Katalog

CUMHURÎYETSEÇtM83 13 SEÇMEN K1ME NEDEN OY VERIYOR? Türk seçmeninin çoğu "ne sağcı ne solcu 1977 seçimleri öncesinde yapılan bilimsel nitelikli bir araştırma, ideolojik oy vermenin, yani seçmenlerin partileri savunduklan siyasal göriişleri nedeniyle desteklemeleri eğiliminin oldukça güçsüz olduğunu gösterdi. Araştırmada göriişülenlerin yansından fazlası siyasi yelpazenin "orta"sında bulunuyordu. Türk seçmenlerinin büyiik bölümüniin, oylannı, partiİerin icraatlannın çoğunlukla, kısa vadeli çıkarlan açısından değerlendirilmesi temelinde belirledikleri söylenebilir. lkemizdeki son genel seçimler Uzerinc yapılan çalışmaların en önemlisi, Üstün Ergüder'in yönettiği, gcrek toplu verilere ve gerekse seçim öncesinde tüm ülkeden seçilen temsili bir örnekleme yapılan görüşmelerde elde edilen bilgilere dayanan araştırma. Bu araştırma Türk seçmenlerinin parti tercihleri Uzerinde o dönemde etkili olan sosyoekonomik ve politik etkenler hakkında önemli ipuçları vermektedir. Türk seçmenlerinin davranışlarıyla ilgili en " t a z e " bilgileri de kapsaması bakımından bu araştırmanın sonuçları uzerinde duracağız. 1977 SEÇİMLERİ ARAŞTIRMASI Araştırma, 1969'da başlayan eğilimin 1977'de de devam etliğini ortaya koyuyordu. Yerleşme merkezlerinin nüfusu arttıkça soldaki büyük partinin aldığı oy oranı da büyüyordu (Tablo 5). Meslek ile parti tercihi arasındaki ilişkiye değgin bulgular ise, köylüler dışındaki hemen tüm meslek gruplarında soldaki büyük partinin daha geniş bir destek sağladığı gözlemleniyordu. Küçük partiİerin de önemli oranda destek sağladıkları esnaf arasında bile soldaki büyük partinin önde olduğu görülüyordu (Tablo 6). Parti tercihi ile eğitim düzeyi arasında oldukça güçlü bir ilişki bulunduğu saptandı. Seçmenler arasında eğitim düzeyi yükseldikçe, soldaki büyük partiye oy verenlerin oranı da artıyordu. Orneğin lise ve daha yukarı düzeyde eğitim görmüş olanların %70'e yaklaşan bir bölümünün soldaki büyük partiyi desteklediği gözleniyordu. SOSYOEKONOMİK ETKENLER Çeşitli yaş gruplarının parti tercihlerinin karşılaştırılması, yaş unsurunun da parti tercihleri uzerinde etkili olduğunu ortaya çıkarıyordu. Soldaki büyük parti "genç" yaş grupları arasında, sağdaki büyük parti ise "yaşlı" seçmen grupları arasında daha büyük destek sağlayabiliyordu. TABLO 3: İKİ ANA PARTİNİN AĞIRLIKTA OLDUGU BATI UEMOKRASİLERİNUE VE TÜRKİYE'DE İKİ ANA PARTİNİN TOPLAM OYLARDAKİ PAYI (1950 ve 1974 ya da en yakın yıllarda) Ülkeler Avusturya B.AImanya Y.Zelanda Türkiye 80.1 47.3 93.0 89.3 54.3 59.2 77.5 tki ana partinin oy oranları (%) (1949) (1949) (1949) (1950) (1951) (1949) (1950) 85.9 82.6 80.8 66.8 61.5 56.7 54.7 (1971) (1972) (1972) (1973) (1973) (1972) (Ekim 1974) trlanda Kanada tngillere Kaynak: BudgeCreweFarlie (eds.), Party Idenrification and Beyond, 1976, 5. 36. Aynı araştırmada dindarlıkla siyasi parti tercihleri arasında da anlamlı bir ilişki bulunduğu görüldü. "Bazen" dinsel ibadette bulunanlar arasında soldaki büyük partiyi destekleyenler büyük bir çoğunluğu oluştururken; "her gün" ibadette bulunanlar arasında sağdaki büyük partiye oy verenler en büyük grubu meydana getiriyordu. öte yandan gerek dinsel, gerekse kültürel bakımdan çoğunlukta olmayan grupların soldaki büyük partiye eğilimli oldukları da görülüyordu. ÖNEMLİ BİR BULGL Ergüder'in araştırmasının en önemli bulgulanndan biri, sınıf esasına göre oy vermcDİn bir ölçüde kendinı hissettirmesine karşın; ideolojik oy vermenin, yani seçmenlerin, partileri, savunduklan siyasal görüşleri nedeniyle desteklemeleri eğiliminin güçsüz oluşuydu. Araştırmada görüşülen seçmenlerin %55 gibi büyük bir bölümü kendilerini sağsol yelpazenin "orta''sına yerleştiriyor; ya da bu yelpazenin neresinde bulunduklarını "bilmiyor'Mardı. Tablo 7'de görüleceği üzere hem sağdaki hem de soldaki büyük parti bu "orta"daki seçmenlerden destek alıyordu. Ergüder, araştırmada elde edilen bu sonuçtan hareket ederek, 1970'lerin sonlarında ülkemizde yaşanan siyasal aşırı kutuplaşmanın U KULISTEN Carterhn defterleri Seçime katılabilme hakkı kazanan siyasi partilere ilişkin haberlerin, radyo ve televizyondan yaymlanmasma geçen hafta başlandı. Siyasi parliler, bu haberleri gazete ve haber ajanslarına da iletiyoriar. Gazetecilerirt tüm çabalanna karşın her üç parti de bu açıklamalan erken saatlerde vermeye yanaşmıyor. Açıklamaların geç saatlerde verilmesinin nedeni sonunda anlaşıldu "Hani belkl öbiir partllerin eline geçer de..." Bu gerekçenin belli olmasından sonra anlaşıldı ki, ABD basınım uzun süre meşgul eden "Carterhn defterleri" olayından bizim yepyeni partilerimiz de nasiplerini almış. Eh ne de olsa kardeş partiler... TABLO 4: ÜÇ BÜYÜK KENTİN GECEKONDU BÖLGELERİNDE SAG VE SOLDAKİ BÜYÜK PARTİLERİN OY Kent htanbtıl ORANLARI (1965, 1969, 1973 SEÇİMLERİ) Seçim Yılı Sağdaki Parti % 1965 1969 1973 1965 1969 1973 62.4 53.8 26.7 52.5 43.4 27.7 Soldaki Parti % 19.1 21.8 47.5 25.8 30.1 45.9 Ankara İzmir 1965 72.1 17.0 1969 60.7 22.6 1973 36.5 44.2 Kaynak: Ergun özbudun, "1973 türk Seçimleri Üzehne Bir inceleme•", A.Ü.Hukuk F. BiilenlNuri Esen'e Armağan, 1977, s. 289290 TABLO 5: YERLEŞİM MERKEZLERİNİN NÜFUS BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE PARTt TERCİHLERİ (1977) Partiler Sağdaki ana parti Soldaki ana parti Kiiçük partiler Toplam 10.000'den az 41.7 41.7 16.5 100.0 10.000 50.000 36.0 50.5 13.5 100.0 50.000'den cok 35.2 49.5 15.3 100.0 (%) Üc büyük kent 23.6 64.9 11.5 100.0 s.6061. Kaynak: Üstün Ergüder, "Changing Patterns o/Electoral Behavior in Turkey, "Boğaziçi Üniversitesi Dergisi,Cilr 89 (19801981), TABLO 6: MESLEKLERE GÖRE PARTİ TERCİHLERİ (1977> PartMen ana parti Soldaki ana parti KUçük partiler Toplam Kaynak: Ergüder, s.61. Köylü 10.6 71.8 17.6 100.0 Işçi 47.6 36.8 15.6 100.0 Esnaf 21.2 67.1 11.7 100.0 Ev kadını 37.2 43.1 19.7 100.0 Diger 38.4 44.1 12.5 100.0 35.3 48.5 16.1 100.0