Katalog

SİYASIT&t "Yeni tip" parlamenter: Nasıl bir tip? BETÜL UNCULAR yıllık aradan ra 24 Kasım 1983'te toplantısını yaA nkara Verilen üç ılk kadar gelensonpan TBMM'nın günümuze süre ıçindeki çalışmalan, parlamenterlerin tutum ve davranışlan, eski meclıslere yöneltilen eleştırılere ilışkin soru işaretleri uyandırıyor. Eskı meclıslerdeki tatsız bazı olayları hiç kimsenin onaylamayacağı açık. Ancak, 398 üyeli parlameıuonun bugün de her fırsatta sözu edilen saygınlığının korunması içın çaba harcandığı söylencmez... Ikinci yasama yılı çalışmalarını sürdüren TBMM, yeni ıçtüzüğe ıkı yıldır hazırlayamadığı ıçin çahşmalar 5 Mart 1973'te yürürlüğe giren ıçtüzüğüne göre yürütülüyor. Bu durum, Meclis Genel Kurulu'nda sürekli "içtüzük" ve "usul" tartışmalarına yol açarken, komisyonların çalışmalarına da yansıyor. lçtüzüğün sürekli çığnenmesinde iktidar partısınin güvendiği çoğunluğun büyük rol oynadığı, gerçek... Başkanvekillerinden bazılarının hâlâ Meclis hukukçularınm yardımıyla ve el yordamıyla birleşimlerı yönetmeleri yüce kurumun bünyesinde yaralar açıyor. tktidan ve muhalefetiyle birleşerek bır Başbakan gazete okuyabiliyor, çıtır çıtır bisküvi yenebiliyor TBMM'nin saygınhğı için milletvekilleri çaba harcıyor mu? Özellikle iktidar partisinin parlamenterleri, her konuşana sözlü, sıra kapağı vurmalı müdahalelerde bulunarak, bakanlar milletvekilierini azarlayarak, bazı parlamenterler akşam üstleri sandviç yiyerek, bazdarı genel kurulda elinde pardösü dolaşarak, yeni bir parlamenter tipi çiziyorlar. çırpıda kendi aylıklarını yilkselten parlamentonun, memur ve emekli aylıklarının arttırılmasında gösterdiği cimrilik gene bır parlamentenn ağzından bütçe komısyonunda dile getmlırkcn yapılan espriler ve atılan kahkahalar her ne kadar tutanaklara geçmiyorsa da komisyon duvarlarında yankılanıyor. TBMM Bütçesi görüşüldügü sırada ANAP'lı ıdarc amiri Lutfullah Kayalar, "Biz millelvekilleriuin saygınlığının artması için çaba harcıyoruz. 12 Eylul'e gelinmesinde milletvekillerinin ve Meclis'in saygınlıgını yitirmesinin buyuk rolü vardır" derken, milletvekilleri isteklerını şöyle sıraladılar: "Kırmızı plaka, olomalik (elefon, sekreter, traflkte geçiş ustünlügü, ucuz yemek, spor salonunda voleybol sahası, yabancı dil kursu, iyi duşunebilmek için rahat koltuklar, Meclis binaları arasında tunel, Eymir golune serbest giriş hakkı..." YENİ YAPIYA ÖRNEKLER Yasama yılının başlangıcından günümüze değin yaşadığımız gözlemler "yeni parlamenter" tipi ve "yeni meclis" yapısını ortaya çıkarıyor Bu yeni tip ve yeni yapıdan örnekleri şöyle sıralayabiliriz: • Başbakan ve Bakanlar Genel Kurulda kürsüde konuşan muhalefet mılletvekillerıne sürekli laf atıyor, bununla da yetinmeyerek "sıra kapaklanna vurma" biçimınde protestoda bulunuyorlar. TB11 tutanaklarından eçen hafta G Başkanvekılt TBMM'de HP'lı Meclıs Haliltbrahim Karal hem kendı partısı hem de MDP tarafmdan "Yanhş uygulama ve içtüzuğti açıkça ihlaV gerekçesiyle sert bıçtmde eleştırıldı. Basın toplantıst yapan HP'li Grup Başkanvekılı Turan Bayezıt ve MDP Başkanvekılt Ali Boıer, Karal'm içtüztik ve anayasayı açıkça çığnedığmı söylediler ve "Mesalsi bitmiş bir Mecliste duramayacaklarım" belırlerek Genel Kuruldan aynldıklarını bildirdiler. Neler olduğunu tutanaklardan (özeile) okuyalım. Onural Şeref Bozkurt (Çanakkale) Sayın Başkan, soz rica ediyorum. BAŞKAN Ycrinizden buyurun efendim. ONURAL ŞERFF BOZKURT (Çanakkale) Sayın Başkan, burada /annedlyorum bir çelişki >atnıaktndır. Şayet Genel Kurul muıakiTcııin dıvamı şeklinde bir oy izhannda bulunursa, o takdirde içtuzük zımmen ilga edilmiş olacaktır. Ojsa içtuzugun ne surelle degiştirilecegi anayasada ve içtuzukte ifade edilmektedir. Siz, içtuzuğu zımmen ilga etnıek gibi bir durumu ortaya çıkaracak olan boyle bir oylamayı yapmaya yetkili dcgilsiniz Sayın Başkan. BAŞKAN Mu.saadc buyurun efendim, beniın neyi oylayacagımı biliyur ınusunuz? Ben içtuzuğun, şu sona ermek uzere olan işlerin, bu kanun tasansı hakkında size bilgiler vereceğim. Şimdi 6'ncı maddedeyiz, 16. madde, 2 geçici madde var, 10 degişiklik önergesi var. Bu bilgelcri sıze verdikten sonra bu kanun tasarısını, bu işin bilmek uzere olan bir iş ulup olmadıgını takdirlerinize sunacagım. M Turan Beyazıt (Kahramanmaraş) Olur mu efendim, olur mu? BAŞKAN Evet efendim, olur. M. TURAN BEYAZ1T (Kahramanma raş) Aynı yolu tckrar ediyorsunuz sayın Başkan. BAŞKAN Çalışma sureslnin uzatılmamasını oylannıza sıınııyorum: Kabul edcnler.. (ANAP sıralarından" u/atılmasını" sesleri) uzatılmasını kabul edenler... Yılma/ lhsan Hastürk (Istanbul) Sayın Başkan... M.TURAN BEYAZIT (KAHRAMANMARAŞ) Nasıl oluyorsıınuz sayın Başkan? BAŞKAN Dun sesini çıkarmadın ama, dıin... M. TURAN BEYAZIT (Kahramanmaraş) Çıkardım, orada konuştum, yoktunuz. (HP sıralarından gürühüler) BAŞKAN Kabul etmeyenler... YILMAZ İHSAN HASTÜRK (İSTANBUL) Sayın Başkan, 7'yi 10 geçiyor efendim, karar almanı/ gerekirdi. BAŞKAN Çalışma suresinin uzatılması kabul edilmiştir. Efendim. Devam ediyoruz. (ANAP sıralarından alkışlar) H. SABRİ KESKİN (KASTAMONU) 19.00'dan sonra bu kararı alamazsınız efendim. BAŞKAN Efendim, onun karannı ayrı aldık efendim. Önergeyi okutııyorıım: Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanlıgına Göruşülmekte olan 192 Sıra Sayılı Kıyı Kanun Tasarısı'nın 6'ncı maddesindeki "fabrika, santral" kelımelerinin çıkartılmasmı arz ve teklif ederiz. Erzurum milletvekili Hilmı Nalbantoğlu ve arkadasjarı. BAŞKAN Bu onergeye komisyon katılıyor mu? Bayındırlık, Imar, Ulaştırma ve Turtzm Komisyonu Başkanvekili. Yaşar Albayrak (tstanbul) Katılmıyoruz Sayın Başkan. BAŞKAN Hukumet? Devlet Bakanı Sudı Fürcl (Antalya) Katılmıyoruz efendim. BAŞKAN Onerge sahipleri?.. Yok. onergeye komisyon ve hukumet katılmıyor. Önergeyi oylannıza sıınuyorum: Kabul edenler.. kabul etmeyenler.. onerge llüıı sesini çıkarmadın ama... reddedilmiştir. Difter onergeyi okutuyorum: Turkiye Buyuk Millet Meclisi Baskanlıgına, Gorüşiilmekte olan 192 sıra sayılı Kıyı Kanun Tasansı'mn "kıyıda yapı" başlığını taşıyan 6'ncı maddeslnin uçuncu fıkrasının aşagıdaki sekilde değistirilmeslni arz ve teklif ederiz. Tokat milletvekili Talat Sargın ve arkada>ları. Teklif edilen şekil: Kamu onceligi olan yerler dı^ında, plan kararlanyla ozel yapılanmalara da izin verilebilir. Bu plan kararları Bakanlar Kurıılu'nca onaylanmadan tatbik edilemez. Ancak bu tur yapılanmalarda kıyı, geçişi engellenecek şekilde kapatılamaz. BAŞKAN Bu onergeye komisyon katılıyor mu? Bayındırlık, tmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu Başkanvekili Yaşar Albayrak (tstanbul) Katılıyoruz Sayın Başkan. BAŞKAN Komisyon bu onergeye katılmaktadır. Onergeyi oylannıza sunuyorum: Kabul edenler.. etmeyenler... onerge kabul edilmiştir. Diger onergeyi okutuyorum: Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanlıgına, Göruşülmekte olan 192 sıra sayılı Kıyı Kanunu'nun 6'ncı maddcsinin son paragrafının metinden çıkanlmasını arz ve teklif ederiz. Münır Scvınv ve arkadaşları BAŞKAN Onergeye komisyon katılıyor mu? Bayındırlık, lmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu Başkanvekili Yaşar Albayrak (Istanbul) Katılmıyoruz efendim. BAŞKAN Hukumet?.. Devlet Bakanı Sudı Türel (Antalya) Katılmıyoruz efendim. BAŞKAN Onergeye komisyon ve hukumet katılmamaktadır. Önergeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... etmeyenler... onerge kabul edilmemiştir. 6 maddeyi kabul edilen onergedeki degişikliklc birlikte oylarınıza sunuyorum: kabul edenler... etmeyenler... madde kabul edilmiştir. • ANAP'lı milletvekilleri de laf atma ve sıra kapaklarını vurmada Başbakan ıle bakanlardan geri kalmamaya çalışıyorlar. • ANAP'lı Leyla Yeniay Köseoğlu, Tarım Reformu Tasarısı'nın görüşuldüğü gece Tarım Orman ve Köyışlerı Bakanı Hüsnü Doğan'ı kuliste görünce elını bakanın omuzuna atarak "Nerde kaldın aslanım" diyor, bakanın bu davranışı yadırgamadığı ve "nerede kaldıgını" Köseoğlu'na anlattığı gözlenıyor. • Başbakan Turgut özal arada bir Genel Kurul'da canı sıkılınca laf atma ve sıra kapağı vurma dışında gazete de okuyor "Gokova hakkında Meclis araştırması açılması" görüşmelerinde HP sözcüsü Paşa Sarıoglu konuşurken tzmir'de yayınlanan bır gazeteyı "çarşaf" gibi açarak İ7mır merkez ilçe belediye başkanıyla ilgilı bir skandal haberini okuması örneğinde olduğu gibi... • Yüdınm Akbulul tçışlerı Bakanhğı gurevinın yanı sıra Meclis Başkanvekıllığının verdiği deneytmle, Genel Kurul'da Başkanlık Divam'nı yönlendırırkcn arada bır Başbakan özal'a ve grubuna taktıkler vermeyı de ıhmal etmiyor. YEMEK VE GEZİNTİ • Milletvekilleri uzun süren çahşmalar sırasında akşam üzerleri karınları acıktığında, bulundukları ortamı dikkate almadan açıkhklannı yatıştırıyorlar. Bütçe komisyonunda saat 17.00 sulannda çaylarla birlikte "çıtır çıtır" bisküvıler, peynırli sandviçler yenıyor. ANAP kulısine kafeteryadan torbalarla tostlar taşınıyor. Midesınden yakınması olanlar "reçelli ekmek" yıyorlar. • penel Kurul adeta bır gezıntı yerı. En önemlı konularda bıle milletvekilleri sıralardakı sohbetlerden sıkılınca ayakta sıra aralarında dolaşmaya başlıyorlar. Arada bir Bakanlar Kurulu ıle Başbakanın oturduğu sıralar milletvekıllerınce öylesine kuşatılıyor kı, o bölüm Genel Kurul'dan adeta kopuyor. Çok sayıdakı iş ıstemleri milletvekıllerınce bakanlara Genel Kurul çalışmalan sırasında iletilıyor. • Genel Kurul'da kolunda pardösu ıle dolaşan mıletvekıllerınin yanında, tarım reformu tasansının oylamasına, az sonra cıkacağı seyahat için spor gıyinmış milletvekilleri kazak ve montla Genel Kurul'a gırerek katılabıliyorlar. Başkanhk Dıvanı bu durumları sadece seyretmekle yetıniyor. • Meclis Genel Kurulu'nda toplantıyı açmak için gereklı sayıyı muhalefet sağlar ken, önemlı konuların görüşülduğü sıralarda bıle ANAP'lılar fırsat buldukça kcndılerini kulıse atıyorlar • Bır başka ılgınç nokta, Başbakan Turgut özal'ın koruma müdürunün elini kolunu sallayarak Bakanlar Kurulu sırasına gelip ö/al'ın çantasını yerleştırmesi. Ayrıca koruma polislerı Başbakanı sanki Mechs'e değıl, halkın arasına gırıyormuşçasına koruma çemberi altında Genel Kurul kapısına kadar getırıyorlar. MtLLETVEKİLLERİNE AZAR • Bazı bakanlar gerek komısyonlarda gerekse Genel Kurulda mılletvekillerıni azarlamaktan hoşlanıyorlar. Bütçe Koınisyonu'nda Çalışma ve Sosyal Güvenhk Bakanı Mustafa Kalemlı, HP'lı ve MDP'lı uyeleri sert biçımdc azarlarken, Devlet Bakanı Mesut Yılma7'ın hemen her konuşmasında taşıdığı üslup mutlaka bir olaya neden oluyor. • ANAP'lıların büyuk bolumü Meclıs'te en cıddı konular göruşülıırkcn dahı rahatlıkla gülebılıyor, kürsudeki hatıplere olur olnıa? "laf atmaalkıslama" biçiminde müdahalede bulunabılı>orlar.