Katalog

StYASET 84 11 Bize izin verirler mi? MEHMET ALTAN hattakı yazımızdd, sosyal de G eçen sorunlarınadltındd Turkıye'nın mokrası başlığı ekonomık önerılcn reçetelerın geçcrlıgını "ıılkcnın ıç dınamıklen" dçısııı dan tdrlışnıaya çalışmıştık Hı/lı bır kalkınmanın cn teınel şartı olan fınans kaynaklannın yaratılmasınm nasıl olacağını söylemeden, devlet kapıtdlızmı ıle merke7\ planlama dışında nasıl uygulanacağı behrlenmeyen bır devletçılıkle ve sol Keynes uygulamalarla, Turkıye'nın sorunlarına çare bulunamaydcağını ıddıa etmıştık Bu haltd, ayııı konuya bır de "dış dinamikler" açısınddiı bakmaya çalışacağız Acaba, Iılrkıyc bugunku ıç ve dış koşullarını değıştırmeden, dunya ış bölumunün kendıne yukledığı görevlcr dışında, sosyal demokrasının ılerıye sürduğu polıtıkalan 9 uygulayabılır mı Bunu araştıracağız haftd dd soyledığımız gıbı, bunu daha son ra devam ettırcmemış, bedelını de ağır ode mıştır Çunkü dönenım bdşdrısında, dun ya kapıtalıst emperyalıst sıstemının dene tımının azalması kadar, Almanya ıle klı rıng sayesınde dünya pazarlarının yarışı dışında gerçekleştırılen tıcarı ılışkının dc payı var özctle, devletçılık donemı, sıstemın de netımının kısıtlılığına rağmen, Batı'nın dı şında bır uygulama dcğıldır Nıtekım, tkın cı Dünya Savaşının bıtımı ıle, Turkiye ye nı kurulan ış bölumüne derhal uymuştur 1946 yıllarından ıtıbaren altyapısı oluş turulan, yenı dunya ış bölumunün Turkı ye'de uygulanması Demokrat Partı döne mı ıle daha da dçıklığd kavuşmuştur An cak sıstemın Türkıye'yc yukledığı, "tanm ıılkesı" olarak kalma görevı ıle dcmokra sının ızın vermesıyle, çeşıtlı taleplerde bu lundn kıtlelerın ısteklerı bağdaştırıldmamış tır Bu açmazı ekonomık krızler, darbelcr resımlemıştır Planlı dönem ıle, dunya ış bölumunün, yaklaşık bütun gelışmekte olan ulkelerde sahneye koyduğu "ılhal ıkamesı" ık kdlkınma yolu benımsenmıştır Nıtekım, "ıthal ıkamesı" gerçek bır sanayıleşme değıl, dışarıyla rekabet edemeyen, ulkeye dovız getıremeyen, ıç pazara donuk, yabancı ser mayt ıle ortak, hasta bır sanayı oluştur muştur Gene de, bu dönemde, Turkiye öncmlı bır kdlkınma temposu yakalamış tır Bunun önemlı scbeplerınden bırı, 1955'lerden 1974'lere kadar dünyada yasdiıan ekonomık canlılıktır Bu açıdan, bu dönemde de Turkiye, 1930 yıllarındakı da rdlma donemı gıbı, kapıtalıst dünyadan etkılcnmıştır lthal ıkamesı ıle sermaye bırıkımı modelı, 1979'lara kadar ?ar zor yaşamıştır Bu dönemde, /aman zaman, gene demokrasının nımetlerınden faydalanan kutlelerın taleplerıyle, ış bölumunün çerçevelerını aşmak ıstcmıştır Her aşmaya çalışışında, karşısında lMh'yı bulmuş, ekonomık krı? lerı, sıyası krızler ızlemıştır 1980 yılından ıtıbaren başlayan yenı dö nem ıse, 6 kasım'dan sonra daha belırgın leşmıştır Dunya ış bölümü, artık kendısı Dünya ekonomisinde iş bölümü ve Türkiye ne lam anlamıyla uyum gösterecek ve ta ıım gırdılerıne dayalı dışa dönıik sanayı leşmeyı kabul eden bır Turkiye ıstemekte dır Tarıma donuk olma Dunya ış bölumunün bı/e yuklemek ı & tedığı yenı görevın bırçok nedenlerı vardır Bunlardan bırınusı ekonornıktır Dunya fı nans sıstcmı, artık urettığınden fazla tuke ten ülkelere destck oUmaydtdk hdle gel mıştır 1946'dan bcrı dış borçlarla, urettı ğınden fazla tüketen Turkiye dc, urcttığı kadar tuketen bır ulke halıne getırılmek ıs tenmektedır Ikıncı sebep ıse, Ortadoğu' dd oluşturulacak yenı dengelere bağlana bılır Batı'ddiı zıyade, Arap dunyası ıle pe kıştırılen tıcarı ve ekonomık ılışkılerın, hıç şuphesız sıyası sonuçları da olacaktır Bu sıyası sonuçlar, Ortadoğu'da oluşturulma ya çalışılan yenı dengelerle paralellık gösterebılır Bugune kadaı Batı'yı ve kapıtalıst kal kınmayı ılke ve uygulama olarak benım semış bır Turkiye a<.dbd, dunya ış bolu münden bağımsız bır kalkınma stratejısı uyguluyabılır mı' Bugune kadar, ış bölümune zaman id man uymayarak, sanayıltşmeye donuk aranışlar, ekonomık krızlere vc sıyasal bunalımlaıa sebep olmuştur Turkıye'nın, eskı durumuyla kdişılaştırıldığında buyılk mesafeler kdteltıgı oıtadadıı Aına bu kar şılaştırmaya dığer ulkelerın de katılnıası halınde, ortaya pek parlak bıı lablo çık mamaktadır Donem donem Turkiye Turkıye'nın cumhurıyet boyunca uygu Iddığı ıktısadı polıtıkalan dönemlerc göre aşağıddkı şekılde sırdlayabılıri7 1921 1912 L ıberaldönem, 1932 1938 Devletçılık donemı, 19391945 Savaşdonemı, 1946 1950 Savaş sonrası gcçış dönenıı, 1950 1960 Lı beral donem, 1960 sonrdsından 1980 yılı na kadar planlı dönem 1980 yılından s>on rdkı donemı ıse yenıden "lıberalızm" olarak ddldiıdırabılırı? Ulkedc uyguldnan ıktısadı polıtıkaların bazı doncmkr ıtıbanyle ısımlendırılmesı, bı/c hıçbır zamdiı Turkıye'nın Izmır Ik tısat kongresı ıle rcsmcn kdbul ettığı "Kapitalısl ynldan ve lialı sıslcmının ıçınde yer alsıruk" kalkınmanın gö/ardı edılmcdığı nı unutturmamalıdır Başka bır deyışle, Turkiye daha başından berı, dunya kapı talıst sıstcmının kendısıne yukleyeccğı "ıs. bolumune" uyacağını ılan etmıştır Ayrıea cumhuııyet tarıhıne, bağımsızlığın önemlı gostergeleıınden bırı olan, odemeler dengesı dçısınddtı bakıldığında, 1930 1946 yılları (1938 yılı haııç) dışında devdinlı açık verıldığını gözluyorıız Odcmeleı dengesı açısından açık verıl mtyeu donemın devletçi dönem olduğunu göruyoruz 1923 yılından ılıbaıen lzmır lktısat kongresı ı^ığında ızknen lıberal polıtıka ıstenenı vermcmıştır Bır dc ozel kesımın başarısi7İığına, dünya ekonomık krm ekle nınce, 1930 yılında İsmet İnonu Sıvas Nııt ku'nda "devletçılikten" söz etmıştır O ne denle kımı ıktısatçılar, devletçılık dönemını bu taııhtuı başlatırlar Ant.dk bız, done mın bdşldiıgıcı olarak, devletçılığın ünlıı 8 yasasının çıkdrılaıak yuruıluğe konduğu 1932 yılını dldık Pazarlık gııcu ne? Ayrıca Türkıyc, bugunku mt.vi.ut duru muyla, kapıtalıst sıstemlc, ekonomık açı dan ne derece pazarlık gucunc sahıptır' Dünya tn.aretındekı payı, 0 150 16 uvarındddır Ödemckr dengesı, dıvamh a^ık vermek tedır öncmlı ölçüdu dış borcu vaıdıı Parasal sıstcmı, dolara göıe avaılan maktadır Özetle, ulkenın ekonomısı sıstemın dc nctımı dltındadır Bu durunıda, ortaya ıkı şık çıkmaktadır Bunlardan bırıncisı, ulkenın, tcmelındc dünyd ış bölumunu kabul edıp ba?ı sap malaı ydpmasınııı, ı,ok buvuk odemelerc sebep olduğunu, ayııca pek la/la da >aı aı sağlamadığını belırterek, ış bolumunuıı bı ze yuklemek ıstcdığı gorcvlcıı, "Iurkı>e a*,ısından gerçek optimaları" cldc cttıklen soııta çaıesız kabul etmevı öncrmcktır lkmcı şık ıse ıs bölumunün oncıdığı "sanayiU'şıiH'den va/geçmış" ülke olmavı Iürkıyc'nın boyuııa ııymayan bıı elbısc olarak nıtelevıp, ıcddclıneklu Sosval de mokrası adına sovlenen de bııduı Ancak bu durumda, kapıtalıst sıslemc karşı, kop rulerı atmadan nasıl bır tavır alınacaklıı ' Odeıneleı dengesı açıkları, dış borçlar, lı ranııı dolaıa göre ayarlanması gıbı sorun lar nc olacaktır Tdbıı, ekonomık bağımlılığın uzantısı olan teknolojık soıunlar da vardır Dunydinızın, ıkı super taıatından, her an uydularla denetlcııdığı bır dıınvada, ııl keler ne kadar ve nereye kadaı keııdı ıra delerıyle hareket cdcbılırkı' Ekonomısı bağımlı, teknolojısı gelışıncınış bır ulke böyle durumlarda nclcr yapmalıüıı° Sanıyorıi7 kı, mevcut polıtıkalaıııı ıccl dedılnıesını öneren, sosyal dcınokrası so runlara tutarlı ve dçik cevaplar getırmelı dır Bunun da pek kolay olmadığı ortada dır Pa/ardaki yer Devletçılık dönenıı dıye adlandırılan yıl larda, uygulanan polıtıkalar, geçen hdtta da belırttığımı/ gıbı, devlet kapıtalı/mınden pek tarklı dcğıldır Dtvlet, ozel kesı nıt onni7 vererck, onun beceıemedığı ış leıı yapmaya koyulmuştur /aten, uygu lamdldrın, sınıfsı/ ılerıcılerın temsıkısı olan Mııslalu ijtTif'ın gorevden alınıp, ycrıne atanan ışaddinldiının so/cusu durumunddkı telal Bavar elıyle yönetılmesı durumu aydınlığa kdvuşturmaktadır Bunun dışında, bu donemdc uygulanan ekonomık ıçt kapanına, dunyada gcncl bu uygulamadır Bu açıdan, dunya ckonomısıne ıağmen gcrçekleşen bır polıtıkd yoktur Turkiye, ılk pldnlaına ıle sanayısının temelını geı çekten bu dönemde atmıştır Ancak geçen