Katalog

ıo Sİ Y VSET 8 5 7ur ve sükunu çağrıştıran hindıstancevizlleri de geride kaldı artık. Giderck yaklaşmaktayız ve çevremiz gür yeşilliklerle ortülü... v^insel organını saran, pandanus isimli ağacın yapraklarından örulmüş, mor renkli püskül ve püskülün öteki ucunun bağlandığı belindeki ağaç kabuğundan yapılma kemer, şefin tek "giysi"si. Bu püskülün adı "namba." Kabilelerine kendi verdikleri ad da "'Namba'') ama İngilizler, bu ismin başına "büyük" sonuna da çoğul anlamına "s" harfini eklemişler. Kabilemn adı olmuş Büyük Nambas. Şef Kalman, Nimangi töreninde bir domutu kajasına tokmakla vurup kurban ediyor. Eteğini tutan, kardeşlerinden blri. Kurban edilen domuzun alt köpek disi tek kıvnmlı olarak dışarı çıkmış durumda. Köye varış 1%570'lerde Amok'ta yaşayan Buyuk Nambasların sayısı 600 civarındayken zamanla gerek diğer köylerle, gereksc kendi aralanndakı toprak ve gelenek çatışmalarından kaçarak kıyıdaki misyonlara, Iransulaıın islettiği hındıstancevizi çiftliklerıne goç edip yeni yerleşim alanları kurnıuşlar. Kabile üyeleri buralarda her nc kadar belli bir değişime uğramışsa da geleııeklerinin önemli bir bölümünü koruyup ya>atmakialar. Örneğin, bu köylerın bırinde, Unmet'te geçen eylul ayında, yapımı tamamlanan Katolik kılısesinin açılışı sırasında, yeni dinlerindekı mabede bakarak tamtamların ürpertıcı sesleri eşliğindekı günboyu suren put dönemini yansıtan danslan, insanlık larihinin derinliklerinden akıp gelen bir ırmaktı sanki... Bugun, Amok köyünde 6 karısı ve çocuklarından beraberindekı 15'i ile birlikte yalnızca kabilenin reisi Viranbat oturmakia. Köy, öncelikle evlerinin yapısı ve içinde yaşayanların kültürel özelliklen yönunden Buyük Nambasların geçmışten gunumuze kalan son örneği. Etrafı bambudan bir duvarla çevrili Amok köyünün girişinde Reis Vıranbat, Güneybatı Pasifik'te, Büyük Nambasların arasında Dr. NADİR PAKSOY anuatu Güneybatı Pasifik'te, V km 'yi bulan 130 nül'uslu bir 80 kadar adadan oluşan toplam yüzölçümU 14 bin takıma! Kabilede yaşam: Tabular, yasaklar, inanışlar, âdetler da ulkesidir. 1980'de lngiliz ve Fransı? ortak yönetiminden (condominium) bağımsı/lığa kavuşmazdan öncc "Yeni Hebridler" olarak anıhrdı. Malekula, Vanuatu'nun ikinci büyük adasıdır. isminın ilginç bir öyküsü var. Antahlanlara göre "Kıçım yandı" anlamına gelmekte. Kitaplar, 1600'lerde buralara gelen Ispanyol denizci Quiros'un, adaları Avrupa'ya ilk tanıtan gezgin olduğunu belirtir. Bugunku Malekula Adasına demir aıtığında, Quiros'un karaya çıkan yardımcılarından biri, dışkılama ihtiyacını giderdikten sonra adada bolca bulunan bir bitkinin (yerel adı: Nangarak) dalayıcı özellikteki geniş ve tüylü yaprağını temizlenmek için kullanmasıyla "Malli colo, malli colo" (lspanyolca, "Kıçım yandı, kıçım yandı") diye bağırarak kıyıya koşması bir olur. Hikâye bu ya, o gün, bu gündür adının adı tspanyol ve Fransız dilinde "mallıcolo" olarak anılır. tngilizce'de biraz değişikliğe uğramış "Malekula" olmu;tur. lşte, isminin kökeni biraz garip ve komik, şekli de arka ayakları üzerine oturmuş bir köpeğe benzetilen 2000 km ! 'lik 18 bin nüfuslu bu volkanik adanın kuzeyindeki Amok Yaylasında (600 m) "Büyük Nambas" adında bir kabile yaşar. Amok'taki Büyük Nambaslar, Vanuatu'da giyinişleri, gelenekleri ve sosyal yapısıyla ge<;mişin klan ızlerini hâlâ sürdüren ikı uç topluluktan bin. Diğeri ise yine Malekula adusında, güneyde yaşayan ve üç gUnlük yüruyüşle ulaşılabilen "Küçük Nambaslar" dır. Malekula'nın en büyük, Vanuatu'nun ıse uçüncü yerleşim merkezi Norsup kasabasından (Nüfusu 15002000 kadar), Büyuk Nambaslara doğru yola çıkıldığında 3 saate varılıyor. Henuz geçen yıl açılan bozuk ve dolambaçh toprak yoldan ağır, ağır tırmanan Land Rover'imiz yaylaya doğru gittikçe sıcak, biraz daha az hissedilir gibi. Guney yarım kurenin bu bölgesinde iki mevsim hükum sürer: Mayıs ekim arasına "Kış" denir ya, Akdeniz'in yazından pck farkı yoktur. Kasımdan nisana kadar olan sürenin de adı "yaz". Bu tnevsimde termometre hep 3035 derece arasında oynar. Ancak zaman zaman esen "ticaret rüzgârları" nemi engelleyerek havayı dayanılmazhktan kurtarır. Bazen gunde 56 kez, aniden bastıran tropikal yağmurların yağarken yarattıkları serinlik, yağmurun ardından çıkan guneşin altında silinip gider. Norsup Amok arası, topu topu 25 km kadar. Bu yol yapılmazdan önce yurüyerek bir günü bulduğu söyleniyor, Huher zamanki geleneksel "çıplak" haliyle karsıladı. Hayalarını dışanda bırakacak biçimde cinsel organını saran, pandanus isimli ağacın yapraklarından örulmus, mor renkli püskül ve puskülun diğer ucunun bağlandığı belindeki ağaç kabuğundan yapılma kemer (gınao) reisin tek giysısi. Kabilenin tüm erkeklerinın "giyinişleri" böyle. Püskülün adı "namba". Kendi kabilelerine de bu püsküle izafeten "namba" di Büyük Nambasların şefi Viranbat. Namba adı verilen geleneksel "giysi"siyle. Büyük Nambas seflerinden Kalman, rutbe törenleri oncesi poz veriyor. Büyük Nambasların kıyılara göç etmiş olamannda da kabile geleneği canlılığını koruyor. Bu köylerden birinde (Brenwei) seflerden birinin (sağ baştaki, Kalman) rutbe alma, yani Nimangi töreninden bir görünüm.