Katalog

StYASET 84 TEVFtK ÇAVDAR 11 denını kcstırmek mümkündur. Ncdenlenn başında kışılerın siyasal düşüneelerını açıklamaktan korkmaları ve yuzyıllar boyun ca siyasal duşunı.eye yönelik iticı tutumla rın kaçınılmaz bir sonucu olarak bunları, açıklamak bır yana sczdırmek bıle ıstcmcmeleri. Dığer neden ıse kendılerıne soru soran kişi ya da kurumun bu yanıtları açıklamasından duyulan urkeklıktır Bu uıkeklık siyasal amaçlı araştırmalar bır yana devletın resmı kurumlarının yönettığı sayısal bılgı derleme çalışmalarında da kendını göstermektedir • Çerçevenın düzenlenmesınde karşılaşılan guçlüklerın Kota örneklemesı vb. gıbı yontemlerle gıderılmesıne çalışılmasının getırdığı leknik anlamdakı sorunlar da sonuçların guvcnılırlığını etkılemektedır Aslındd mükemmele yakın bır çerçeveden seçılen örneklcrlc daıma güvenılır sonuçlara varmak mümkündur. Ne yazık kı çerçevenın duzenlenememesı ya da ıstendığı olçude geıçeklere uyumlu olarak hazıılanamaması bu olumlu sonuca ulaşılmamasını doğuı maktadır. Turkiye'dekı kamuoyu araştırmaları açısından sakınılması gereken en önemli tehlıke, bunların sonuçlarına bır kesın önkestırme gıbı bakmak, bu araştırmalardan etkın bir falcılık beklemektır Bır kere araştırmayı yapan kurumların her fırsatta bulguların belırlı bır zaman kesıtınde yapılan ve hata payını içeren bır ölçme olduğunu vurgulaması gereklıdır Şıırası açıktır ki, sonuçların gerçeğe uyması kadar, uymaması da bır olasılık ışıdır. Belırlı bır yığın S on seçımlerin Turk siyasal yaşamına getırdiği ıki oııenıli yenilık vaıdıı Kanı paııyanın bır lıalkla ıli^kiler grubuna bırakılması ve onların yönetımının tartışmasız kabul cdılmcsıylc seçım cğılımının olçülmesını amaçlayan kamuoyu araştırmaları Bunlardan birincısinı etkin bir bıçimde kul lanan ANAP'ın seçimlerdeki başarısını hepınıız göıduk. Kamuoyu araştırmalan açısından ıse gene 6 ka.sım seçımlerınde öncrnlı bır yol alınmıştır. Bır yandan PİAR'ın Milliyel gazetesi aracılığı ile yansıttığı araşIırması, dığer yandan tamamı yayınlana mayan ve uygulama alanına geçırılmeyen Hurriyet gazetesının yaptığı araştırma bu konuda ıkı öncmlı orncktır. Her ıkı gırışım dc Turkıye'de yenı ve önemlı sayılabıleeek atılımlardır, bır yerde öncu sayılabılırler Konumu? onların değerlendirilmesınden zıyade kamuoyu araştırmalarının genel yapısı ve siyasal alanda getırdığı so runların ve yararların ortaya konması noktasında yoğunlaşnıaktddır. Kamuoyu araştıraialan siyasi hayata girdi gerekse dığer Batı ulkelerınde ve hatta sosyalıst ulkclerdc çeşrtlı amaçlara yönelık kamuoyu araşiırmaları yapılmakta ve doğrudan doğıuya görıışmeden mektupla yapılan soruştuınidlara kadar bırçok teknık bu açıdaıı gelıştırılmış bulunmaktadır. Türkıye'de örnekleme teknıği once genel anlamlı sayısal bılgılerın dcrlenmesı gayesi ile Devlet Istatıstık Enstıtusu taralmdan kullanıldı 1950 yılında yapılan tarım ve sanayi sayımlarında bu teknığın sınırlı da olsa kullanıldığını görmekteyiz Öte yandan 1954'te Istanbul ve Ankara'da yapılan aıle butçesı ankctlerınde yanıtlayıcı bırımlerin seçılmesı tamamıyle örnekleme tekniğinin kuralları içersinde gerçeklestırılmışlır 1960'tan sonra ıse gerek sayım sonuççimlerı dolayısıyla Ankara çevresini içeren araştırmasında rastlıyoruz Ne var kı, bu araştırmada ıstenen başarıya ulaşılamamıs tır Oysa 1983 kasım seçimlerı dolayısıyla yapılan araştınnalardakı basarı oranı yüksektır. Yalnız bu ilk başarılaragüvenılerek bu yöndekı araştırmalara ılişkın tum sorunların çözulduğu kanısına da kapılmamak gerekır Kamuoyu araştırmalarında daha bır dızı sorun vardır. Bunların bdşlıcalarmı kısa da olsa şöyle sıralayıp, açıklayabılırı/: • Kamu kuruluşlarının bu tip araştırmalara olan çekımser lavrı. Bu tavır özellikle çerçevenın oluşturulmasına ılıskın çalışmalarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğın; örne ABD'de ilk örnek ve ilk yanlış Sıyasdl kestırımde bulunmak amacıyla kamuoyu araştırmaları ilk kez ABD'de yapılmıştır. 1932 başkanlık secımınde yapılan bır çalışmada Cumhuriyetçı adayın seçimi alacağı ilan edılmiş, ne var ki, sonuç bunun tam aksi olmuş ve Demokrat Partı'ııin Başkan adayı F.D.Roosevclt seçımi kazanmıştır. Araştırmaya önculuk eden dergi açısından bır fıyasko olarak nıtelenen bu sonuç dergının yayın yaşamından BatıVla kamuoyu araştırmaları partiler tarafından dolaylı ve sinsi propaganda araçları olarak kullanılmaktadır. Türkiye'deki araştırınalar için hcnüz böyle bir tehlikeden söz etmenin zamanı değildir. çekılmesıne bıle neden olmuştur. Araştırmanın ters sonuç vermesınin ana nedenı, kullanılan örnekleme yönleminın yanlılığından kaynaklanmaktaydı. Şöyle kı, araştırmada yanıtlayıcı bırım olarak kullanılacak kışıler telefon rehbcrlerındcn tamamen tesadütcn scçılmıştı. O tarıhte ABD'de telefonun yaygın olarak kullanılmasından ötürü bu yol tercıh edilmıştı. Ne var ki, Demokrat başkan adayı Roosevelt'in unlü New Deal programı ekonomık bunalımdan çıkış işsız ve dar gelırlı yığınlara yönelıktı. Bu vığınlarm ısc, o gunlcrde değıl telelonu, doğru durust beslenebıleceklerı aşları bıle bulunmuyordu. Sonuçta bu yığınIar örnek içersinde temsil edilmediğinden siyasal eğilimlerı de gözden kaçırılmış ve yukarıda bır öııce değındığımız ters sorıuca ulaşılmıstir i'aturalı vasam mı?... Çok çok ıvı Inşey Fevkalede . Işhılına yani... Daha ne olsun?... Ah bır de fatura alabılecek kadar alışveriş yapabüsek... fçerdiği tehlike ve sakıncalar ne olunsa olsun, kamuoyu araştırmaları siyasi gelişme ve demokratiklcşmenin kaçınılmaz ve vazgeçilmez unsurlarıdır. Türkiye bu gelişnıeden kendini ıızak tutanıaz. dan tesadülılık kurallanna uygun olarak seçılen aynı hacımdekı yüz değışik örnek tcn 90'ından aynı düzeye yakın bır sonuç elde etmek mumkunse de 10'unda çok daha başka bır sonuca ulaşmak da mümkündur. Bu durutnda sonuçlara güvenmek ve bunlara dayanarak kesın bır tavır almak yanlış olur. Araştırma bıılgulanyla sonuçlar uyumlu çıktığında sorun yoksa da arada fark çıktığında koşullandırılmış kamuoyu hemen her tür araştırmalara karşı guvenini yitirecektir. Onıın ıçın daha ışın başındayken yapılanın bır ölçme olduğunun ve yanılına payının (heın de önemlı oranda) daıma varolabıleceğıne dıkkatlerı çekmek gereğı vardır. özellikle araştırma yapan kurumların bu konuda dıkkatlı olmaları kendı çıkarlan gereğıdır Teknikler gelişti Siyasal cğılımlcn ölçmeyi amaçlayan kamuoyu araştırmaları, kısa surede sonuçlanacak ve fazla hartamayı gerektirnıeyecek, kolaylıkla uygulamalan denetlenebılen anketler biçımınde gerçekleştırılmek zorundadır. Bu zorunlulıık bu çalışmalarda örnekleme tekniğinin kullanılmasını vazgeçilme7 bır önkoşul olarak gundeme getirmektedıı Bundan öturü kamuoyu araştırmdlarının gelışımı ve güvenılırlıklerının artması ancak örnekleme teknığındckı gelışmeye bağlıdır. tkıncı Dünya Savaşı'ndan sonra örnekleme tcknıklcrı gclıştırılmış ve çok dcğişık amaçlar ıçın kullanılabilecek bıçıme getırilmiştir Bugün gerek ABD'de larının kısa surede alınması ıçın, gerekse tam sayımın mümkun olmadığı sayısal bılgı derlemelerinde bu tekniğin daha da gemş olarak kullanıldığını görmekteyiz Örnekleme teknıği ile yapılan çalışmaların ıçersıne tarım ve sanayı sayımlarının yanı sıra aile bütçeleri anketlerı gibı klasık anket tıpleri de gırmış bulunmaktadır Diğer taraftan ünıversıtelerımızde de bu teknık sosyal araştırma alanında kullanılmaya başlanmıştır. Özellıkle Hacettepe Ünıversitesi'nin nufııs etıldlerı ve beslcnmc konularında yaptığı çalışmalar kamuoyunda geniş yankı uyandıran örnekleme çalışmalarıdır. Seçım tahmınlerıne yönelık ilk kamuoyu çalışmasına Milliyel gazetesinın 1977 se ğe çıkmış olan bir mahalledeki sokakların ısımlerı ve başlangıçbıtiş hanelerındeki kapı numaralarını Devlet Istatıstık Enstıtüsü'nden ya da Içışlerı Bakanlığı'ndan almak ınumkun değıldir. Böyle bır ıstek devletın en gızlı sırlarının açıklanması ısteğı ile bır tutulurcasına kesin bir karşı tavırla yanıtlanmaktadır. Oysa sağlam bır kamuoyu araştırmasının yapılabılmesı ıçin çerçevenin mükemmel olması zorunluluğu ortadadır • Cevaplandırma birimlerinin çekimserliğı bu araştırmalarda karşılaşılan ikinci sorundur Orneğe çıkan bırımlere, özellikle siyasal eğilimlerı sorulduğunda doğru ve geçerlı yanıt alabılmck içın buyuk çabalar harcanması gerekmektedır. Bunun ıki ne Kamuoyu araştırmalarının bır başka önemli etkısı de yığınları araştırma sonuçları doğrultusunda koşullandırmalarıdır. Bundan öturü Batı'da bu tıp araştırmalaı bazı partiler tarafından dolaylı da olsa sinsi bır propaganda unsuru şeklinde kullanılnıaktadır Tuıkıye'de draştııınaların bu boyutlara ulaşan bır tehlıkesınden şımdıden söz ctmek crkendır. Ama gelecekte yığınsal ıletışım araçlarının etkı alanı genışledıkçe bu tchlıke kendını gösterecektır tçerdiği tehlikeler ve sakıncalar ne olursa olsun, kamuoyu araştırmaları siyasal gelışmenın ve demokratıkleşmenm kaçınılmaz vc o ölçüde de vazgeçılmez unsurları olmuşlardır. lürkıye'nın bu gelışmeden kendını arıtması mümkün değıldir, görünen de bu doğrultudadır