışınızle. hasımlannızla alakadar olun, vanı ^erbest bırakmay ın mılletı. adav lar meşgul olsunlar, mucadele etsınler, kazansınlar tşte bu suretle ıkıncı meclıs Ataturk'un emn ıle teşkıl olunmuş bır meclıs mahıyetınden çıkıyor, doğrudan doğruya mılletın arzusu ıle teşkıl olunmuş bır meclıs oluyor tkıncı mecbsın kuvvetı buradadır Ben seçıldım fakat Ankara'ya gıtmedım Çunk venı ordu teşkıl oluyordu Dunyadasulh olmuştu ama dunya sıyasetı kanşık halde ıdı Kal Sayın Veüdedeoğlu. siz ikinci mecliste de bulundunuz; ikinci meclisin birinci mecUsten farkınevdi? \elidedeoğhı tkıncı meclıs bınncı meclıse nazaran daha ayduı, daha genç. çoğu Avrupa gormuş mebuslardan oluştu tkıncı mechsle bırlıkte fıılı cumhunvetten hem fıılı hem hukukı cumhunvete geçtı tkıncı meclıs kurulmuş olan dev let ıçınde gereklı devnmlen yapma mechsı ıdı tkıncı meclısın genç elemanlardan oluşması ve ıkıncı meclıste daha aydın, çoğu Avrupa gormuş mebuslann ver alışı devnmlenn yapılmasını dolayısıvla Ataturk'un ışını kcla>laştımııştır A r k a s ı 4 . s a y f a d a kurulan mıllet meclısıdır Istanbul mechsı dağıldıktan sonra kaçabılenlen bu meclıse Atatürk topladı Gelmeyenlenn yenne memleketlennden ıstedı Kendısı namzetler gosterdı Bu şekılde şımdıkı sıstemın hancınde bır meclıs toplandı Bu mıllet mechsının esas vazıfesı bır mıllı hukumet teşkıl etmek ve memleketı kurtarmak ıdı Yoksa memlekette rejım meselesî mevzubahıs değıldı Bır çok Hakıkaten çok yuksek dın adamlan bunlara karşı fetvalar verdıler uHayır, diişman memlekette bulundukça düşmanı tard etmek Allahın emridir, ölenler şehit olur" dedıler Atatürk Izmır'ı aldıktan sonra, memleketı kurtardıktan sonra hukumete yenı bır şekıl vermek lazım gehyordu Bınncı mechsı dağıüp ıkıncı mechsı toplarken bır sebep açıklamadı Fakat gorunuşe gore daha mıllı bır meclıs, yanı mıllı ıradeye ıhtıyaç duydu Yenıden yapılan seçımde butun memleketten delegeler seçıldı Butun memleket ışgal altından kurtulmuştu, her verdelegelennı gonderdı KaiSeçim nasıl oklu? \ha\ Seçım gavet dıkkath \e adıl oldu 0 zamanlar tek panı \ardı Bınncı Buyuk Mılet Meclısı'ne aday seçıldığım vakıt kolordu komutanı ıdım tstıklal mucadelesı devam Rejim meselesî Kal Sayın Aha\ (5) Ataturk Birinci TBMM'yi suresı dolmadan dağıüp veni meclis oluşturmak gereğını sizce nive duvdu? Altay Evet bu pek ınce bır meseledır Hakıkaten duşunulecek bır olaydır Bunu bınncı meclısın mahıyetınde aramak lazımdır Bıhrsınız bınncı meclısın esası îstanbul'da ihsan Hamit Tigrel'den: Birinci meclis olağanüstü bir durumda toplanmıştı. Mıllı mucadelede Atatürk'e yardımcı olmuştu. Galibiyet elde edilmış, duşman memleketten kovulmuş ve artık bu hususta yapacak bir şey kalmamıştı. Ama diğer taraftan dağılması da Ataturk'çe arzu ediliyordu. Atatürk bırtakım inkılaplara ve ıslahata geçmek kararında ıdı. Atatürk bu meclıste çahşamazdı çunkü bu meclıs içınde evvela Atatürk'ü ıstemeyen, beğenmeyen ve ondan kuşkulanan ınsanlar vardı. buyuk tekkelenn şeyhlennı bırçok muftulen bırçok hocalan meclıse aldı Bunda maksadı şu olsagerek tstanbul bırtakim fetvalar neşredıyordu "Savaş bitiniştir, halife ateş kesmiştir, bövle iken savaşa devam etmek doğru değüdir, ölen şehit sayümaz'" dıye fetvalar gondenyordu Onun ıçın aksı fetvalar verecek kımseler lazımdı cumhunvetı venı meclıs kursun fıkn hakımdı Nazmi KalBirinci meclis cumhuriyeti ilan edemezmivdi? \lta\ Bınncı meclıs de cumhunvetı ilan edebılırdı ama tam mılletın revı ıle olmazdı Onun ıçın daha kuvveth bır mıllet revı ıle gelen daha kuvvetlı bır meclıs duşunuyordu Yanı memleketın ıdare şeklını tanzım edecek bır edıyordu Atatürk kumandanlann TBMM ne aday olmalannı ıstedı Ben muvafık gormedım. kendımce bunu yazdım Atatürk cevap verdı "Bu meclis bildiğiniz meclis değildir.Bu kez kumandanlann aza olnıası lazımdır*1 dedı KaUNeden uvgun bulmadmız? \ha> Askerlenn siyasetle meşgul olmalan dogru olmazdı Atatürk ıle Emer Paşa Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun. Nice başarı dolu 80 yıllara. X Koç ^