Katalog

29 EKİM 2003 ÇARŞAMBA CUMHURlYET 8 0 . YIK ÖZEL KKİ SAYFA Arjantinli diplomat ve yazar Jorge Blanco Villalta'nın Atatürk yorumu: Kal Sayın Velidedeoğtu, Cumhuriyetin ilanı günü Meclis'te mi idiniz? Demokrasi diktatörü olacak mı diye bir endişe duyuyorlardı. Mustafa Kemal Paşa. cumhurbaşkanı olmakla diktatör olmak bir yana, hukuken elındekı yetkileri bırakıyordu. Eskı duruma göre hem meclis başkanı, heyeti vekili başkanı. yani parlamentonun başkanı. icra kuvvetınin başkam, devletin başkanı vesaire vesaire. Şimdi yetki aynlığı oluyordu. Sonuç olarak Gazi Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanı olmakla diktatör olmak şöyle dursun, elindeki yetkilerden bir kısmını da bırakıyordu. Cumhunyetin ilanından sonra 1924 Anayasası yapılırken bu yetki meselesi mevzuunda yaşadığım bir anımı anlatayım. Milletvekılleri başta Mahmut Esat (Bozkurt) olmak üzere bu anayasa üzennde çalışanlar müzakerelerde cumhurbaşkanının vetkilerim en çok kısmak için ne lazımsa yaptılar, her şeye ıtiraz ettıler. Hakıkaten 1924 Anayasası'nda cumhurbaşkanının \etkilen kısıldı... Mustafa Kemal Paşa buna hıçbir suretle herhangi bir şekılde itıraz etmedi ve bunu gavet tabıı buldu. kabullendı Hatta daha sonra Mahmut Esafı adliye vekili bıle \aptı. yani şunu söylemek ıstiyorum. Atatürk'ü Batıhlarda da bizde de birçoklan diktatör olarak tanımlarlar ve öyle tanımlamak ısterler. Atatürk gerçekten. gerçek anlamda bir diktatör değıldı. Otoritesi vardı ama bu otonte kendısinin dikta eğıliminden değil, milli mücadelenin başı ve milli mücadele kahramanı olmasından ıleri geliyordu. (Yeri gelmişken Atatürk"ün dıktatörlüğü konuşunda bir görüşü aktarmak isterim. Türkiye"de uzun yıllar görev yapmış, Atatürk adlı esen Kültür Bakanhğı'nca vayımlanan Arjantinli diplomat \e yazar Jorge Blanco Viüalta ile yaptığım bir röporajda ""Atatürk'ü bir diktatör olarak değerlendirenlere hatırlarmak istediğim bir nokta var. Eğer etkin şekilde halkının kültürü ile uğraşan. ülkesini entelektüel düzeye yükseltmek için çabalavan bir adam ille de diktatör sa>ılacaksa ancak hümanizm diktatörü. bir kültür diktatörü. ilericilik diktatörü \ a da demokrasi diktatörü sayüabilir" demişti.) (9) H. Veldet Velidedeoğlu 0 gün ben Meclis'ten bir vazife ile başka bir bakanlığa gönderilmiştım. Uzun sürdü, geç vakıtlere kadar kaldım, bir evrak arama meselesı idi, kaybolan mübim bir e\Tak arama. Dönerken Ulus Meydanı'nda toplar atıldı. Bir arkadaşıma. hiç unutmam Bilecikli Hilmi isminde bir arkadaşıma rast geldim. Meclis'ten çıkıyordu. "Hayrola" dedım. "Cıunhuriyet ilan edildL Onun için toplar aühyor" dedi. Kal Sayın Velidedeoğlu, Cumhuriyetin ilanını siz ve genel olarak halk nasıl karşdadı? Velidedeoğlu Cumhuriyetin ılanı bizi sürpriz olarak yakalamadı. yani başmdan beri Meclis'te çalışanlar zaten Cumhuriyetin adı söylenmeden de bir Cumhuriyet idaresinde olduğumuzu biliyorduk. anlıyorduk, fakat etrafta sürprizlı olmadı dersem hakıkatı söylememiş olurum. Mesela Cumhuriyetin ilanından bir süre sonra memleketim olan Çorum'a babarru ziyarete gittiğim zaman oradan benım Meclis'te çalıştığımı bilen babamm arkadaşlan. eskı okul arkadaşlanm,"Mustafa Kemal Paşa padişah mı oluyor" gibilerden sorular yöneltmişlerdı. hiç unutmam Ben; padişahlık başka. Cumhuriyet yine başkadır. Padişahlık diye herhangi bir bahis mevzu değildir. Millet tarafından seçılmış bir devlet başkanı vardır. Memleket buna hazırlıklı mıydı meselesi düşünülebilir. Bence hazırlıkhydı. Yani hazırlıklıdan maksat. Mustafa Kemal Paşa'yı baş olarak bilıyordu. Mustafa Kemal Paşa'dan başkası cumhurbaşkanı seçilseydi. belki millet tamamen yadırgardı. Ama milli mücadelenin başı olarak 3.5 seneden beri Mustafa Kemal Paşa devletin başında bulunduğu için yadırganmadı. Gazi Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanı oldu denildiği zaman, bu bir reaksiyon uyandırmadı. Yalnız bir noktayı daha o zamankı anılanma dayanarak söylemek isterim. Bazılan Mustafa Kemal Paşa diktatör Kaynakça *\Nutuk TürkDevnm Tanhi Enstıtüsü Yaymlan. ll.bashs.14. 2 Y Hikmet Bayur Tarihçı ve siyuset adamı 1891 yılındaîstanbul'dadoğdu 1920'dekuntlan TBMM hükümetinde Dışişlen Bakanlığı Siyasi tşler Genel Müdürlüğü, 19252"? \ilkmnda Cumhurbaşkanhğı Genel Sekreterliği yaptt 1932 yılında Manisa aan milletve\dli seçıldı, Milli Eğitım Bakanı oldu. Bu konusma, 1981 yılında A taturk ten Amlar dhisı için yapıldı. (Yakmda bu amlar Nazmi Kal tarafindan kitap olarak yayvnlanacaktırı 5 H. Veldet Velidedeoğlu. Ord Prof. hukukçu \v yazar îlk TBMM'dezabıt kâtıbiolarakgöre\ yvpa. Pek çok ö'nemli olaya tanık oldu. 1904 y ihnda tstanbul'da doğdu 1961 Anayasa çalısmalanna katıldı 1961 Kurucu Meclis üyeliğinde buhmdu. CuTnhunyet gazeıesınde 40yıl makale yazdı. Hukuk ı e Milli Mücadele konulannda pek çok eser yayvnladı. 4 thsan Hamit Tıgrel. 2 dönem Ergani \fillet\vkih. 1S90yılında Diyarbahr'da doğdu. MiUkiye Mehebi 'ni biardi 1923 'te millet\ekih oldu. 194650.195457yıllarmda da milletvekili olarak Meclis te bulundu. 1961 de Cumhuriyet Senatosu üyesı odu. DPTmüsteşarlanndan Ali Tıgrel 'in dedesidır 5 Fahrettin Altay. tstıklaJ Savaşı nın ünlüsihari komutam 1880yılında îşkodra'dadoğdu, Harp Okulu ve Harp Akademisi 'ni bitınü. 1924 te orgenemloldu. tlk TBMM'ye Mersin Milletvekili olarak seçildı tkinci Meclis 'te hmir Milleh'ekili oldu. 1946da CHP'denBurdur Milletvekili oldu. KurtuluşSa\aşı anılannı "10 YılSamş ve Sonrası" adlı bir kitapta topladı. 6 Mecdi Sadretrin Sayman. 1903yılında doğdu Hukukfakültesıni bitirdi. tkdam, Tan \e Milliyet gazetelennde çalıştı. Lozan görüşmelerini îkdam gazetesı adına tledi. 7 Münir Müeyyet Bekman. Dönemin önemli gazetecılerinden. 8 tsmet tnönü Televızyona Anlatnklanm. Naznn Kal Bilgi Yayınevi. 9 Aıatıirk'le Yasadıldanm Anlattılar. Nazmı Kal Bılgı YaytnevL Atatürk devrimlerinin farkı Atatürk devrimlerinin diğer devrimlerden farkı neydı? Bu konuda Yusuf Hikmet Ba>oır ilginç bir yaklaşım getiriyor. Hikmet Bayur Atatürk'ten evvel Osmanlı Devleti de birçok devrimler yapmıştı. Tanzimat, Islahat Fermanı, Birinci Meşrutıyet gıbi. Bunlar da devrimdi. Ancak bu devrimlerin yapılışında. uygulamaya konuşunda başka bir hedef güdülüyordu. O da büyük devletlere yaranmak, büyük devletlerin baskısını hafifletmek. O de\Tİmleri hazırlarken yabancı devlet adamlan ile sefırlere danışıldı. onlann isteklerine az çok uyuldu. Tabii onlar da işlerine geleni koydurdular. bunlan tescil ettirdiler. anlaşmalara koydurdular, Osmanlı Devleti onlara bağlandı. Halbuki Atatürk devrimlerinde böyle bir şey yoktur. Yalnız Türklüğün menfaatı gözetildı. 0nun için mükemmel netice verdi. www.yatas.com.tr