Katalog

StYASET 84 TKVFİK Ç A V D A R f~* ağdaş demokrasılerdc temel sorun yıY" ğınların yönetim vedenetıme katılımının nasıl gerçekleştırıleceğıdır Temsıli demokrası ülarak da ısıınlendırılen gunumu/ parlamento düzenındc katılınıın göz ardı cdılmesı, onarılmasi güç yaralar açmakta, sısteme karşı guvenin sarsılması gıbı önemlı sonuçlan yaratmaktadır. Katılım nasıl sağlanacaktır? Beş yılda bır yapılan seçım, acaba gerçek anlamda katılım sayılabılır nıı? Seçımden seçıme bazı sorunlarla ılgılendırılen kıtleler, seçımden sonra bütünııyle polıtıka dışına itilirken katılımdan sö/ etmek mümkun mudür? Çağımızın toplumlaıının karmaşık yapılarına karşın, demokrasının ışlcrlığı açısından bülün bu sorulara kabul edılebılecek, yaygın bır doğruluğa sahıp yanıtlar bulmak zorunluğu vardır. Yırmıbırıncı yüzyıla gırmck üzereyken butün toplumların temel sorunu demokrasınin işlerliği gibi tek bır tümceye indirgenmış gözukmektedır Kuşkusuz bu sorunun boyutu ve ıçerdığı alt sorunlar ABD, lngıltere ıle Fürkıyc'de farklıdır, fakat temelde istek tektır: Uemokratik yaşamda elkinlik. Bu etkinliğın sağlanması bır başka 13 ra sankı kapatılmıştır Anayasa ve yasalar bu kanalı açık tutmasına karşın gündcme getırılen yenı uygulamalar, bu denetım kanalının da çalısanıayacağını göstermektedir Konuyu bıra/ daha açmak için TBMM'dekı yetkı yasaları luryasına dıkkatı vekmek istıyorum Bılındığı gıbı anayasamıza gore bazı konularda yıırütme organı yanı hukumet IBMM'den yetkı alarak kanun kuvvetınde kararnameler çıkartabilmektedır 1971'dekı anayasa degısık lıği ile bu yöntem Türkiye'de yenıden ııygulama alanına gırmıştır Yenıden dıvoru/, çünkü geniş ölçude Ikınci Meşrutıyet dönemınde kullanılmış olan bır yöntemdır Parlamentonun çeşıtlı nedenlerle ışletılememesının gctıreceğı sakıncaları önlemek, ba zı konuların beklcmeye tahamınulıı olmaması gibı nedenlerle öne alınması ve çıkarılması gibı gerekçelerle bu uygulama yolu açılmıştır. Ne var kı alt1 aylık y.nı uygulama, bu yöntemın TBMM'yı ıkınci pla na ıten bır görünume gırdığını göstermektedir Iktıdar, muhalelctın, hatta kendı meclıs grubunun denetırnınden kaçınak ıçın hemen her konuda yetkı yasalarıyla donanmış bir halde kanun ' u vctınde kararnamelerle ülkeyi yönetmek yolıına gırmıştır. Bır gecede yasa tıkarılan bovlesınt bır dönemde bıle Meclıstekı tartışmalara tahammül edemcmek anlaşılır bır eöılım değildir Yapıları gereğı yetkı yasaları genel tanımları ıçerır, sadcce bır çer(,c\e çızer Bu certevenın nasıl doldurulacağı ıse ıktıdardakı vurutme organına kalmıştır, parlamento yoluyla kanıuoyuna aı,ık bır bıçımde deneıımı, tartışılması mümkun değildir. Tartışmadan kaçmak demokratik olduğunu ıddıa eden yönetımlerm başvııracağı bır yol değildir Bugun muhaletet \e ıktı Demokrasiyi kîııı denetleyecek? Demokrasinin işlerliğini sağlayacak ve onu etkinleştirecek faktör, yığınların katılımıdır. Bu katılımın iki ana bileşeni ise, yönetime katılım ve denetime katılımdır. Yönetime katılımın yolu seçimlerden geçer. Bu katılım Türkiye'de etkin bir yol değildir. gerektıren bu ıletısım araçlarının demokratik denetımı sağlayacak bunun da ötcsınde katılım dıye ısımlendırılecek bır yapıda olmadıkları çok açıktır Bu kanalları devlct ya da buyuk şırketler tutmakta, dolayısıyla deneılemektedır. Katılım açısından sözünü ettığımız araçlar ancak denetımlerını elındc tutan kurumların iznı oranında bır ışlcv yukleneceklerdır. mi bır yana bırakalım, denetım açısından bıle etkın bır katılımı sağlayacak yasal güvenceden yoksun oldukları meydandadır. Bunun da ötesınde Türkiye'de derneklerin belırlı konularda katılımcı bır savaşım verme geleneğı de yoktur. üenel duzeyde siyası davranışları yeğleyen dernekler, bır anlamda denetımde katılımı sağlayacak kucük ama etkin davranışlardan, eylemlerden yoksundurlar. Bu durum yasalar kadar, örgüt geleneğinin var olmamasından da kaynaklanmaktadır. Yaya kaldırımlarda yurumeyi adeta yasaklayan araba parklarına karşı mahallelinin en küçük bır tavır ortaya koymaması, gunlük yaşamımızın dıkkatı bıle çekmeyen olaylarındandır. Bu örneğı çoğaltabılırız Bftylesıne kuçük konularda bile denetımcı katılımı gcrçekleşlıremeyen bıreyın, orgutler kanalıyla daha boyutlu katılıma gırışmesi düşunülemez, zaten yasalar da bunu duşunmemeyi cmretmektedır. Denetime katılım başlıca üç şrupta toplanıyor: 1 tletişim araçlan, 2 Demokratik örgütfer, 3 Seçımle gelen meclisler. deyışle demokrasinin ışlcrlığı katılımın yaygınlık ve yoğunluğuna bağlıdır. Hcr şeyı munıkün olduğu kadar anlaşılır kılabılmek ıçın öğelerıne ayırmanın buyuk yararı vardır. Demokrasinin ışlerlığını sağlayacak ve onu etkinleştirecek yığınların katılımıdır, derken bu katılımın ıkı ana bıleşenmi şöyle belırleyebılıyoruz: Yönetime katılım ve denetime kalılım. Yonctım ve denetım kanalları bu katılımın derecesını tayın edecek lır Ba/ı yaşamsal karaıljıın genel oyla alınması (leterandum vb gıbı) dışında yönetime katılımın yolu seçimlerden geçmektedır.fcnküçuk yerleşim bırıminin yönetıcılcrınden cumhurbaşkanının seçımine kadar bütun setımler bır anlamda yönetime katılımın dcğışık bıçımlerıdır Ne kı da ha önce de belırttığımız gıbı seçımler bellı dönem aralıklarıyla yapıldığı ıçın bu katılım etkın bır katılım olarak nıtelenmemektedır. Buna karşın denetım kanallarının kullanılması yoluyla gerçekleştirılen katılım gUnümüzde daha yaygın ve tesirlidir Turkıye'de de durum tarklı değildir. TV, radyo butunuyle ıktıdarın yönetim ve denetımı altındadır. Basın ıse yaygın olarak bırkaç şırketın elındedır. Bu şııketler genel çıkarlarına tcrs düşülmedığı ölçüde yığınsal denetime kapılarını açabıleceklerdır Son yıllardakı deneyımler ve bu durumu butün açıklığı ıle ortaya çıkartmıştır. Dergı, vb. gıbı yayın organlarının, kıtapların ışlcvlcrı tok sınırlı kalınaktadır, bundan oiuıu de gcnt'l anlamda >ığms.ıl bn kdtılı mı sağladıklarını söylemek mümkun değildir Dernekler, sendikalar... Demokratik katılım kanalları olarak nıteledığımız örgutlere gelince, sendıka, mes lck örgütlerı ve dığer derneklerın, yönetı Bugüne kadar Türkiye'de işleyen tek denetim kanalı seçimle gelen meclislerdi. Ne yazık ki bu kanal da son seçimlerden sonra sanki kapanmıştır. TBMM'deki yetki yasaları furyası bunun kanıtıdır. Bugune kadar Turkıye'de işleyen tek denetım kanalı seçımle gelen meclislerdi Ne yazık ki bu kanal da son seçimlerden sondar mılletvekıllerının ana gorevı, bu denetımı kamuoyu önunde gerı,ekleştırmek, et kınleştırmcktır Oysa altı aylık dönem ıı,e rısınde bu ışlevın ycrıne gelırıldığını söylemek mümkun değildir. Benzcr davranışlara daha alt düzeydekı seçımle gclcn meclıslerde de rastlamamı/ mümkündur Bunun da ötesinde bürokrasının kendı hıyerarşısı ıçerısındeki denetim kanalları da kapatılmıştır. örneğın bır tek mustes.ırlık çı kardığı kararnamelerle bınlerce kışuıın çıkarı lehıne ya da alcyhıne karar alahılmektedır. Bunun örneğını Hazınc vc D ş Tıcaret Müsteşarlığı'nın aldığı hemen butün kararlarda görmek mümkundür Denetım kanalları Demokratik denetım kanallarının yaygınlığı bu tarz denetımle demokrasinin bır yerde özdeş kılınması sonucunu da vcrmıştıı. Açık olan, demokratik denetım kanallarıyla daha etkin ve kalıcı, yönlendirici bir katılımın gerçekleştınlebildığidır. Sık sık kullandığınuz demokralik denetim kanalları kavramı ıle neyı ya da hangı yolları anlatmak ıstıyoruz. Bu kanalları genel olarak şu gruplar ıçensınde toplamamız mümkündur. I llelişim nrarları, II Demokratik orgutler, III Sevimle gelen meclisler. tletişim araçlan derken cağdaş tüm basınyayıın organlarını kapsamak istiyoruz. Bunların başında TV, radyo ve gazeteler gclmektedıı. Dergı vb. gıbı dönemsel yayınlan da etkınliklerı sınırlı bıle olsa bu grubun ıçınde saymakta yarar olacaktır Tcknolojinin son gelişmçleri ses ve görüntu bantlannı, bir yerde filmleri, tıyatro yapıtlarını da iletişim kanalları içerisinde saymamızı gerektirmektedir. Kuramsal olarak düşündüğümüzde, bu kanallar etkın bır denetım aracı sayılabi lırse de günümüzde gelışmelerın boyutu, TV, radyo, basın ve dığerlcnnın büyük şirketler ya da devlet taratından yönetilmesı, denetlenmesi ilkesini de peşınden getırmiştir. Büyük yatırımları ve harcamaları Bu kaşıklar, bana yetmeyecek... N'aparsmız... Heryiğidın bir yoğurt yiyişi vardır. Demokrasiye sahip çıkma Şımdi tekrar etmemızde yarar olan birkaç noktayı yıneleyelınv Demokıatik denetım kanallarının açık tutulması, ışler halde bulunması ve etkınleştırılmesı, demokrasinin varlığı ve yaşaması açısınd'in önemli bir koşuldur. Bu kanallar üzennde hassasiyetle eğılmemiz gerekmektedır. Kışılerin demokrat olup olmadığı, bu kanalların işlerliğine yaptığı katkıyla ortaya çıkar. Yoksa liberal ekonominin yüzyıl gerıde kalan kurumlarının temcit pilavı gıbı pışırilmesi, demokrası ıçın yeterli bir şart değildir, hele gösterge olarak kabul edılmcsı bütünüyle yanlıştır. Demokrası, bugün Türkiye'de üzerınde tıtrenmesı gereken en önemli sorundur. Diğer sorunların çözümü bır yerde demokrasiye sahip olma, ona işlerlık kazandırınakla mümkündür Bunu unuttuğumuz gün var olan bırkaç kurumun da elımızın altından kaydığını görebilırız. Tüm aydınların, vatandaşların ana görevi, demokrasıyı etkın ve ışler lıale getırmektır. Denetım kanallarının açık tutulması bundan otürü öncmlıdır ve gunceldir